Kulture – Page 218 – Dielli

Epoka e Adelina Ismajlit

December 14, 2016 by dgreca

Shkruan:Armend Preteni/Të rrallë janë artistët të cilët përmes artit të tyre arrijnë ta “thyejnë” çdo barrierë, përmes tingujve të këngës të dëpërtojnë tek çdo njeri e përmes personalitetit të tyre të lajnë gjurmë.E tillë është Adelina Ismajli, e cila për më se tri dekada i ka dhënë shumë skenës muzikore shqiptare.E lindur më 14 Shtator 1979, talenti i saj u vu në pah qysh në moshën gjashtë vjeçare, gjegjësisht në vitin 1986 ajo ishte pjesmarrëse në Festivalin Akordet e Kosoves me këngën “Bukuria e atdheut” ku arriti të vlersohej me çmimin e parë të jurisë profesionale dhe me çmimin e publikut derisa në vitin 1987 me këngën “Do të bëhemi milioner” arriti të triumfoj edhe në Festivalin e këngës për fëmijë në Sarajevë, suksesi i saj vazhdoi për vite më radhë duke u bërë ylli i muzikës për fëmijë në Kosovë dhe shtete tjera të Ish- Jugosllavisë.Në vitet e 90’ regjimi i kohës ua mohoj shqiptarëve të Kosovës çdo të drejtë por nuk arriti dot ta ndaloj artin e Adelina Ismajlit, e cila në vitin 1991 merr pjesë në Festivalin e Radio Televizionit Shqiptar me këngën “Mos ma gjuaj diellin me gurë” ku arriti të shpallej “Debutantja më e mirë”.

Adelina Ismajli nuk ndalon, pas editimit të pesë albumeve për fëmijë e adoleshentë dhe pjesmarrjes në shumë evente prestigjioze të kohës, viti 1997 e rikthen në skenen e Festivalit të Radio Televizionit Shqiptar me një imazh të ri dhe performancë e cila mbahet mend edhe sot me këngën “Zemrën nuk ta fal”. Po atë vit jehona e albumit të gjashtë “Ushtrinë time do ta bëj” i cili në vete ndërthurte tema tabu siç janë: emancipimi i femrës, emigrimi shqiptar, remiksimi i parë modern i këngës popullore etj, s’kishte të ndalur, pikërisht me këngën “Ushtrinë time do ta bëjë me Ibrahim Rugovën” arriti ta fitoj zemrën e gjithë shqiptarëve dhe njëherit refreni i saj të bëhej lejmotiv i Ideologjisë Rugoviste. Kur Kosova kishte filluar të digjej nga okupatori serb dhe me qindra qytetar shqiptar me dhunë i kishin larguar nga vatrat e tyre, në vitin 1999 Adelina Ismajli merr pjesë në projektin “Call for Peace” (Thirrje për paqe), e cila u transmetua ne mediumet me eminente të botës.Pas përfundimit të luftës (1999), kur Kosova kishte filluar të merrte frymë në liri, ajo lanson albumin “S’jam Sex bombë” i cili u mirëprit nga masa e gjërë.Po atë vit merr pjesë në edicionin e parë të Këngës Magjike me këngën “Fuck The Goverment” një tendencë për kohën.Pas editimit të videoprojektit me njëmbëdhjetë klipe të realizuara, sprovimit me sukses në fushën e moderimit dhe aktrimit, viti 2002 do t’i sjell edhe një sukses Adelines, ku me albumin “Prej fillimit”, arriti rekord shitjes që në diten e parë të lansimit albumi u shit në mbi 150 mijë kopje.

Gjatë viteve për karrierën e saj, Adelina u nderua me shumë çmime si: “Personazhi i vitit” (Revista Teuta), “Fenomeni më seksi në muzikën shqipatre” (Revista Spektër), “Themeli i muzikës dhe stilit evropian në Kosovë” (Rtv Dukagjini) e çmime të tjera, por për një artiste të tillë më e vlersuar mbetet dashuria e publikut, e që për Adelinen ka qenë më supotuese se për këdo tjetër, është e vetmja këngëtare që unë njoh që ka fansat më besnik të cilët nuk e tradhtojnë asnjëherë, prandaj jo më kot cilësohet Mbretëresha e muzikës shqipe.Në kulmin e suksesit, ajo lanson albumin “Mbretëreshë e Robëreshë” (2005) një gërshetim mes muzikës popullore/folklorike shqiptare dhe asaj moderne i cili si albumet paraprake numëron një sërë hitesh të cilat u vlerësuan me çmime dhe u renditën në majat e Top listave muzikore të kohës.Pas disa peripecive, kur të gjithë menduan se Adelina shkoj, ajo në fakt erdhi me albumin “feniks” (2008), një best-seller i radhës, e se ajo është tejet e pëlqyer nga masa e dëshmon edhe koncerti i mbajtur në Ditën e Pavarësisë së Kosovës (17 shkurt) ku në një acar të paparë ovacionet e publikut për interpretimin e këngës “Mbretëreshë e Robereshë” s’kishin të ndalur, kam qenë edhe vetë dëshmitar i atij momenti të papërseritshëm.

