NGA NDUE  BACAJ

Në foto: shtëpia ku u zhvillua kongresi dhe pjesmarrësit në kongresin e Lushnjes   

102 Vite më parë, me 31 janar 1920 do të mbyllte me sukses punimet Kongresi i Lushnjës.  Ajo mbledhje historike që në e njohim me emrin Kongresi i Lushnjes, kishte filluar me datën 21 janar në  shtepinë e Kase  Fuges,  në qytetin e Lushnjes. Ky kongres do të bënte  të mundur që të rilindë shteti shqiptar. E themi rilindë pasi veçanarisht pas vitit 1914 deri në ketë ditë të vitit 1920 , shteti shqiptar  më shumë ishte një “ënderr” se realitet , dhe Shqiperia qeverisej ende sipas krahinave , klaneve dhe tarafeve… Ku mbi të gjitha spikaste e ashtuquajtura Qeveri e Durrësit nën kryesinë e Esat Pash Toptanit , që u mundua të pengojnë zhvillimin e kongresit të Lushnjes. Në fakt pergatitja e Kongresit të Lushnjes  kishte filluar që një vit më parë , kur ishte krijuar edhe një komision i cili me daten 31 dhjetor 1919 kishte formuluar thirrjen dhe programin që u dergua në të gjitha bashkitë e vendit , duke shpallur  si qellim kryesor  “Sigurimin e Bashkimit Kombëtar”. Në Lushnje vlen të kujtohet se  autoritetet bashkiake , të nënprefekturës dhe komandanti i xhandermarisë ishin në mbeshtetje të kongresit… Kongresi i Lushnjes sipas projektit filloi me daten 21 janar  me praninë e 51 delegatëve thuajse nga të gjitha krahinat e Shqiperisë, dhe perfundoi me 31 janar (1920).. Delegatët e kongresit sipas prefekturave ishin: 

Prefektura Shkodër: Ejup Sabri Bushati, Hoxha Kadri, Mati Logoreci, Ndoc Çoba, Rexhep Shala, Xhemal Naibi. 

Malësia e Gjakovës…: Hasan Batusha, Xhemal bej Bushati.   

Prefektura Dibër: Ahmet Zogu, Dine Dema, Dine Nasuh Maqellara, Ramiz Daçi.  

Prefektura Durrës: Abdi bej Toptani, Irfan Ohri, Mytesim Këlliçi, Rexhep Jella, Shezivar Alltuni, Xhaferr Ypi. 

Prefektura Elbasan: Aqif pashë Elbasani, Adem Gjinishi, Asllan Shahini, Filip Papajani, Kasem Sejdini, Qazim Dyrmishi, Sali Ceka.

Prefektura Korçë: Beqir Rusi, Eshref Frashëri, Ferid Frashëri, Gjokë Ndini Gusho, Idhomen Kosturi, Koço Kota, Sali Butka, Selaudin Blloshmi. 

Prefektura Berat: Bektash Cakrani, Hysen Nikolica, Iliaz Vrioni, Kamber Belishova, Llambi Goxhomani, Llazar Bozo, Spiro Popa, Sheh Ibrahim Karbunara.

Prefektura Vlorë: Dhimitër Qypi, Myqerem Hamzaraj, Qazim Kokoshi, Ymer Ali Radhima.

Prefektura Gjirokastër: Ali Këlcyra, Ali Kumbaro, Arshi Shehu, Dervish Seit Grosha, Kasem Radovicka, Kiço Koçi, Rasim Babameto, Shezai Çomo, Spiro Kosova, Veli Harshova.

Diaspora: Sotir Peçi. 

