Nga Albert Vataj/

Shkodrani Filip Shiroka zë një vend të veçantë në mozaikun e poetëve të Rilindjes Kombëtare Shqiptare. I qetë në përshkrim, por i thellë në ndjenjë, i matur në fjalë, por i vrullshëm në mal, poezia e tij, si një lumë që rrjedh pa bujë, por që gërryen themelet e dhembjes dhe të kujtesës, do të bëhej më e njohur vetëm pas largimit të tij fizik nga kjo botë. Ndër vite, ajo do të rizbulohej si një pasqyrë e shpirtit shqiptar në mërgim, një himn i ndjerë për vendlindjen, i përthyer në një gjuhë të pastër, të kristaltë, si vetë uji i Kirit që rrjedh mes kodrave të Shkodrës.

Poezia e tij, kombëtare, satirike dhe meditative, në gjuhën shqipe u shkrua kryesisht në harkun kohor 1896–1903. E frymëzuar nga romantikët e mëdhenj evropianë – si Alfred de Musset, Alphonse de Lamartine dhe Tommaso Grossi – të cilët i kishte lexuar në rini, në bibliotekat e heshtura të Shkodrës, nën dritën e qirinjve françeskanë, vepra e Shirokës nuk synon të mbulojë një spektër të gjerë tematik a stilistik. Megjithatë, ajo gëzon një pasuri të veçantë për nga forca e ndjenjës dhe thellësia e shpirtit. Ai nuk është poet i vargjeve të stolisura me zbukurime artificiale, por i një sinqeriteti të rrallë, i një lirizmi që buron si vajim i heshtur mbi plagën e shpirtit.

Ai mbetet ndër më të veçantët ndër rilindës, për përkushtimin ndaj temës së mallit për atdheun, një mall që nuk është vetëm ndjenjë nostalgjie, por edhe revoltë e qetë, dhimbje që zë rrënjë në thellësitë e vetëdijes kombëtare. Poezia “Shko dallndryshë” është ndoshta më e njohura dhe më përfaqësuesja e kësaj fryme: një këngë e butë, por ngulmuese, për ikjen dhe për mungesën, për ndarjen dhe për shpresën.

Filip Shiroka lindi në Shkodër, më 1859, në një familje me rrënjë të thella qytetarie dhe tradite. I biri i Ejll (Engjëll) Shirokës dhe Rozes së Ndoc Heqimit, ai do të merrte edukatën e parë pranë etërve françeskanë, ku ndër mësuesit e tij ishte edhe At Leonardo De Martino, një arbëresh i mbarë që i fali brezit të tij jo vetëm dije, por edhe frymë.

Ende i ri, gjatë ngjarjeve të Lidhjes së Prizrenit, Shiroka u shndërrua në një zë i ndërgjegjes kombëtare: ai u dërgonte javë për javë artikuj gazetave italiane L’Osservatore Triestino dhe Il Piccolo, ku denonconte me guxim mizoritë që shqiptarët përjetonin nën sundimin osman, në një kohë kur vetë Perandoria kishte veshët e mbushur me zhurmat e anmiqve t’onë. Në letrat që shkëmbente me Sotir Koleën, ai pohonte se kishte qenë përgjegjës i fletoreve L’Osservatore Romano dhe La Voce della Verità, si dhe bashkëpunëtor i rregullt i shumë periodikëve të Triestes, si Il Cittadino.

Pas dështimit të Lidhjes së Prizrenit, në vitin 1880, Shiroka mori rrugën e mërgimit në Lindjen e Afërt, ku punoi si inxhinier ndërtimi hekurudhash, një profesion që nuk i mbyti dot pasionin për poezinë e për shqipen. Atje formoi familje me një grua të huaj dhe solli në jetë dy fëmijë: Engjëllin dhe Alicen. Por edhe pse larg, zemra e tij rrinte gjithnjë në Shkodrën e braktisur, dhe përmes një letërkëmbimi të dendur me të afërmit dhe bashkëmendimtarët, vijonte të ushqente lidhjen me vendlindjen.