Vitin 2009, Adelina e fillon me turne nga Evropa e gjer në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, u cilësua edhe si “Simboli Ballkanik” nga mediat zvicrane. Ky vit e rikthen në skenën e festivaleve, gjegjësisht në “Këngën Magjike” ku pati një performance të jashtëzakonshme e cila u stërkomentua, megjithatë arriti ta sensibilizojë shoqërinë pro liberalizimit të femrës shqiptare dhe u vlerësua me “Çmimin e Publikut”.Në pyetjen: Të e qenit e pëlqyer, e kërkuar gjithmonë, tingëllon si denim, pasi të mohohet e drejta e kënaqësisë personale? – Adelina ishte përgjigjur: Varet si e koncepton jetën.Ka persona që e kërkojnë këtë “denim”, si të vetmën mënyrë për të qenë aktual pa bërë asgjë të bukur.Ka njerëz që u montohen gjërat e shëmtuara, ka njerëz që vertetë e vuajnë peshën e pandershme të së qenit i popullarizuar te ne, e ka njerëz që arrijnë t’i bashkojnë mrekullitë e jetës private, magjinë e artit, obligimet profesionale dhe mposhtjen e sfidave për të vazhduar lart e më lart. (Intervistë e dhënë për revistën “Kosovarja”).Në vitin 2010 themelohet produksioni zvicrano-shqiptar “ILIADAENTERTAINMENT” në të cilin Adelina është bashkëpronare, po këtë vit shtohen përpjekjet për të dëpërtuar përtej kufinjeve shqipfolës, konkretisht në vitin 2011 për tregun evropian lanson këngë “I love you more” në bashkpunim me këngëtarin francez Faudel i cili u mirprit nga publiku i gjërë.Si rezultat i angazhimeve të saja muzikore në Evropë, ajo ishte shpërngulur për të jetuar në Zvicër, dhe kishte kohë pa lansuar këngë në gjuhën shqipe, kështu që në 100 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, Adelina kthehet me hitin “Ku ma ke” këngë e cila u rëndit në majat e top listave shqiptare.Për të qenë prezente në skenë Adelina gjatë viteve 2013 – 2014 mban një sërë koncertesh në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi e Diasporë, koncerte në të cilat publiku arrinte shifra rekord dhe pikërisht për këtë Adelina është cilësuar disa herë si “këngëtarja më e paguar shqiptare”. Në këtë frymë me 09.11 2014 ajo lanson këngën “Karma” në bashkpunim me reperin shqiptar G4shin, i cili zhvillon artin e tij në SHBA.Ndër vite Adelina ka lansuar me qindra këngë që janë shëndrruar në hite të kohës, të tilla si: Shko, E ti moj nuse, Amaneti, Sajzeza, Sonte, Skenderbe, Jeta ime je ti, Jetoj se të dua, Heroi i tragjedisë, Sepse je ti si dhe shumë bashkpunime të cilat e ngrisin atë në piadestalin e muzukës shqipe, dhe më shumë sesa sot vlera e saj do të ndihet nesër.E kur sot ajo feston 37 vjetorin e lindjes, fansat e këngës së Adelina Ismajlit, përveç urimeve me këtë rast, presin që ajo të rikthehet sërish në skenë. Aty ku ajo sundon, shkëlqen dhe jehon, miti i saj mund të thehet nga vetë ajo dhe nga askush tjetër.

MATEMATIKA ËSHTË EDHE POEZI

December 11, 2016 by dgreca

Kuvend në paraqitjen e librit të Pertef Zgjanollit/

Nga Kadri Tarelli/

Përkufizimin letrar, “Matematika është edhe poezi”, e bëri shkrimtari dhe poeti durrsak Vaso Papaj, i frymëzuar nga një takim matematcienësh, në një mbasdite të freskët vjeshte durrsake tw vitit 2016. Ishte Pertef Zgjanolli që me rastin e përurimit të librit të tij “100 + 1. Problema, sofizma, enigma, ushtrime”, i mblodhi kolegët mësues dhe botues librash matematike, të cilët me nderim i quaj “Punëtorë e mbretëreshës së shkencave”. Për të mos u lodhur lexuesi, qëllimisht në ballinë, autori shkruan: “-Për nxënësit dhe studentët, – për mësuesit e rinjë të matematikës. – për dashamirët e matematikës”.

Kuvendin e hapi Agim Shehi, autor i disa librave, duke u shprehur: Libri “100 + 1. Problema….”, është i veçantë që nga idea e ndërtimit, e deri në paraqitjen e problemave dhe zgjidhjeve të tyre. Ky libër ka vlera përdorimi për mësuesit, për përgatitjen e talenteve të reja, sepse veç njohurive matematike, plotson edhe kulturën shkencore e historike. Shumë personazhe, Pitagora, Diofanti, Arkimedi, Apolloni, Euklidi, Herkuli, Enea, etj, si pjesë e problemave, ngacmojnë dhe nxisin kërshërinë te cilitdo nxënës.

Më pas Naim Kërçuku vazhdoi: Urime autorit! Libri më i ri i mësuesit të talentuar të matematikës, kolegut Pertef Zgjanolli, është si një bahçe e gjelbëruar me pemë e lule shumëngjyrshe, ku vendin e tyre e zenë problemat, sofizmat, enigmat dhe ushtrimet matematikore. Shpesh ato janë të lidhura me jetën në qytetin tonë të Durrësit, duke e bërë librin më të ngrohtë, sepse i ka dhënë dritë e gjallëri qytetarie. Autori me ndjesinë e një mësuesi pasionant, i bën heronjët të flasin me gjuhën e matematikës. Besoj se është një meritë e tij dhe një vlerë e shtuar e librit, pasi kjo lëndë e sertë dhe e vështirë për nxënësit bëhet më e pëlqyeshme, më pak e egër.

– Secili prej nesh ka diçka për të thënë. – Kështu e nisi fjalën Eqerem Shehu, -Unë e vlerësoj punën dhe përkushtimin e “Mjeshtrit të konkurseve”, z. Pertef, pasi e kam njohur vite të shkuar kur punonim bashkë në një shkollë. Mundimi ishte i madh, por kënaqësia akoma më e madhe pas konkurseve që organizonte dhe drejtonte kolegu ynë i nderuar. Jam i bundur se kjo përvojë po i shërben autoritë të shkruajë e të botojë rreth 14 libra kushtuar matematikës. Me këtë rast po ngre një shqetësim që na takon të gjithë autorëve që botojmë libra: më shumë kujdes redaktimit dhe korrektimin letrar, pasi kjo është pjsë e kulturës të të shkruarit dhe bukurisë së librave.

