Kulture – Page 209 – Dielli

Libri “The Power of Myth” nga Joseph Campbell edhe në shqip

May 8, 2017 by dgreca

1-astrit_lulushi-300x223

Nga Astrit Lulushi/

Shqipëria vazhdon të prodhojë bunkerë, jo prej betoni, por mendje të mbyllura, me dritare të vogla jo për të hyre drita por për të vjellur vrer kundër ideve të reja, për mungesën e të cilave vetë komunizmi dështoi. Regjimi jetoi aq gjatë sa ndoshta u hoqi njerëzve natyrën njerëzore dhe ata mbetën si pyll i trisht i zhveshur.

Kush jemi, pse erdhëm, ku shkojmë? Të gjithë në udhëtimin për të provuar nëse jemi të denjë, ose të paktën kjo është ajo që Joseph Campbell gjeti kur na njohu me mitet që na kanë ndjekur gjatë shekujve.

Libri “Fuqia e Mitit” është i veçantë sepse është një intervistë mes burrave vërtetë të talentuar që respektojnë njëri-tjetrin dhe flasin për atë që duan, për jetën në përgjithësi, dhe Campbell thotë: “Unë do të marr pjesë në lojë, është një mrekulli edhe pse dhemb.” Nuk di se si mund ta përmbledhësh jetën më mirë se kaq. Jeta është e mrekullueshme dhe dëmton.

Campbell vazhdon: “Heroi është ai që vjen për të marrë pjesë në jetë me guxim dhe vendosmëri, në rrugën e natyrës, jo në rrugën e mllefit, zhgënjimit apo hakmarrjes personale”. Shkrimtarët e ekranit e përdorin punën e Campbellit për të përshkruar filmat sepse është udhëtimi që ne të gjithë e njohim ose në sipërfaqe ose poshtë në nënndërgjegjen tonë dhe e dimë se ne jemi heronj të udhëtimit tonë.

“Pra, Jezusi thotë, mos gjykoni që ju të mos gjykoheni, domethënë, vendoseni veten në pozicionin e Parajsës përpara se të mendoni për të mirën dhe të keqen.” Me këtë deklaratë, Campbell përpiqet të thotë se ne duhet t’i shohim gjërat nga një nivel më i lartë. Një gjarpër helmues nuk është i keq ashtu siç është. Kur e vrisni për të shpëtuar dikë, ju jeni duke thënë jo për situatën, nuk jeni duke thënë se gjarpri është i keq.

“Fuqia e Mitit”, Shtëpia Botuese Milosa, 2017 Tiranë, është i lehtë (relativisht) për të kuptuar dhe hapur para nesh botën e mitit – kjo e bën Joseph Campbell të jetë heroi i librit, dhe përkthyesin Faruk Myrtaj zëdhënësin e tij në shqip.

KOSOVË-FESTIVAL I FOLKLORIT BURIMOR SHQIPTAR

May 5, 2017 by dgreca

-Në Gjonaj nis edicioni i 28-të i festivalit të folklorit burimor “Hasi Jehon 2017”/

-Festivali “Hasi Jehon” i ka fillet në 8 mars të vitit 1975, kur nga mësuesit e fshatit u themelua shoqëria kulturore-artistike “Malësori” dhe nëpër vite u shndërrua në një nga ngjarjet më të organizuara dhe më të suksesshme kulturore në Kosovë/

Gjonaj i Hasit-Prizren, 5 Maj 2017-Gazeta DIELLI-B.Jashari/ Në fshatin Gjonaj të Hasit, në rajonin e Prizrenit afër kufirit me Shqipërinë, nisi të enjten në mbrëmje edicioni i 28 i festivalit mbarëkombëtar të folklorit burimor “Hasi Jehon 2017”, i cili zhvillohet gjatë tre ditëve.

Në skenë së pari parakaloi mikpritësi, shoqëria kulturore artistike “Malësori”, duke shpalosur para të pranishmëve karakteristikat e veshjeve më kolorit të pasur të Hasit. Vallet tradicionale të ruajtura ndër shekuj me origjinalitetin e paraqitjes në skenë, edhe njëherë dëshmuan një thesar të ruajtjes dhe kultivimit të traditës së pasur hasjane.

Në programin e hapjes u paraqitën edhe këngëtarët Shyhrete Osmanollaj, Përparim Brati dhe Florim Çoçaj.

Në natën e parë u prezantuan edhe pesë shoqëri tjera kulturore-artistike. Grupi “Pjetër Bogdani” nga Kruma e Hasit të Shqipërisë u paraqit me vallen e vajzave, vallen festive dhe me disa këngë të folklorit burimor. Grupi i shqiptarëve “Boras” nga Suedia u paraqit me vallen e Burimit të Sharrit dhe të Pavarësisë. ShKA “Shotë Galica” e Drenasit me Ansamblin e të rinjve u paraqit me një valle instrumentale dhe me disa këngë të folklorit burimor. “Bajram Curri” nga Krusha e Madhe u prezantua me valle me motive kosovare, një valle instrumentale dhe me dy këngë të folklorit burimor. Natën e parë e mbylli ShKA “Bresana” me disa valle dhe këngë të traditës së Opojës.

Ambasadori i Shqipërisë në Kosovë, Qemal Minxhozi, në ceremoninë e hapjes u shpreh se Festivali “Hasi Jehon” është shumë i veçantë sepse mbledh shoqëritë kuturoroe-artistike mbarëkombëtare dhe folklorin që është një pjesë shumë e rëndësishme e identitetit tonë, ndërsa theksoi masivitetin e pjesëmarrjes.

“Masiviteti vjen si rezultat i një historie 28 vjeçare të këtij aktiviteti. Pas vitit 1999, në Kosovën e lirë, ky aktivitet ka marrë përmasa të mëdha sepse është edhe festival i lirisë që fton për të marrë pjesë në Hasin e bukur këdo që është shqiptar”, tha ai.

Kryetari i komunës së Prizrenit, Ramadan Muja, në hapje të edicionit të 28 tha se festivali “Hasi Jehon” është një ngjarje madhështore e folkorit tonë kombatër.

