Shkruan: Lekë Mrijaj/

Unë e konsideroj veten time shumë me fat, që kam pasë rastin të njihem personalisht për së afërmi me një Bari të Denjë Shpirtëror të Kishës Katolike Shqiptare të Kosovës siq ishte imzot Mark Sopi. Ai, përveqse ishte një pasardhës i Martirëve të Karadakut, me konkret e them nga këndveshtrimi im, se ishte edhe një Dishepull i vertetë dhe tejët i kompletuar i Kishës Katolike Shqiptare, Atdheut dhe Kulturës sonë mbarëkombëtare. Pra imzot Marku ishte një udhëheqës shpirtëror e famullitar i ish bashkësisë së Famullisë sime “Shën Gjon Pagëzuesi” në Zllakuqan të Klinës, e me vonë Ipeshkëv i denjë i Ipeshkvisë së Kosovës pas imzot Pjetër Bogdanit, imzot Lazër Mjedës e imzot Nikë Prelës.

Imzot Mark Sopi, gjatë periudhave të ndryshme ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në rritjen e vetëdijes shpirtërore, kombëtare, humanitare, kulturore e në sherbim të ndermjetësimit të faljeve të gjaqeve në vitet ‘90-ta në Kosovë, pra kudo qe ka vepruar si në Kosovë poashtu edhe në Shqipëri, ai, mbetët një sinonim i mirë shpirtëror për besimtarët dhe brezat e meshtarëve e pasardhësit e tij të ipeshkvinjëve në Dioçezën e Kosovës: Prishtinë-Prizren.

Gjatë atyre viteve të veprimtarisë së tij ashtu si në famullinë tonë poashtu më vonë kur me njē Dekret të posaqem ishte Lauruar nga Papa Gjon Pali II-tē (Papa Karol Vojtila) për Ipeshkëv të Kosovës. Ai, ka shpërndarë Deshmit Ungjillore të Apostujve si rreze të përndritshme në mendjet e gjithë grigjës së tij në shumë segmente si në historiografi, gjuhë, etnografi, teologji morale e shpirtërore sidomos reflektoj shumë në kohën e errësirës apo ideologjisë famkeqe  të cilët e mohonin edhe Zotin. Kontributi i tij ishte i pashmangshëm edhe në vitet e okupimit, luftës dhe pas luftës së fundit në Kosovë. Ishte edhe një projekt ideator i veniës e bekimit të gurthemelit të Katedrales “Shën Tereza” në Prishtinë. 

Imzot Mark Sopi e senzibilizoi edhe më shumë çeshtjën e Kosovës duke vënë lidhje të drejtpërdrejta me shtetet e tjera të Evropës e botës ashtu edhe me Vatikanin, i cili është një shtet me ndikim të fuqishëm dhe i pranueshëm në botë. Me 18 maj 2005 në Kongresin Amerikan, në seancën dëgjimore veq tjerash kishte thënë: „Është e rëndësishme që Feja të jetë e ndarë nga politikat ditore, dhe është e pa pranueshme përfshirja e eksponentëve fetarë në ushtrimet e politikave të shtetit, bashkë me Liderët e politikës“ njëkohësisht ka shtuar duke thenë se: “Kisha shqiptare katolike në Kosovë, u bë shtëpia e mbrojtjes për qindra familje shqiptare myslimane të cilët u ndien si në shtëpinë e tyre, me gjithë fëmijë”. 

Krejt në fund të këtij shkrimi homazh në kuadër të gjashtëmbëdhjetë vjetorit të kalimit në amshim, mund të themi me konkret se nëse me vëmendje lexohen letrat e dëshmitë e kohës sa ishte gjallë imzot Mark Sopi, atëherë pa hezitim mund të themi lirisht se: Imzot Mark Sopi, ishte një prift e Bari i denjë i Kishës katolike në Kosovë i cili kreu me ndërgjegje e dinjitet misionin e vet baritor, kombëtar e të Samaritanit të Mirë deri në kalimin e tij në amshim pra ishte edhe një ambasador e avokat mbrojtes e përfaqësues jo vetëm i klerit katolik në Kosovë dhe i grigjës së tij i Kishës Katolike, por i mbarë shqiptarëve pa dallim feje i cili edhe do të mbetët në mbamendjën tonē për kontributin që ka dhënë për çlirimin, lirinë, pavarësinë dhe demokracinë e Kosovës dhe për virtytet e larta shpirtërore, kulturore, njerëzore e kombëtare.

