Në Republikën e Kosovës jemi rritur me një frymëzim për të sjellur tek ju mesazhin e një brezi që u rrit me idealin e lirisë dhe aspiratën e bashkimit kombëtar. Kombi ynë u ngrit në këmbë dhe i mbijetoi të gjitha rrufeve që solli historia, pas shumë përpjekjeve titanike të paraardhësve tanë, të cilët nuk kursyen as gjakun as dijen për të na lënë trashëgim Atdheun e mosvarëm dhe rrugët e hapura të prosperitetit kombëtar. Duke u nisur edhe nga trashëgimia ime familjare që prodhoi hasanizmin si ide përbashkuese, do t’i quaja shumë me fat brezat e mëvonshëm që u rritën dhe u zhvilluan në frymën e ngjarjes madhore të kombit tonë, të cilën ne sot në Manastir po e kremtojmë me plot dinjitet. Kjo ngjarje, në fakt, për nga pesha dhe dimensioni historik, ka projektuar në vetëdijen kolektive të shqiptarëve një orientim properëndimor, duke e vendosur të ardhmen e kombit tonë në hartën gjeokulturore të popujve të civilizuar. Strategjikisht, bashkimi gjuhësor i shqiptarëve që ndodhi në Kongresin e Manastirit, duke favorizuar alfabetin latin si bazë e shkrimit të shqipes, e ridimensionoi statusin oksidental të arsimit dhe kulturës shqiptare dhe përfundimisht i shkëputi lidhjet me traditën e shkrimit mbrapsht. Kthimi mbarë i shkronjave të alfabetit tonë, ndikoi në ndërgjegjësimin masovik të të gjithë atyre që më vonë në organe shtypi, në tekste shkollore apo në dokumente administrative e përdorën këtë alfabet, si një farë që do të mbillej në fushën e gjerë të dritës së diturisë, siç do të thoshte Naim Frashëri i madh. Pa dyshim që Manastiri do të mbetet përgjithmonë piemonti ynë i shenjtë që na e kujton historinë e formimit gjuhësor, dhe kjo do të ishte e pamundur të ndodhte, pa kontributin kolosal të Familjes Qiriazi, një familje kjo fisnike, me ndërgjegje të lartë kombëtare, e cila ishte promotori i gjithë kësaj ngjarjeje madhore. Qiriazët e Manastirit,me sakrificat dhe kontributet e tyre të pakursyera, janë qirinjtë e ndezur të iluminizmit shqiptar, të cilët bënë dritë atëherë kur errësira anadollake dhe obskurantizmi shovinist i fqinjëve tanë, mundohej ta bënte sa më të padukshme udhën e zhvillimit dhe emancipimit tonë kombëtar. Pikërisht ky ka qenë edhe motivi që kolosi ynë Hasan Prishtina, me bashkëveprimtarët e tij, doli në mbrojtje të fuqishme të alfabetit latin, duke kundërshtuar propagandën xhonturke, bullgare, serbe e të qarqeve të tjera, të cilët punonin me të madhe që të frenojnë përparimin kulturor të shqiptarëve, sepse kjo më vonë do të sillte Pavarësinë e Shqipërisë. Dhe, nëse 28 nëntori i vitit 1912 shënohet si një ditë e shenjtë e historisë sonë,atëherë me plot gojën mund të themi se Kongresi i Manastirit ishte mëngjesi i asaj dite, ishte agimi i një zgjimi kombëtar, sepse siç do të thoshte edhe Gjergj Fishta i madh: ’’Alfabeti është i vetmi mjet me të cilin kombi do të përparojë. Po të mos zgjidhej alfabeti,Shqipëria do të pësonte humbje të mëdha….’’ Studiuesit e fushave albanologjike kanë bërë shumë hulumtime të deritanishme mbi Kongresin e Manastirit dhe të gjithë pajtohen njëzëri se çështja e njësimit të alfabetit të gjuhës shqipe nuk duhet parë vetëm si çështje thjesht gjuhësore, por edhe si çështje me rëndësi të madhe kombëtare, kjo edhe për faktin se ky Kongres u shndërrua pastaj në ide vepruese të platformës së lëvizjes kombëtare, që determinoi një angazhim gjithëpërfshirës duke filluar nga shtrirja në terren të gjerë e arsimit në gjuhën shqipe, krijimin i ushtrisë kombëtare shqiptare, hapja e shkollave në gjuhën shqipe, përfshi edhe Normalen e famshme të Elbasanit, zhvillimin ekonomik të vendit, shfrytëzimin e pasurive nëntokësore, ndërtimin e hekurudhave, rrugëve, e urave, deri te zhvillimi i bujqësisë dhe degëve tjera ekonomike. Si kurorëzim i punës titanike që u bë pas Kongresit të Manastirit, ishte hapja e shkollave shqipe në hapësirën etnike shqiptare, sidomos gjatë viteve 1909-1910, kurse gjuha shqipe, përveç qyteteve të tjera, u fut edhe në gjimnazet turke të Elbasanit, të Vlorës, të Beratit dhe të Shkupit, ishte i angazhuar si mësues patrioti i njohur Bedri Pejani. Shqipja filloi të mësohej gjithashtu në shkollën “Edep” të Shkupit, që mbahej nga klubi “Rinia patriotike” (“Shubani vatan”) të këtij qyteti. Nga referencat historike që jep shtypi shqiptar i kohës, e që ndërlidheshin me jehonën e Kongresit të Manastirit, gjuha shqipe ishte futur si lëndë pothuajse në të 41 gjitha gjimnazet (idadijet) turke të Shqipërisë dhe në shumë shkolla qytetëse (ruzhdie). Historikisht armiqtë tanë janë trembur nga idetë iluministe që kanë përshpejtuar zgjimin kombëtar shqiptar. Kështu ndodhi edhe me Kongresin e Manastirit, suksesi i të cilit dhe jehona që pati në gjithë viset shqiptare, ua prishin disponimin autoriteteve turke të asaj kohe, të cilët urdhëruan mbylljen e shkollave shqipe që filluan të zbatojnë Alfabetin e Manastirit, ndërkohë që Hasan Prishtina, dhe patriotët tjerë shqiptarë protestuan fuqishëm kundër këtyre veprimeve të administratës turke. Madje edhe paria e Prishtinës, në një letër që i dërgonte në fund të dhjetorit të vitit 1909 deputetit të saj, Hasan Prishtina, në emër të popullsisë së kësaj treve, protestonte kundër veprimeve që po bëheshin për t’i detyruar shqiptarët të përdornin alfabetin arab, dhe i kërkohej Hasan Prishtinës që të ndërmjetësonte pranë qeverisë që mësimet në shkollat fillore të bëheshin në gjuhën shqipe dhe që ajo të jepej me alfabetin latin. Ne sot jetojmë në kohën kur jehona e Kongresit të Manastirit ende është e gjallë, kurse veprimtaritë shkencore e hulumtuese që po ndriçojnë edhe më tutje dimensionet e ndryshme të kësaj ngjarjeje, na bëjnë të kuptojnë se ajo që u arrit para më shumë se 100 viteve në Manastir është një busullë orientuese në kohë e hapësirë. Kongresi i Manastirit po bëhet më i afërm për publikun e gjerë si ngjarje dhe si fenomen historik, ndaj edhe e meriton mbështetjen e gjithë neve.