– Pavarësisht se është libër matematike, ka brenda edhe letërsi edhe poezi. – Këto ishin fjalë e para të Vaso Papajt, i cili vazhdoi: – Falënderoj autorin që na mblodhi në këtë kuvend të bukur kushtuar matematikës, ku “Mbretëresha” ka bukuri, ka poezi dhe na frymëzon për poezi. Gjykoj që në takimet që organizon “Klubi i Shkrimtarëve dhe Artistëve” të Durrësit, të jenë të pranishëm edhe hartuesit e librave të matematikës. Libra të tillë i duhen shkollave, sidomos mësuesve që drejtojën konkurset dhe olimpiadat. Mendoj se duhen gjetur forma, që të tillë libra të bëhen pjesë e fondit të bibliotekave të shkollave.

Në fjalën e tij z. Stavri LLambiri, përmendi: Miku ynë Pertefi nuk i ndahet botimit të librave, një veprim sa idealist aq edhe fisnik, që na ka mundësuar të njihemi më shumë me njëri-tjetrin. Në shumicën e herëve kemi biseduar dhe diskutuar për librat dhe botimet. Kjo punë kaq e madhe shumë vjeçare është një shërbim i madh që i bëhet mësimit dhe nxënësve të talentuar, që ta duan matematikën dhe të guxojnë të merren me të. Tipar dallues në këtë libër është se, nuk ka përsëritje të vetvetes, të ushtrimeve dhe problemave. Duke qënë se këto libra i përkasin në lënde të vështirë, gjykoj se duhen më shumë përpjekje për një publicitet më të menduar, në mënyrë që ato mos të mbeten në raftet e botuesit, por të bëhen pronë e mësuesve dhe nxënësve.

Ka një të vërtetë në këtë mes. Vepra e mësuesit të nderuar Zgjanolli, si metodist dhe botues i librave të matematikës, herë pas here është pasqyruar edhe në mediat e shkruara, me artikuj të ndryshëm. Mbase është pak, por duhet vlerësuar e mbështetur çdo shkrim apo njoftim, jo si reklamë, siç jemi mësuar në këto kohët e reja, por një ngacmim e nxitje më shumë, duke përfshirë edhe mediat vizive. Duke i bërë jehonë librit, si mjet i dobishëm për të gjithë nxënësit, veçanërisht për talentet në matematikë, e vlen të citoj disa prej tyre, si shkrime të merituara e të mirëpritura.

Agim Shehi. Gazeta “Mësuesi”. 16 12. 1995. Artikull: “Lojra dhe problema”.

E. Adriatika. Gazeta “Republika”. 05. 03. 1998. Shkrimi: “Durrësi kujtohet i pari për “7 Marsin”.
Bashkim Minga në dy artikuj në kohë të ndryshme: 1. Gazeta “Mësuesi”. 2007. “Vlera e veprimtarive, zgjojnë interest e nxënësit”, dhe 2. Gazeta “Mësuesi”. 11. Mars 2009. Shkrimi: “Gëzim i përbashkët”.
Bashkim Kadiu. Gazeta “Blevard”. 07. 12. 2010. “Pertef Zgjanolli, mësuesi që jeton në botën e matematik-fizikës”.
Xhevahir Gradica. 1. Gazeta “Bulevard”. 28. 11. 2014. Shkrimi: Pertef Zgjanolli, mësuesi, metodisti dhe matematicieni, që ushen arsimin me modelin dhe botimet e tij”. 2. Gazeta “Bulevard”. Mars 2016. Shkrimi: “Pertef Zgjanolli. Mësuesi që furnizon arsimin me metoda dhe libra matematike”.

Në këtë hulli shkrimesh ka edhe të tjerë autorë, si Luan Jaupi dhe Agron Çami, që s’kanë përtuar të shkruajnë me dashuri e nderim për Pertefin si mësues, mjeshtër i organizimit të konkurseve dhe olimpiadave dhe botues librash.

Kur në bisedë e pyeta Pertefin: Pse ke filluar të botosh kaq vonë? Më përgjigjet me modesti: “Librat e mi i pëlqenin, por më nxirrnin lloj-lloj justifikimesh. Nuk e shtyja më shumë interesimin, kur dëgjoja se shumë libra, përfshi këtu edhe të kolegëve durrsak, përcilleshin kështu si unë, ose botoheshin pa emrin e autorit”. Vonë, shumë vonë, në Maj 2013, Bashkia e Durrësit dhe DAR, e vlerësuan me titillin: “Mirënjohje”.

Në këtë takim matematicienësh, me dy fjalë përshëndeta edhe unë. I përkas fushës së historisë, ndaj nuk marr përsipër të flas për cilësinë dhe përmbajtjen e librit. Me të le të merren specialistët, nxënësit, mësuesit, pedagogët dhe prindërit. Ata e kanë detyrën dhe privilegjin për t’u njohur me bukurinë e këtij libri, që ndihmon dhe frymëzon të gjithë shkollarët, në veçanti ata që kanë talent e guxim, durim dhe trimëri, të cilët sulen të ngjisin shkallët e pallatit të “Mbretëreshës”.

E përshëndes z. Pertef edhe për një arsye tjetër: Është çmenduri të hysh në udhën e librave, ku puna nuk shpërblehet dhe më pas duhen edhe ca para për ta botuar, bukur fort për mësuesit që i kanë xhepat e shpuar. Po lavdi zotit që ka dhe do të ketë edhe kokëkrisur të tillë, sepse ndryshe nuk do të kishim libra dhe vepra kaq të duhura për shkollën dhe shkollarët.

Besoj se nuk gaboj kur them se, poeti luan me fjalën, ndërsa matematicieni luan sinfoni pa pentagram, ku notat janë numrat, simbolet, formulat, drejtëzat, këndet, figurat dhe trupat gjeometrik në hapsirë. Mendim më shtyn më tej akoma. Dijetarët ngulmojnë te idea se, suksesi arrihet me shumë punë, pastaj talenti, ndërsa punëtorit të matematikës i duhet, së pari talent, e më pas punë e durim prej skllavi.