Albano Kolonjari/

Të paktën 19 persona kanë vdekur, duke përfshirë nëntë fëmijë, nga zjarri i një ndërtese banimi të lartë në Bronx, të cilin zyrtarët e qytetit e quajnë si një nga më të këqijtë në mbi 30 vjet.”Ky do të jetë një nga zjarret më të këqija që kemi parë këtu në kohët moderne në qytetin e Nju Jorkut,” tha kryebashkiaku Eric Adams në një konferencë për shtyp disa orë pasi zjarri shpërtheu ndërtesën.Komisioneri i Departamentit të Zjarrfikësve të qytetit të Nju Jorkut identifikoi të paktën 63 viktima fillestare që po trajtoheshin për lëndime të ndryshme për shkak të tymit dhe zjarrit. Të paktën 32 nga ata 63 të plagosur u dërguan fillimisht në të paktën pesë spitale të ndryshme në qark me lëndime kërcënuese për jetën; nëntë të tjera ishin serioze.Emrat dhe mosha e viktimave nuk janë bërë të ditura, por zyrtarët e FDNY konfirmuan për News 4 New York të paktën 19 njerëz vdiqën nga plagët e marra nga flakët.Zjarri shpërtheu rreth orës 10:54 në një apartament dupleks që përfshin katin e dytë dhe të tretë të ndërtesës 19-katëshe në Fordham Heights.“Ky është një moment i tmerrshëm, i tmerrshëm, i dhimbshëm për qytetin e Nju Jorkut dhe ndikimi i këtij zjarri do të sjellë vërtet një nivel dhimbjeje dhe dëshpërimi në qytetin tonë”, tha kryebashkiaku Adams në vendngjarje. “Numrat janë të tmerrshëm. Kemi mbi 32 persona që janë në rrezik për jetën në këtë moment.”“Ky do të jetë një nga zjarret më të këqija që kemi parë gjatë kohëve moderne në qytetin e Nju Jorkut,” shtoi kryebashkiaku.Tymi u shtriu ne të gjithë lartësinë e ndërtesës – “shtoi Nigro. “Anëtarët e zjarrfikeseve gjetën viktima në çdo kat, në shkallët dhe po i nxirrnin jashtë në arrest kardiak dhe të frymëmarrjes.””Sigurisht që kishte njerëz të bllokuar në apartamentet e tyre në të gjithë këtë ndërtesë, prandaj anëtarët tanë bënë një punë të pabesueshme për të kaluar nëpër çdo kat të kësaj ndërtese dhe për të arritur tek këta njerëz,” shtoi ai. “Por disa prej tyre ishin tashmë të arrestuar kur arritëm tek ata.”Mjekët dërguan 32 persona me lëndime të rrezikshme për jetën dhe tre me lëndime të rënda në pesë spitale lokale, thanë zyrtarët. Nëntëmbëdhjetë persona kanë marrë lëndime të lehta dhe janë trajtuar në vendngjarje. Të gjitha viktimat pësuan thithje të rëndë të tymit, tha Nigro.”Kjo është e paprecedentë në qytetin tonë,” tha Nigro. Hera e fundit që patëm një humbje jete që mund të ishte kaq e tmerrshme ishte në zjarrin e Happy Land mbi 30 vjet më parë, gjithashtu këtu në Bronx.Më 25 mars 1990, një zjarrvënës përdori një kanaçe me benzinë ​​për t’i vënë zjarrin Klubit Social Social të Landit në 1959 Southern Blvd në Lindjen e Tremontit. Ferri që rezultoi vrau 87 vete të goditur nga paniku, gjysma e tyre nën 25 vjeç. Ishte zjarri më vdekjeprurës i qytetit në 79 vjet. Pasi shpërtheu zjarri i së dielës, Anthony Romero, 40 vjeç, një banor i katit të 12-të, zgjoi gruan e tij shtatë muajshe shtatzënë dhe dy fëmijët.“Eca te dera ime dhe e hapa. Një re e madhe tymi i zi hyri, kështu që unë mbylla derën, “tha Romero. “Ne vendosëm një peshqir të lagur nën derë. Shkova te dritarja e pasme dhe kontrollova dhe aty pashë tymin që dilte nga apartamenti i katit të tretë.”Romero, i cili është astmatik, mbeti në banesën e tij derisa zjarrfikësit goditën derën, duke sinjalizuar se ishte e sigurt që familja të evakuohej.“Nuk kisha zgjidhje, kishte shumë tym në korridor, nuk kishte mundësi të largohesha nga banesa ime dhe të shkoja nga kati i dymbëdhjetë në katin e parë dhe të jetoja. Kështu që vetëm tymi më godet vetëm… po më pështyj i zi, por jam mirë.”Romero tregoi pikëllimin e fqinjit të tij pasi ajo u detyrua të linte qenin e saj për të vdekur. Ai pa zjarrfikës në çdo kat, ndërsa familja e tij kalonte përmes tymit të dendur për në katin e parë.”Ishte e zezë kudo,” tha ai për tymin dërrmues. “E zezë kudo.”Tysena Jacobs, një banore në katin e 15-të, u bllokua në banesën e saj me dy vëllezër e motra.”Ne nuk mund të dilnim,” tha Jacobs, 69 vjeç. “Kam thirrur 911 tri herë, ata na thonë të vendosim peshqirë te dera, por nuk arrita të shkoja te dera. Ishte shumë e zezë. Ishte e zezë, nuk mund të shihje asgjë. Kështu që më duhej të fusja shumë peshqirë në derën time të dhomës së gjumit.”Vëllai i Jacobs shtyu një kondicioner nga dritarja e dhomës së gjumit në një përpjekje për të siguruar që oksigjeni të kalonte nëpër apartament përpara se zjarrfikësit që kërkonin banorët e bllokuar të gjenin vëllezërit e motrat.

