Me ftesë të Asociacionit të Ushtrisë së Shteteve të Bashkuara (AUSA), Ministri i Mbrojtjes, Armend Mehaj, së bashku me komandantin e FSK-së, gjenerallejtënant Bashkim Jashari, po marrin pjesë në Konferencën Vjetore dhe Panairin e Industrisë së Mbrojtjes “AUSA 2022” në Washington.

Me këtë rast, përveç pjesëmarrjes në sesionet e konferencës dhe panairit vjetor, Ministri Mehaj dhe Gjeneral Jashari u takuan me përfaqësuesit e kompanive më të njohura prodhuese të industrisë amerikane të Mbrojtjes, respektivisht pajisjeve ushtarake dhe po ashtu u njoftuan me zhvillimet më të fundit teknologjike në këtë fushë, përmes prezantimeve informuese si dhe paneleve të diskutimit mbi fushën e mbrojtjes dhe sigurisë.

Nga aktivitetet përkatëse, Ministri Mehaj dhe Gjeneral Jashari theksuan rëndësinë e madhe dhe mundësinë e shkëlqyer që ka kjo pjesëmarrje për të vlerësuar faktin që krahas ndryshimit të kontekstit gjeopolitik, avancimit të teknologjisë ushtarake, avancimit të bashkëpunimit me shtetet aleate, të kemi në proporcion edhe investimet tona në zhvillimin dhe avancimin e aftësive dhe kapaciteteve operacionale të FSK-së.

Gjithashtu me këtë rast, Ministri Mehaj theksoi se gjatë vitit 2021 kemi investuar në këtë drejtim 96% më shumë sesa në vitin 2019, ndërsa deri në fund të këtij viti pritet që investimi të jetë 99% më i lartë. Synimi ynë është që Ushtria e Republikës së Kosovës të jetë e pajisur me armatimet më moderne ushtarake, e gatshme për të përballuar të gjitha sfidat e sigurisë.

Përveç takimeve gjatë panairit me përfaqësues të kompanive të industrisë amerikane të mbrojtjes, Ministri Mehaj dhe Gjeneral Jashari do të kenë takime në Departamentin e Mbrojtjes dhe atë të Shtetit, me Zv.sekretarin amerikan të Mbrojtjes, Dr. Colin Kahl, Drejtorin e Agjencisë së Bashkëpunimit për Sigurinë e Mbrojtjes (DSCA), James Hursch dhe Shefin e Byrosë së Gardës Kombëtare, Gjeneral Daniel R. Hokanson. Gjithashtu, gjatë kësaj vizite ditore pritet të takohen edhe me personalitete tjera të larta politike e ushtarake, si dhe përfaqësues të komunitetit shqiptaro-amerikan.

Vizita përkatëse e Ministrit Mehaj dhe Gjeneral Jasharit është shumë e rëndësishme në procesin e zhvillimit të Forcës së Sigurisë së Kosovës dhe shpreh fuqishëm partneritetin tonë shumë të ngushtë me SHBA-në në fushën e sigurisë dhe mbrojtjes.

Skifter Këlliçi/

(1930-2014)

Duke filluar nga ky numër, do të botojmë ciklin “Vështrim mbi   botëroët e të futbolli”,  (1930-2018), përgatitur nga shkrimtari dhe gazeari sportiv Skifter Këlliçi.

URUGUAI, KAMPIONI I PARË I BOTËS NË FUTBOLL, (1930)

Vërtet Uruguai nuk ishte veçse një pikë e vogël në globin tokësor. Por, ama, ishte dy herë fitues i medaljeve të arta të futbollit në olimpiadat e Anversës dhe Parisit më 1924 dhe 1928  dhe  më 1930 kremtonte 100- vjetorin e Pavarësisë. Ndërtonte edhe stadiumin të quajtur enkas “Sentemario” (Njëqndëshi), me nxënësi prej…90 mijë shikuesish dhe bashkë me stadiumin tjetër të Montevideos, ”Park Central”, bëhej arena e 18 ndeshjeve të Botërorit të Parë të Fubollit.. 

