Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJE LIBER I RI PER HEROIN KOMBETAR GJERGJ KASTRIOTI SKENDERBEU

by

KULTUROLOGU VIRGJIL KULE ME NJË KËNDVËSHTRIM TË RI PËR HEROIN KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE – GJERGJ KASTRIOT SKËNDERBEUN/

nga  Albert R. HABAZAJ/ studiues/

Në mjediset e bibliotekës “Nermin Vlora Falaschi” të universitetit “Ismail Qemali” të Vlorës, një ngjarje e bukur kulturore – historike fisnikëron institucionin, studentët, pedagogët, njerëzit e letrave dhe artit në qytet. Bëhet përurimi i librit “Gjergj Kastrioti Skënderbeu – Kryqëtari i fundit” i autorit Virgjil Kule. Libri është një monografi historike për një periudhë dhe figurë të larguar në kohë, pikërisht heroin tonë kombëtar. Me një narracion të këndshëm dhe tërheqës autori operon në periudhën e luftës së Europës dhe perandorisë Osmane, duke u marrë në shumë plane me simbolin e harmonisë fetare, mbi komplekset psikologjike dhe epistologjike. Midis Janosh Huniadit të Hungarisë, Stefanit të Moldavisë, me Republikën e  Raguzës, Morè e Bosnjë, gjithandej shquhet si një lis i lartë, përjetësisht i gjelbër Gjergj Kastrioti – Skënderbeu.

Gjergji i Motit të Madh është i njohur si hero i së mirës, i trajtuar në artet figurative, në letërsi dhe  muzikë brenda dhe jashtë Shqipërie, qysh nga Barleti, Naimi, Noli, Godo, Gegaj, Buda, Odise Paskali, Mano, Paço etj. e deri tek dramaturgu anglez Marlou apo poeti amerikan Hongfellou e shumë të tjerë. Gjithsesi, me gjithë krenarinë kombëtare për Heroin tonë, lexuesi ynë i kishte pothuaj klishe njohuritë skënderbejane. Një figurë disi e vjetëruar, që nuk rrezatonte më kërshëri, edhe pse shkëlqente kontinentalisht me betejat triumfatore çerekshekullore, nuk fekste më dramacitet, si duket… Duke patur parasysh këtë shqetësim, u fut  në zonat misterioze midis ngjarjeve të mëdha të jetës së përditshme i përkushtuari dhe i vëmendshmi poligloti Virgjil Kule. Sinqerisht na kishte marrë malli për Kurorën e Elokuencës së të Folurit Shqip, për këtë njeri të vyer që më jep imazhin e Ciceronit të Ri. Në ato zona shekspirjane të intrigës së oborrit të kohës mesjetare, në ato zona hamletjane, operon kirurgu i histories, Virgjil Kule, pasi ka kalëruar në një bllok dokumentash të reja, të panjohura më parë, të papërdorura deri më sot, duke udhëtuar shtet më shtet, atje ku i duhej për realizimin e synimit historik si dikur Tunmani, Pukëvili, Liku, Hani si dhe Karl Paç, Ugolini, Majer, Jokl, Nopça, apo lordi Bajron e mis Durham etj. Me lenten e studiuesit serioz, nga këndvështrimi i tij, me një stil të rrjedhshëm shkencor, duke dhënë mesazhe të qarta, autori i drejtohet lexuesit, mbarë publikut për ta njohur me gjithë dritë – hijet sagën skënderbejane. (Qysh kur doli libri nga botimi, tërhoqi vëmendjen e lexuesit shqiptar, edhe pse qe një periudhë jo pak spekulative nga Tirana e panaireve mediatike dhe promocioneve komerciale të “koksave” të librave).

Marrëveshjet e ndryshme, traktatet e shumta, volumi diplomatik e politik, që ka dashur të ideojë vetë, të projektojë vetë deri në finalizim të realizimit nga Skënderbeu jepen me kthjelltësi nga autori. Nuk kemi një skelet të kalcifikuar të heroit, por një tërësi organike të lidhur me të gjithë aktorët dhe faktorët e kohës, i cili plotësohet dhe rrezaton fosforishent për historinë, artet, kinematografinë, operën etj. “Gjeniu dallon nga të tjerët se ideon më shpejt se të tjerët – thotë autori – dhe po më shpejt se të tjerët dëshiron”. Duke dhënë gjithë gamën e problematikës që ndodh në përditshmërinë e dokumentuar sipas kriterit kronostopik, duke gërshetuar metodat bashkëkohore në kohë dhe hapësirë me linjën e arsyetimit, autori ravijëzon Skënderbeun që  diti të harmonizohej me rrjedhën e ngjarjeve, me zgjuarsinë e tij të lindur e të kultivuar, me intuitën fenomenale për të qënë gjithmonë në krahun e fituesit. Pa pretenduar se thotë të vërtetën absolute, autori e ndërton Skënderbeun mbi bazë kronologjike, hap pas hapi, në dinamikë, në vijimshmëri, me të gjithë konturin e lëvizjes jetësore, historike, diplomatike e ushtarake. Nëpërmjet dialogut me lexuesin studiuesi respekton numrin 3, fatmbarin magjik të mitologjisë, nëpërmjet treshes: Autor – Skënderbe – Lexues.

Nuk e trajon autori Skënderbeun si krishterin e fundit, por kryqtarin e fundit, sepse Gjergj Kastrioti, qe palë me më të mëdhenjtë e kohës, aleatë apo kundërshtarë me Perandorinë më të madhe të kohës, atë Osmane, me mjeshtrin e diplomacisë – Vatikanin, me qendrën fetare – Papatin. Në kryqëzatën ekonomike, ushatrake e politike, në këtë organizëm europian, si uragan, Skënderbeu arriti majën e kupolës, më të lartin post për të ruajtur identitetin e vendit të tij, që quhej Arbëri. Perandoria e ndritur dhe dërmuese Osmane e Mesjetës e shikonte si palë Skënderbeun, si pjesë integrale të frontit të madh kryqtar, prandaj i bënte dhe oferta për paqe, se e vlerësonte shumë.

Pra Skënderbeu ka operuar në zonat më të larta. Pra Skënderbeu politikan qëndron po aq lart sa Skënderbeu strateg. Pra t’i jepet Çezarit ajo që i takon.

Këto na argumenton bukur, si dikur fjalën, autori Virgjil Kule, me linjat e ndjekjes logjike të ngjarjeve, me shtrirjen në kohë e hapësirë na jep informacione të reja e të bollshme.