Mehmet Prishtina, Prishtinë, 22.Nëntor 2024

Ndersa ne kujtimet e tij Karl Gurakuqi shkruan: “Kjo gjendje kaotike i dha shkak At Fishtës të shkruente atë poezín e bukur satirike “Koha e arit në Shqypní” (1907) (mbas Eklogës IV të Virgilit)-:

Oj Zânë, t’kndojmë sot mâ mire se kurrnji hera;

T’shporrna pallavrash t’Skanderbeg Kastriotit:

Për veshë t’Shqyptarit duhen sot kângë tjera.

Tash koha e lume erdh qi e pri’m kahmotit;

Mun n’thundra sot Shqyptari á t’u përtrî;

Kacuk Lirija â ndêjë, ehu! Mbi Rrasë t’Hotit,

Ke ‘i breshën Abetarësh na rá n’Shqypní…

Shqypní, mbassi tash fati t’ká punue

Prej djelmve t’tú me t’ramun kjo dhânti,

Hiqe, dhѐ, futën: zêne se kѐ pshtue!

Me tỳ, Abetár të larmë, për fis t’Shqyptarit

Do t’zbardhë nji kohë qi lum kush ká m’e gzue.

Me cirka t’hueja qafën prej kularit

Ká për t’a hjekë Shqypnija e ngratë e shpina

Ksaj ká m’i u shndoshun krejt prej varrësh t’samarit.

Keni për t’ndêjë për krah me La Divina

Commedia, e prej andej t’cofne burrnin

Ju do t’a njallni n’dhѐ ku ushton martina.

Për kaq gazmend pá u pritë n’Shqypní po bîn

Pelini, hîthi djegës e madërgona,

E tâmbël zogut, tham, Shqyptarët do t’pin.

Kërkend mbas sodit mâ nuk kѐm pse drona;

Kaq nji forcade t’madhe prût n’Shqypní!

Do t’cofë Kristoforidhi; e atje mâ e vona

N’harresë Bogdani i ngratë, po, ká m’u shtî.

Npër jú ndër nѐ Byronat e Mozartat,

Un tham, do t’bîjnë si kpurdhat kúr bjen shî.

Pá pasë nevojë me shkarravitun kartat

Për punë qi motit ndodhën n’tokë t’Shqyptarvet,

Ju historin keni për t’na msue e artat

Por paski kênë ju Ora e katundarvet,

pse pá u mundue me qѐ e me plozhica

Grune të pjekme kan me bajtë prej arvet;

E gzeza rrushit kan me vjelë n’plakrrica,

E kan me ndukun molla n’dega lisit,

Sá n’letra t’ueja kini “cirifica”….

Ehu! Na matufat, mbí dỳ kâmbë bubrreca,

Me Abecedarë kujtojmë se kapna n’breg,

E ngiet dijetarvet ngrehna si gjeldeca.

Çdo ftyrë-fudúll na mbahet Skandërbeg

Me i zemër leprit n’bark e dijetár,

Veç se për lakut s’çohet m’u shitë në treg.

Për çdo kaçubë na bîn kah nji letrár,

Qi, ethun trûsh me prralla e me gazeta,

Përfton n’e mbram e pjell nji Abecedár.

Pjellë mushkut, po, por prap Shqypnija e shkreta

Prej sish do t’bahet n’njaq kortarë e copa

Sá shkrola janë prej A e deri n’Zeta:

Kaq qi mbí nѐ bân seri mbarë Europa

Ke nѐ Shqyptarve sot na âsht prѐ nafaka

Gjithmonë nën bark kѐm për t’i a lânë samarin

Pá nji bashkim t’vërtetë, s’ká për t’ague

Për nѐ agimi kúrr; gjithmonë por nata

E mbárrja e skámi kan për t’ná ngushtue.

Po, a thue kurr n’mênd s’do të bîje Shqypnîja e ngráta?

Besa jo; përse si deshta

Me ju thânë shi n’herë të parë,

Sot mâ shpejt nji thes me pleshta

Ti bân bashkë se dy Shqyptare!