Për më tepër, Uruguai dëshmoi se përsëri meritonte të mbante në dorë skeptrin e sovranit të futbollin të tërë planetin tonë, sidoqë midis 13 skuadrave, prej të cilave nga kontinenti plak ishin Belgjika, Franca, si  dhe  dy skuadrat ballkanike, Rumania dhe Jugosllavia, që përmenda më sipër. Boshllëkun e plotësonin një elitë skuadrash jugamerikane- Argjentina, Brazili, Kili, Meksika, Bolivia, Peruja…Pra,gjithsej 13 skuadra. Numër ters? Por jo për disa: Këto ishin Argjentina me SHBA-në  dhe Uruguai me  Jugosllavinë, që arritën në gjysmëfinale. Argjentinasit, sikur të luanin tenis,  shpejt e shpejt “lanë  hesapet” me kundërshtarët me të njetin rezultat tenistik, 6-1 dhe kryqëzuan shpata në finale me Uruguain.

Duhet thënë se se botërori , që nisi me… dëborë , meqë në hemisferin jugor ku shtrihet Uruguai në atë periudhë  bën dimër, për të përfunduar në një ditë pranverore në takimin final.

Urugajanët dëshmuan  traditën: u shtuan dy medaljeve olimpike dhe medaljet e kampionëve të botës. Argjentina, sidoqë udhëhoqi 2-1, kapitulloi pas tre golave të Seas, Iriartes dhe Kastros.

Argjentinasve u hipën xhindët në kokë. Pas humbjes në finalen e Olimpiadës së Amsterdamit më 1928,(2-1), dilnin  përsëri kokulur nga stadiumi “Sentenario”. Zemërimi  arriti deri në Buenos Aires, ku turma tifozësh kërkuan  t’i vënë flakën ambasadës uruguajane. Dhe kjo, sepse argjentinasit ngulnin  këmbë se në shkallët  e “Sentenarios” ishte krijuar një gjendje e nderë që i kishte çoroditur  paraardhësit e Maradonës deri në atë farë feje, saqë kishin humbur… torruan, dhe, si pasojë, edhe ndeshjen, se, sikur ajo  të ishte luajtur në kushte normale… ta shihnin ata uruguajënët mendjemëdhenj se ç’do t’u punonim, se,  ç’t’i bësh atij gjyqtarit … dhe kësisoj   “fitorja na shkau nga duart”, e bla, bla, bla të tjera.

Kësaj zallalamahie i shpëtoi  për mrekulli pikërisht gjyqtari belg, Langenus,. Gjatë takimit  me vërshëllimat e tij, ai jo rrallë  ndëshkoi futbollistët e famshëm argjentinas, Andrade dhe Monti, pa marrë me mend se ç’telashe do t’i sillte vetes.

Në fakt ishte gjyqtar me përvojë, që kishte  nisur të gjykonte që më 1912, duke pasur rival të rreptë vetëm anglezin Stenli Rouz, i cili më pas do të bëhej  presidenti i FIFA-s, dhe Marrasin, që edhe ai dotë bëhej më pas  presidenti i Federcalcio-s italiane.

   Langenusi kishte  gjykuar në shumë fusha “të nxehta”  të Evropës, por jo si në Montevideo.Për të mos prishur qejfm, ai  vendosi me urtësi që në pjesën e parë loja të luhej me topin uruguajan dhe në pjesën e dytë me topin argjentinas, thua se topat të kishin  fuqi çudibërëse.

Por  jo gjithçka shkoi vaj…

Kështu, me të mbaruar ndeshja, ashtu siçishte i veshur ne zhaketë kadifeje, në xhepin e sipërm të së cilës kishte varur bilbilin, me killota, këmishë të bardhë dhe kravatë, çuditërisht rregullorja e atëhershme e futbollit e lejonte këtë… luks, doli  nga një derë e fshehtë e stadiumit, iu turr një makine, e cila e përcolli drejt e në port, ku e priste  anija shpëtimtarte nga çdo sulm i tifozëve argjentinas që donin  ta shqyenin. Sidoqoftë, kujtimi i finales së Botërorit të Parë, në Montevideo, do ta bënte Langenusin të ndjehej krenar, derisa të mbyllte  sytë më 1952, pasi kishte gjykuar 84 takime ndërkombëtare, duke përfshirë edhe ndeshje të botërorëve, më 1934 në Itali dhe më 1938 në Francë.