“Ky është një festival i folklorit tonë kombëtar të gjitha rajonave të trojeve etnike shqipatre, që dëshmon se jemi komb i lashtë e i njohur ne Evropë me këto begati” , u shpreh ai.

Festivali “Hasi Jehon” i ka fillet në 8 mars të vitit 1975, kur nga mësuesit e fshatit u themelua shoqëria kulturore-artistike “Malësori” dhe nëpër vite u shndërrua në një nga ngjarjet më të organizuara dhe më të suksesshme kulturore në Kosovë.

ÇAMËRIA-PLAGA SHEKULLORE E SHQIPTARËVE

May 4, 2017 by dgreca

Nga Prof. dr. Nusret Pllana/Universiteti ‘‘Hasan Prishtina’’-Prishtinë/ÇAMËRIA-PLAGA SHEKULLORE E SHQIPTARËVE-(Prof.dr.Selman Sheme, Çamëria-vështrim gjeopopullativ dhe etnokulturor)/

Vepra e studiuesit të pasionuar, Prof.dr.Selman Sheme, Çamëria-vështrim gjeopopullativ dhe etnokulturor, shqyrton, analizon, trajton dhe nxjerrë përfundime interesante për problemin e Çamërisë nga lashtësia deri në ditët tona. Qasja e këtillë i ka dhënë dorë autorit, jo vetëm të shfrytëzojë një literaturë të gjerë nga Fjalorët enciklopedikë e deri te vepra monografike autorësh të ndryshëm, por edhe të mbaj qëndrim kritik në punë të shqyrtimit shkencor të Çamërisë, si pjesë e çështjes së pazgjidhur shqiptare.

Vepra studimore e Prof.dr.Selman Shemes, mjaft e vëllimshme, është shtrirë në dymbëdhjetë (XII) kapituj dhe përmbyllet me një përfundim prej 26 faqesh, në gjuhën angleze, mjaft dëshmues në aspektin e informacionit shkencor. Vepra ka 372 faqe brenda të cilave merr frymë jeta historike e një pjesë të madhe të popullit shqiptar, i cili duke u përballuar padrejtësive historike ka dëshmuar jo vetëm identitetin e tij kombëtar, por edhe lashtësinë e ekzistencës së tij. Duke u mbështetur në dëshmi arkeologjike, studiuesi zë fillin e të dhënave që nga parahistoria e deri te prania e dëshmive të Kulturës së Komanit, në trevën e Çamërisë, të cilat i ka sistemuar në kapitullin e parë.

Lashtësia historike e jetës së Çamërisë

Kur lexon veprën madhore të studiuesit Prof.dr.Selman Sheme, nuk mund të kapërcesh pa marrë me vete atë barrën e ankthit të njeriut me vetëdije kombëtare, se si është e mundur, të zhbëhet një krahinë e tërë, si është e mundur të zhvendosen një numër aq i madh i fshatarve me popullatë shqiptare, nëpër tronditjet historike të kohëve të ndryshme, në njërën anë, por edhe të marrësh me vete dhembjen e humbjeve njerëzore që shkakton kjo vetëdije për asimilimin e një pjese shumë gjallnore të popullit shqiptar, në anën tjetër. Vetëm lista e fshatrave që autori i ka sistemuar në kapitullin e dytë nuk të lë indiferent për humbjen e madhe që i ka shkaktuar historia popullit shqiptar nëpër tronditjet e shekujve, siç do të shprehej akademik Rexhep Qosja. Një humbje po kaq e madhe popullit tonë i është shkaktuar gjatë viteve 1877/1878, siç na është e njohur të gjithëve, edhe me gjenocidin serb mbi shqiptarët në Toplicën shqiptare dhe, zhbërjen e 714 fshatrave shqiptare të Sanxhakut të Nishit, këtë krahinë shqiptare të cilën kurrë askush nuk e zë në gojë, as pushtetarët e as opozita e Republikës së Kosovës.

Studiuesi Prof.dr.Selman Sheme, kapitullin e parë e ka mbështetur kryesisht në dëshmitë arkeologjike, jo vetëm për të risjellë në kujtesën tonë dhe të kohëve ekzistencën dhe praninë në këto hapësira të elementit iliro-arbëror, siç thotë ai, por edhe përkatësinë e identitetit të këtyre dëshmive.

Do të thotë, një kronologji e mirëfilltë e pranisë së elementit arbëror që nga lashtësia e këndej, por një prani që është zhbërë nga ideologji fashiste të pushtuesve grekë, sidomos në shekullin e nëntëmbëdhjetë, e veçanërisht pas Luftës së Dytë Botërore, ku prania çame vjen e zbehet deri në mosqenie.

Dilema e parë që ngacmon vetëdijën e lexuesit, në raste të këtilla, është ajo e pamundësisë për ta kuptuar përmasën e këtij gjenocidi dhe heshtjen e madhe të botës demokratike, sidomos kur është fjala për shqiptarët, apo për drejtësinë historike që u është mohuar shqiptarëve në vazhdimësi. Bëhet fjalë për 620 fshatra, pra 620 vendbanime, që nuk janë më pjesë e realitetit historik në jetën e shqiptarëve, por janë e do të jenë pjesë e dhembjes së përjetshme për humbjen e tyre, siç janë edhe pjesë e kujtimit të përjetshëm të brezave të tërë të shqiptarëve. Prania e këtyre vendbanimeve, nuk ishte në kohën e para Krishtit, pra para epokës së re, po ishin dëshmi të shekujve XIV-XV, siç i ka sistemuar të dhënat autori në Kapitullin e dytë.

Fakte që flasin për përkatësinë shqiptare të Çamërisë

Autori i veprës Çamëria-vështrim gjeopopullativ dhe etnokulturor, studiuesi i nderuar Prof.dr.Selman Sheme, ka qëmtuar me durim dhe me kujdes, thuajse shumicën e burimeve shkencore për të dëshmuar përkatësinë tjetër, të ndryshme nga ajo greke të popullatës çame, ose, siç thotë autori dhe studiues të tjerë të banorëve të Epirit.