Në letra të ndryshme, që datojnë nga Beiruti, Libani dhe Egjipti, mund të ndiqet udha e tij e paqetë, gjithnjë në lëvizje: më 14 shtator 1892 ndodhej në Beirut, më vonë në Kairo, ku në prill të 1912-s u diagnostikua me anemi. Në vitin 1921, u emërua kryetar i shoqërisë “Vllazëria e shqiptarëve në Misir”, duke i dhënë zë dhe përfaqësim komunitetit shqiptar në mërgim.

Letra e tij e fundit e njohur, dërguar Zef Sumës më 9 dhjetor 1930, e gjen në Hadet, pranë Beirutit, një vend ku edhe heshtja kishte mësuar të flasë shqip.

Vepra e parë e njohur e tij ishte “All’Albania, all’armi, all’armi!”, një poezi luftëtare shkruar në italisht dhe botuar në Osservatore Cattolico të Milanos në vitin 1878, si përgjigje ndaj rrezikut që i kanosej Ulqinit. Më vonë, kjo poezi do të ribotohej me pseudonimin Karolip Shifip në Fiamuri i Arbërit, nën drejtimin e Jeronim De Radës.

Me kalimin e viteve, Shiroka do të përdorte edhe pseudonime të tjera si Geg Postrippa dhe Ulqinaku, duke botuar poezitë e tij në organe si Albania e Faik Konicës, në periodikët shqiptarë të Egjiptit dhe në të përmuajshmen fetare Elçija i Zemrës së Jezu Krishtit.

Përveç më shumë se gjashtëdhjetë vjershave, Shiroka është autor edhe i tre tregimeve të shkurtra, artikujsh publicistikë, si dhe përkthyes i veprave të liturgjisë katolike. Në vitin 1921, botoi në Shkodër veprën “Moji i të dekunve”, një tekst në prozë fetare, ku shpalos një besim të thellë të ushqyer që në fëmijëri dhe të bartur si dritë nëpër netët e gjata të mërgimit.

Filip Shiroka nuk është vetëm poet i mallit dhe i fjalës së ndjeshme; ai është dëshmitar i një kohe që plagosi shpirtin shqiptar. Në vargjet e tij nuk gjejmë vetëm ndjenja, por edhe përballje; jo vetëm ëndërrime, por edhe gjurmë konkrete të një rrugëtimi të dhimbshëm. Ai mbetet një zë i qetë, por i pashuar në korin e rilindësve, një poet që me varg e lot ngulmoi se gjuha, dashuria për atdheun dhe ndjenja fetare mund të jenë urë shpëtimi për çdo shpirt që endet ndër skaje të botës.

Përmbledhja e tij poetike, Zani i zemrës, Tiranë 1933, të cilën e hartoi në zgrip të shekullit, u botua nga Ndoc Nikaj dy vjet para vdekjes së Shirokës në Beirut.

Shko Dallëndyshe

Udha e mbarë, se erdh prendvera,

shko dallendyshe tue fluturue,

prej Misirit n’dhena tjera

fusha e male tue kërkue;

n’Shqypni shko, pra, fluturim,

shko në Shkodër, n’gjytet tim!

Shndet prej mejet të m’i falesh

saj’ shpis’ vjetër ku jam le,

me ato vende rreth t’përfalesh

ku kam shkue kohën e re;

atje shko, pra, fluturim,

fal me shndet gjytetit tim!

Shko n’at shkollën ku jam msue

me shokë t’mi, shokt e fmnisë,

shko n’at Kishë ku kam urue

t’parën Uratë Perendisë,

atje shko, pra, fluturim,

fal me shndet gjytetit tim!

Me ato male, me ato kodra,

me ato prronje rreth t’përfalesh;

n’ato fusha qi m’ka Shkodra,

të lulzueme, aty t’ndalesh,

tue këndue me ambëlcim:

fal me shndet gjytetit tim!