Po të kthehemi edhe një herë te ndeshja Uruguai-Argjentinë…

“Debatet  që qarkullonin vetëm në rrethe të mbyllura sportive,- u frynë e morën përpjesëtime të mëdha. Nuk mbeti prapa edhe shtypi. Ato  pastaj u kthyen në  sharje dhe fyeje.Si pasojë, marrëdhëniët “diplomatike” midis dy fedaratave përkatëse të futbollit u ndërprenë me afat të pacaktuar.

Megjithtatë,  fakti mbetet fakt: Uruguai i vockël, i njohur për kopetë e bagëtive,  që zinte një rrip tokë në juglindje të Amerikës së Jugut,  me një populllsi e cila  mezi kapërcente dy milionët, ishte tashmë “Meka e futbollit botëror”.

Gjysmëfinalet:

Argjentina-SHBA 6-1;

Urugui-Jugosllavi 6-1.

Finale:

Uruguai-Argjentinë 4-2;

Gjyqtar- Langenus, (Belgjikë)

Emrat  e kampionëve të parë të botës:

Balestro,Andrade,Fernandes,Pestido,Nazaci, Maskeeroni, Dorado,Skaron,Kastro,Sea,Iriatre,u shënua në librin e artë të botërorëve te futbollit.

Nënkampionët:

Botaso,Dela,Tore,Paternoster,Evaristo,Monti,Juares,Peusele,Varalo,Stabile,Ferreira,M.EM.Evaristo.

Golshënuesi më i mirë:

Stabile, (Argjentinë), 8 gola.

Nga galeria e yjeve:

Stabile,(Argjentinë),Nazazi, (Uruguai),Maskeroni,(Uruguai),Monti,(Argjentinë),Skarone,(Uruguai)

Ndeshje- 18;

Gola- 70, (3.89 për ndeshje);

Shikues- 590.549,( 32.808 për ndeshje).

ITALI, 1934

ITALIANËT,KAMPIONË TË BOTËS

 Duhet të them se gjatëkëtij botërori shkallët e stadiumeve nuk u mbushën tërësisht nga shikuesit. Dhe kjo sepse futbolli  nuk ishte bërë kaq popullor në Itali, një vend ku pjesa dërmuese e popullsisë ishte ende fshatare, sidomos në Italinë e Jugut.Por pas këtij botërori kjo lojë mori përmasa të mëdha  dhe e u përhap shumë shpejt në tërë Gadishullin Apenin.

     Ndeshjen finale Itali – Çekosllovaki e ndoqi në Stadiumin Kombëtar të Romës edhe vetë Musolini.Ky stadium, i ndërtuar që më 1911, u pagëzua gjatë sundimit të tij me emrin  Stadiumi Kombëtar… i Partisë Nacional Fashiste dhe kishte një nxënësi prej 45 mijë  shikuesish.

    Sç dëshmonte më pas Zhyl Rimeja,presidenti i FIFA-s,që ndodhej në tribunë  pranë Duçen,ai nuk kishte fare haber nga futbolli dhe mbeti i ngrirë gjatë takimit.Por, kur Skiavio shënoi golin e fitores, fytyra e tij u përndrit  dhe ai sikur u çlirua nga një barrë e rëndë.

…Italianët kanë epërsi,por golin e parë e shënojnë çekët me anë të Pucit.Mbeten vetëm 21 minuta lojë. Pasi kalon disa çaste nervozizmi,skauadra axurra “galvanizohet” dhe Monti, që katër vjet më parë ka luajtur në Uruguai me fanellën e Argjentinës, pra është italian i natyralizuar,(ashtu si Orsi dhe  Guita),”merret vesh”me Ferrarin dhe “vendimin” që marrin, e  vë në jetë Orsi më një goditje të pamëshirshme. Vjen shtesae lojës, si me spanjoll.Dhe pastaj goli historik i Skiavios që  bie i alivanosur për tokë,i mbuluar nga puthjet dhe përqafimet e shokëve.