Duke mbështetur mendimet e albanologëve të shquar gjermanë, studiues, që i kanë bërë nder jo vetëm shkencës albanologjike, por dijes evropiane në përgjithësi, sidomos për shqiptarët dhe Shqipërinë, siç janë Johan Tunman, i cili që më 1774 ka konstatuar se maqedonët e lashtë, epirotët dhe ilirët janë popuj të një trungu dhe flasin të njëjtën gjuhë.

Më tutje, këto dëshmi i çon më tej albanologu më i njohur gjerman, Johan Han, faktet e të cilit, studiuesi Prof.dr.Selman Sheme, i konsideron të arriturën më të bindshme shkencore, jo vetëm për lashtësinë, por edhe për origjinën e përkatësisë së popullit shqiptar dhe të gjuhës së tij.

Studiuesi i tretë gjerman, Jakob Fallmerayer, i cili që në vitin 1857 deri më 1861 tri herë e boton veprën e tij shumë të veçantë, e sidomos të rëndësishme për studimin e çështjes së pranisë së popullatës çame në ato vise, Elementi shqiptar në Greqi, i kanë dhënë dorë autorit që të trajtojë bindshëm problemin e madh historik të Çamërisë.

Numri i autorëve të huaj dhe shqiptarë, arbëreshë dhe të tjerë që janë marrë me çështjen shqiptare, rrjedhimisht edhe me problemin çam, është i madh, që zë fill nga albanologët gjermanë të cilët i zumë në gojë e deri te Sami Frashëri ynë, që ishte edhe hartues i Programit të ideologjisë kombëtare të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet, janë dëshmi e mjaftueshme për të hetuar karakterin hulumtues të studiuesit Selman Sheme, si dhe të dhënat e shumta që ka sjellë në këtë vepër.

Këtu janë interesante të dhënat që ka marrë në shqyrtim nga folkloristi dhe entografi i njohur arbëresh, Antonio Bellushi, i cili studimin e tij për kulturën dhe venbanimet çame e ka botuar më 1994 në Kozencë të Italisë.

Autori i këtij studimi ka shkruar edhe vepra të tjera, që në taban kanë padrejtësitë historike që i janë bërë popullatës çame, siç është vepra e tij e botuar në Tiranë më 2005, Çamëria, vendi, popullsia dhe jeta ekonomike, (monografi), apo vepra tjetër, Hyrje në gjeografinë regjionale, botuar në Tiranë, më 2012, e kështu me radhë.

Struktura e veprës dhe ndërtimi i jetës çame

Studiuesi Prof.dr.Selman Sheme, siç është theksuar më sipër, veprën e tij e ka ndërtuar në 12 kapituj. Çështjet që janë trajtuar janë të shumta, për të mos thënë se kapin të gjithë përbërësit e ndërtimit të jetës së Çamërisë, që nga lashtësia deri në ditët tona. Duke ndërtuar strukturën e studimit të tij, autori ka pasur kujdes që të ndjek, siç thuhet, kronologjinë e rrjedhës historike të pranisë së Çamërisë në jetën shqiptare.

Mund të thuhet prandaj, në shtrirjen e saj, studimi i autorit Selman Sheme, ka përthekuar të gjitha periudhat kohore, duke e vënë theksin në përbërësit që janë dëshmi e mjaftueshme, historike, kronologjike, arkivore, shkrimore për praninë e Çamërisë në jetën historike të popullit shqiptar.

Kur thuhet në jetën historke, është marrë parasysh faktori i tërësisë gjeografike, gjuha dhe doket, trashëgimia e tërë nëpër periudha të caktuara kohore, nëpër kapërcylle shekujsh, që janë të përbashkët me ato çame.

Në secilin prej kapitujve, autori ka shtruar, ka analizuar dhe e ka mbështetur me fakte të burimeve të shumta të informacionit shkencor, çështje të caktuara të jetës së Çamërisë, duke filluar nga lashtësia e deri në ditët tona, por ato duke i shqyrtuar edhe me kritere të mirëfillta shkencore, pa ato animet folklorizuese, që aq shpesh e dëmtojnë mendimin e mirfilltë shkencor, sidomos kur bëhet fjalë për padrejtësitë e mëdha historike që i janë bërë popullit shqiptar nëpër shekuj.

Në të vërtetë, shumë çështje që ka trajtuar autori i këtij studimi të mirëfilltë, Selman Sheme, nuk e durojnë as anën folklorizuese të çështjeve, por as indiferencën që mëtojnë një dorë historianësh, gjoja në emër të paanësisë dhe të modernitetit.

Përfundim

Në veprën e tij të vëllimshme Çamëria-vështrim gjeopopullativ dhe etnokulturor, studiuesi Prof.dr.Selman Sheme ka shqyrtuar bindshëm edhe një aspekt të jetës së çamëve, doemos si të të gjithë popujve të tjerë që kanë pasur fatin e tyre. Aspekti që ka shqyrtuar autori, është mundësia e integrimeve rajonale, e cila ka vënë para dilemës së madhe shtetet kombëtare, për mënyrën e ruajtjes së përkatësisë së tyre. Por, kjo mundësi, siç është dhënë në kapitullin e njëmbëdhjetë të këtij studimi, ruan edhe kujtimet për vendin e të parëve, për vendin ku kanë qenë autoktonë, andaj kërkesat e tyre, sot (për fat të mirë) të përfillshme ndërkombëtarisht, përkufizojnë edhe mundësinë e shtrimit për zgjidhje të problemit të Çamërisë, sidomos në planin e integrimeve globale.

Duke vërejur me kujdes burimet e shumta që i kanë hyrë në punë autorit, Prof.dr.Selman Sheme, lexuesi bindet edhe për një fakt tjetër të madh, që është e kundërta e asaj që quhet veprim politik të shteteve që historia u ka bërë padrejtësi të këtilla, duke u dhënë të tjerëve pjesë të gjeografisë kombëtare të një populli, vetëm për të krijuar qetësinë e lëkurës së tyre, për të cilën askush nuk e di saktë se sa do të duhej të ishte e tillë. Përmbysjen e kësaj mendësie, të Evropës së djeshme e ka dëshmuar edhe Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, e cila përmbysi robërinë dhe kolonializimin e fundit në Evropë, edhe Lufta Çlirimtare në Kosovën Lindore, e cila i dëshmoi botës se ato pjesë të gjeografisë sonë kombëtare janë të pushtuara, edhe Lufta e Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare në tokat shqiptare nën Maqedoninën e sotme, e cila dëshmoi praninën e shqiptarëve në ato hapësira që nga lashtësia e këndej.