T’mujshe edh’ un me fluturue,

dojsh’ edhe un me u nisë me ty,

dojshe n’Shkodër me kalue,

m’e pa prap at vend me sy!…

Por… ti shko atje flutrim;

e ti qajma fatin tim!…

Dhe kur t’mrrish në Fushë t’Rmajit,

dallendyshe ulu me pushue;

kam dy vorre n’at vend t’vajit,

t’nans e t’babs qi m’kan mjerue:

qaj me za t’përmallshëm shqim

nji kangë tanden gjith vajtim!…

Ka shum kohë qi s’jam n’Shqypni

n’ato vorre me vajtue,

ti dallendyshe, veshun në zi,

ti aty pra qaj për mue,

me nj’at za t’përmallshëm shqim,

kangën tande për vajtim

Nga Frank Shkreli/

Me keqardhje të thellë dhe me shqetsim të madh mësova lajmin e përjashtimit të Simon Shkrelit nga Teatri “Migjeni” në Shkodër. Është në kulturën tonë si malësorë që, në raste të tilla si kjo, të mos shprehemi, por të lemë të tjerët të flasin duke qenë se Simonin e kam nga i njëjti fis. Dhe të tjerët, një listë e gjatë bashkpuntorësh e kolegësh të tij që e njohin shumë mirë Simonin dhe kanë punuar e bashkpunuar me ‘të, vërtetë, kanë folur dhe vazhdojnë të flasin në mbrojtje, me zë të lartë dhe me bindje dhe përvojë të lartë profesionale për meritat dhe aftësitë e Simonit si aktor profesional, në mbështetje të Simonit dhe kundër vendimit të Bashkisë së Shkodrës dhe Kryetarit të saj, Benet Becit për dëbimin e Shkrelit nga Teatri “Migjeni” Shkodrës.

Por në solidarizim me të, vendosa që kësaj liste të gjatë mbështetsish të Simonit po i bashkohem edhe unë — në solidaritet me këtë aktor dhe gazetar të njohur të atyre anëve dhe njëkohsisht, bashkvendas i imi. Jo se Simoni ka nevojën time për ndihmë sepse unë jam i bindur se e VËRTETA është në anën e tij dhe se atë ai do ta ndjeki deri në fund, nepëmjet ligjeve kombëtare dhe ndërkombëtare. Por, në të njëjtën kohë, ndjejë një përgjegjësi morale për të mos heshtur, pasi e njoh personalisht dhe jam rritur në të njëjtin fshat me familjen dhe babain e Simonit, të ndjerin Gjokë Dedën Shkreli, i njohur në ato anë, si një atdhetar, intelektual, aktivist dhe njeri human, që e dalloi veten si i tillë, sidomos, gjatë luftës në Kosovë, duke strehuar mijëra familje shqiptarësh (në rrethin e Ulqinit’ nga Kosova, dhe duke mbledhur ushqim dhe ilaçe për ta, në një prej periudhave më të vështira në historinë e Kombit shqiptar. Gjithashtu, disa nga kolegët e tij në Shkodër e Shqipëri si edhe në Kosovë e konsiderojnë Simon Shkrelin si një urë, në fushën e teatrit dhe të veprimtarisë së tij, midis Shkodrës dhe trojeve të tjera shqiptare.

Një shumicë e vërejtësve dhe atyre që e njohim mirë profesionalizmin dhe seriozitetin e tij, në skenë, në gazetari dhe në shoqëri, me të drejtë janë shprehur në rrjetët sociale se largimi i Simon Shkrelit nga Teatri i Shkodrës ishte një vendim politik nga ana e Bashkisë Shkodër, pasi bashkshortja e Simonit, Eliona Shkreli, që nga fillimi i këtij viti, është emëruar Kryetare e Partisë Demokratike në Shkodër – në opozitë, kundërshtare politike pra e Benet Becit, Kryetarit aktual të Bashkisë Shkodër. E titullova këtë shënim modest dhe shkarkimin nga puna të Simonit nga ana e Bashkisë Shkodër si një absurditet teatror, pikërisht, për arsyetimin e dëbimit të tij me shkresë, për mungesë gjoja, “efikasiteti, efektiviteti, produktivitetit dhe cilësie në punë”, sipas Bashkisë Shkodër. Një gjykim ky i një politkani ndaj një aktori!!! Ata që njohin mirë Simonin shprehen se ky arsyetim nuk ka të bëjë fare me realitetin e aftësive profesionale të Simon Shkrel, por thjesht, është një vendim politik, me një mesazh të caktuar politik.