Italianët janë kampionë të botës.

Finalja Itali- Çekosllovaki 2-1,pas 120 minutash loje.

Italia-Konti,Manxelio,Alemandi,Ferrari I,Monti,Bertolini,Guaita,Meaca,Skiavio,Ferrari,Orsi.

Çekosllovakia-Planiçka, Zeniçek,Ctiroku,Kostalek,Kambal,Junek,Svoboda,Sobotka,Ne-jedli,Puc.

Gjyqtar-Eklind,(Suedi)

FRANCE, 1938

 ITALIA, PËRSËRI KAMPIONE E BOTËS

Finalja  e këtij  botërori Hungari-Itali u zhvillua në stadiumin”Kolomb” të Parisit. Nga shikuesit në fushë u prit me brohoritje ardhja e presidentit të Republikës franceze, Lebrun. Ndonëse nuk merrte fare vesh nga futbolli, ai kishte dëshirë që të nderonte organizatorët e botërorit dhe veçanërisht presidentin e FIFA-s Zhyl Rime, edhe ai francez.

 Presidenti, me t’u ulur pranë  Rimesë, dukë hedhur  në fushë, pyeti me naivitet :”Cilët janë fracezët në fushë?”.

Merret me mend hutimi i presidentit të FIFA-s, i cili arriti për çudi ta nxirte nga ky telash   veten dhe presidentin e Republikës franceze që kishte bërë këtë goxha gafë, duke i dhënë këtë përgjigje të mençur:

”Francezët, shkëlqesi, përfaqësohen në fushë…nga gjyqtarin”. Duke shqiptuar këto fjalë, tregoi në në fushë gjyqtarin Kapdëvil, që për fatin e tij të mirë  ishte francez.
  “Futbollin e kuptoj pak,- shpjegoi pas ndeshjes presidenti francez,- por pashë që italianët  zhvilluan një ndeshje  të bukur..”

Ndeshja u fitua nga skuadra “axurra” me rezultatin  3-1 dhe këstu ata  për të dytën herë u bënë kampionë të botës.

Ata patën në finale këtë përërje:

Oliveri,Foni,Rava,Serantoni,Andreolo,Lokateli,Biavati,Maeca,Piola,Ferrari,Kolausi.

Hungaria:

Sabo, Polgar, Biro, Salai,Suks ,Lazar, Sas, Vinceze, Saroshi, Zengeler,Titkos,

Gjyqtar-Kapdëvil, (Francë)

Golëshënuesi më i mirë:

Leonidas,(Brazil),8 gola.

Nga galeria e yjeve:

Piola,(Olivieri,(Itali),Sharoshi,(Hungari), Leonidas,(Brazil),Foni, (Itali), Guaia, (Brazil).

Besnik Imeraj

(Marrë nga libri “Origjina e shqiptarëve në katakombet e historisë botërore”)

Për mendimin tim akropolet e Lisit të lashtë prehistorik, ashtu si atë të Foinikes, Buthrotit, Zgërdheshit, Gajtanit dhe Dorzit, i kanë ndërtuar pellazgët. Arkeologu Neritan Ceka bën këtë përshkrim të Lisit antik: “Muret rrethuese me gjatësi 2200 m përfshinë një sipërfaqe prej 20 ha, në shpatin e një kodre, duke zbritur me dy krahët në bregun e lumit Drin, ku gjendej skela e qytetit…Rruga aksiale që përshkonte qytetin e poshtëm nëpër dy hyrjet kryesore të tij, ishte pjesë e rrugës kryesore që lidhte pjesën jugore me atë veriore të Mbretërisë Ilire, nga Dyrrahu për në Skodrion…vendosja e kullave në njerin krah të hyrjes përbën veçoritë kryesore edhe për dhjetë hyrjet (portat) e tjera të Lisit, që shënojnë heqjen dorë nga vendosja e kullës mbi koridorin e hyrjes. Ajo e afron atë dhe me hyrjet e Antigonesë, me të cilën ka të përbashkët edhe teknikën poligonale të punimit të gurëve.”     