Si do të jetë e nesërmja e Çamërisë?

Sa kam kuptuar unë, nuk është shumë qartë, siç nuk është qartësuar edhe në të gjitha ato studime, historike, gjuhësore, etnografike, folklorike, gjeografike, gjeopolitike e të tjera, të cilat i ka shfrytëzuar për burime në veprën e tij, edhe autori i këtij studimi që po e përurojmë sot, studiuesi i mirënjohur Prof.dr.Selman Sheme.

Por, derisa gjumi i rrit fëmijët, siç ka thënë Plaku i Urtë i Pavarësisë sonë, Ismail Qemali, gjumi për popujt është vdekjeprurës. Shqiptarët, nëse u besohet veprimeve historike, në fund të shekullit njëzet dhe në fillim të shekullit njëzet e një, më në fund e kanë mësuar këtë shkollë të madhe të historisë – mosharresën e kujtesës historike!

Prishtinë, 3 maj, 2017

BOTOHET ”VEPRA 2, ARSIMI SHQIP NË SUEDI”

May 3, 2017 by dgreca

DOLI NGA SHTYPI LIBRI I TITULLUAR ”VEPRA 2, ARSIMI SHQIP NË SUEDI” I AUTORIT HYSEN IBRAHIMI/MAGJIA E TË SHKRUARIT NXJERRË NGA FAKTE DHE DOKUMENTACIONE/

Nga Prof. Bedri Paci/

Të shkruarit e përmbledhur nga ngjarje të dokumentuara dhe faktografike, reale, është magjia e vërtetë e elokuencës. Nuk ka kënaqësi më të madhe se të jesh i qartë, edhe kur e tregon me dokumente dhe fakte, të jesh edhe i kuptueshëm. E i tillë është çdo njeri që pasqyron gjërat reale të dokumentuara me fakte, është elokuent në rrëfimet e tilla.

Pikërisht kjo magji stolis dokumentet mbi ngjarjet në mërgaten shqiptare në Suedi, për kultivimin, zhvillimin dhe mbajtjen e gjuhës së shenjtë shqipe, në mënyrë të organizuar dhe gjithëpërfshirëse në këtë vend nordik, skandinav.

Autori Hysen Ibrahimi ka qenë i përpiktë dhe ambicioz në grumbullimin e të gjitha dokumenteve faktografike që përmbledhin angazhimin, aktivitetin e LASH-it, të këshillave prindëror, të kryesisë dhe kryetarit prof.Bedri Paci që me përkushtim dhe vetmohim të plotë u përkujdesen, që gjuha shqipe dhe kultura të lulëzojë në majat më të larta të edukimit të brezit të ri që nga represaljet e okupatorit serb ishin detyruar me familjet e tyre të kërkojnë strehim në Suedi. Duke bërë një rrëfim nga shkolla e parë e vetme shqipe, nga fundi i viteve të gjashtëdhjeta, e duke vazhduar me rrëfimin në fundin e viteve të shtatëdhjeta, përseri hapja e ndonjë shkolle shqipe në vise të tjera të Suedisë. E duke vazhduar me rrëfimet e mëtejshme.

Në mënyrë të organizuar dhe gjithëpërfshirëse me një asociacion qendror për tërë Suedinë,u bë realitet nga mësimdhënës dhe intelektualë të të gjitha trojeve shqiptare që jetonin dhe vepronin në këtë vend skandinav. Që një domosdoshmëri, nga që një numër masiv, të themi një armatë e tërë nxënësish me familjet e tyre, nga represaljet, dhuna dhe gjenocidi brutal nga makineria kriminale ushtarake serbe mbi popullin shqiptar në Kosovë, bëri që të shpërngulen pasivisht, një pjesë dërmuese u deturuan të kërkojnë strehim në Suedi.

Pra, këtu lindi nevoja emergjente e një organizimi dhe vënia e gurëthemelit të LASH-it, me kryetar prof.Bedri Paci, të një asociacioni që me shumë punë dhe përkushtim ia arriti të lidhë kontakte të shkëlqyera, duke arritur marrëveshje në takimet që ndërmori për Entin e Lartë Shkollor. Mori një ndihmesë të pakufizuar nga Zonj.Maj Beijer (Drejtoreshë e Entit të Lartë Shkollor, në Ministrinë e Arsimit të Suedisë).

Ajo që ndihmoi me gjitha resurset financiare. Pra, drejtoresha Maj Beijer në këtë Ent, bëri që LASH-it, t’i plotësoheshin gjitha kërkesat e parashtruara në takimet që ndërmori me Zonj.Maj Beijer. Kërkesat emergjente: njohjen e LASH-it nga ky Ent; i menjëhershëm dhe emergjent ishte financimi, tërhjeqja, përzgjedhja, përpilimi dhe formimi i grupeve të punës për përpilimin e teksteve të reja e të përshtatura për kohën, për mbajtjen e gjuhës shqipe në tërë Suedinë. Mbas gjithë kësaj pune që beri LASH-i, u kurorëzua kur dolën tekstet e reja në disa lëndë të rëndësishme të gjuhës shqipe dhe ku menjëherë u shpërndanë në gjitha strehimoret dhe komunat, ku mbahej dhe zhvillohej gjuha shqipe. Autori ka bërë punë me vlerë që do ngelin për brezat e ardhshëm, në studimet dhe hulumtimet e tyre, dhe vlerën që do t´i japin kontributeve dhe angazhimit që mërgata shqiptare ka bërë në kohërat dhe ngjarjet më shqetësuese të historisë së terrorit dhe largimit nga trojet etnike të kombit shqiptar, në vendet e huaja, si në Suedi, etj.

Këto dokumentacione e fakte që kanë një tregues, s´e mërgata shqiptare është gjendur gjithmonë e bashkuar, për t’i dalë në ndihmë kombit, ku dhe kur është kërkuar. Edhe aty ku mërgimtarët shqiptarë jetojnë e veprojnë, kanë ngritur gjithnjë zërin për mbrojtjen e kombit kundrejt padrejtësive që i janë bërë nga pushtuesi dhe agresori i jashtëm.