Ndihet akoma zjarri atdhetar dhe ngrohtësia qytetare e 100 vjetorit të Pavarësisë Kombëtare dhe me këtë logjikë, themi se, Virgjil Kule na nderon dy herë. Na pasuron fondin e qendrueshëm të bibliotekave tona dhe, ç’ka e falënderojmë më shumë, këtë prezantim të parë të librit të tij të mrekullueshëm nuk e bën në Tiranë, por këtu në Vlorën tonë, në Vlorën  e tij, në Vlorën e Ismail Qemalit, të pasardhësit të denjë kombëtar të Skënderbeut.

*ALBERT HABAZAJ

Drejtor i Bilbiotekës “Nermin Vlora Falaschi”,

Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë, ALBANIA

” DASEM RUGOVASE “NE MALET E NEW YORKUT

by

Pikniku dhe aktivitetet e tjera kan bërë që numri i anëtarëve të kësaj shoqate të vijë duke u rritur dita ditës, duke i shtyrë Rugovasit në Amerikë, drejt organizimeve edhe më të mëdha…..!/

Nga Beqir SINA/- Në Taconic State Park – Rudd Pond – shtetin e New Yorkut, të dielën, në mjediset piktoreske të parkut natyror “Franklin D. Roosevelt State Park”, me një natyrë shumë të ngjashme me bjeshkët e krahinës së Rugovës, Shoqata dhe Ansambli artistikë “Rugova” nga New Yorku, organizoi piknikun e saj vjetor.

Pikniku i rugovasve për të gjithë pjesmarresit ka qenë një ditë e veçant. Në në parkun rekreativë vërshuan familjet rugovase, që nga orët e para të mëngjesit, duke u mbledhur si në një dasëm të madhe vëllazërore , me dëshirën për t’u takuar që nga me të vegjëlit(fëmijët e shkollës) të rinjët e të reajt deri tek më të moshuarit, kudo vrehej një gëzim i pa përshkruar.
Në këtë aktivitet kishin ardhur pothuajse të gjithë rugovasit me familjet e tyre, për të kaluar së bashku një ditë të gëzuar, ku ata shpalosën disa nga vlerat karakteristike të krahinës. Një nga pikat më kulminante të këtij pikniku, ishte dhe shfaqja i improvizuar në mënyrën më origjinale të Dasmës Rugovase.

Një dasmë, kjo, që të krijonte përshtypjen se me të vërtet po bëhej dasmë Rugovase në Amerikë, e kompletuar ajo me të gjitha elementët e saj. Duke filluar nga përgatitjet e të dyjave palëve, dasmorët dhe kanegjeqi, nuses, dhe kalit të shalës i bardhë, deri tek atmosfera e gëzimit që mbizotronte me këngët e vallet, doket dhe zakonet Rugovase, të cilat ishin mbresalënëse, tek sa tërhoqën vëmendjen e familjeve rugovasve me gjithë fëmijët e tyre

Ky piknik tradicional, argëtues, kulturorë dhe sportivë, u organizua nga Shoqata dhe Ansambli ” Rugova”, në New York, nën kujdesin e kryetarit të kësaj shoqate, zotit Adem Muriqi, z. Ramiz Mujaj, Idriz Çelaj, Florim Lajçi, Isuf Rexhaj etj.

Kan qenë më shumë se 300 – 400 rugovas të emigruar nga kjo krahinë në Amerikë në periudha të ndryshme, që u ngjitën të dielën në lartësitë e New Yorkut, për t’u relaksuar nën ajrin e freskinë si dhe bukurinë e maleve të Taconicut – të cilat ndodhen në pjesën veriore të New Yorkut.. Gjithçka, ishte e përgatitur për bukuri në pajtim me zakonet dhe traditën e kësaj krahine. Ku përveç një dasme të madhe rugovase të improvizuar, janë mbajtur edhe garat sportive për fëmijë, të rinjë e të reja dhe moshat e tjera, siç ishin vrapimi dhe kërcimi së gjati për fëmijët, tërheqja e litarit, hedhja e gurit, volejbolli dhe shahu për të rriturit, si dhe lojrat e fatit.
Në fillim të piknikut foli për rëndësinë e tij, Vjosa Mujaj – Nikqi, e cila i dha fjalën zotit Idriz Çelaj për të lexuar materialin “Dasmën Rugovase”, të përgatitur nga zëdhënsi i Shoqatës dhe Ansamblit Rugova, zoti Ramiz Mujaj .

“Këtu në këtë vend ku ne jetojmë, thuhej në fillim te këti materiali, i cili është një vend pishtar i kulturave të njerëzimit dhe demokracisë boterore, natyrisht, që është kënaqësi dhe privilegj që kemi mundësinë të bashkohemi dhe t’a zhvillojm traditën e kulturës sonë këtu në Amerikë”.

“Ne sot kemi dasëm! thuhej ndër të tjera , këtë dasëm e bëjmë për fëmijët tanë që t’u tregojmë atyre se si prindërit dhe gjyshërit e tyre, dhe tanët natyrisht, i bënin dasmat në vendëlindjen e tyre dhe në të njëjtën kohë të shpalosim një pjesë të kulturës sonë, në këtë vend ku lulëzojnë të gjitha kulturat e botës.”

Në materialin e përgatitur enkas nga Ramiz Muja, tregohej se sa të lashta janë Këngët dhe vallet Rugovase, sa të lashta janë kostumet tradicionale të kësaj krahine. “Plotë artë janë veshja kombëtare e burrave, tregon ai, ato janë të punuara me dorë nga vet vendasit . Po ashtu shumë të bukura janë edhe veshjet e femrave me plot ngjyra , janë njësoj të lashta dhe tradicionale autoktone , edhe ato janë të punuar nga grat vendase , ku veshia e qiknisë është e veçantë dhe po aq autoktone.”

Më tej në materialin të përgatitur nga zëdhënsi i shoqatës dhe ansamblit Rugova, zoti Ramiz Mujaj, thuhej se:” Në këtë dasëm ne jemi përpjekur, që sa do pak t’a vëmë në skenën natyrore nëpërmjet improvizimit të dasmës tradicionale Rugovase, me të gjitha elementët e saj.”

Pikniku nisi me Dasmën Rugovase – Nusja në kalë! Familja e Zhuke Haxhisë nga Stankajt e Rugovës u miqësua me familjen Hasan Nikqit nga Rugova . Idriz Çelaj nga kjo familje ju dha vajzën Gretën për një djalë të familjes Nikqi ( improvizimi).