Heroi ynë Pertef Zgjanolli, është në një rradhë me disa nga matematicienët e Durrësit, të cilët gjatë viteve kanë plot botime serioze, që i bëjnë nder shkencës, arsimit dhe qytetarisë durrsake. Janë mjaft të njohur emrat e mësuesve, Islam Alika, Bardhyl Ballanca, Vangjel Tati, Agim Shehi, Murat Dervishi, Muzemil Osmani, Gjergj Frashëri, Stavri Llambiri, Mihallaq Boshku, Sofokli Garo, Myzafer Begteshi, etj. Ata vlerësohen dhe përmenden, në biseda mes kolegësh, nëpër institucionet arsimore dhe shkencore, këtu në Durrës dhe në Shqipëri, më tej akoma në trevat mbarë shqiptare, madje disa prej tyre edhe nëpër vende të ndryshme të botës. Do të dëshiroja që kësaj liste të matematicienëve që botojnë libra, sot të gjithë në pension, të moshuar e të thinjur, t’u shtonja edhe emra të rinj, por që nuk i gjej dot. Durrësit nuk i kanë munguar as talentet, as punëtorët dhe as dashnorët e matematikës.

Më mbyllje, mësuesi veteran Fiqiri Resuli shprehet: E admiroj kolegun tonë Pertef, për guximin dhe durimin për të botuar libra edhe në këtë moshë të avancuar. Askush nuk mund ta ndalojë në këtë betejë. Mbase për këta lloj idealistësh kokëkrisur e pat fjalën Napoleon Bonaparti, kur pat thënë: “Më të mirët e gjeneralëve mbeten në fushën e betejës”.

Pertefit Urime! Shëndet të mirë dhe jetë të gjatë për krijimtari të bukur dhe të dobishme. Po shtoj pak fjalë të grabitura nga matematika:

“Jeta e njeriut është një thyesë, vlera e së cilës përcaktohet, nga numëruesi që vendos shoqëria dhe nga emruesi që e vendos vetë autori”.

Historia e shkurtër e një harrese të madhe

December 10, 2016 by dgreca

Libri “Italianë të Shqipërisë” i shkrimtarit italian Uilliam Buonapace të cilin e lexova me një frymë vjen për lexuesit dhe në gjuhën shqipe./

Nga Leonora Laçi-studiuese, dhjetor 2016/Autori i librit të cilin pata fatin ta njoh para ca ditësh në promovimin që ju bë këtij libri në Durrës dhe të shkëmbej mendime të frytshme për kulturën, historinë, fatet e dy popujve të cilët janë ndeshur shpesh herë, për dy popuj që kanë qenë miq po aq sa dhe “armiq”. Kjo miqësi dhe armiqësi e supozuar ka ardhur për shkak të pozicionimit ideologjik të tyre përgjatë periudhës komuniste apo dhe më heret të interesave politike dhe ekonomike të qeverive të ndryshme.

Në këtë libër përplasen fuqishëm fate si dallgët e furishme por që kur tërhiqen lënë pasoja, përgjysmohen ëndrra, thyhen shpresa të vetushqyera, kryqëzohen fate, rrëfehen dhimbje. Libri në sintezë të tij ka dy popuj që ishin sa afër dhe larg, dy popuj që politika i ndau por dashuria njerëzore i bashkoi. Përshkruhet hollësishëm fati i lidhur me vendin e shqiponjave dhe sakrificën njerëzore për hirë të familjes.

Studimi i Buonapaces na jep një mësim të qartë, na tregon shtigjet dhe i shkel i pari ato, ku me kujdesin që tregon ndaj detajeve, i qartë në lidhëshmërin e mendimit, thellësinë e mendimit, bën përshkrimin e proceseve historike, me ftohtësinë në gjykim. Ç’gjykim them? Ai nuk gjykon në fakt, ai parashtron faktet dhe na e lë neve në dorë ti interpretojmë. Ngacmon të kaluarën, që të nxisë historianët shqiptarë e ata italianë të punojnë më tej në shtegun që ai hap për të zbardhur se çfarë ndodhi me italianët e ngelur në Shqipëri pas kapitullimit të Italisë fashiste e deri në vitet ’90. Nuk janë pak i thonë gjysmë shekulli.

Dokumentet e literaturën e shfrytëzuar e përdor me mjeshtëri duke qenë skeptik por dhe duke e vënë vehtën në realitetin e kohës kur ndodhin ngjarjet, nuk paragjykon ideologjitë, pasi ata janë pjellë e njerëzve, nuk vijnë rastësisht. Megjithëse qellimi i tij nuk është përshkrimi historik i ngjarjeve, por ky është i pashmangshëm.

E fillon me harresen si prolog, atë harresë institucionale të Italisë kundrejt bashkëatdhetarëve të saj të mbetur në Shqipëri.

Dhe e vazhdon duke sjell shembuj të italianëve që ngelen në Shqipëri. Përshkruan marrëdhëniet midis dy vendeve përgjatë viteve 1904-1939, për tu ndalur tek ngjarjet e Luftës së Dytë Botërore dhe pasojat e pushtimit italian të Shqipërisë, më tej, kapitullimi Italisë e ardhja e gjermanëve për të vazhduar me përfundimin e luftës. Më pas fillimi dhe fundi i Luftës së Ftohtë dhe e mbyll me dramen e një populli që do të iki nga e shkuara, nga vetvetja, vetëm e vetëm të harroj, endet në rrugët e botës pa asnjë synim përveç ikjes nga bunkieri, burgu, Shqipëria.

Unë do ndalem tek qëllimi i këtij studimi, italianët të cilët mbetën në Shqipëri pas kapitullimit të Italisë Musoliniane (që disa u riatdhesuan përgjatë viteve 1945-1950), dhe ndarjen në disa kategori që i bën autori duke shfaqur hapur përdorimin e dy standardeve të qeverisë së Enver Hoxhës (fq 15-16):

Kategoria e parë ushtarakët që kishin marrë pjesë në rezistencën kundër nazistëve. Këta fituan të drejtën e riatdhesimit pa asnjë kufizimqë në vitin 1945 dhe u kthyen në Itali të veshur me uniformat e tyre duke pasë privilegjin të marrin me vete armët e tyre. Ishte një akt që tregonte vlerësimin e tyre ushtarak dhe politik.