Këtij dokumentacioni autori i ka dhënë një shkëlqim, duke e vendosur në librin “VEPRA” (ARSIMI SHQIP NÊ SUEDI) 2” Duke e bërë pjesë të botimeve me vlera historike të pa kontestueshme për kohën. Të ndodhura e të zgjidhura nga mërgata. Duhet vlerësuar jashtë mase ndihmesa në resurse që LASH-it, iu dha´nga drejtoresha Maj Beijer në Entin shkollor suedez. Që LASH-it, t’i plotësoheshin kërkesat për botimin e teksteve shkollore të gjuhës shqipe duke financuar edhe grupet e punës që bënë pëzgjedhjen dhe përpilimin e këtyre teksteve mbasi që kryetari prof.Bedri Paci,vetë personalisht bëri të mundur që nga udhëtimi që bëri të tërheqë në Tiranë tekstet e reja të botuara, por jo të shpërndara.

Me këmbëngulje bëri të mundur t’i blejë nga Enti i 8 vjeçares pranë Ministrisë së Arsimit, të Republikës së Shqiprisë. Prof.Bedri Paci, me t’u kthyer në Suedi, bashkë me Kryesinë formoi grupet e punës për përpilimin e teksteve të përshtatura me planprogramet e Ministrisë së Arsimit të Republikës së Kosovës dhe planprogramit të gjuhës amëtare shqipe në Suedi.

Ky libër i pasuruar nga dokumentacioni i autorit Hysen Ibrahimi, pjesën dërmuese e mori nga Prof.Bedri Paci, e ka ndërlidhur bukur me punën e Këshillave prindëror,mësimdhënsve dhe gjithë atyre bashkëatdhetarëve që dhanë një kontribut vullnetar, që fëmijët shqiptarë mos të humbin gjuhën dhe kulturën e tyre këtu në Suedinëe largët. Këtë punë të shenjtë për kombin e bën me shumë dashuri dhe vullnet, pa as një kompensim, por me një vetëmohim të flaktë dhe punë të organizuar dhe të pa lodhur, e bënë në çdo cep të Suedisë. Ku dha dhe rezulatet dhe sukseset më të mira.

Autori ka gërshetuar gjitha këto ngjarje të përmbledhura në këtë libër “VEPRA ( ARSIMI SHQIP NÊ SUEDI)2”. Në shtatë kapituj sa ka gjithsejt libri, duke u mbështetur në fakte dhe të dhëna konkrete, të mbledhura edhe nga terreni, është dhënë një pasqyrë e detajuar, ku e bën librin një thesar në vete. Nga një organizim masiv në agimin e viteve të nëntëmbëdhjeta është kjo një provë e dyfishtë, peshë dashurie, duke pasur peshë specifike, që mërgimtarët në Suedi qenë me trup në dhe të huaj, por me mendje dhe zemër në vendlindje. Pra, këtu ku u ndërmorën veprimet e para për mbajtjen e gjuhës shqipe që u mbështet dhe u ndihmua nga asociacione të tjera shqiptare që vepronin në Suedi. Për një qëllim të përbashkët ruajtjen dhe kultivimin e gjuhës amtare shqipe në këtë vend skandinav.

Pra, kjo vepër s´do të shihte dritë, dhe s’do të bëhej e mundur, pa një sakrificë të madhe nga të gjithë aktorët që dhanë dhe vazhduan të japin ndihmesën e tyre, që kjo vepër e shenjtë të ketë shumë sukses dhe të japë ndihmesë dhe përkrahje personale nga Prof. Bedri Paci, që edhe kjo dritë të shëndrijë edhe në vendet e tjera skandinave: Norvegji, Danimarkë dhe Finlandë. Ata bënë që Kosova t´u bënte ballë sfidave më makabre që mund të vinin nga një pushues primitiv, siç ishte Serbia. Falë kontributit të mërgimtarëve mundën të qëndronin të pa tundur, të pa përkulshëm para dhunës së pushtuesit gjakpirës. Mesazhi është për herë aktual, të kordinuar të punojmë së bashku për kombin, që të lulëzojë e të forcohet, atëherë do jemi të gjithë, edhe kombi i bashkuar në një të vetëm, ashtu edhe siç duhet të jetë, e të zënë vendin që meriton e që na takon. Ngaqë jemi kombi më i vjetër autokton i Evropës.

Për këtë kauzë duhet të japim kontribute gjithënjë dhe gjithmonë që kombi të forcohet. Efektet e kordinimit, organizimit, angazhimit të të gjithëve reflektohet në këtë libër me vlera, duke ju dhënë me këtë libër një porosi brezave që vijnë pas.

Nëpërmjet ruajtjes së identitetit kombëtar dhe po kësaj vazhdimësie ndërtojmë traditën tonë.

Të ndërtojmë themele të forta, të pa lëkundura, as nga tërmetet më të fuqishme mos të lëkundet, mbi të cilat do ndërtonim fortesa duke i përsosur gjithnjë ato.

URTËSIA POPULLORE, ORIGJINALE, NË VEPRAT E ZEQIR LUSHAJT

May 1, 2017 by dgreca

Shkruan: Adil FETAHU/

Veprat e Zeqir Lushajt nuk janë për një lexim, e pastaj t’i mbulojë pluhuri në raft. Ato asnjëherë nuk marrin pluhur, pasi merrën në dorë dhe kalojnë dorëpasdore, lexohen e rilexohen me ëndje, qoftë proza a poezia. Dhe sa herë i lexon, vërenë thellësinë e mendimit, fuqinë e mesazhit dhe frymëzimit për të mirën e të mbarën, për njerëzit, për vendlindjen, për atdheun, për natyrën, për dashurinë ndaj vlerave, përkushtimin ndaj punës, arsimit, kulturës, diturisë, edukatës, tolerancës, taditës, njerëzisë, bujarisë. Veprat e tij janë plot realizëm, plot dashuri, plot proverba, urti popullore të cilat i formulon dhe përdorë me vend, në kontekste të ndryshme.