Është interesant se mbajtjen e kongresit  e perkrahu  Britania e Madhe, dhe e kundershtonte Italia.. Kongresi zgjodhi  kryesinë e vet ; një qeveri emergjence me kryetar Sulejman Delvinen  dhe këshillin e naltë me katër antarë i cili ishte edhe organi më i lartë i shtetit me perbërje : Aqif Pash Biçakçiu , Luigj  Bumçi , Mihal Turtulli  dhe Abdi Toptani. Hyrja e këtij Keshilli të Naltë në Tiranë  me 11 shkurt 1920,  bëri që Tirana (edhe pse “rastesisht”) të filloi jeten si Kryeqytet i Shqiperisë. Autoritetet shtetrore të dalura nga Kongresi i Lushnjes  kishin perpara një seri detyrash të rëndësishme , por mbi të gjitha spikaste ruajtja e tërsisë së trojeve shqiptare (të pakten të atyre të njohura në vitin 1913), që konsistonte në dy fronte : Në frontin diplomatik që kishte filluar me konferencen e paqës në Paris , dhe në frontin e luftës per çlirimin dhe mbrojtjen e disa krahinave të Shqiperisë (nga jugu  në veri ), nga  pushtuesit Italian (Lufta e Vlorës), shovenet  grek dhe serbo-malazezet fqinjë. Një nga organizimet ushtarake në mbrojtje të trojeve shqiptare , dhe të drejtuara nga kjo qeveri mbarë-kombëtare ka qënë edhe lufta  mbrojtese e Shkodrës, Malesisë e më gjërë nga shovenet Serbo-Malazez që në histori njihet si “LUFTA E KOPLIKUT”…në organizimin e të cilës kishin marrë pjesë edhe ministri i Brendeshem i qeverisë së dalur nga kongresi i Lushnjes Ahmet Zogu me patriotin Bajram Begu (Curri) etjerë… Si dhe luftën e Dibrës kundër ushtrive serbe. Kjo “inisiativë” e qeverisë të dalur nga Kongresi i Lushnjes vuri para faktit të kryer , konferencen e Parisit , e cila duke  parë vullnetin dhe organizimin ushtarak të Shqiptarëve me në krye malësorët e shkodranët e më gjërë (falë edhe presidentit të SHBA Uillson…) u detyrua të mos zbatojnë vendimet famëkqia të traktatit të fshehtë të Londrës  (prill 1915) , si dhe rekomandimet e mashtrimet  ogurzeza të fuqive europiane me “kokë  të perdredhur” nga Moska.. Pra me një “fjalë” Kongresi i Lushnjes çimentoj në perjetësi themelet e kollonave vertebrale të “ngrehines” që sot e quajmë Shqiperia “londineze”, ndersa nesër me të drejten e Zotit Shqiperia Etnike , ose per ata që ende “tremben” Shqiperia Natyrale… Këtë mendim ma forcon edhe vetë Europa e “re”, BE-ja , që ka në themel bashkimin e jo ndarjen…

Shqipëri, me 31 janar 2022

Filip Guraziu

1944 

Lufta e dytë botnore 

Shqipni

 Djaloshi 22 vjeçar Ludovik Deda, biri i familjes shkodrane me emen, të Dedjakupve, në vjetin  1944 ishte në shërbim të forcave ushtarake gjermane në rolin e nënoficierit të nji reparti ushtarak  shqiptar, kryesisht për ruejtjen e rregullit e të qetësisë në qytetin e Shkodrës e rreth tij. Në paraditen  e nji ditë dimni me acar, në mes të muejit janar të vjetit 1944, korrieri i shtabit të Whermacht-it të 

dislokuem në Shkodër, i dorëzoi Ludovik Dedës nji zarf i cili përmbante thirrjen për nji takim me  komandantin gjerman, në zyrën e tij, po atë mbasdite në orën 15.00. 

 Në orarin e caktuem, Ludoviku u paraqit në zyrën e Komandantit i cili e priti me mirësjellje dhe  shkurt e me pak fjalë e urdhnoi që të nesermen ora 12.00 të ndodhej pranë Bar “Kursal” në Tiranë, ku do të ishte edhe vetë ai për nji çeshtje që do ta kuptonte të nesermen dhe para se të delte prej  

zyrës, e porositi: “Kujdes, askush nuk duhet të jetë në dijeni për bisedën e sotme”!  Të nesërmen, fiks në orën 12.00, kur Ludoviku hyni në mjedisin e Bar “Kursalit ” Tiranë, dalloi në nji tavolinë , si në qoshe, komandantin gjerman që e përshëndeti dhe e ftoi të ulej. Mbas pak komandanti, thirri kamarierin dhe pyeti Ludovikun se ç’ka deshironte t’i servirej. – Faleminderit, kafe  dhe ujë ishte përgjigja e shpejtë e Ludoviku i cili ndihej shumë i emocionuem prej këtij takimi  misterioz ! Ndërsa Ludoviku pinte kafen, te tavolina u afrue nji burrë i cili i përshndeti në nji  gjermanishte me theks ndryshe dhe u ul me qetësi. Menjiherë komandanti bani prezantimin e Ludoviku kuptoi se personi i tretë në tavolinë ishte “ish shefi i sherbimeve sekrete italiane në Shqipni”. Duket se gjermanët, që kishin zanë rob dhe internue drejt “kampeve te vdekjes” ( si  tradhëtarë ) pothuej të tanë efektivin e ushtrise italiane që gjindej në Shqipni mbas kapitullimit te  Italisë fashiste me 10.09.1943, kishin pasë mbajtë si këshilltar të veçantë pranë tyne ( sepse i duhej  për njohunitë dhe përvojën që kishte në mjedisin shqiptar) burrin që ndodhej përballë Ludovikut  në atë takim. 