Kategoria tjetër ushtarakët që ndodheshin akoma në vend, por që nuk kishin marrë pjesë në luftën kundër gjermanëve. Këta kishin qëndruar të fshehur ose ishin zenë robër dhe konsideroheshin se i përkisnin një ushtrie të mundur. Edhe këta u kthyen në një pjesë të madhe në të njëjtin vit me të parët natyrisht, pa armë, shpesh herë me njëmijë vështirësi dhe pasi u keqtrajtuan dhe u poshtëruan nga ana e autoriteteve shqiptare.

Kategoria e tretë përbëhej nga civilët dhe përgjithësisht nga italianët që nuk kishin qenë në ushtri. Këta ai i ndanë në dy nënkategori: a) Funksionarët e shtetit, karabinierët ose njerëz të efektivave të tjera të ruajtjes së rendit, që shpesh pësuan persekutime, arrestime dhe dënime shumë të rënda që në disa raste qenë dënime me vdekje. b) Punonjësit që kishin kompetenca teknike, të cilët Tirana i përcaktoi si “specialistë”, të detyruar të mbeten, shpesh në kushtet e një gjysmëburgimi për disa vjet pas mbarimit të luftës me qellim që të kontribuonin në rindërtimin e vendit të shkatërruar.

Kategoria e katërt kleri katolik, që u persekutua rëndë dhe u akuzua se ishte një përbërës i spiunazhit fashist dhe u konsiderua si një nga armiqtë kryesorë të regjimit të ri.

Në fund mbeteshin pjesëtarët e familjeve të përziera: italianë ose italiane të martuar me shqiptarë. Këta u detyruan të qëndrojnë në Shqipëri edhe pas vitit 1950, disa dhe përjetësisht, të braktisur me kuptimin e mirëfilltë të fjalës nga ana e autoriteteve italiane, pra të përfshirë forcërisht brenda regjimit totalitar.

Autori na lë të kuptohet se ka në fokus qendresën heroike të femrave, nënat, grave italiane që u martuan me shqiptar, heroizmin e tyre që e treguan në forma të tjera, citoj (fq 16)-“Ata ishin të ndërgjegjshme se përzgjedhja e tyre do të kishte si pasojë që të mos shihnin, me gjasë edhe për gjithnjë, njerëzit e tyre të dashur përtej detit dhe do të duhet të përballnin, fillikat, një regjim armiqësor, vështirësi, diskriminime dhe ndoshta burgun. Dhe megjithatë vendosën të qëndrojnë, me një akt guximi të pabesueshëm”.

Duke përshkruar ngjarjet historike që lidhnin fatet e dy vendeve, ndërfuten në rreshta dhe jetë njerëzish të thjeshtë, peripecitë e tyre në kampe internimi apo burgje, duke bërë llojë-llojë punësh për të mbajtur frymën gjallë.

Përmend shumë familje italiane ndër ta përmendim këtu: Maria Moretta, Maria Kiezën, Elena Gjiken, Xhuzepe Terruzi, Ugo Beluci, Armando Batisti, Mario Grosi, Xhovani Kanteli, inxhiniere Simonçini, dr.Venancio Loçi, dr. De Markis, dr.Rumo, inxhi.Galo,inxhi.Agostinone, dr.Franko Benani, Rubolini etj.

Autori flet dhe me shifra e nëpërmjet dëshmive tronditëse, të familjarëve, po sjelli këtu një fragment nga libri, citoj (nga faqja 71-72): “Arnaldo Kançiano në dëshmin e tij thotë- Më 22 tetor 1947 vendimi u ekzekutua: 16 dënime me vdekje nga 25 të pandehur. Tre dënime me varje, 13 me pushkatim: ndër ta ishte dhe Saxhoti. Dy të pandehur të tjerë, Monaldi dhe Andena u dënuan me 15 vjet privim lirie. Nuk e dija me saktësi se ku ishin ngritur trekëmbshat për tre të dënuarit me varje. Atë ditë, rastësisht, duke kaluar nga Fusha e Druve me mbesën time Nina, m’u shfaq papritmas një skenë e llahtarshme! Tre trupa që vareshin, një grup fëmijësh që i zinin nga këmbët, i rrotullonin, litari mblidhej dhe pastaj e linin që të shpërdridhej për të parë ata të mjerë që silleshin rreth vetes. Ika, duke e tërhequr për dore vajzën, në një rrugicë aty afër”.

Ai vë theksin tek harresa që ju bë nga autoritetet italiane, ku italianët dhe italianet pranuan nënshtrimin duke u trajtuar si qytetarë të dorës së dytë në një vend që në thelb i konsideronte si një mish i huaj që duhej mbajtur nën mbikëqyrje të fortë dhe në një pozitë sociale të dorës së dytë. Ku u vranë shpirtërisht dyfish nga atdheu i tyre (Italia) por dhe nga Shqipëria komuniste që tashmë kishin lidhur të ardhmen e tyre duke zgjedhur me apo pa dëshirë të jetonin për hirë të familjes këtu. Autori nuk e justifikon heshtjen e autoriteteve italiane për ta, ku në faqen 121 konkludon se:” Mungesa e impenjimit nga ana e autoriteteve italiane ndaj qytetarëve të vendit tonë në Shqipëri do të mund të justifikohej vetëm në se do të kishin ekzistuar dy kushte të veçanta: mungesa e marrëdhënieve normale diplomatike midis të dy vendeve dhe pamundësia për të pasë lajme të tyre dhe për të njohur numrin e tyre të saktë, identitetin dhe vendbanimet e tyre. Mirëpo asnjë nga këto kushte nuk ishte i pranishëm dhe historikisht asnjë justifikim s’mund të qendrojë. Shteti italian kishte dijeni dhe kishte mundësi të vepronte. Ekzistonin mundësitë diplomatike dhe politike. Natyrisht është e pamundur të dish se cili do të kishte qenë rezultati i një ndërhyrjeje, por kjo nuk justifikon heshtjen dhe mosinteresimin nga ana e tij. Ajo që ka munguar ishte vullneti politik”.