Më pasë atmosfera argëtuese në piknikun e rugovasve, u “ndez”, kur filloj kënga dhe vallja popullore të këndohej nga këngëtarët Dile Geci, Besim Muriqi dhe këngëtarët Entela Iliriani, Bekim Jahjaga, në shoqërimin e muzikantit Nexhmedin Bakraqi, të cilët i futën të gjithë pjesëmarrësit në valle, të rinjë e të reja, burra e gra, me repertorin e tyre argëtues.
Gjatë programit të këtij pikniku u zvilluan dhe aktivitete të ndryshme sportive, si gara vrapimi për fëmijët, ndeshje Volejbolli, Tërheqja e litarit, Hudhja e gurit, dhe loja e Shahut, etj.

Në këto aktivitete, sipas sporteve u arritën këto rezultate: Tërheqja e litarit, vendi i parë i takoi ekipit të përbërë nga : Flamur Husaj, Ukë Qorraj, Isuf Rexhaj, Jashar Lajqi, Besim Lajqi dhe Arif Rexhaj.
Hudhja e Gurit: – vendi i parë: Fadil Dembogaj, në të dytin Leotrim Dembogaj dhe i treti Agim Mujaj.
Në Volejboll: – në vend të parë skuadra e Rexhë Avdia – Shkrel në vend të dytë Mujajt – Dugaive dhe të tretë Çelë Shabani – Stankaj. Në garat e volejbollit duhet cekur se me shumë sukses keto gara u drejtuan nga referet Idriz Çelaj dikur volejbollist nga Universiteti i Prishtinës dhe Florim Lajqi.
Ndërsa në lojën e Shahut: – vendi i parë i takoi Isuf Rexhajt, dhe ai i vendit të dytë Esat Rexhaj.
Njëri prej këtyre organizatorëve, zoti Idriz Çelaj, tha se me këtë rast dëshirojë të faleminderoj, në mënyrë të veçantë, në emër tim, dhe të Ansamblit Rugova, të Shoqatës dhe të gjithë Rugovasve për kontributin që kan dhënë të gjithë; prej nga i palodhshmi, vallëtari, instrumentisti, solisti, lahutari kostumografi dhe kryetari i Ansamblit Artistik ” Rugova ” ketu ne Amerike, i madhi z. Sylë Nikqi, i cili bëri aq shumë që ” Dasma Rugovase”, të shkëlqejë edhe këtu në Amerikën e largët!
Çelaj, vijojë duke thënë se : “Edhe një herë i them të faleminderit Daja Sylë! ndërsa faleminderoj edhe vajzën tij Gretën, e lindur në Amerikë, që pa kurrfarë frige, u shpreh ai hipi në kalë, si dikur Nora e Kelmendit! I faleminderoj për së fundi tha Çelaj të gjithë Rugovasit për pjesmarrjen e tyre, dhe ju premtojmë, që sebashku me organizatorët, në vitin tjetër – 2014 do jetë edhe pikniku Rugovas më madheshtor!

Gazetës tonë, në fund Kryetari i Shoqatës, Adem Muriqi, tha se ky piknik synon që të shpalos traditat shqiptare që mbart këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Ansambli dhe Shoqata Rugova. Edhe pse një ditë relativisht e nxehtë, Ansamblii këngëve dhe valleve Rugova”, nuk hoqi dorë nga interpretimi i valleve të bukura rugovase në lëndinën e bukur pranë pyllit. Të veshur me kostumin karakteristik rugovas valltarët dhanë një spektakël të duartrokitur. Ndërkohë, që fëmijët, djemtë dhe vajzat tona, burrat e gratë e bënë si një festë bënë të improvizuar një dasmë të madhe Rugovase në Amerikë”

 

SIMSIA: Letërsia për krijuesin është “ushqim” pa të cilin nuk mund të jetojë…

by

Simsia: “Më shoqëron gjatë gjithë kohës, më del shpesh përpara syve një foto e një djali të vogël i pafajshëm duke fshirë lotin e tij që qendron brenda dritares me hekura i ngujuar në dhomën e tij. A mund të ketë dhimbje më të madhe se sa ky fakt? A mund të qendrosh në heshtje përpara asaj pamje tepër të dhimbshme? Vetë loti i pafajshëm i atij fëmije tregon se kërkon ndihmë. Ata sy të përlotur plot dhimbje na godasin shpirtin të gjithë neve duke na shkaktuar dhimbje, dhimbje që duhet të shërohet njëherë e përgjithmonë…”

 Zoti Simsia. Jetoni larg Shqipërisë prej 22 vitesh. Dëshironi të kontribuoni me dëshirë, me pasionin tuaj pse jo edhe për lexuesin shqiptar. Ky roman, “Nuse në derën e hasmit” është libri yt i gjashtë i botimit tuaj i cili vjen për lexuesin shqiptar. Pse pikërisht ky pasioni juaj, duke patur parasysh se ju keni mbaruar për ekonomi. Ky pasion i hershëm i rinisë suaj tani bëhet realitet.

 Simsia: Siç e thatë edhe ju, unë jam diplomuar për ekonomi-financë, por që në fëmijërinë time të hershme, unë kam qenë tepër i pasionuar pas muzikës shqiptare… Në rininë time, veçanërisht në vitet e shkollës së mesme, duke e ndjekur muzikën, dëshiroja të shkruaja tekste këngësh dhe ia arita qellimit. Disa nga vjershat e mija që unë shkruaja në atë kohë, u morën nga kompozitorët Teki Luari, Asqeri Kadëna, Fatmir Agalliu, u bënë këngë. Me një fjalë, ky ishte pak a shumë fillimi im në gjininë e letërsisë, por pa u shkëputur nga muzika.Kam shkruar në shtypin periodik të asaj kohe. Më lejoni të shfrytëzoj rastin, t’ju tregoj diçka nga krijimtaria ime letrare e viteve të para të rinisë sime. Në vitin 1980, unë kam qenë 20 vjeç atëhere dhe kam shkruar një reportazh nga Kalaja e Beratit. Kisha e Shën Gjergjit në Kala, është e ndërtuar në një vend të tillë nga ku Berati nga lart duket si në pëllëmbë të dorës. Në monizëm, ajo kishë, nuk u shkatërua, por u kthye në pikë turistike, aneks turizmi, siç i thoshim ne në atë kohë… Në atë reportazh, unë midis të tjerash, pasqyroja se si qytetarët beratas, për të thyer rutinën, në fundjavë argëtoheshin duke iu ngjitur kalasë përpjetë mes asaj natyre të magjishme që të dhuron Berati, me ajrin e pastër të pishave përreth… Nuk e kuptova pse ia dërgova gazetës në Tiranë reportazhin, kur në Berat dilte gazeta lokale “Kushtrimi”, ndoshta mosha e rinisë. Pas pak ditësh më erdhi përgjigje negative. Sigurisht, pas asaj përgjigjeje nuk më erdhi mirë, por dhimbjen e ndjeva më shumë më vonë, kur pas pak javësh, reportazhin tim e pash të botuar në gazetë me pak ndërhyrje dhe me autor tjetër… 

 Këto janë edhe ato momente, që në njëfarë mënyre janë kujtime jo fort të bukura, por që harrohen dhe lehtësohen kur fillon dhe realizon pasionin.