        Ashtu siç e kemi përmendur vazhdimisht tek fortifikimet tona të lashta me një jetëgjatësi nga 2500 deri në 3500 vjeçare, pjesa pellazge e tyre, më saktë, ajo që kanë ndërtuar pellazgët në këto fortifikime, të cilët kanë qënë të parët që kanë ndërtuar këto fortifikime, kanë qënë akropolet. Edhe tek Lisi i lashtë të parët që kanë ndërtuar kanë qënë pellazgët, të cilët e ngritën fortifikimin e tyre në Majë të Shelbunit.

         Në lidhje me Lisin e lashtë arkeologu italian Luigi Maria Ugolini shprehet: “…ndala kalimthi në Lezhë dhe u ngjita në majën e kodrës që gjendet mbi lagjen e jashtëme, pasi kisha dëgjuar se këtu ndodheshin rrënojat e “mureve ciklopikë” të Lisit të lashtë…” Por, Ugolini nuk është i mendimit se rrënojat e akropolit të Lisit të lashtë ishin rrënoja pellazgjike.

Trakt muri pellazgjik i akropolit të Lisit prehistorik.Foto.Gj.Karaiskaj.

        Paqartësia në këtë pikë, shpesh ka sjellë mendime të kundërta dhe debate shterpë, mbi qënien ose jo pellazgjike të mureve të këtyre kalave apo fortifikimeve; pasi një palë i quan ato pellazgjike, në kohën kur ato për të cilat flasin ata janë të një kohë të mëvonshme, madje edhe në antikitet. Në këtë periudhë, këto vendbanime të lashta të fortifikuara janë zhvilluar në qytete të mirëfillta antike, e për rrjedhojë, nuk janë më fortifikime pellazgjike, edhe nëqoftëse kanë qënë me këto cilësi në fëmijërinë e tyre, madje edhe trakte muresh të lashta pellazgjike mund të shfaqen si rrënoja, si mbetje apo si themele mbi të cilat janë ngritur muret antike; ndërsa pala tjetër kundërshton qënien pellazgjike të themeleve apo trakteve të veçanta të mureve të tyre, mbështetur vetëm në muret që janë ngritur mbi ato, më pas, qysh nga mesi i mijëvjeçarit të parë p.e.s, duke mos parë apo anashkaluar rrënojat pellazgjike të tyre. Një veprim të tillë, si ky i fundit, kanë bërë Arnold Shober dhe Kamilio Prashniker me Lisin, dhe K.Paçi me Ugolinin me Amantien.

        Ja se çfarë na thotë për traktet e mureve pellazge në majën e Shelbuemit të qytetit të Lisit Frano Prendi: “Prashniker dhe Shober, të parët dalluan mbeturinat e  fortifikimit të Akrolisit…u diktuan gjurmë muresh rrethuese të panjohura më parë, të cilat teknikisht ndryshojnë shumë nga vetë muret mbrojtëse, tashmë të njohura, të Lisit dhe Akrolisit…Muret e vendbanimit të fortifikuar ilir, mbi majën e Shelbuemit,..dy faqet e dukshme të murit janë ndërtuar me gurë të mëdhenj e mesatarë të papunuar dhe të vendosur njeri mbi tjetrin në të thatë, duke krijuar shpesh zbrazëti të mëdha midis tyre…Trashësia e tij arrin në 3.20 m…Ka raste, megjithëse të rralla, kur si gurë themeli janë shfrytëzuar edhe shkëmbijt…Në përshkrimin mjaft të hollësishëm që i bëjnë Akrolisit Prashniker dhe Shober, nuk përmenden fare këto lloj muresh…arkeologët austriakë i kanë vrejtur këto mure, por nuk i kanë dalluar teknikisht dhe si rrjedhim kronologjikisht nga muret e Akrolisit antik…Tipologjikisht ato kanë ngjashmëri të madhe me ato të qytezave ilire të Marshejt dhe të Gajtanit,…të cilat (sipas H.Cekës dhe S.Islamit) datohen si të  fillimit të epokës së hekurit.”