Libri mbyllet me çështjen “Riatdhesimi” ndërkohë komunizmi po lëngonte në shtratin e vdekjes, dhe këtu fillon mbarimi i harresës për disa dekada të italianëve që mbetën në Shqipëri. Si dhe shkruan për operacionin C.O.R.A për riatdhesimin e plotë të iniciuar nga qeveria italiane. Tashmë fillonte një dramë tjetër ajo e përshtatjes me atdheun Italinë, takimi me familjarët. Siç e përshkruan autori në fq 131-132: “ Të riatdhesuarit e kuptuan shpejt se problemet e tyre nuk kishin marrë fund. Kthimi në Itali, largimi nga një vend në tatëpjetë, një e kaluar mundimesh dhe vuajtjesh, nuk mjaftonin. Atdheu i ri e i vjetër që e kishin ëndërruar dhe fantazuar, nuk doli ashtu si e prisnin, por si ishte në realitet: një vend i çorganizuar, me ligje të komplikuara dhe në një fazë krize dhe konfuzioni ku ksenofobia dhe racizmi i hapur dhe i fshehtë po nxirrte kryet kërcenueshëm pikërisht ndaj atyre që vinin nga bregu i tjetër i kanalit të Otrantos. Të gjithë këta faktorë sigurisht nuk e lehtësuan integrimin në realitetin e ri”.

Duke përgezuar autorin Buonapace dhe bashkëpunëtorët e tij. Besoj se ky libër do jetë vetëm fillimi i zbardhjes së një prej episodeve më të dhimbshme të persekutimit komunist, i cili e filloi me armiqtë e partisë, shqiptarë e të huaj dhe e mbylli dukë ngrënë kokën e vet.

Irene Leleku – Papas, me origjinë shqiptare

December 9, 2016 by dgreca

Irene Leleku – Papas, aktore përmasash botërore – me origjinë shqiptare /

Tani, që është 90-vjeçe, e thotë hapur: “Nuk mund të largohem nga kjo botë e të mos e them të vërtetën, se – “Unë jam Shqiptare”./

Nga Beqir SINA /

NEW YORK : Irene Leleku – Papas ka luajtur në 90 filma. Roli i saj më i spikatur është ai i Penelopes në serinë televizive italiane “Odiseu” bashkë me legjenden e artit kinematografik, Bekim Fehmiu.

Irene Papas, e cila ka lindur më 3 shtator 1926, dhe është një aktore dhe këngëtare në pension, ka luajtur në mbi 70 filma në një karrierë që përfshin më shumë se 50 vjet, duket se ka “zgjedhur” në këtë moshë, të deklarohet dhe duke “lënë” një amanet, ndoshta fëmijëve ose pasardhësve të saj “se origjina e saj është shqiptare” .

Tani që ajo është 90-vjeç, sipas medias sociale, filetet se Irene Papas – Leleku,e thotë hapur ngase : “Nuk mund të largohem nga kjo botë, e të mos e them të vërtetën, se – “Unë jam Sheqiptare”. – Kur kam lindur në vitin 1926 mbiemri im ka qenë Irene Leleku”.

Në biografinë e saj në IMDb shkruan se Papas, vertet ka lindur si Irini Leleku -ou, në Chiliomodi, në Korinti, Greqi. Kurse, nëna e saj ishte një mësues, dhe babai i saj një mësues i dramës klasike. Ajo vet shërbeu në bordin e drejtorëve të Fondacionit Anna-Marie.

Ajo ka pohuar vet në një intervistë, se origjina nga babai i saj, ishte me prejardhje shqiptare – dhe përkatësisht nga mbiemri Leleku.

Papas, thuhet se filloi karrierën e saj të hershme në Greqi (ajo u zbulua nga Elia Kazan), duke arritur famë të madhe, atje, para se të aktronte në filma të njohur ndërkombëtarisht si filmat The Guns Navarone (1961) dhe Zorba Greke (1964), dhe në filma që jan vlerësuar në mënyrë kritike, si Z (1969).

Ajo është një figurë udhëheqëse në transkriptimet kinematografike të tragjedisë së lashtë, pasi ajo ka portretizuar Helenën në filimin “Helen The Women Troje” (1971) Katharine Hepburn, Clytemnestra në Ifigjenia (1977), dhe pjesët eponymous në Antigone (1961) dhe Electra (1962). Papas gjithashtu, u paraqit si Katerina e Aragonit në filmin “Anne of the Thousand Days”, përballë Richard Burton dhe Geneviève Bujold në vitin 1969.

Në vitin 1976, ajo luajti në filmin Mohammad, i Dërguari i Zotit (e njohur si Mesazhi) në lidhje me origjinën e Islamit dhe mesazhin e Muhammedit. Një nga paraqitjet e saj të fundit të filmit, ishte në mandolinë Captain Corelli-së.

Në vitin 1978, Papas, ka bashkëpunuar me kompozitorin Vangelis, në një interpretim elektronik, të tetë këngëve greke popullore, lëshuar si një rekord të quajtur “Odes”. Ata bashkëpunuan edhe një herë më pas në vitin 1986 për “Rapsodies”, një interpretim elektronik i shtatë himneve bizantine liturgjike.

Në vitin 1982, ajo u shfaq në film Luani i Shkretëtirës, së bashku me Anthony Quinn, Oliver Reed, Rod Steiger, dhe John Gielgud në rolin.

Irene Papas, është një nga aktoret e cila nuk pati fatin të marrë asnjë Oskar, e “dëshpëruar”, ajo ka thënë se “I never won on Oscar….and the Oscars never won Irene Papas – Unë asnjëher nuk fitova Oskar – por edhe Oskars asnjëher nuk e fitoi Irene Papas”.

Papas, thuhet se ka qenë anëtare e Partisë Komuniste të Greqisë (KKE), por ishte gjithashtu një mike e ngushtë personale i ish kryeministrit Andreas Papandreu.

Në vitin 1979, Polydor, kishte lëshuar albumin e saj solo drejtë Odes, me muzikë të Vangelis Papathanasiu. Fjalët për albumin janë bashkë-shkruar nga Arianna Stassinopoulos (Arianna Huffington).Në 1986 Papas, pati lëshuar një album të ri të asaj kohe në bashkëpunim me Vangelis, me titull Rapsodies (Polydor CD 829 413-2).