Sipas Fjalorit të gjuhës së sotme shqipe (1980), proverbi është fjali e shkurtër, që shpreh një mendim të plotë, të figurshëm e të mprehtë, që përgjithëson përvojën e shumë brezave dhe përmbanë një mësim të urtësisë popullore për jetën dhe dukuritë e saj (fq.1559). Letërsia jonë popullore është përplot urtësi: me vlerë shkencore e kulturore, kundër injorancës e mediokritetit, të cilave duhet gjetur vendin adekuat, qoftë në shkrime, në bisedë a kuvend. Zeqir Lushaj, përveçse urtinë popullore e ka mësuar heret në odën e kullës së tij në Gri, nga babai Sadik Selmani, miqtë dhe mysafirët e tij të shumtë, e pastaj e ka provua dhe zbatua në jetë, dhe e ka futë në shkrimet e veprat e tij letrare. Për këtë Vështrim, kam nxjerrë fjalët e urta nga nëntë vepra të Zeqir Lushajt, nga poezia dhe proza. Tri tjera nuk i kisha në dispozicion, sepse m’i kanë marrë të tjerët për t’i lexuar, bile librin “Si n’kurbet, bre vëlla” ua kam dhënë djemëve të mi në kurbet (që punojnë e jetojnë në Londër), me porosi që t’i lexojnë dhe t’ua japin edhe shokëve-gurbetçarë për t’i lexuar, e për të nxjerrë mësim prej tyre. Autori ka përdorë fjalët e urta edhe në librat e poezië edhe të prozës, prandaj mund të ketë përsëritje, sikurse ka përsëritje të qëllimshme edhe të poezive dhe të figurave stilistike, prej një vepre në tjetrën. Për t’ua përshtatur rimës së vargjeve, autori ndokund ka mund të ndryshojë renditjen e fjalëve, por duke ruajtur përmbajtjen dhe mesazhin. Në këtë Vështrim kam përfshi fjalët e urta të nëntë veprave të Zeqir Lushajt (brënda kllapave është faqja e librit). Nuk i radhita fjalitë me kryerreshta, për shkak të hapësirës së botimit.

Lisi i shkruar (vjersha):

*Kur vdes ama, bletët hupin (15); * Që të rritet lavdia, duhen vepra (23); * Gjumi është vdekje e përditshme, vdekja është gjumë i përjetshëm (25); * Çka s’të pëlqen të ta bëjë dikush, mos i bënë dikujt (32); * Kemi qëlluar ndërnyje mes Perëndimit e Lindjes, tërhiqen dy skajet e mesi vuan prej dhimbjes (41); * Ne dijmë gjithçka, veçse jo – kush jemi, ec e gjeje se për ku po vemi? (42); * Fati është mbreti i botës (45); * Po i pranove lekët, vare pushkën në gozhdë (46); * Ç’ka s’ta merr mendja, nuk është as në çitapë (56); * Cila është e vërteta, ëndërra apo jeta? (59); * Shokët e fëmijërisë, mos i largo (86); * Lisat rritën me gjatësi të ndryshme, por të gjithë rrënjët i kanë në tokë (86); * Nuk përzihet floriri me baltën e vorbave (99); * Armët në gozhdë, fjala në vend të vet (103); * I vogël, për karshillak ndaj madhështisë (114); * Gegë e Toskë janë vëllezër binjakë, të një barku, me babe e nënë (122); * Kush e përbuzë Atdheun, qoftë i përbuzur nga Perëndia (126); * Pas një jete të çfarëdollojshme, vdekja është (veçse) një ëmbëlsi (133); * Ma gjeni (vetëm) një njeri që u ankua – pasi vdiq (134); * Ushtari gjithmonë meriton respekt, edhe pak – mëshirë (140).

Dyqani i mendjes (shkrime publicistike):

*Gjithçka që sot është e vërtetë, nesër mund të jetë e dyshimtë (5); * Jeni të lutur t’i lexoni këto shkrime me frymën e kohës, kur janë shkruar ato (6); * Gazetat, librat, sallat e leximit dhe bibliotekat, – urtia popullore, me kohë, i ka quajtur “Dyqani i mendjes” (6); * Mjer ai që nuk e sheh dhe nuk e njeh vehten e tij (7); 8 Politika është bërë më keq se tifozllëku i sëmurë në sport, e për disa (është bërë) edhe pazar i turpshëm (8); * Roja (nga e keqja) nuk është frikë, është mençuri (12); * Ai që ndërroi parti, s’e ka për gjë të ndërrojë edhe emrin (15); * Nuk ngelë Berati pa dhallë, pse ngordhi një dhi në Velabisht (15); * Nga e thëna në të bërë, në mes është një det i tërë (16); * Europa na prêt, nuk ka për të luajtë vendi (17); * Po bien kokrra-kokrra, si fiq i qullavtë (19); * Shqipëria e vogël, gjithmonë pre dhe lakmi e të mëdhenjëve (21); * Nga 10 shëndete në dasma, 7 a 8 i kishte (shëndete) për partinë (24); * Këta (që ndërrojnë patitë) më gjasojnë në zogjtë e qyqes, të cilët nuk e dijnë se kush i ka pjellë, as të kujt janë (24); * Ndonëse vet jam ateist, gjithmonë i kam respektuar besimtarët, se ata kanë diçka fisnike, janë besnik të një ideje (27); * Kur lufton vëllai me vëllanë, nuk ka të fituar, por vetëm të humbur (31); * Atij që martohet dhe atij që armatoset, ruaju një vit (43); * Kur e vret veten, nuk ke prej kujt ta lypësh hakun (63); * Ruajut të keqes, mos të bëhet ves (64); *Nëse amatorizmi është deridiku i mire në sport, kulturë etj, në politikë është tepër i dëmshëm (64); * Edhe (kur) kokën do të na e mbulojnë thinjat, ndër mend do ta kemi një emër të nderuar – mësues (70); * Jeta e mësuesit është shkrirë te puna dhe jeta e të tjerëve (70); * Edhe dashit i merret fytyra, po t’ia heqësh kumbonën atij, e t’ia vesh një deleje (77); * Ai që kërkon më shumë se sa i takon, do ta merrë faqën e zezë (80); * Nuk vdes njeriu, emri dhe vepra e të cilit janë të pranishme në çdo vatër, në mendjen, në zemrën dhe në kulturën e një kombi (86); * Më shumë i peshon koka, se krejt trupi (132).