Një vendim politik ky që na kujton – 35-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit — për fat të keq, një periudhë të tmershme, një histori të errët për Kombin shqiptar shekullin e kaluar, kur vendime të tilla, por edhe më keq, ndaj kundërshtarëve politikë, merreshin nga regjimi komunist, me qëllim zhdukjen fizike ose intelektuale. Ky vendim, në rastin e Simon Shkrelit — që në skemën e intrigave dhe zhvillimeve të tjera politike më të mëdha në vend – në krahasim mund të duket si diçka e vogël dhe rajonale që prek një person ose një qytet si Shkodrën. Por në realitet pasqyron një dështim katastrofal politik dhe një prove siç kam thenë shpesh se “demokracia jo vetëm që nuk pret”, në Shqipëri por demokracia për të cilën shpresonim për atë vend, me “ndryshimin e sistemeve”, ka dështuar mizorisht, për shqiptarët. Shkarkimi i një aktori, artisti ose gazetari nga një politikan siç është Kryetari i Bashkisë Shkodër ose cilitdo qytet tjetër qoftë, është një mesazh shumë i keq për një vend anëtar I NATO-s dhe tretend për tu antarësuar në Bashkimin Evropian, nuk mund të shikohet ndryshe veç si një vendim i bazuar në rrënjët e thella të strukturave të vjetra të regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe apologjetëve të tij. Shqipëria sot është më shumë në linje me vendet autoritare si Rusia, Turqia, Serbia e të tjera dhe jo me perendimin.

Shqipëria, zyrtarisht dhe sipas disave, mund të pretendojë se ka bërë ndryshime dhe ka arrijtur suksese këto 35-vite tranzicioni të dështuar, por në fakt siç është shprehur dikur Vaclav Havel, ish-disident kundër komunizmit, dramaturg dhe më në fund president i Çekisë, se ajo që nuk mund të arrihet shumë shpejt në një vend ish-komunist është “transformimi i mentalitetit” dhe mungesa e një “revolucioni moral”. “Të gjithë ne që kemi përjetuar komunizmin, jemi të deformuar…Siç duket të gjithë ata që në kohën e komunizmit ishin të mitur, edhe sot e kësaj dite, janë të infektuar dhe të korruptuar nga ato që kanë mësuar prej prindërve të tyre…Një trasformim i tillë merr një kohë të gjatë për tu realizuar, ndoshta dy brez a më shumë para se të transformohet edhe kultura politike, e të cilën mund ta quajmë më në fund demokraci…”, ka thënë, Vaclav Havel.

Për fat të keq, ky transformim po merr një kohë shumë të gjatë në Shqipëri, ndryshe nga ish-vendet e tjera komuniste, sidomos në një shoqëri me një kulturë të papjekur demokratike siç është shoqëria shqiptare e deformuar nga komunizmi. Si rrjedhim, njerëz të pafajshëm, intelektualë, aktorë, artistë e gazetarë si Simon Shkreli e kolegu i tij, aktori i Teatrit “Migjeni” në Shkodër, Vladidmir Doda, në këtë ndërkohë, po bien viktima hakmarrjesh politike, me humbje pune dhe reputacioni. Ka vite që me shkrimet e mia modeste, paralajmëroj se “Demokracia nuk pret”. Për fat të keq, rasti i fundit i këtyre dy aktorëve të Shkodrës më bën të shprehem se demokracia shqiptare është lodhur duke pritur dhe se ky eksperiment, sado i sinqertë të ketë qenë fillimisht, ka dështuar tanimë. Por shpresa vdes e fundit!