Marrë nga Romeo Gurakuqi

Julika Prifti/

Në ditën e katërt të Panairit të 27 të Librit (13-18 nëntor) në sallën ovale të Pallatit të Kongreseve në Tiranë, shtëpia botuese Dukagjini promovoi projektin e Lekturave Shkollore për klasat 1-5. Drejtuesja e panelit, Liridona Bytyçi, i uroi mirëseardhjen të gjithë pjesëmarrësve, pedagogëve, nxënësve, prindërve të shumtë. “Botimet janë realizuar në përputhje me zbulimet shkencore për madhësinë e shkronjave, ngjyrat dhe gjatësinë si edhe vështirësinë e tekstit për t’ju përshtatur moshave përkatëse,” shpjegoi redaktorja e serisë Adelinë Selmani. Psikologja Oriola Hamzallari u tha fëmijëve e prindërve se librat ndihmojnë “të kuptosh emocionet, të zgjidhësh disa nga pikëpyetjet për dukuri ende të panjohura, për zhvillimin e empatisë dhe të vëmendjes ndaj njerëzve që ke rreth vetes. Leximi të bën te komunikosh më mirë e më qartë ndjenjat e tua dhe pasuron fjalorin shprehës,” theksoi psikologja.

Duke shtjelluar përparësitë e leximit në çdo moshë, Profesor Bardhyl Musai theksoi se nëse fëmijët lexojnë 30 minuta para gjumit, ata flenë më mirë e më qetë. “Leximi i ndihmon fëmijët të përmirësojnë kujtesën, të pasurojnë fjalorin, të shprehen bukur e të arrijnë rezultate më të larta se shokët e shoqet e tyre që nuk lexojnë të njëjtën sasi librash.”

Kur erdhi radha te lexuesit e vegjël, ata u prezantuan duke thënë emrin dhe shkollën, dhe u interesuan për ciklin që duhej lexuar, zhanrin që duhet të zgjidhnin. Disa ishin kureshtarë nëse është e lehtë të shkruhej për fëmijë dhe sesi i lind ideja shkrimtarit për të shkruar një libër. Përgjigjet e panelistëve u duk se i kënaqën fëmijët. Nga ana e tyre, nxënësit thanë se kishin lexuar mbi 40 libra, fakt që i gëzoi të pranishmit e rritur në sallë. Në takimin botues-lexues, pjesëmarrësve iu dhurua nga një libër nga Shtëpia Botuese Dukagjini.

Në serinë e Lekturave shkollore për klasën e katërt këtë vit është libri Legjenda e Rrëfime për Skënderbeun nga Naum Prifti, tek cili gjenden nëntëmbëdhjetë tregime. Si botim i serisë së ndërtuar me metodikë pedagogjike, në çdo faqe ka shpjegim të fjalëve, në fund ka edhe një fjalorth si edhe një pjesë të veçantë si aparaturë didaktike.

Zëvendës Drejtoresha e Botimeve Shkollore Dukagjini Erza Mati dhe unë u takuam në Panair. E admirova botimin cilësor tek e mora në duar. Më ktheu në botën e kreshnikëve dhe të heroit të madh Skënderbe, që jo vetëm ishte strateg dhe diplomat por dinte të çmonte edhe zgjuarsinë e njerëzve të thjeshtë.

Në Panairin e 27 të librit marrin pjesë 90 shtëpi botuese nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut. Në ambientet me stendat e shumta gjatë gjithë kohës ka vizitorë e lexues të të gjithë brezave çka më jep optimizëm se leximi i librave nuk ka humbur. Shikoj shumë prej vizitorëvë të dalin nga Pallati i Kongreseve duke mbajtur në duar çanta me libra dhe, ndonëse teknologjia elektronike është një forcë e pandalshme, libri është ende i çmuar për të vegjël e të mëdhenj.