Prof. Dr. Ylli Pango/

Interesant jane minutat e para pasdite, kur fëmija i sapo ćliruar nga “kafazi” i gjumit e ëndrrave, vërshon në dhomën e lodrave dhe fillon t’i ritakoje miqtë një e nga një. (“Hë mo kali këtu je? Nuk shkove dhe ti të flesh gjumë? Po kur fle ti? Nuk të shoh të shtrihesh një herë? As ulur nuk të shoh. Kështu rri gjithmonë?”) “Dë-gë-dë dë-gë-dë!”I hypen lodres prej druri dhe fillon e kalëron…(“Uaaa arushi?! Hajde të ta puth pak turićkën..mmma..mmma…Sa të butë e ke…”)(“ Tollombacja tollombacja…prape fluturon ti? Zbrit moj poshte…) “Ke-te, ke-te, ke-te …”kjo eshte gjuha me tollombacen“Lapsat e vizatimit …de-ge de-de ge-de… da-di da-di ta-di…”fillon i rrjeshton..”Shkarravit diçka në letër me ngjyra…“De-ge-de, ke-te-ke, dë-gë-dë, …”Kjo është gjuha e tij me lodrat. Ende nuk i ka mbushur dy vjeç. U flet lodrave. Gjuhën që ai e di se do ja kuptojnë. Gjuhën bebore-Danjisht.Danja eshte animist. Uaaa…sa fjalë e madhe. Jo, eshte e thjeshte fare. Si vete ai. Ai mendon se lodrat janë të gjalla. Ndjejnë, mendojnë, kanë shpirt?( “E ku di ai ç’është shpirti?” ). Di, si nuk di. Di sipas mënyres se tij. Me ato mjete që i ka vënë në dispozicion deri tani trurthi i tij i vockël.A e dini se ai mendon, të themi, deri diku, si balinezet? Balinezët e Balit. Keni degjuar sigurisht per Balin, ishullin e larget, të arkipelagut të madh indonezian. Ndër më te vegjlit e tij. Perlën e kultures e turizmit të kësaj pjese kaq të magjishme të botes. Feja balineze, një lloj hinduizëm i veçantë sipas të cilit ćdo element i nënës natyrë është i influencuar ashtu si njeriu nga shpirti. Hinduizmi balinez me shume se hinduizem, eshte animizem. Besim se çdo gje qe ekziston ne natyre, ka shpirt. Eshte në një aspekt, aq feminore si fe. Sidomos në menyren si balinezet e shohin dhe e perjetojne kete. Në Bali trungjet e pemëve i veshin me rrypa bezesh si për t’i mbrojtur…Disa syresh sepse i konsiderojne te shenjta. Balinezet venë nëpër rrugë kutiçka të vogla letre a varaku mbushur me kokkrra per t’i ćukitur zogjtë kalimtarë. Si pjesë e natyres. Pjese e tyre. Pemë, zogj, njerez, tokë janë një. Kanë shpirt. Duhet te jenë një harmoni. Një here ne vit sipas balinezëve, toka duhet të bêjë pushim.Askush nuk lejohet të dalë në rruge për 24 orë. Që të mos “ndyjë” tokën. As turistet. Toka duhet te marre pak fryme lirisht. Të ćlirohet nga tere ato “pislleqe” që hedhin njerezia mbi te.Balinezet jane animistë si fëmijët deri në moshën 4-5 vjeç. Ndonese e di qe nuk eshte keshtu, ma ka qejfi te besoj se balinezet, janë ndofta ndër me te lumturit në bote. Bali jeton e rijeton feminine e vet. Atë të shoqerise njerezore. Kesisoj rrit dhe femijet e vet……”Hej njerez mos u merzisni. Mjaft u moret me gjera serioze… Beni pak pushim. Kthehuni a rikthehuni pak te bota e femijes! E në mos i paçi aty pranë, lexoni, shihni perfytyroni djçka që lidhet me botën e tyre…Do ju lehtesojë goxha…”…Ja të kthehemi te fëmija. Pasi mbaron me miq-lodrat, po i rikthehet TV. Nuk po ndjek lajmet sigurisht. As çeshtjen e dites: pushtimin e keshtjelles politike nga kalores idealiste mbi kuaj letre, që thyejnë me ushta, dyer hekuri( do te behej nje film i animuar kryeveper!)Danja po ndjek nje shoqezen e tij në youtube që po mëson format, ngjyrat, numrat…Diku ne Azi, Amerike, Afrikë, diku…Pastaj i kthehet një miushi të animuar…në ekran. Edhe ai është si ajo goca…Miush i zgjuar qe meson.Pastaj vjen e më hypen mua ne bark tek shkruaj i shtrire ne Notes e Iphone. Une jam lodra e rradhes. Kacavjerremi pak mbi babë, rrokullisemi në divan e perseri mbi. Jam pjese e lodrave…E botës së tij…Bota e tij, bota e mrekullueshme, bota e vertete, është një. Si ajo e Balinezëve. Një e tërë dhe e gjallë. Një frymë, një shpirt, një bukuri…