Në përvjetorin e 28-të të ndarjes nga jeta të kompozitorit Feim Ibrahimi (1935–1997), kujtojmë jo vetëm figurën e një prej krijuesve më të mëdhenj të muzikës shqiptare, por edhe trashëgiminë e një vizionari që i dha tonin e kohës së tij muzikës serioze dhe vokale shqiptare. Ai ishte produkt i një shkolle të mirëfilltë kombëtare të muzikës, e cila në gjysmën e dytë të shekullit XX filloi të konsolidohej në përpjekje për të krijuar një identitet të veçantë të muzikës shqiptare, të përshkuar nga ndërthurja e traditës dhe modernitetit.

Feim Ibrahimi i përket brezit të parë të kompozitorëve shqiptarë të formuar në Shqipëri, të cilët sollën në krijimtarinë e tyre një ndjeshmëri të re, një guxim eksperimental dhe një ndërlidhje të fortë midis përjetimit personal dhe fatit historik të popullit. Krijimtaria e tij është pasuri e çmuar e muzikës shqiptare dhe përfaqëson një vepër të gjerë dhe të shumëllojshme: nga muzika simfonike e deri te muzika për fëmijë, nga kënga artistike te baletet dhe muzika korale.

Një prej kulmeve të veprës së tij, që ka kaluar përtej kohës dhe është shndërruar në një himn shpirtëror të shqiptarëve kudo në botë, është kënga “Kënga rrjedh në këngë e ligjërime ” me vargjet e ppetit Gjok Beci dhe melodinë e ndërtuar mbi një strukturë të thjeshtë por prekëse, e intepretuar mjeshtërisht nga Vaçe Zela, , kjo këngë mishëron ndjenjën e përkatësisë, të dhembjes dhe krenarisë kombëtare. Ajo u bë simbol i një fryme të re kulturore në fund të viteve ’70 dhe vazhdon të mbetet një prej pikëreferimeve më të forta muzikore në kujtesën kolektive shqiptare. Nuk është e rastësishme që kjo këngë këndohet në raste të mëdha kombëtare, në diaspora, në shkolla dhe institucione, duke përforcuar rolin e saj si një thirrje për unitet, dashuri dhe identitet.

Por Feim Ibrahimi nuk u kufizua vetëm në formën klasike të muzikës vokale. Ai guxoi të futë në muzikën shqiptare elementë të avangardës europiane, teknikën seriale dhe ekspresivitetin e përmbajtur të muzikës moderne. Ishte ndër të parët që eksperimentoi me përmasa të reja harmonike dhe ritmike, duke zgjeruar ndjeshëm horizontet e muzikës shqiptare.

Një shembull i veçantë i përballjes së tij me tematikat historike dhe mitologjike është baleti “Plaga e dhjetë e Gjergj Elez Alisë”(1983), një vepër që përpunon në mënyrë metaforike motivin e qëndresës dhe flijimit të Gjergj Elez Alisë, një prej figurave më të fuqishme të epikës legjendare shqiptare. Në këtë balet, Ibrahimi përçon jo vetëm dhimbjen, përpjekjen dhe heroizmin, por edhe dramën shpirtërore të njeriut që mbart mbi supe plagët e historisë. Muzika është e fuqishme, herëherë therëse, me kontraste të forta që e lidhin veprën me një ndjeshmëri moderne europiane, duke e universalizuar kështu një mit shqiptar.

Një tjetër aspekt i rëndësishëm i krijimtarisë së tij është pasqyrimi i ngjarjeve historike dhe sociale përmes gjuhës muzikore. Veprat e tij nuk janë të shkëputura nga konteksti, përkundrazi, ato shërbejnë si pasqyra të realiteteve të kohës: lufta, ndërtimi, idealizmi, dilemave të brendshme të individit dhe shoqërisë. Muzika e tij është angazhuese dhe meditative, por asnjëherë propagandistike. Ai i qëndroi gjithnjë besnik artit të vërtetë dhe përkushtimit ndaj cilësisë dhe origjinalitetit artistik.