 Simsia – Normalisht. Këtë shembull që unë dhash, që nuk është vetëm ky, sepse e njëjta gjë më ka ndodhur edhe me një vjershë që unë ia kushtoja gjyshes sime në atë kohë, e cila kishte pak vite që kishte ndëruar jetë dhe që u botua më vonë me autor tjetër. Për vetë moshën, u lëndova, sepse fillimi i krijimtarisë letrare në një moshë rinore do përkrahje dhe unë atë përkrahje e gjeja tek mësueset e mija të letërsisë.  Krijimtaria letrare e fillimit për cilindo është si ai nxënësi që, kur merr një notë pozitive i hyn dashuria për ta mësuar atë lëndë dhe e kundërta, kur merr një notë negative demoralizohet. Unë duke e patur në gjak muzikën dhe letërsinë, me ndihmën dhe përkrahjen e familjes sime në atë kohë, u mundova të mos demoralizohem, por të vazhdoja të shkruaja, pavarësisht, nëse më botohej krijimtaria ime apo jo.

Zoti Simsia, në njëfarë mënyre, njihet jeta e vështirë e një pjesë të emigrantëve shqiptarë si në Evropë ashtu edhe në vende të tjera të botës, si ka mundësi që ju, përveç punës që realizoni, gjeni kohë edhe për letërsi.

Simsia – Është më se e drejtë. Unë e kuptoj pyetjen tuaj me vështirësitë e emigracionit, por edhe ju duhet të kuptoni pasionin që kanë krijuesit për letërsinë, për të lexuar, për të shkruar. Një njeri që merret, ose më mirë, dëshiron të shkruaj letërsi e gjen kohën për të shkruar, për më tepër ku i vijnë mendimet. Sikur edhe tre katër orë gjumë të ketë bërë, ai përsëri do ulet e do shkruajë. Letërsia për krijuesin është “ushqim” pa të cilin nuk mund të jetojë…

Meqenëse më pyetët për letërsinë po spjegoj edhe se si ka ecur udha e krijimtarisë sime letrare. Në fillimvitet 90-të unë emigrova në Greqi, Athinë. Në ato vitet e para, në Athinë doli e vetmja gazetë shqiptare “EGNATIA”. Meritë të madhe dhe të veçantë për daljen, drejtimin dhe mirëmbajtjen e asaj gazete ka shkrimtari Kolec Traboini që ka bërë një punë të shkëlqyer, shkrimtari tjetër Albert Zholi dhe gjithë stafi i asaj kohe që punonin me gazetën në kushte shumë të vështira… Imagjinoni se në ç’farë kushtesh doli ajo gazetë në ato vite kur urrejtja ndaj shqiptarëve ishte e madhe. Të dy këta, Traboini, Zjoli, njihen nga lexuesi si shkrimtarë të mirënjohur, të nderuar. Unë kontaktet me atë gazetë i kam patur me Albert Zholin, sepse ai ishte më i lidhur me atë gazetë. Unë ia jepja ati shkrimet e mija të cilat edhe botoheshin.

Në vitin 1997 unë isha fitues i Llotarisë Amerikane për të qenë banor i përhershëm i Amerikës. Familjarisht shkuam në Nju Jork ku vazhdojmë të jetojmë edhe sot. Në atë kohë fëmijët e mi kanë qenë të vegjël, djali i madh 4 vjeç dhe djali tjetër 2 vjeç. Kuptohet në ato kushte fillimi nuk ka qenë i lehtë, madje shumë i vështirë, për më tepër kur nuk ke njerëz, nuk ke një bazë ku të mbnështetesh si fillim.

Me pasionin që kisha për letërsinë, me vullnetin e madh që unë kisha për të shkruar, mësova se në Nju Jork botohej e vetmja gazetë shqiptaro-amrikane ILLYRIA, gazetë e lexuar nga komuniteti brenda dhe jashtë Amerikës, e vlerësuar, me një numër të madh lexuesish, me një staf profesionist të përzgjedhur për të drejtuar dhe për të punuar në atë gazetë, e cila vazhdon të botohet me sukses edhe në ditët e sotme.

E blija atë gazetë, e lexoja, i koleksionoja numrat e saj dhe m’u duk se gjeta një dritare të hapur për të komunikuar me botën shqiptare, për t’u bërë edhe unë pjesë e atij komunikimi.

U interesova, më pritën mirë dhe, në atë gazetë m’u mundësua botimi i shkrimeve të mija. Pra, kam patur një bashkpunim me gazetën ILLYRIA, bashkpunim që vazhdon edhe në ditët e sotme publikimi.

Romani juaj i ri i sapobotuar “Nuse në derën e hasmit” promovimi i të cilit u bë këto ditë në sallën e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve në Tiranë është libri juaj i gjashtë. Mund të flisni më tepër rreth botimeve të librave tuaj?

 Që kur jam larguar nga Shqipëria para 22 vitesh, kam patur një si brengë në veten time, ose edhe dëshirë mund të them, që e ka çdo emigrant.

Kur je i larguar nga atdheu, mallin e ndjen më shumë, për vendlindjen, për njerëzit, të afërmit, për çdo gjë që kemi lënë këtu. Gjatë këtyre 22 viteve i larguar, jetën në Shqipëri e kam ndjekur nëpërmjet internetit. Unë kam shkruar publicistikë. Përveç gazetës ILLYRIA, kam patur bashkpunim edhe me shtypin e pavarur në Shqipëri, madje vitin e kalur, m’u botua një përmbledhje publicistike nëpër vite me titull: “FALEMINDERIT”. 

Përveç shkrimeve publicistike dhe temave të tjera të ndryshme, ku unë i kam pasqyruar në tregimet që unë kam shkruar, unë kisha si qellim të trajtoja në libër dy çështje të tjera kryesore; dy plagë që pikojnë dhimbje për shoqërinë e sotme shqiptare: Prostitucioni, trafikimi i vajzave të pafajshme shqiptare për qellime fitimi nga tutorët e tyre dhe e dyta, gjakmarrja. 