3. Pengjet (vjershërime):

* Më mirë pak e – jotja, se shumë – e botës (15); * Kurvat (emër përbuzës) gjithë bota i shanë, gjithë bota i përqafon, çfarë hipokrizie (20); * Po ta di kur vdes, i bëj vorrin vetes (33); * Edhe i vdekuri don me zgjedhë vend (34); * Fukarallëku … na i dha rrugët (41); * Gjithkush vdes një ditë, si shenjti si i pafeu, por një që nuk vdes është – Atdheu (43); * Prishet kollaj, e ndreqet zor (62); * Po Filani ku na hupi, qatje në qyshk si llullë magjupi (65); * Në sofrën shqiptare, një lugë e një gotë më shumë (66); * Bane Zot andërr (82); * Qeni që rri shumë lidhur, kur lëshohet mund ta hajë edhe të zotin e tij (83); * Sa për fatin e këtij vendi, shtriju qëtash sa gjanë e gjat dhe jep shpirt (85); * Hupi si shurra e pulës (89); * Emrit Bos, duhet shtuar një bashkëtingllore – “h” (91); * Pensioni – paradhënie e vdekjes (99); * Këtë punë e din edhe lopa (122); * Kur kapitalistët shkembëjnë vetëm para me para, gjërat përfundojnë keq (124); * Të fundit u shkëputëm nga Turqia, nga komunizmi dolëm në fund; të fundit do të hyjmë në Europë, të fundit kudo, e kudo në fund! (126); * Vajza dhe liria janë peng e gjithkujt (132).

4. Zbehje e heroizmit (shkrime publicistike):

* Heroizmi na ka frymëzua, na ka nxitur për vepra të mëdha në dobi të Atdheut e të Kombit, në të gjitha kohët (fq.13); * Shkrimet nuk i ndryshoj dot, as tani mbas dekada vjetësh (15, dhe 67); *Unë jam betuar, me gojë e me shkrim, me dorën në zemër, para Flamurit Amerikan, në ditën e dyshtetësisë sime, se do t’i respektoj të drejtat e njeriut, lirinë e mendimit e të shprehjes, lirinë e fjalës (16); * Shumë i këputi pushka në lulën e rinisë, por më shumë lindën dhe përkundën në djepa nënat shqiptare, prandaj, do të vinte patjetër dita e lirisë (21); * Në mes trimave, veç trimëri e burrëri do të mësosh (33); * I vogël nga trupi, por i madh nga zemra, trimëria dhe ideali (33); * E dvetin nënën: ku e ke djalin? – Ka lënë shkollën e ka marrë malin (44); * Kënga është gjuha e shpirtit (61); * E kam një amanet nga Lekë Dukagjini: Mos folni keq për kohët, se bani më shumë dëm (67); * Burrat takohën në këmbë, por flasin ulur (69); * Burrat e nderojnë njëri-tjetrin, e të gjithë sëbashku e nderojnë kombin, o- o- o politikanët tanë partiakë. Fëmijët shpesh edhe shahën e grindën, burrat afrohen, ulen, flasin e merren vesh (71); * Le të bëhen jo 20, por 200 parti, e Shqipëria do të mbetet Një. Do të dëshiroja thirrje e mesazhe vetëm për bashkim (75, dhe 107); * Pushka në kallbllak, më shumë vret njerëz pa hak, prandaj çoja grykën pak (75); * Lëvizja është jetë, të ndenjurit kot është vdekje (86); * Shih e shkruaj (98); * Asgjë nuk duhet të na ndajë, gjithçka duhet vetëm të na bashkojë më fort (75, dhe 107); * Kur rri me njerëz të mirë, të thjeshtë e të dashur, pak rëndësi ka sa vajti ora (123); * Me burra si Shaban Hyseni i Margegajve, nata e dimrit të duket e shkurtër (125); * Amanet, mos e hup vorrin, se po e hupe vorrin, edhe në jetën e pasosur do të mbetesh “emigrant” (136, 147, 150, 151); * Besimi edukon, frenon nga të këqijat dhe mobilizon për të mirë (143); * Djemtë janë për luftë, e burrat janë për kuvend (153); * Burrat kanë shkua në luftë, këtu veç gratë kanë mbetë (157); * A na keni thënë se nuk po luftojmë për kolltuqe e grada, po për çlirimin e vendit? (186); * Hyra në histori, duke u fotografua me njeriun më të fuqishëm të botës, me vet Presidentin (e ShBA-ve, 199).

5. Duhama e Valbonës (vjersha):

* Varret kallxojnë ku i kemi të parët; kur mbyllet shtëpia, kanë vdekur varret (36); * Më mirë të jeshë i vogël aty ku ke le, se edhe kolos por njeri pa Atdhe (40); * Duhej të vdiste motra, që të lindëte legjenda (Rozafa, 63); * Paska shumë mënyra për të jetue, edhe tuj ba qejf, edhe tuj luftue (79); * Pesëqind fjalë, për një pare (106); * Vendi i huaj, të ha (106); * Katolikët i fiki festa, myslianët i fiki bjeshka (154); * Dora thatë, s’ ka uratë (174).

6. Fjala mbi tel (tekste këngësh popullore):

* Veç bashkimi është forca e Kombit (7); * Mbi Ballkan vuajtjet do t’sosin, veç kur popujt t’vetëvendosin (8).