Sokol Paja/

New York, 14 Nëntor 2024 – Shoqata Humanitare “Duart e Hapura” në New York festoi 10 vjetorin e themelimit dhe veprimtarisë humanitare në shërbim të njerëzve në nevojë. Veprimtarët energjikë, bamirësit zemërmirë, humanistët shpirtbardhë dhe vullnetarët e pa lodhur shqiptarë në New York janë shembull për tu ndjekur, frymëzim shpirtëror dhe krenari kombëtare në mërgatën shqiptare të Amerikës. Shqiptarë si Aleksandër Nilaj, Toni Musaj e Vera Markaj e vullnetari i shquar Viktor Popaj, janë pika reference për komunitetin shqiptar në Bronx, New York me veprat e tyre, dashurinë, përkushtimin e tyre të palodhur e dedikimin profesional e shpirtëror në shërbim të komunitetit shqiptar. Shoqata Humanitare Shqiptaro-Amerikane “Duart e Hapura” në Bronx, New York, e themeluar nga Aleksandër Nilaj dhe drejtues z.Saimir Burgaj me ndihmën e organizatave, donatorëve, vullnetarëve e bamirësve kanë shënuar një emër të ndritur e të nderuar në historinë e mërgatës së Amerikës. Kjo shoqatë bamirëse me vullnetarë shqiptarë të përkushtuar lartësojnë çdo ditë emrin, vlerat, historinë dhe krenarinë tonë kombëtare. Në veprimtarinë e tyre patriotike dhe komunitare shqiptarët gjithmonë shkëlqejnë dhe tregojnë vlerat më të çmuara si popull, si kulturë dhe si komb karshi kombeve, kulturave, komuniteteve e popujve të tjerë të botës.

Në festën e përvjetorit të shoqatës, ishte e pranishme një mike speciale nga Shqipëria, ish – kryetarja e Parlamentit të Republikës së Shqipërisë zonja Jozefina Topalli. Ajo u shpreh e mahnitur nga veprimtaria humanitare dhe patriotike e shqiptarëve në New York. Ndër të tjera në fjalën e saj para të pranishmëve u shpreh: “Të dashur miq dhe bashkëpunëtorë të shoqatës shqiptare të bamirësisë “Duart e Hapura”. Sot, në këtë ditë të veçantë, kemi ardhur së bashku për të festuar një moment të rëndësishëm 10-vjetorin e një pune të palodhur, të një përkushtimi të madh dhe të një zemre të jashtëzakonshme shqiptare.

Në këto 10 vite, shoqata juaj e bamirësisë ka ndriçuar jetë, ka përkrahur ëndrra dhe ka treguar se, edhe pse jemi larg nga vendlindja, jemi gjithmonë afër me zemër. Ju, anëtarët e kësaj shoqate, keni qenë shtylla që mban lart frymën e solidaritetit shqiptar, duke bërë që komuniteti ynë të ndihet i bashkuar dhe i fuqishëm.

Faleminderit secilit prej jush për përkushtimin dhe sakrificën tuaj të vazhdueshme. Keni dhënë ndihmë për fëmijët që kanë nevojë, keni mbështetur të moshuarit dhe keni kontribuar në të gjitha iniciativat që nderojnë emrin shqiptar. Keni dëshmuar se solidariteti ynë është i pakufishëm dhe se fuqia e bashkimit tonë mund të sjellë ndryshime reale.

Falenderoj gjithashtu të gjithë ata që mbështetën në çdo hap të rrugëtimit tonë, nga donatorët bujarë te vullnetarët që kanë sakrifikuar kohën dhe energjinë e tyre, te komuniteti që gjithmonë është bashkuar për çdo iniciativë të mirë. Sot festojmë të kaluarën dhe shohim drejt së ardhmes. Le të vazhdojmë ta rrisim këtë shoqatë me të njëjtën dashuri dhe përkushtim, për t’u shërbyer atyre që kanë nevojë dhe për të lënë një trashëgimi të denjë për brezat që do të vijnë. Faleminderit për gjithçka që bëni. Gëzuar për 10 vitet e kaluara dhe për shumë vite të tjera përpara” deklaroi ndër të tjera zonja Topalli. Së bashku me grupin shqiptarë të vullnetarëve ajo shërbeu për njerëzit në nevojë duke ngjallur emocion dhe përjetuar shpirtërisht punën fisnike të bamirësve shqiptarë në New York të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

KOSTA NAKE/

(Novela “Odin Mondvalsen, një histori dashurie” nga triptiku “Legjenda e asaj që iku” e Kasëm Trebeshinës, Tiranë 1992)