 Mbasi ndrruen bisedë ndërmjet tyne, komandanti gjerman paraqiti detyrën që duhej të kryente  Ludoviku : ” Me qenë se ushtria gjermane kishte nevojë për landë druni e cila do të transportohej  prej Shkodrës në rrugë ujore nëpërmjet lumit Buna, delte nevoja e blemjes së nji mjeti lundrues  detaro-lumor për ushtrinë gjermane i cili duhej të lundronte prej Durrësit dhe të ankorohej në 

portin lumor të Shkodrës”. Në takim Ludovikut iu dha porosi që për veprimin e masipërm të takonte  nji person me eksperiencë në fushën e anijeve lundruese në Durrës, iu dorëzue edhe shuma  monetare për kryemjen e aksionit së bashku me porosinë që për çdo problem të mundëshem të merrte kontakt vetem me komandantin gjerman. 

 Mbas disa ditëve, Ludoviku takoi personin e rekomanduem në Durrës dhe simbas këshillës së tij bleu nji anije detaro- lumore prej druni me kapacitet rreth 150 T me emnin “Papagali”, pagoi  paradhanie edhe dy specialista të fushës së lundrimit ( drejtuesin dhe mekanikun e anijes) për  shërbimin që do të bajshin dhe së bashku me ta lundroi drejt Shkodrës. Lundrimi shkoi mbarë, anijen e ankoruen në gjiun që krijon shkambi i Fabrikës së Çementos në Shkodër në lumin Buna ku  po i pritshin dy ushtarë gjermane të cilët e morën në ruejtje anijen.

1 

 Në takimin e radhës me komandantin gjerman në Shkodër, ku Ludoviku kishte shkue për  raportimin e kryemjes së detyrës, kuptoi të vertetën e misionit ” Top secret ” : Komandanti gjerman,  së bashku me disa bashkëpunëtorë besnikë ( oficierë të Werhmacht-it në Shkodër në bashkëpunim  me…?, kishin marrë përsipër shpëtimin e dhetra familjeve ebreje prej kthetrave të reparteve  famëkeqe “S.S” naziste. Këto familje me banim të maparshëm në Serbi, Kosovë e Maqedoni kishin 

pasë qenë me “fat”, sepse kishin mbrritë me i shpëtue synit vigjilente te S.S-ve dhe tashma  qëndrojshin të mëshehuna në shtëpitë e shkodranëve. Komanda e ushtrisë gjermane në Shkodër  “kishte marrë prej kolegëve të tyne në Vlonë nji kërkesë për furnizim me landë druni për nevojat e  ushtrisë” e cila do të transportohej me anijen ” Papagali”. Landa e drunit do të sistemohej në 

kuvertë, kurse pjestarët e familjeve ebreje do të vendoseshin të mshehun poshtë druve në barkun  e anijes me tjeter destinacion…! Ludoviku mori detyren me qëndrue 24 orë pranë anijes dhe me  shoqnue grupin e ebrejëve deri në destinacionin përfundimtar. 

 Aksioni ishte me shumë të paprituna , por deri në kët fazë çdo gja kishte shkue simbas programit.  Vështirësia ma e madhe konsiderohej organizimi i sistemimit klandestin të familjeve ebreje poshtë në barkun e anijes, sepse rruga prej qytetit të Shkodrës deri te vendi i ankorimit të anijes kalon  detyrimisht mbi urën e Bunës, ku S.S. nazistë kishin pikën e kontrollit!  