Prostitucioni është një plagë që u infektua dhe u përhap menjëherë në fillimvitet 90-të, ndërsa gjakmarrja, ajo plagë e vjetër shekullore që e kishte krijuar korren e saj, në ato vite iu gërvish ajo korre për të krijuar dhimbje, për të rrjedhur gjak… Pra, këto dy plagë,këto dy çështje tepër të dhimbshme, mua më kanë ngacmuar nëpër vite dhe doja të dilja përpara lexuesit me libra.

Siç e përmendët edhe ju, romani “Nuse në derën e hasmit” është libri im i gjashtë. Në vitin 2005 mua m’u botua vëllimi i parë me tregime “Le të jem unë Zamira…” 

Duke jetuar prej shumë vitesh në Sh.B.A. unë edhe mund të shkruaja tregime ose libra me temë amerikane dhe mund të shkruaj në të ardhmen, por ishin këto dy plagë të shoqërisë shqiptare që unë i përmenda më sipër, këto fenomene negative, që unë në vitin 2006 dola përpara lexuesit me romanin: “Një dashuri e vrarë” botuar nga Shtëpia Botuese “ARBËRIA” në Tiranë. 

Në atë roman unë trajtoj temën e trafikimit të vajzave të pafajshme shqiptare për qellimi fitimi nga tutorët,djemtë shqipatarë mashtrues.

 Ai roman u prit mirë nga lexuesi dhe kritika letrare. Mua nuk më takon të flas për krijimtarinë time letrare. Unë vlerësoj lexuesit, por fakti që ai roman edhe u ribotua meqenëse kishte kërkesa e tregon se u mirëprit.

Pasi u botua ai roman, vazhdoja të shkruaja publicistikë, vjersha, tregime. Përveç vëllimit me tregime “Le të jem unë Zamira…” u botua  më vonë edhe vëllimi tjetër me tregime “KAFEJA”. 

Mirëpo unë kisha qellimin tjetër siç edhe ua thashë. Doja të shkruaja një libër ku të trajtoja fenomenin e gjakmarrjes, i cili ka marrë përmasa të mëdha në ditët e sotme në botën shqiptare.

Për gjakmarrjen ashtu si edhe për prostitucionin, kanë shkruar edhe shkrimtarë të tjerë, pra nuk është një temë e panjohur. Por autorë të ndryshëm e shikojnë në këndvështrimin e tyre, e trajtojnë në forma të ndryshme. Unë zgjodha variantin tim, këtë që e kam pasqyruar edhe në këtë roman, meqenëse e njoh edhe jetën në Shqipëri edhe jetën në Amerikë.

Dua të theksoj se i gjithë libri është trill, nuk është një ngjarje e vërtetë që unë e kam dëgjuar dhe pastaj jam ulur dhe e kam shkruar atë ngjarje. Pra është vetëm imagjinata ime. Dy të vërtetat në libër janë: vajza shqiptare Amelia Kotte e cila para disa viteve doli nxënësja më e mirë e të gjitha shkollave të mesme të shtetit të Nju Jorkut me rezultate të shkëlqyera duke na nderuar të gjithë neve si komb dhe si shtet dhe që fitoi bursë për të vazhduar shkollën në një ndër universitetet më të mira të Amerikës dhe tjetra është, ish studenti i shkëlqyer Ilir Hysa, i cili nga njëra orë mësimi dilte si student dhe në orën tjetër të mësimit hynte si pedagog në universitetin ku ai studionte. Për këta dy bashkatdhetarë unë kam shkruar në gazetën tuaj dhe në gazetat e ndryshme, madje edhe kam bashkbiseduar me ta në formën e intervistës.

 Zoti Simsia. Në librat e tu që ju trajtoni pikërisht këto dy tema në njëfarë mënyre i keni për zemër për ti trajtuar artistikisht, për të ndërgjegjësuar, për të sensibilizuar, sigurisht edhe për ndjeshmërinë tuaj personale ju thatë që janë trill. Sa ju është dashur të shfletoni, psh artikuj të ndryshëm, si nga gazetat, po ashtu edhe nga ngjarje të ndryshme që kanë ndodhur, po ashtu, pse jo edhe nga Kanuni i dikurshëm i Lekë Dukagjinit për ta sjellë artistikisht këto dy fenomene ku në njëfarë mënyre është prezent.

 Simsia -Unë për këtë roman nuk kam shfletuar artikuj të veçantë, por kam punuar shumë me imagjinatën time. Unë, siç ua thash më sipër, jetën e sotme shqiptare gjatë këtyre 22 viteve i larguar nga atdheu e njoh vetëm nëpërmjet internetit, leximit të shtypit në internet dhe kjo më mjafton të kem njohuri rreth këtij fenomeni. Ngjarjet e ndryshme rreth fenomenit të gjakmarrjes, ngujimit të familjeve të ndryshme,  ngujimit të fëmijëve të pafajshëm, fytyrat e tyre të vrara dhe të përlotura brenda mureve të ngujimit pa parë dritëne diellit me sy, i kemi parë dhe njihen sot nga të gjithë shqiptarët, madje të gjithë ndjejmë dhimbje të madhe. 

Më shoqëron gjatë gjithë kohës, më del shpesh përpara syve një foto e një djali të vogël i pafajshëm duke fshirë lotin e tij që qendron brenda dritares me hekura i ngujuar në dhomën e tij. A mund të ketë dhimbje më të madhe se sa ky fakt? A mund të qendrosh në heshtje përpara asaj pamje tepër të dhimbshme? Vetë loti i pafajshëm i atij fëmije tregon se kërkon ndihmë. Ata sy të përlotur plot dhimbje na godasin shpirtin të gjithë neve duke na shkaktuar dhimbje, dhimbje që duhet të shërohet njëherë e përgjithmonë…

Unë në libër nuk e përmend Kanunin dhe nuk e kam gjykuar aspak, sepse Kanuni është një ligj që nga disa njerëz pranohet dhe nga disa të tjerë nuk pranohet. 

Në ditët e sotme, fenomeni i gjakmarrjes ka marrë përmasa shumë të mëdha në mbarë Shqipërinë. Pra, pak a shumë, po zbatohet ligji i Kanunit pa respektuar ligjet shtetërore. 

Unë, përshembull, jam nga Berati dhe nuk e kemi njohur apo zbatuar Kanunin, por e cilësoj përsëri, gjakmarja sot është përhapur pothuajse në të gjithë Shqipërinë. Dëgjojmë ose lexojmë shpesh në lajme për një vrasje, pavarësisht se në cilin qytet të Shqipërisë ka ndodhur vrasja. Familjarët e lënduar nga dhimbja e madhe që u është shkaktuar për humbjen e njeriut të tyre të dashur, pa menduar për ligjet e shtetit që do veprojnë mbi vrasësin, deklarojnë se ne jemi në gjak me familjen e vrasësist… Pra në njëfarë mënyre zbatohet Kanuni, duke injoruar ligjet shtetërore.