Novela është shkruar në vitet 1955-56. Ngjarjet vendosen në një spital psikiatrik. Në qendër të veprës është fati i Odin Mondvalsenit, një kundërshtari të regjimit të egër autokratik që ka zgjedhur të bëjë rolin e njeriut të çekuilibruar ose për shkak të dhunës në hetuesi, ose për të krijuar një shtresë mbrojtëse nga organet e diktaturës dhe nga spiunët që duan t’i shkulin forcërisht dëshmi të rreme, të kapen si i mbyturi pas fijes së kashtës për ta hiperbolizuar në tra, vetëm e vetëm për ta dënuar ose për ta ekzekutuar që të ndrydhin dhe frikësojnë të tjerët. Shtiret se është qytetar danez, se s’ka asnjë lidhje me realitetin shqiptar, prandaj edhe tentativat e njëpasnjëshme nga brenda dhe jashtë spitalit përfundojnë me zhgënjim. Arrestimi i tij është sureal, sepse vjen pas një historie haluçinante me pesë shokë që ishin vënë në kërkim të gomarit të Harizit të Dajlanit jashtë rruzullit tokësor. Katër prej tyre patën vdekur në Hënë, Odin i pati varrosur atje, për të vazhduar udhëtimin drejt Marsit ku dhe e arrestuan. Pandehma për të qenë një i burgosur politik vjen nga vetëdeklarimi se ai dhe katër shokët e tjerë ishin komisarë. 

Në spital i duhet të përballet me Hetuesin e Zabotinlandës pas së cilës nënkuptohet Shqipëria diktatoriale. Ka diçka edhe nga jeta e Trebeshinës që e futën forcërisht në spitalin psikiatrik të Vlorës. Në dhomën e Odinit fusin një burrë tjetër që shtiret sikur është memec, një tjetër maskë mbrojtëse për të mos u viktimizuar. Njeriu “memec” i kujton Odinit se ka më keq se burgu, që në këtë rast është spitali i të sëmurëve mendorë, më keq janë kampet e përqëndrimit dhe kampet e punës si ai i tharjes së kënetës dhe nënkuptohet Maliqi. Pas Hetuesit te dhoma e Odinit vjen Faraoni dhe Putifari që përfaqësojnë nivele të larta të nomeklaturës komuniste dhe kërkojnë prej tij të pranojë se quhet Josif nga Izraeli ose Isuf nga Arabia. 

Një mjek i gjatë, që më vonë merret vesh se quhet Xhemil, është i rekrutuar nga sigurimi i shtetit dhe është groteske pozita në të cilën gozhdohet pas këshillës që i jep Odini për të shkuar te faraoni i Egjiptit me një gomar, duke e hipur herë njëri e herë tjetri.

Një infermiere e bukur, në rrethana të pabesueshme, vjen dhe e puth në buzë Odinin, prandaj presim nga një çast në tjetrin të demaskohet si karremi ose spiunia e radhës. Një herë i thuhet se është gruaja e Putifarit, pastaj del se qenkej gruaja e një kushëriri, i cili i kërkon të heqë dorë nga infermierja pasi ajo është gruaja e tij. Odini i dashuruar por i futur në kurth, përplaset fizikisht për mbrojtjen lidhjen e re dhe përfundon me kthimin e dhunshëm në dhomë dhe lidhjen pas krevatit. Vajza me të bardha, e cila në fund merret vesh se quhet Xhevrije, me puthjen e saj solli fillimin e një dashurie me tolerancë të dyanëshme, për shkak të deformimeve që kanë pësuar të dy, duke hedhur pas krahëve goditjet e pamëshirshme të fatit.

Por edhe në këtë mjedis survejues e provokues për pacientin Odin ka  burime drite dhe ngrohtësie që përpiqen ta nxjerrin nga ky lloj burgu: doktori plak Elmaz dhe vajza me përparse të bardhë. Xhevrija divorcohet nga burri i saj impotent, që e pati dorëzuar si mantenutë te një ushtarak. Kapitulli i fundit i novelës quhet i katërt dhe përfundon me vrasjen e Xhevrijes që duket e përdhunuar dhe e sakatuar. Është jo vetëm vrasja e dashurisë, por edhe vrasja e shpresës për të jetuar në një shoqëri normale.