 S’pari anija u ngarkue me landën drunore në kuvertë; në nji pozicion të msheftë ishte lanë rrugë e  lirë për hymjen në barkun e anijes, poshtë turrës së druve. Me qenë se proçesi i futjes në anije i familjeve ebreje parashikohej i gjatë, mbasi u pat pleqnue që në kalimin e kontrollit të ” S.S.-ve”(  te ura e Bunës), ebrejt e veshun si katundarë të zonës e të shoqnuem prej shqiptarve, të mos ishin  ma shumë se dy së bashku, doli problemi se dikuj mund t’i lindte dyshimi se pse anija për ndihmë ushtrisë gjermane , tashma e ngarkueme me dru, pra e gatëshme për lundrim nuk nisej drejt  destinacionit, por po qëndronte në vend kaq gjatë? Për kët arsye dy mekanikë të ” zgjedhun” të ushtrisë gjermane, filluen sistemimin e motorrit e të mekanizmit të anijes Papagali e cila ” për çudi, rezultoi se kishte pasë shumë difekte…”  

 Proçesi i programuem i kalimit të kontrollit në urën e Bunës dhe sistemimi i msheftë i ebrejëve në barkun anijes rezultoi i gjatë, u deshën gadi 27 ditë që 45 persona, pjestarë të familjeve ebreje të strehoheshin në klandestinitet në anije. Nga ana tjeter, sa ma shumë persona strehoheshin në barkun e anijes aq ma i vështirë paraqitej proçesi i plotësimit të nevojave jetike të tyne në kushtet  

e klandestinitetit… Ma në fund erdhi dita e nisjes, 25 Shkurt 1944, atë ditë “pasagjerëve të anijes” iu shtuen edhe dy oficierë gjermanë. Buna kishte plot ujë. Lundrimi filloi mbarë, anija lundronte me  shpejtësi e ndihmueme edhe prej rrymës lumore. Disa postoblloqe ushtarake gjermane që kontrollojshin dhe pengojshin lundrimin pa leje me anën e rrjetave prej hekuri në lum, u kaluen pa  kontroll të hollësishëm, sepse ishin oficierët gjermanë në kuvertë që komunikojshin me kolegët e  tyne të kontrollit të cilëve i paraqitshin edhe dokumentin e urdhnit të komandes gjermane për  dërgesën e landës drunore në Vlonë. 

 Optimizimi që emocionoi pasagjerët kur anija doli prej grykës së lumit Buna dhe filloi lundrimin  në detin Adriatik drejt botës së lirë më destinacion Bari- Itali, në atë periudhë kohore zonë e  çlirueme prej forcave aleate, nuk vazhdoi gjatë, sepse papritmas motori i anijes u bllokue ! Anija ”  Papagali” ishte në mëshirën e dallgëve, që për fat atë ditë ishin mjaft të qeta… Shqetësimi ishte  maksimal; mekanikët punojshin vrullshëm për gjetjen e difektit, kurse oficierët gjerman vunë në 

përdorim radion “dhanësë e marrëse” dhe me kodet e tyne sekrete mbrritën me komunikue me 

2 

“ato…” që ishin të interesuem për aksionin e shpëtimit të ebrejve. Papritmas në distancë rreth 100 m. prej anijes ” mbiu” mbi sipërfaqen e detit nji nëndetësë britanike e cila rimorkjoi anijen ”  Papagali” deri në destinacion, ne Bari-It., ku të tanë pasagjerët e anijes, fillimisht, gjetën strehim  në kampin e refugjatëve të luftës me vend ndodhje afër qytetit të Barit-It. 

 Vlenë të shënohet se kjo ngjarje, aq e veçantë sa humanitare, por dhe me vlerë sepse nderon jo  vetem moralin e shqiptarëve, por edhe të gjermanëve tue demostrue se jo të tanë ushtaraket  gjermanë ishin kundër ebrejëve, nuk kujtohet prej askuj?!. Po pse ? Nuk dihet ngjarja? Jo, jo dihet  , por nuk duen me e dijtë…, sepse nuk duen me e kujtue…! 

Në fillim të mijëvjeçarit të tretë, rastësisht mora pjesë në nji takim të Shoqatës së Miqësisë Shqiptare – Izraelite, që u mbajt në sallën e Universitetit ‘Luigj Gurakuqi’ në Shkodër, ku u kujtuen  dhe u nderuen disa familje qytetare shkodrane që kishin strehue, tue rezikue edhe jetën e tyne,  familjet ebreje gjatë terrorit nazist në kohën e luftës së dytë botnore. Më kujtohet se në atë takim  , kërkova fjalën dhe shkurtimisht tregova ngjarjen e këtij shkrimi; pata mbetë pak befasuem sepse  drejtuesit e aktivitetit nuk treguen as nji lloj interesimi mbi çka tregova. Mbrapa, kur me mendjen  tima bana anlizen psiko-politke të mjedisit drejtues të aktiviteti, falë eksperiencës së jetës time nën 

diktaturën komuniste, çdo gja m’u sqarue! No coment! Gjithëçka flet vetë! Përpunimi dogmatik  puritanist ideologjik i nji pjese të shoqnisë njërëzore nuk i lejon të kuptojnë realitetin , të verteten  që na rrethon: ” E mira dhe e keqja bashkëjetojnë në nji binom të pandashëm si në simbiozë.; ” s’ka  të mirë pa të keqe dhe s’ka të keqe pa të mirë”, duem apo s’duem, ky asht realiteti. “Reddite quae  sunt Caesaris Caesari et quae sunt Dei Deo – Jepni Çezarit atë që asht e Çezarit dhe Zotit atë që asht  e e Zotit” 