Një CD më vonë, e Irene Pappas, ku ajo këndon me Mikis Theodorakis, u shpernda zyrtarisht në vitin 2006, në FM etiketë (FM B0002GSA8G), por një përzgjedhje e gjerë të këngëve, të gjitha të kënduara në greqisht, u “vodhën” dhe u shperndan kontrabadisht dhe u hodhën në qarkullim pa të drejtën e autorit……Papas, sipas biografëve të saj, ishte njohur me Mikis Theodorakis, qysh në vitin 1964, duke punuar me të, sidomos në të famshmen vallen e kënduar greke Zorba.

Disa prej këngëve, të shkruara dhe kënduar prej saj që duket se datojnë nga 1964, janë edhe sot më të preferuarat , ato sipas muzikantëve dhe adhuruesve të muzikës, thuhet se janë plot dashuri, melodiose dhe kënduar e interpretuar me një pasion e aftësi nga ana e Irena Papas.

Madje shkruajn fansat e saj ato kanë një cilësi dhe “jetgjatësi” si per shembull Zorba-si, p.sh. Αρνηση (Mohimi, në CD) dhe Πεντε Πεντε Δεκα (Pesë Pesë Ten, jo në CD), janë këngët që shumë shpejt tingëllojnë më shumë si tradicionale greke, shoqeruar nga buzuku , madolina e famshme e muzikës greke.

Pirro Marconi –Pasardhësi i Ugolinit në Shqipëri në vitin 1936-1938

December 9, 2016 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/1.Ardhja dhe qëllimi i një misioni arkeologjik italian në viset shqiptare dëshmohet nga të dhënat e AQSH,raporte,fotografi të ruajtur nëpër arkiva,fonde personale,shkrime gazetash etj.

2.Misioni Arkeologjik Italian në Shqipëri është themeluar në vitin 1924 nën patronazhin e Ministrisë së Jashtme Italiane. Ajo ishte një element i një programi, që synon të zgjerojë hegjemoninë italiane me Adriatikun lindor …(Gilkes & Miraj 2000).

3-Prof Pirro Marconi në vitin 1939,shkruan për zbulimet e rishta arkeologjike në Shqipni (ekspoatimet) sic i quan mediumi shqiptar.Në pranverën e vitit 1924,thotë Marconi një misioni ynë i veçantë u nisë për në Shqipëri me qëllimin kryesor të këqyrë sipërfaqen e saj sidomos nga pikëpamja vjetërsirave romake. Marconi thotë se këqyrjet që do të kryenin në territorin shqiptar do të hedhin shumë dritë. Gërmimet që çuan në ringjalljen e Butrintit janë për shkak të misionit arkeologjik italian , i cili ka punuar për më shumë se 10 vjet nën drejtimin e L. M. Ugolini, P.Marconi dhe në fund të D. Mustilli shkruan , Benvenuto duke sjell një panoramë të përgjitshme të siteve arkeologjike dhe ekspeditave, që përshkruan këtë vend nga fillimi i shekullit të XX.

Pas vdekjes aksidentale tw Pirro Marconi, i cili e kishte paraprirë atë edhe në karrigen universitare, Mustilli ka drejtuar në mes të viteve 1938 dhe 1941, Misionin arkeologjik italian në Shqipëri .

”Me 20 Mars 1937 pasardhësi i Ugolinit, Pirro Marconi”shkruan Prof. As. Dr. Lida Fabian Miraj , vazhdonte gërmimet në zonën ndërmjet Teatrit e kanalit, që lidhte liqenin e Vivarit me detin, jashtë mureve rrethuese të periudhës greke, gjë që konfirmonte se Teatri ishte totalisht i gërmuar nga Ugolini. …”

Gazeta “Drita” 19 prill 1939 publikon në një seri shkrimesh nga cikli:” Zbulimet e rishta arqeologjike në Shqipni” të Prof Pirro Marconi,kur prof. italian flet për gërmimet në Finiq,nekropoli i Finiqit dhe Butrinti në epopenë virgjiliane,pozita e Butrintit etj.

Në një numër tjetër të gazetës, pra ai shkruan: I pari eksploatim arkeologjik,misioni arkeologjik i tanishëm, etj nëntituj që i kushtohen misionit arkeologjik në jug të vendit të shqiponjave.

Pirro Marconi . Biografia e tij është vendosur në fjalorin biografik i italian vëllimi 69( 2007). Nga një vështrim i përgjithshëm msojmë këto të dhëna.Ai ka lindur në Verona më 1 janar 1897 dhe prindërit e tij ishin : violinisti Pietro , dhe Antonella (Nella) Levi . Ai u bashkua me fakultetin e letrave në Romë , ndërpreu studimet e tij në maj të vitit 1915 për të marr si vullnetar në Alpe . Ai u bë një oficer rezervë ,por mbeti në shërbim gjatë gjithë kohëzgjatjes së Luftës së Parë Botërore . Përvoja e luftëtarit do të kishte fituar dy medalje argjendi në vlerën e Kryqit Ushtarak të Meritës , u kujtua në një vëllim të kujtimeve ( Batalioni Monte Berico : Shkurt 1915 – gusht 1919 , Romë 1923) .

Pas shkarkimit të tij, ai ishte në gjendje të rifillojë studimet e tij që kishte përfunduar në korrik 1920, me një tezë mbi përfaqësimin e Antinous , të dhënë për shtypin disa vjet më vonë (Antinoo. Saggio sull’arte dell’età adrianea, in Monumenti antichi pubblicati per cura dell’Accademia nazionale dei Lincei, 1923-24, vol. 29, cc. 1-302).

Biografia e karakterit ,asimilimi të figurave mitologjike dhe me sfond ideologjik të kultit të tij kanë ngjallur interesin e P.Marconi vetëm në bazë të analizës formale e përfaqësive dhe përcaktimin e ndikimeve të statuja tradicionale , të identifikuara të artit egjiptian .