Nga Jusuf BUXHOVI/

Konferenca e Bujanit, e mbajtur nga 31 dhjetor 1943 deri më 2 janar 1944, paraqet një ngjarje të rëndësishme nga lufta antifashiste nacional-çlirimtare, në të cilën u konfirmua e drejta e shqiptarëve për vetëvendosje dhe për bashkim me Shqipërinë, por mbi konceptin ideologjik të imponuar nga komunistët shqiptarë dhe ata jugosllavë, që kishin përvetësuar luftën antifashiste, gjë që nuk mund të përfundonte ndryshe pos me një ripushtim tjetër nga jugosllavët, siç ndodhi në të vërtetë.Mbledhja e Konferencës u mbajt në kullën e Sali Manit, Bajraktarit të Krasniqes, pranë bazës së Shtabit Kryesor të UNÇ të Kosovës dhe të Komitetit Krahinor për Kosovë e Rrafshi i Dukagjin it, ku morën pjesë 49 delegatë (43 shqiptarë, tre serbë, dy malazias dhe një turk) që përfaqësonin të gjitha viset dhe shtresat shoqërore të Kosovës. Midis pjesëmarrësve kishte komunistë, nacionalistë dhe atdhetarët të tjerë demokratë, përfaqësues të Forcave të Armatosura, të rinisë e të gruas antifashiste etj të rreshtuara në kuadër të Frontit Antifashist Nacional-çlirimtar të Kosovës. Konferenca shqyrtoi tri ditë radhazi problemet që dilnin nga lufta kundër pushtuesit. Ajo zgjodhi kryesinë prej 9 vetash: Mehmet Hoxha (kryetar), ish-prefekt i Elbasanit, Rifat Berisha (nënkryetar), Pavle Joviqeviçin (nënkryetar), Xheladin Hana (anëtar), Fadil Hoxha (anëtar), Hajdar Dushi (anëtar), Zekeria Rexha (anëtar), Milan Zeçarin (anëtar), Xhevdet Doda (anëtar).Konferenca e Bujanit doli me një dokument përfundimtar, me rezolutë të miratuar në konferencë, ku pos tjerash thuhet: “Kosova dhe Rrafshi i Dukagjinit është nji anë, e cila popullohet në pjesën ma të madhe nga popullsia shqiptare, e cila, si gjithmonë, dëshiron edhe sot të bashkohet me Shqipërinë. Prandaj, e ndjejmë për detyrë ta vëmë në dukje rrugën e vërtet në të cilën duhet të ecë populli shqiptarë për të realizuar aspiratat e vehta. Rruga e vetme për t’u bashkuar me Shqipërinë, për shqiptarët e Kosovës dhe të Rrafshi i Dukagjinit, asht lufta e përbashkët me popujt e tjerë të Jugosllavisë”.Konferenca e Bujanit si dhe rezoluta e saj, duhet parë si një koncept ideologjik të të majtës shqiptare, të dirigjuar nga komunistët jugosllavë, që në njërën anë kishte për qëllim kundërvënies së krijimit të shtetit shqiptar me përkrahjen e fuqive të boshtit në tetor të vitit 1943 në përputhje me rezolutën e Kuvendit të Dytë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit që anuloi okupimin e Shqipërisë nga fashistët italianë dhe riktheu pjesën më të madhe të tokave shqiptare të pushtuar nga serbët, grekët dhe malaziasit në vitin 