Ajo që dua të theksoj është, se njerëzit duhet të ndërgjegjëzohen për të zbatuar dhe për t’iu bindur ligjeve të shtetit. Pra, duhen respektuar ligjet shtetërore për t’i dhënë fund njëherë e përgjithmonë gjakmarrjes.

Në këtë roman, fenomenin e gjakfaljes unë e kam trajtuar edhe  në këtë formë: Xhorxhi, është personazh kryesor, i cili prej vitesh kërkon të marrë gjakun e vëllait të vet të vrarë pa dashje nga bashkmoshatari dhe bashkfshatari i tij edhe pse ky i fundit, e shleu dënimin me 25 vitet e jetës së tij në burgjet shqiptare.

Xhorxhi është një besimtar fanatik i fesë së krishtere (nuk e cilësoj në libër se i kut feje është, katolik apo ortodoks.

Duke shkuar në kishë, sigurisht i falet Zotit për faljen e mëkateve dhe këtë falje besimtarët e shoqërojnë edhe me bërjen e kryqit me tre gishtat e dorës që, sipas fesë së krishtere, tre gishtat presupozojnë trininë e shenjtë: Atin, Birin dhe Shpirtin e Shenjtë. Me dorë njeriu prek ikonat e shenjtorëve, merr qiriun për ta ndezur, bën kryq… Por është e njëjta dorë që shkrep armën vrastare për të vrarë njerëz të pafajshëm.

Këtë fenomen unë e kam përmendur edhe atëhere, kur Kosova ishte në luftë dhe kur kriminelët, barbarët serbë që i përkasin edhe fesë ortodokse, me të njëjtat duar, me të njëjtët gishtërinj që falen dhe ndezin qirinjtë e shpresës në kishë, i përdorin për të vrarë popullsinë e pafajshme shqiptare… 

 Ngjarjet ku zhvillohen, në Shqipëri apo në Amerikë?

 Simsia -Ngjarja fillimisht fillon në Amerikë, në Nju Jork. Dy të rinj, që unë i kam quajtur Lea dhe Liridoni njihen krejt rastësisht në vagonat e një treni, pra mund të them se ka qenë një dashuri me shikim të parë. Liridoni është një i ri shqiptar që shkëlqen në mësime, në një nga universitetet e Nju Jorkut. Lea, si çdo e ardhur rishtaz në Amerikë, duke lënë pas prindërit, shtëpinë, shoqërinë, ndihet disi e zhgënjyer me atë vend dhe jetë të panjohur, madje edhe e mërzitur dhe dëshiron të kthehet prap në Shqipëri. Kjo u vu re nga Liridoni që në bisedat e para me të. Liridoni ndjen keqardhje për Lean për mentalitetin që i është krijuar, për demoralizimin. Mundohet që ta afrojë, por, sa më shumë afrohej me Lean, aq më shumë i hynte në zemër. Kjo bëri që pas njëfarë kohe, njohja e tyre përfundoi në dashuri të sinqertë dhe dihet, që pas dashurisë vjen fejesa… 

Kur marëdhëniet dashurore midis Leas dhe Liridonit janë në kulmin e tyre, zbulohet hataja: Familjet e tyre janë në gjak me njëra tjetrën. Pra, pak a shumë, Lea do të shkojë nuse në derën e hasmit (nga merr edhe titullin romani) Pra, ngjarjet rrjedhin dramatike. Ngjarja komplikohet aq shumë sa asnjeri nuk ishte në gjendje ç’farë zgjidhje duhet ti jepej   

Babai i Liridonit merr një vendim të prerë, që unë nuk e them për të mos shuar kurreshtjen e lexuesit. Pra, deri këtu zhvillohen ngjarjet në Nju Jork, për t’u zhvilluar pastaj në Shqipëri deri në përfundim të librit.

A do të kemi një libër tjetër të ardhshëm, pavarësisht se ky roman është i freskët, sapo ka dalë nga botimi. Pra, a do të kemi libër me tema të tjera?

Simsia -Unë gjithmonë jam në kërkim për të shkruar tema të ndryshme duke përdorur imagjinatën time në lidhje me jetën e sotme.

Besoj se, PO, do kemi libër tjetër, madje ju them, pa e mbajtur sekret, se po punoj për një libër tjetër; nuk e di se çfarë do jetë, tregim i gjatë novel apo roman…

 Sa e vështirë është të publikosh, të sjellësh një libër tek lexuesi? Nga Amerika në Shqipëri.

Simsia – Është e vështirë, shumë madje. Por krijuesi, siç e thash më sipër, e ka në gjak krijimtarinë e tij letrare, dëshirën e madhe për të  shkruar. Pra është ushqim shpirtëror. 

Ne nuk nisemi nga ana e fitimit material. Ne gjithmonë dalim me humbje, sepse e dimë që edhe interesi i të lexuarit ka rënë. Është edhe vështirësia ekonomike dhe pagat e ulëta në Shqipëri për të blerë libra.

Si mendon, nëse këto libra do të përktheheshin në gjuhën angleze, do të kishin lexues, do të ngjallnin interes, veçanërisht këto dy fenomene që ju i përmendët dhe i keni sjellë në dy romanet tuaja.

Simsia -Mendoj dhe jam i bindur se, nëse do përktheheshin do ngjallnin interes tek lexuesi i huaj. Madje, kur unë pak a shumë ua kam spjeguar temën që kam trajtuar në këto dy libra, ata, jo vetëm janë befasuar, por janë shprehur edhe për t’u bërë film.

Përshembull, në fund të romanit “Një dashuri e vrarë” midis të tjerash shkruaj: “… Jo të gjitha femrat shqiptare që shiten rrugëve të Evropës e bëjnë këtë me dëshirën e tyre, ashtu siç i mendon dhe i quan Evropa hipokrite…” 

Pra mesazhi është shumë i qartë. Madje mund të them se jam ndër të vetmit krijues që ia përmend Evropës fjalën hipokrite…

Edhe për këtë romanin e ri të sapobotuar “Nuse në derën e hasmit” nëse do përkthehej do ishte nder, vlerësim i madh, jo vetëm për mua si krijues, por për mbarë popullin shqiptar, duke i treguar botës së qytetëruar se jemi popull që besojmë në Zot, dijmë të falim…

 Zoti Simsia, në ditën e promovimit të romanit tuaj “Nuse në derën e hasmit” ishte edhe një gazetar gjerman. Si ndodhi që ai të ishte pjesëmarrës?