Trakt muri pellazgjik i akropolit të Lisit prehistorik. Foto. F.Prendi – K.Zheku.   

         Përshkrimi që u bëjnë mureve të akropolit të Lisit F.Prendi  dhe K.Zheku, për mendimin tim, tregon se këtu kemi të bëjmë me trakte muresh pellazgjik, pavarësisht se arkeologët e mësipërm nuk janë të atij mendimi. Interesant është edhe fakti i ngritjes së mureve direkt mbi shkëmb, njësoj si  tek Amantia, Nikaia dhe Rabija, të cilat dhe ato, për mendimin tim, akropolet e tyre, njësoj si akropoli i Lisit, janë ndërtuar prej pellazgëve, ashtu si dhe akropoli i Buthrotit dhe i Foinikes. 

Besnik Imeraj

(marrë nga libri “Origjina e shqiptarëve në katakombet e historisë botërore”)

Sot, në kuadër të panairi të librit albanologjik, u promovuan dy vepra të Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup. Fillimisht u promovua vepra “Shkupi, vetë historia e Kosovës” e autorëve Skender Asani, Albert Ramaj dhe Mehmet Prishtina. Përkitazi me këtë vepër foli recensenti i veprës, Dr. Sylë Ukshini, i cili theksoi se: “Libri i përgatitur nga Asani, Ramaj dhe Prishtina paraqet një dokument me vlera të veçanta historike dhe demografike e kulturore dhe një dëshmi se Kosova, ose Vilajeti i Kosovës ishte një epiqendër e rëndësishme e zhvillimeve rajonale. Ky fakt gjithsesi është argument përse Kosova ishte në fokusin e qarqeve diplomatike evropiane, në këtë kontekst edhe të diplomatëve italianë”.

Përveç tij, audiencës iu drejtuan edhe hartuesit e veprës, Skender Asani dhe Mehmet Prishtina. Drejtori i Institutit, Dr. Skender Asani, tha se arsyeja e hartimit të kësaj vepre është interesimi i vazhdueshëm i Institutit për historinë e Shkupit dhe rolin e tij në diplomacinë ndërkombëtare dhe në zgjidhjen e çështjes së Kosovës. Sipas tij, Shkupi është kryeqyteti i çështjes shqiptare dhe vetë historia e Kosovës.

Mehmet Prishtina, po ashtu në cilësi të autorit, foli se vepra është jashtëzakonisht e rëndësishme për zbërthimin e historisë së Kosovës, aq më shumë që ajo vjen si dokumentacion i diplomacisë italiane dhe e shpjegon në mënyrën më të paanshme gjendjen e shqiptare në Shkup në kapërcyell të shekujve XIX-XX dhe rëndësinë e Shkupit në temën e shtetndërtimit.

Pas kësaj, u promovua edhe vepra ““Fjalor frazeologjik i arealeve shqipe të Maqedonisë së Veriut” e autorit Qemal Murati. Për këtë vepër foli Dr. Zeqirija Ibrahimi – këshilltar shkencor në Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve. Në fjalën e tij, ai theksoi se: “Vepra “Fjalor frazeologjik i arealeve shqipe të Maqedonisë së Veriut” nga autori Qemal Murati, është ndër veprat më të rëndësishme të fushës së frazeologjisë që është botuar kurdoherë nga cilido autor në Maqedoninë e Veriut. Për dikë mund të duket ekzagjerim, por ky është konstatim që e them me kompetencë si gjuhëtar dhe si njohës i mirë i bibliografisë linguistike shqiptare në Maqedoninë e Veriut, duke qenë i bindur se me të dakordohen edhe kolegët e tjerë gjuhëtarë të pjesës shqiptare në Maqedoni të Veriut.”

Të pranishmëve iu drejtua edhe autorit i veprës, Qemal Murati, i cili shprehu falënderime për botuesin, pra Institutin, si dhe për recensentët e veprës.

Me këto promovime edhe u mbyll dita e dytë e panairit të librit akademik, që sivjet për herë të parë është organizuar në Prishtinë, ndërsa organizatorë ishin Instituti Albanologjik, Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup dhe Akademia e Studimeve Albanologjike – Tiranë.