 Mbetet në nderin tonë paraqitja e nderimit dhe e mirënjohjës publike për veprën , humanitare të  shpëtimit të familjeve ebreje prej kthetrave të S.S nazistë, tue rezikue edhe jeten e tyne në  pranverën e 1944-tës për komandantin dhe disa oficierë ( besnikë të tij ) të Whermacht-it në  Shkodër, për banorët e Shkodrës si dhe në veçanti për mikun tim, që sot nuk jeton ma, të ndjerin 

Ludovik Deda. 

Shënim:  

Shkrimi respekton rrëfimin e personazhit kryesor të ngjarjes, z. Ludovik Dedës i zhvilluem në shtëpinë tij;  Pescara-It, Tetor 1997. Atyne që ngjarja e masipërme mund t’i duket e pabesueshme i ftoj të verifikojnë  arkivat e kampit të refugjatëve të luftës së dytë botnore në afërsi të qytetit të Barit-It., ku ruhet e  verteta. 

Filip Guraziu

by Rafaela Prifti/

International Holocaust Remembrance Day is observed today in several countries.Marking the liberation of the Auschwitz concentration camp, the United Nations General Assembly designated January 27 an annual day of commemoration for its member states, in early 2000s. To honor the 6 million Jewish victims of the Holocaust and victims of Nazism, countries hold national commemoration ceremonies. Notably, Holocaust denialism and antisemitic incidents have been on the rise in the US as well as around the globe.In a statement, President Biden said that the world has an obligation to honor victims, learn from survivors, pay tribute to rescuers and carry on the lessons of the Holocaust. To mark the day, President Biden has invited Auschwitz survivor Bronia Brandman to share her story at the White House, according to a press release.The event speaks directly to the significance of education on this particular topic and history in general, as there is a renewed push in many states to dictate how schools teach subjects pertaining to race. On that note, President Biden remarked that earlier this month U.S. co-sponsored a United Nations resolution tasking the global community with combating Holocaust denial through education.President Biden called it “imperative to teach accurately about the Holocaust and push back against attempts to ignore, deny, distort, and revise history,” and “that from the streets of Charlottesville, Virginia, to a synagogue in Colleyville, Texas, we are continually and painfully reminded that hate doesn’t go away; it only hides. And it falls to each of us to speak out against the resurgence of antisemitism and ensure that bigotry and hate receive no safe harbor, at home and around the world.”In today’s remarks, Ursula Gertrud von der Leyen, President of the European Commission, said, in part, that “To remember is also to look to the future. The European Commission is committed to fighting antisemitism and fostering Jewish life everywhere in Europe.”One of today’s events include the U.N. Holocaust Memorial Ceremony livestreamed worldwide. Additional information and educational resources as well as a complete calendar of Remembrance ceremonies are available on the UN website and the UN Holocaust Museum website.

Ministri i Shëndetësisë, Dr. Rifat Latifi, u takua sot me z. Elmi Berisha, President i Federatës Panshqiptare VATRA, me seli në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Ministri Latifi ftoi VATRA dhe shoqatat e tjera që të punojnë së bashku në mbështetjen e Ministrisë në përpjeket për forcimin e sistemit shëndetësor në Kosovë, duke inkurajuar kthimin e profesionistëve shëndetësorë për të shërbyer në vend. Gjithashtu, Ministri Latifi inkurajoi angazhimin e mërgimtarëve për të investuar në forcimin e shërbimeve shëndetësore në Kosovë.Kryetari i VATRA, z. Berisha i konfirmoi Ministrit Latifi mbështetjen e pakusht të VATRA dhe të shqiptaro amerikanëve në projektet dhe aktivitetet me interes të Ministrisë së Shëndetësisë dhe për të promovuar idenë e kthimit të profesionistëve shëndetësorë që studiojnë e punojnë në Amerikë për të shërbyer në Kosovë.