 Simsia – Po. Gazetari gjerman Fritz Schutte erdhi nga Berlini, Gjermania, në Tiranë enkas për të qenë pjesëmarrës në promovimin e librit tim. Unë e falenderoj shumë atë njeri, mikun e Shqipërisë që iu përgjigj pozitivisht ftesës sime.Zoti Fritz Schutte duhet vlerësuar për punën e tij të shkëlqyer që bën për njohjen dhe përhapjen e kulturës shqiptare në Gjermani.Unë dhe zoti Schutte kemi shkëmbyer shumë herë mesazhe të ndryshme me njëri tjetrin për artin, muzikën, kulturën shqiptare. Ai njeri është shumë i pasionuar; edhe pse ka njohuri për kulturën tonë, ai përsëri është në kërkim të saj. Para pak muajve ne komunikuam direkt nëpërmjet skype ku zoti Fritz më kërkoi një bashkbisedim në formën e intervistës për televizonin gjerman. Me gjithë dëshirë e kënaqësi iu përgjigja pozitivisht kërkesës së tij. Ajo intervistë që unë ia dhash atij, përveç se u transmetua në tv. gjerman do përmblidhet edhe në një dokumentar, të cilin ai po punon dhe që do realizohet së shpejti.

Faleminderit shumë zoti Simsia për këtë bashkbisedim të këndshëm dhe ju uroj suksese edhe në të ardhmen në krijimtarinë tuaj letrare.

 Simsia-Faleminderit Migena. Ishte kënaqësia ime gjithashtu të bashkbisedoja me ju, veçanërisht për letërsinë

* Intervistoi Migena Kraja,Gazetare në Televizionin Shqiptar

Njujorkezët, të çuditur me funeralin e aktorit James Gandolfini, në Katedralen protestante

by

Shkruan: BEQIR SINA, New York/

MORNINGSIDE HEIGHTS- NEW YORK CITY : – Funerali për yllin e Sopranos James Gandolfini, do të mbahet në Katedralen Hyjnore e Shën Gjon- “Cathedral of St. John the Divine” të enjten në mëngjes në orën 10:00, tha duke e konfirmuar të hënën një përfaqësues i koncernit kinematografik amerikanHBO, në New York .
Ndërkaq, zëdhënësja e tij i deklaroi sot në mbrëmje se me një aeroplan të aerokompanisë italiane AlItalia “Kufoma e James Gandolfini është kthyer në Shtetet e Bashkuara nga Roma, Itali,” tha ajo .
Ylli i Sopranos fitues i Emmy Award vdiq nganjë atak në zemër në moshën51 të mërkurën e kaluar, në Itali. Ai ishte në Itali për një shfaqje në Festivalin e Filmit Taorminas, në Sicilia.
Shtypi njojurkez po komenton sot gjatë çështjet e funeralit të tij që do të mbahet në Katedralen Hyjnore e Shën Gjon- “Cathedral of St. John the Divine”. Fanasat e tij janë të çoroditur tha televizioni i qyetit të New Yorkut, NY1, mbi zgjedhjen e një katedrale Peshkopate -Episcopaliane për funeralin e aktorit, i cili ështëkatolik.
“Një djali italian nga New Jersey, besimtar katolik do t’i bëhet funerali si protestantë në New York,” shrkuante një fans i tij në rrjetin social tweeted, Ellen O’Neill., ndërkohë që PatriciaBeal në faqen e mediave sociale në Tweeter shkrunate “Unë pyes veten pse funeralin e një katoliku në Katedralen protestante?”.
Katedralia Hyjnore e Shën Gjon – “Cathedral of St. John the Divine” e cila ndodhet mes Harlemit dhe Manhattanit -në qytetin e New Yorkut, në lagjen Morningside Heights në rrugën 112 West Street dhe Amsterdam Avenueështë katedralja më e madhe gotike në Shtetet e Bashkuara e cila ka organizuar shërbimet funerale të disa figurave të tjera publike, në New York, duke përfshirë edhe autorin John Gregory Dunne dhe MadeleineL’Engle.
Interesimit të gazetarëve tha NY1 në emisonin e lajmeve të mbrëmjes Katedralia Hyjnore e ShënGjon – “Cathedral of St. John the Divine” nuk i është përgjigjur kërkesës së gazetarëve dhe fansave të Yllit të Sopranos, fitues i Emmy Award James Gandolfini, për të komentuar mbi hollësitë e shërbimit, funeral në këtë Katedrale . Veçse ata pranuan se kërkesën e kan marë nga HBO për zgjedhjen e vendit, ku do të kryen shërbimet funerale.

James Gandolfini, i njohur “The Sopranos”

Aktori amerikan, James Gandolfini, i njohur për rolin e tij si gangster i mafias në serialin televiziv, “The Sopranos”, ka vdekur në moshën 51 vjeçare, në Itali ku kishte shkuar të marrë pjesë në Festivalin e Filmit Taorminas.

Rrjeti HBO, që e transmetoi serialin “The Sopranos”, ka njoftuar se aktori ka vdekur derisa ishte në pushim në Itali. Mendohet se ai ka vdekur nga një atak në zemër, i cili e ka goditur disa herë brenda saj dite.

Në njoftim, e tij koncerni i famshëm i kinemasë amerikane HBO e ka vlerësuar të ndjerin Gandolfini si talent të madh dhe person të dashur e bujar.

Ai e ka luajtur rolin e shefit të mafias, Tony Soprano, në serialin televiziv, që u transmetua prej vitit 1999 e deri në vitin 2007.

Ai ka luajtur edhe në filmat “Zero Dark Thirty”, “True Romance”, “Get Shorty”, e të tjerë. Jetonte prej vitesh në New Jersey .

Ai kishte fituar tre Çmime Emmy për rolin e Tony Sopranos, mafiozit të dhunshëm, që kurohej fshehtazi nga mjekët psikiatër.
Aktori nga New Jersey pati një karrierë 20 vjeçare në kinema dhe televizion. Ai e filloi karrierën në vitin 1992, me një rol në një pjesë të përshtatur për Broadway-in nga drama “A Streetcar Named Desire”, e Tennessee Williams.

Mbas shfaqjes së serialit televiziv, “The Sopranos”, shtepia e James Gandolfini, i njohur “The Sopranos” ruhej nga policia mbas kërcënimeve për jetën që kishte marrë ai nga disa eksponentë mafies njujorkeze, Lukeze dhe Genoveze.