Feim Ibrahimi pati gjithashtu një rol të madh institucional dhe formues në jetën muzikore të Shqipërisë. Ai ishte organizator dhe drejtues i festivaleve dhe ngjarjeve muzikore, duke ushqyer zhvillimin e brezave të rinj të kompozitorëve shqiptarë. Puna e tij në fushën e edukimit muzikor ishte po aq e rëndësishme sa edhe krijimtaria artistike.

Trashëgimia që ai la pas përfshin qindra vepra, shumë prej të cilave janë të arkivuara në fonotekat dhe bibliotekat muzikore shqiptare. Fatkeqësisht, siç ndodh shpesh në vendin tonë, një pjesë e veprës së tij pret ende të rigjendet, të restaurohet dhe të rivlerësohet siç e meriton. Rikthimi i veprave të tij në skenë, sidomos simfonitë, baletet dhe veprat për kor dhe orkestër, është një detyrë kulturore e domosdoshme për institucionet tona.

Sot, në 28-vjetorin e ndarjes së tij nga jeta, përkujtojmë Feim Ibrahimin jo vetëm si një kompozitor të shquar, por edhe si një figurë formuese të identitetit muzikor shqiptar të shekullit XX. Ai ishte një zë i rrallë që solli thellësi, elegancë dhe kurajë në muzikën tonë, dhe që me veprën e tij vijon të frymëzojë, të sfidojë dhe të prekë zemrat e dëgjuesve, përtej kohës dhe kufijve.

© Dorian Koçi

Ndriçim Bejko/

Sivjet ishte viti i 21-të Festivalit të Skulpturave të Rërës këtu në Revere të Massachusetts. Festivali si fillim ka filluar vetëm me bërjen e 1 kështjelle prej rëre për të impresionuar publikun dhe testuar dëshirën për të vazhduar garën më tej. Vitet e tjera që do pasonin do e kthenin këtë eveniment në një konkurs të mirëfilltë arti dhe një traditë që bëhet akoma më tërheqëse dhe e pandarë nga kalendari vjetor i publikut artdashës.

Pjesëmarrja e publikut i kalon 200,000 mijë vizitorë çdo vit duke e kthyer në konkursin dhe festivalin e skulpturave të rërës më të rëndësishmin në botë. Pas një pritjeje të gjatë që prej 2010 -ës, më së fundi çifti i ri që menaxhon këtë festival që prej 2021 fill pas Corona Virusit më dha shansin që vjet të merrja pjesë për herë të parë duke u përfshirë në 15-shen më të mirë të skulptorëve të përzgjedhur. Kjo u arrit pas një testi që unë kalova në vitin 2023.

Ndërsa sivjet ata më dërguan ftesën që të bëhesha pjesë e 10 skulptorëve të përzgjedhur posaçërisht për këtë eveniment. U paraqita me kompozimin tim me titull “I want to break free”. Kompozimi im përfshin një figurë femërore e cila gjendet brënda një kornize ashtu si zakonisht ne shikojmë pikturat nudo nëpër shumë sallone apo galeri arti. Krijimi im nuk ka të bëjë thjeshtë me një figurë femër që përpiqet të dalë jashtë 1 kornize por ka të bëj me 1 fenomen shumë të theksuar shoqëror ku seksi mashkull e sheh seksin femër si një pronë dhe përpiqet ta ketë gjithmonë atë nën kontroll. Fatkeqësisht ky fenomen është shumë shqetësues në vendin tonë dhe pa folur për ato vënde ekstreme ku gruaja mbahet e mbuluar si një skllave, goditet me gurë dhe përçudnohet në mënyrë barbare.

Kjo skulpturë është një thirrje shpirtërore për të dy gjinitë që ky fenomen të marrë fund duke respektuar njëri-tjetrin në mënyrën më reciproke dhe humane të mundshme.