1912, dhe në tjetrën anë, kishte për qëllim që ta pengojë konfirmimin e idesë së bashkimit shqiptar në kuadër të koncepteve demokratike, siç i parashihte edhe Karta e Atlantikut, për të cilën u angazhua NDSH-ja dhe forcat tjera nacionaliste sado të shkapërderdhura gjatë dhe mbas luftës, të cilat dështuan ngaqë u mungoi përkrahja e Perëndimit, i cili, në Konferencn e Jalltës ishte pajtuar për ruajtjen e Jugosllavisë së Versajës nën formatin e AVNOJ-it, të imponuar nga Titoja. Kjo u pa më së miri me zhvlerësimin e saj, në Konferencën e Prizrenit, më 10 korrik 1945, kur koncepti i “luftës së përbashkët me popujt tjerë të Jugosllavisë”, pasi që forcat partizane jugosllave të kenë depërtuar në Kosovë, me pajtimin e Enver Hoxhës me Titon në nëntor të vitit 1944 dhe, në rrethanat e një shtetrrethimi dhe të gjendjes së luftës, nën pretekstet e shfaqjes së “kundërrevolucionit”, t’i kenë qëruar hesapet me të gjitha forcat patriotike që luftuan aleancën komuniste shqiptaro-jugosllave, siç ndodhi në Drenicë, Tivarë dhe gjetiu, ku u vranë rreth 50 mijë shqiptarë. Pra aleanca ideologjike midis komunistëve shqiptarë dhe atyre jugosllavë, solli ripushtimin e Kosovës, ndërsa “e drejta për vetëvendosje” do të kthehet në “deklarim për bashkim me Serbinë”!Edhe përkundër epilogut tragjik, formula ideologjike e bashkimit shqiptar, e inspiruar nga Konferenca e Bujanit, vazhdoi të shfaqej edhe në vitet e gjashtëdhjeta, të shtatëdhjeta e deri vonë, e rinkarnuar në iredentizëm ideologjik, anipse kërkesa për Republikën e Kosovës, e kishte zhvendosur nga binarët e legjitimitetit politik në të cilët do të vendosej procesi i shtetndërtimit të Kosovës, i cili do të përmbyllet më 17 shkurt 2008.

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra do të nderojë më 1 janar 2022 në orën 12.30 pm rapsodin e madh Bajrush Doda. Në një ceremoni solemne në Selinë Qëndrore të Vatrës, nderimi i rapsodit do të vijë në 10 vjetorin e ndarjes nga jeta. Vatra e nderon rapsodin Bajrush Doda për veprimtarinë e tij jetësore dhe kontributin e madh që i ka dhënë folklorit shqiptar, i cili me një mjeshtri të rrallë diti ta ruaj dhe ta kultivoj me besnikëri melosin autokton të Dukagjinit, Malësisë së Gjakovës dhe të Rugovës. Duke qenë një prej rapsodëve më mëdhenj të kohës, ai me këngët e tij që nuk do të vdesin kurrë, u bë i dashur dhe i adhuruar në të gjitha trojet shqiptare dhe ne me plot krenari mund ta quajmë legjendë të folklorit shqiptar.

Ftohet komuniteti shqiptar të bëhet pjesë e kësaj ceremonie madhështore nderimi në 10 vjetorin e ndarjes nga jeta të rapsodit të mirënjohur popullor Bajrush Doda.