7. Piedestali (vjersha):

* Ndërrojmë përditë si lëkura e kameleonit, servileë ndaj të huajit, e gjelkokolsh ndaj tonit (8); * Kthe kokën prapa e shih gjurmët tua pas, po përbuze rrugën tënde, bota shkrihet në gaz (11); * As Drinin nuk e lam të lirë, tre herë u prangos në pranga, tuj i thanë: rri se je mirë! (20); * Po fjete në mulli, mbushesh paskaj e hi (26-27); * Ne që dalim në pension pa zënë punë me dorë, dijmë të duartrokasim e prodhojmë diktatorë (37); * Gjuha kocka s’ka, por kocka thyen (41); * Fjalën e rëndë nuk ka vagë që e peshon (42); * Kur nuk i beso pushkës, mos i del kujt në pritë (53); * Shih me sy, e plas me zemër (63); * Kush prishë punë nga dashuria, i ardhtë hakut Perëndia (87); * Mos folni keq për kohët, se bani ma shumë dam (98); * Po ndahemi, për t’u takuar prapë (106); * Sa pak lisa po le në këmbë ekologjia jonë politike (133); * Fjala nuk vdes kurrë (153); * Shpirti i autorit është brënda librave të tij (165); Oda pa oxhak, gruaja pa pshtjellak (168); * Kutia e duhanit, qitet edhe e thatë! (171); * Po s’i shtërngove rrathët e shekës, prishet hesapi (179); * Emri i mirë duhet n’këtë botë, njeriut nuk i hahet mishi (as i pihet çorba) (192); * Mikpritja e mirë, (edhe) shëllirën e bënë mjaltë (196).

8. Rrokada (politike):

* Fjala mos t’më shkruhet kabahat (7); * Qeni që i ha robtë e shpisë, do vrarë (16); * Politikanët shqiptarë e krijojnë krizën për pesë minuta, e nuk e zgjidhin as për pesë vjet (22); * Vjedhja e plaçkitja dhe korrupsioni shtetëror, duket se janë në garë: kush më shumë, e kush më parë (23); * Kur s’din me zhdredhë, mos e dredh (27); * Kujdes gishtin, se mos e ha n’dhambë! (31); * Hamë bukë me marre, jo me krypë (43); * T’i lëshojmë rrugë Rinisë (50); * Betohen për ne, zhvatin për vete (64); * I poshtruar, me imunitet (66); * E përqafojmë Perëndimin, me kokën kthyer pas – kah Lindja (72); * Kur para kuajve atllarë ka dalë magari, ai karavan duhet fillue prej së pari (78); * Kush është kanë, ka me kanë (84); *Gjaja ma mirë kullosin pa çoban, veçse përditë ujku i han (90); * Libri i jetës, zor lexohet (93); * Kah po i kullotni? (99); * Kanuni është prodhim i vendit (101); * Me luejtë derën në thinxa, nuk duhet shumë punë (103); * Në monizëm të demaskonin para popullit, në demokraci të demaskojnë para ekranit (109); * Kau i djathtë, s’bëhet i majtë (112); * Mbiemri “i mirë”, dhe folja “me sundue”, shqiptarisht – zor me u pajtue (133); *Uthulla e fortë, enën e vet e tharton (134); * Kur merr rrugën e mërgimit, t’u ka vra ora (138); * Zullumi këputet nga trashja (145); * Qeni i shtëpisë së madhe, nuk gjuhet (kollaj) me gurë (148); *Çika e burrit të fortë (zëngjinit), e rrehë djalin e fukarasë (148); * Potera politike (dhe politikanët), gjithë ditën veç tallen me ne (154); * Ia kam lanë Zotit me marrë hak (157); * Me gruan që jeni nda, burrnia e lypë, as mos me e lëvdue, as mos me sha (162); * Pluralizmi si lumenjtë, bajnë bërllogje turlifare dimër e verë, majtas e djathtas kujt ia lënë në derë (164); * Unë jam prapë Unë për miqë e shokë, me të dy këmbët mbi tokë (166); * Edhe për një fjalë të papeshuar mirë, gjumi i natës nuk të merr (168); * Veç bleta e di si bëhet mjalti (172); * Si guri mbi vorbë, si vorba mbi gur (173); * Dhëmbi i ujkut, n’ bythë t’thiut (174); * Po vazhdove kështu, do të hash bukë pa pare (179); * Sado tar rrahësh një thumb, (ai) veç një maje qet (185); * E keqja e Shqipërisë, vet shqiptarët (192).

9. Sportit i mbeta borxh (Shkrime publicistike):

* Në Malësi do të gjeni bukë të bardhë, zemër të bardhë dhe borë të bardhë (14); * Shkolla kurrë nuk plaket (35); * Mendja e shëndoshë, në trup të shëndoshë (36); * (Nipat e mbesat) ua mbushin shtëpinë e zemrën plot, (dhe) ua heqin pleqërinë (51); * …edhe për me luejtë ka çelë shteti shkolla të nalta? (52); * Njerëzit e artit, kulturës, arsimit, shkencës e letësisë, mos i pyetni kurrë as për stinë as për moshë, sepse ata as nuk plaken as nuk vyshken kurrë (62); * Nuk mësohen skitë, pa hipur mbi ski e rrëshqitur mbi borë (103); * Emri i mirë, kujtohet (147).

* * *

Lexuesi i vëmendshëm i veprave të Zeqir Lushajt, mund të vërejë se shumica e fjalëve të urta të cituara më sipër, janë formulime origjinale të vet atorit të veprave, e fare pak janë aso të marruna nga thesari popullor e të përshtatura kohës dhe kontekstit ku janë përdorë. Sepse, dija e autorit i ka nxjerrë nga përvoja e tij e gjatë e punës dhe jetës në fusha të ndryshme: në politikë, gazetari, arsim, kulturë, sport, kurbet, kontakti me shumë njerëz të ditur e me përvojë. Dhe këto urti të autorit, e kanë pasuruar akoma më tepër urtinë bashkëkohore. E gjithë proza dhe poezia e Zeqir Lushajt, pasqyron në mënyrë komplekse, artistike, me shtrirje të gjërë, botën shqiptare, edhe të periudhës së monizmit, edhe të pluralizmit, po edhe atje përtej Atlantikut ku qëndroi një kohë relativisht të gjatë në kurbet. Krijimtaria e Lushajt ka një individualitet realist, në rrjedhat e kohës, dhe realizmi i jep fuqi veprës së tij. Tanimë të gjithë lexuesit e veprave të Zeqos, e vërejnë stilin e veçantë të këtij autori, qoftë përkah gjuha, qoftë për frymën e urtisë dhe filozofisë popullore. Kur lexon veprat e Lushajt, krijon një afërsi dhe ndihesh sikur je duke biseduar me autorin. Unë me këtë ndjenjë i lexoj e rilexoj veprat e Zeqir Lushajt.