Marconi pa në korpusin e përfaqësive një ” përmbledhje e artit të Hadrian ” ,shprehje e një shije origjinale që nuk mund të zgjidhet në gjysmën e dytë të modeleve ikonografike ekzotike apo klasik , por është fjala për krijimin e një lloj krejt të ri, duke arritur për të krijuar një imazh të idealizuar të bukurisë melankolik .

Pas diplomimit , Marconi mori pjesë në Shkollën italiane të Arkeologjisë në Romë , ku u takua me gruan e tij të ardhshme, Jole Bovio , me të cilin ka ndarë përvojën e shokut në Shkollën italiane Arkeologjike të Athinës ( 1923-1924 ) , në të njëjtën kohë ai mori një diplomë në filozofi ( 1923) . Në shtator 1925 ai mori shkallën në arkeologji dhe si rezultat i konkurrencës (1926) ai u bë inspektori i parë në mbikëqyrjen e Venetos dhe më vonë ( 1927) në Muzeun Kombëtar të Palermos , nga e cila ai u emërua drejtor në vitin 1929 .Vitet e veprimtarisë në Sicili shënoi prodhimin e Marconi: më shumë se njëqind e veprave të tij , duke përfshirë monografi , duke pasqyruar aktivitetet intensive të gërmimit të kryera në krahinat e Agrigento , Palermo dhe Trapani .

Monumentet dhe topografia e Agrigento në arkaike dhe klasike përfaqësojë një nga pikat kryesore të interesit të “periudhës siciliane” të Marconi.Tashmë në vitin 1926 ai botoi eshtrat e katër nga telamons kolosale Olympieion, zbuluar kohët e fundit në jug të tempullit (I telamons Olympieion Agrigento, në Buletinin Art, VI [1926], f. 33-45)

Në të njëjtin vit pasnjë një marrëdhënie të gjatë të gërmimeve në disa kisha përshkroi hulumtim i kryer në kishat e S. Biagio dhe S. Nicholas , kryesisht matëriali ka të bëjnë me vendet e caktuara të adhurimit , të tilla si të ashtuquajturit ” oratori i Phalaris ” dhe tempullin e Demeter.

Një monografi e interesit të përgjithshëm për qytetin ( Agrigento , Firence 1929 ) , u pasua nga një të dytë e Agrigento arkaik . Shenjtë i hyjnisë dhe tempulli i quajtur Volcano chtonie ( e Romës 1933) . Në këtë publikim Marconi ka vijuar me rezultatet e një gërmimi të kryer në veriperëndim të portit V të fortifikimeve të qytetit , gjatë të cilit solli në dritë një vend të shenjtë kushtuar hyjnive chthonic , që u zhvilluan në tarraca me pamje nga Kolymbethra shkëmbore . Me interes të barabartë ështëhulumtimi i kryer në Segesta , në skenën e teatrit , hulumtim i skenë dhe teatër , Lajme nga gërmimet e antikave , , në tempullin e Fitores ( gërmimi i tempullit të Fitores dhe TEMENOS , Romë 1931) .

Marconi solli në dritë tempullin e prishur në vitet 1928-1929 .Sipas një praktikë të përhapur në atë kohë ,gërmimet përbëheshin nga një gërmim i vërtetë i cili kishte për qëllim për të liruar vendin nga ndërtesa , e cila i përkiste shekujve të 480-460 p.e.s. Vëmendje e konsiderueshme i është kushtuar dekorimeve. Art figurativ (Selinunte adoleshente , Romë 1929 Skulpture dhe plastike në Sicilin e lashtë , në Historia , IV [ 1930 ] , f 645-674. Italicity në artin e Greqisë së lashtë , në të cilin ai shkoi përcaktimin tiparet e një ” teori art ” personale , ndikuar menjëherë nga trendet mbizotëruese në kulturën italiane dhe politikë të periudhës ,neo – idealizmi dhe nacionalizmi i mbështetur nga regjimi fashist .

Në të njëjtat vite, Marconi publikoi një studim të përgjithshëm të pikturës së romakëve ( Romës 1929) .Në këtë vëllim ai përshkruan rreth tre shekuj e pikturës , nga shekulli i dytë para Krishtit shkatërrimin e Pompeit , me qëllimin e deklaruar për të demonstruar origjinalitetin e artit romak .

Afresket në Villa e Mistereve – të cilit Marconi më vonë u ka dedikuar një studim monografik (Villa e Mistereve , Bergamo 1938) –të cilat përfaqësojë shembullin më të dukshëm të këtij arti , pas të cilit , sipas tij , është e mundur për të identifikuar një personalitet të plotë artistik .

Nga vitet 1931-1933 , Marconi ishte superintendent i Antikiteteve të pritjes . Në dhjetor 1933 ai u emërua profesor i jashtëzakonshëm i arkeologjisë ,në Universitetin e Cagliari , (tetor 1935) . Prodhim shkencor i këtyre viteve u fokusuar kryesisht në çështjet e Artit romake (Augustus i Ankona , në Buletinin Art , XVI [ 1932 ], f . 149-157 , Roman Verona, Bergamo 1937) dhe Picena kultura artistike . Puna e bërë në rajonin e Piceno gjatë shekujve V – VII para Krishtit , duke e bërë publike disa komplekset tw një rëndësie, dhe adresimin e çështjeve në thellësi deri tani të injoruara .

Në dhjetor 1936 u emërua drejtor i misionit arkeologjik italian në Shqipëri . Në vitet 1937-1938 ai ka e hulumtuar pjesët e brendshme të zonës arkeologjike të Butrintit , duke e kthyer vëmendjen e saj , në sajë të bashkëpunimit Luigj Cardini edhe në fazat parahistorike .

Kjo stuhi e aktivitetit u ndërpre tragjikisht pas kthimit nga një udhëtim në Shqipëri , 30 prill 1938, kur Marconi humbi jetën në një aksident ajror në qiellin e Formia .

Mbeti e papërfunduar , ndër të tjera , hartimi i një sinteze të re të përgjithshme të artit romak , që Marconi ishte gati për të kryer në vitet e mësimdhënies në Napoli .