 “Çmenduria” e Odinit është pasqyruar artistikisht me strukturën e rrëfimit të tij që realizohet me ndarjen në kapituj me një renditje qëllimisht të çoroditur që nuk përputhet me numërimin rreshtor. Përveç kapitujve që ndjekin radhitjen normale dhe arrijnë deri te nëntëmbëdhjeta, ka emërtesa të tjera të tilla, si: Kapitulli i parë, i dytë dhe i tretë – Kapitujt nga i gjashti deri te i tetëmbëdhjeti – Kapitulli që vjen pas të dymbëdhjetit – Kapitulli që është para kapitujve të parë – Kapitulli i dytë pas kapitujve të parë – Kapitulli i tretë pas të dytit – Kapitulli i katërt dhe i pestë – Kapitulli që vjen pas atij që nuk u shkrua.

Në kapitullin që përcaktohet “nga i gjashti te i tetëmbëdhjeti” flitet për faraonë partie, drejtori të shkallëzuara për hedhjen e fallit dhe gjetjen e ëndrrave dhe pallatin ku janë vendosur. Duke u nisur nga viti i botimit, mund të mendosh se paska patur një skicim të hershëm të pallatit të ëndrrave para Kadaresë.

Rrëfimi alegorik kalon në surealizëm kur përmend mbretin, mbretërorët dhe kryetarët e kooperativave të hipur mbi pilivesa që janë sipas rangjeve në pushtet. Realiteti shqiptar fshihet pas historive të përziera me Venedik, Stamboll dhe Egjipt, por befas hiqet veli për të zbuluar Shqipërinë kur flet për krijimin e partisë, kur përmend Miladin Popoviçin dhe Dushan Mugoshën, kur lufta për kreun e partisë fshihet pas emrave Skënderbe, Ali Tepelena dhe Aranit Komneni.

Spiunët identifikohen si faraonë dhe disa prej tyre i flasin Odinit për krijimin e kooperativave bujqësore dhe shpalljen e kulakëve, për kolektivizimin e bagëtive dhe mbetjen e fëmijëve pa përsheshin me qumësht e me dhallë. Diskutohet për ligjet dhe për heqjen e lëkurës së njerëzve kundërshtarë dhe Odini satirizon se kjo lëkurë mund të përdoret për të bërë çantat e zyrtarëve ose të shkrimtarëve zyrtarë. Aludimi për diktaturën vjen nëpërmjet skllavit dhe skllaves që u nisët nëpër shkretëtirë drejt lirisë, por, të ndjekur nga faraonët, vdiqën të dy larg njëri-tjetrit. 

Odini del nga spitali, duke pranuar që është shqiptar, kusht i shërimit mendor, por nuk shpëton nga spiunët dhe provokatorët që besojnë se po mbrojnë pushtetin e dalë nga gryka e pushkës. Dikush i kërkon të spiunojë shitësin ambulant të qumështit, ndërkohë që në treg ndjehej mungesa e tij. Një nga mysafirët e paftuar që vijnë në shtëpi gjatë kohës që Xhevrija është në punë dhe Halla ka dalë, është një burrë që ua ndan florinjtë njerëzve, por policët e torturojnë duke i kërkuar të tjera.

Novela “Odin Mondvalsen” është një rrëfim tronditës, sepse është një rrëfim nga brenda, vetë autori ka qenë për një kohë në organet e punëve të brendshme, madje është dërguar për studime edhe në Bashkimin Sovjetik, nëna e Fiqiret Shehut ishte tezja e tij, por pakënaqësia për trajtimin e atyre që bënë luftën, e rrëzoi nga shkallët e pushtetit. E veçanta kontraverse e Kasëm Trebeshinës është pranimi i tij që në vitet e diktaturës për t’u tërhequr përgjithmonë nga balli i skenës politike dhe letrare duke refuzuar kompromiset me udhëheqjen e lartë partiake.