Pjesëmarrja në festival konsistoi në faktin që 3 ditë para konkursit ne u grumbulluam për të krijuar skulpturën qëndrore e cila sivjet kishte temën 250 vjetorit të fillimit të revolucionit me Paul Revere.

Sasia e rërës për skulpturën qëndrore shkon rreth 200 ton ndërsa për ne konkurentët rreth 30 ton. Konkursi filloi të mërkurën dhe mbaroi të shtunën. Çdo ditë punuam fort nga ora 8 e mëngjesit deri në orën 5 pasdite përveç të shtunën ku Festivali u mbyll në orën 2 për ti dhënë kohë komisionit për ndarjen e çmimeve. 3 pjesëtarë të komisionit vlerësues ishin prezent dhe pjesa tjetër online.

Nuk arrita të merrja çmim por për mua çmimi më i madh është të isha pjesë e 10 skulptorëve më të spikatur në botë me një eksperiencë të gjatë në skulpturat e rërës. Mesa mora vesh të gjithë pjesëmarrësit jetonin vetëm nëpërmjet skulpturave të të rërës, akullit dhe borës. Dita më sfiduse për mua ishte e mërkura e cila fillonte me ngjeshjen e rërës. Format që u përdorën i përgatitëm 1 dit më parë që çdo gjë të ishte gati sipas dizanjit të zgjedhur.

Skulptura ime ishte në kufijtë e maksimales me një përllogaritje ekzakte ku dhe lopata e fundit e rërës u përdor në krijim. Dimensionet e skulpturës sime duke përfshirë edhe bazamentin ishin 2m45cm x 2m45cm ose (8’ x 8’) ndërsa dimensioni i 3-të është me gjerësi 2m45cm x 2m45cm x 75cm ose në inch! 8’ x 8’ x 2’1/2”. Një eksperiencë e paharrueshme.

Nga Dr. Bledar Kurti/

37 vjeçar, i shuar nga jeta në të njëjtën moshë me mjeshtrin e Rilindjes, Raphael-in, Vincent van Gogh, simbol i post-impresionizmit, meteori i artit botëror, gjatë jetës nuk arriti të kishte famën dhe njohjen që meritonte. Nga mbi 900 vepra ai shiti vetëm një tablo, 𝑉𝑟𝑒𝑠ℎ𝑡𝑎𝑡 𝑒 𝐾𝑢𝑞𝑒 𝑛𝑒̈ 𝐴𝑟𝑙, e cila gjendet në Muzeun Pushkin në Moskë. Sot, veprat e tij janë më të shikuarat, admiruarat, e vlerësuarat në mbarë botën dhe tablotë luledielli vazhdojnë të mahnitin njerëzimin me trishtimin e tyre hyjnor, të cilat reflektojnë gjendjen vdekatare të njeriut, të sjellë në jetë nga Hyji përmes diellit, drita jonë e përjetshme, e të dhuruar ndaj nesh përmes artit.

Vincent van Gogh vdiq më 29 korrik 1890 e u varros të nesërmen. Emile Bernard, një piktor impresionist dhe mik i Van Gogh në një letër të tij e përshkruan kështu varrimin:

“Në dhomën ku ishte vendosur trupi i tij, të gjitha pikturat e tij të fundit ishin varur në mure si një aureolë për të, dhe madhështia e gjeniut që rrezatonte prej tyre e bënte atë vdekje edhe më të dhimbshme për ne artistët që ishin aty. Arkivoli ishte i mbuluar me një rrobë të thjeshtë të bardhë dhe mbi të kishte shumë lule, luledielli që ai i donte aq shumë, gjeogjina të verdha, e lloj-lloj lulesh të verdha gjendeshin kudo. Ajo ishte ngjyra e tij e preferuar, simbol i dritës që ai ëndërronte, si në zemrat e njerëzve, si dhe në veprat e artit. Pranë tij në dysheme, përballë arkivolit, ishte kavaleti, stoli portativ, dhe penelët e tij.”

Shkrim shterues mbi veprat dhe jetën e Van Gogh

https://exlibris.al/bledar-kurit-luledielli-e-vincent…/…