 

 

 

Murtaja e vitit 1747(Nga ditari i Gjon Nikollë Kazazit)

by

Ne Foto: Gjon Nikollë Kazazi (Punim i artistit Shyqeri Nimani)/

”Minjtë e dikurshëm gjatë sundimit turko-otoman, që bartnin murtajën dhe shkaktonin vdekjen e popullit, apo edhe ata gjatë sundimit serbo-sllav, ende janë të gjallë dhe veprues.” Dom Lush Gjergji ”/

Shkruan: Fahri Xharra/

Jemi në Gjakovën e vitit 1747, ishte muaji mars, një mars i bukur, por që paralajmëronte diçka të kobshme. “Lëvizjet e shpeshtuara të ushtrisë turke që bëheshin atyre ditëve dhe netëve nga Gjakova, e drejt nga Qafa e Prushit i kishin ra në sy gjithkujt, por që të gjithë ia kishin dronë ndonjë të lige që mund të përgatitej. E sigurt ishte që Porta e Lartë, qëllimisht kishte zgjedhur hapësirën e Gjakovës, Malësisë së saj, Shkodrën e deri në det për të treguar qëllimet e saj dhe sajimin e një “tampon zoneje” të tmerrit, ngase përherë aty ishin thyer Lindja dhe Perëndimi në paraqitjen e fuqisë së tyre”… thoshte Gjon Nikollë Kazazi në fletorët e tija të asaj kohe të cilat na i zbardhi Jusuf Buxhovi me 1982.

“ … Druaj, vëlla, se sërish do të na bjerë mbi kokë fatkeqësia e kufirit të ndarjes së dy botërave… O zot, mos lejo që në kohë të sprovave të mëdha dhe të jashtëzakonshme ta humb durimin dhe guximin, e mbi të gjitha mos lejo ta humb drejtpeshimin…” – i thoshte vetes At Gjon Nikollë Kazazi (1702-1752) i Gjakovës, ne shënimet e tij. “Me keqardhje “të thellë – thoshte Kajmekami i Gjakovës, iu lajmëroj se në Gjakovë ka shpërthyer sëmundja e rrezikshme e murtajës. Ishte më 28 Mars 1747… Forma më e shpeshtë nga Xenopsylla cheopsis e murtajës, vjen pas një pickim i morrit të minjve. Ajo së pari i sulmon dhe i zhduk minjtë, dhe me mbytjen e tyre, e vazhdon te njeriu. Pas një inkubacioni një javor sëmundja shfaqet ashpër dhe mbjell vdekje. Kjo është murtaja Bubonike. …Dhe qyteti i Gjakovës, që nga Pashtriku, deri te mbrenda Drinit, nga Nënshkëlzeni e deri te Lumbardhi i Deçanit, shpallej karantinë.

Gjon Nikollë Kazazi nuk dëshironte të ngarkohej, si thoshte ai, me mëkatin e dyshimit të padëshiruar, por koha ka me tregue dhe mund të thuhet se kjo e ligë nuk ka pikur nga qielli. “Lufta nuk zgjedhë mjete. Në krahinat kryeneçe, shkruan Jusuf Buxhovi (Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit), mund të bëhet ajo edhe me anë të mikrobit të padëshirueshëm që vret mijëra herë më shumë se arma dhe nuk le gjurmë. Mendja e njeriut nuk ka fund kur janë në pyetje shkatërrimet”. Gjon Nikollë Kazazi e kishte lexuar se murtaja e para njëqind vjetëve poashtu në Gjakovë nuk i kishte dhënë rezultatet e pritura falë gjeturisë së vendasve. “… Unë, Gjon Nikollë Kazazi, i biri i Pjetrit, dëshmoj për mënxyrën që na ka ra mbi kokë dhe rrezikun të mbesim të shkëputur nga bota… Ky kërcnim lidhet me çfaqjen e murtajës për të cilën thuhet se është midis nesh, sadoqë ajo ende nuk është dëshmuar…(inkubacioni i pritur vazhdon F.Xh.)…por shumëçka që këtu lidhet me sëmundjen, lë për të dyshuar se ajo është pjellë e ligësisë së robit….”.

Pra, sëmundja ishte sjellë kastile që nga viset e largëta të Lindjes me të sëmurë, të shoqëruar me përcjellje po nga ata që e kanë derdhur sëmundjen. Kjo ishte pjesë e një loje të rrezikshme që bëhej me qëllime të caktuara nga zyrat që merreshin me shkatërrimin apo zhvendosjen e popujve, aty ku biente kufiri në mes të dy botërave. E ngjashme kishte ndodhur në Gjakovë (1972), kur u karantinua Gjakova me prurjen e sëmundjes së lisë (variola vera), shpërthimi i fundit në Evropë i kësaj sëmundjeje. Sipas shtypit jugosllav të kohës, sëmundjen e pat sjellë një haxhi mysliman shqiptar.

“Çudë, për besë – fliste populli, çudë e madhe. Flitet e përflitet për këtë të zezë sëmundje e kurrkund nuk hetohet”… Kurse në të njëjtën kohë Kajmekami kërcnohej: “Ata që dyshojnë në sëmundjen, janë armiq të Perandorisë dhe të gjithë ata që e hapin fjalën se nuk ka sëmundje dënohen pamëshirshëm” (?) Pritej me padurim dhe me imtësi të planifikuar të çfaqej sëmundja.

“Otomanët, meqenëse nuk arritën të krijojnë ‘njeriun e ri’ në këtë anë, i cili do të ishte i së ardhmes dhe si i tillë nuk do të kishte mendim të vetin, nuk do të kishte të kaluar, me një energji të pashtershme një ditë sjelljet e tij të mos shfaqeshin si pjesë e veprimit dhe e të menduarit sipas urdhrave” (J.Buxhovi, po aty). Murtaja ishte pjellë e strategjisë: “Tek e fundit, sëmundje ka pasur dhe gjithmonë do të ketë, pse t’ua vejmë veshin gjithaq kur ato vijnë nga i madhi që mendon për të gjitha?” e qetësonte Kajmekami parinë e Gjakovës, në Marsin e vitit 1747. “Por, koha e duhur eci dhe sëmundja u çfaq, sëmundja nuk erdhi nga zoti, por nga robi, sëmundja u çfaq sipas rendit të paraparë dhe e dijshin mire ata rrjedhën e saj” – vazhdon tutje Gjon Nikollë Kazazi në shënimet e tij. Pastaj Gjakova do të bëhej varri më i madhi në botë ku dhjetëra e mijëra të dënuar me vdekje të futeshin në te.

Qytetarët habiteshin që sëmundja paraqitej në mënyrë të përzgjedhur (selektive) nëpër mëhallë të qytetit. Kishte, vallë hile edhe aty?… Sëmundja përhapej dhe fikej, falë gjeturisë së kundërveprimit të qetë, që në të vërtetë ngërthente kundërvënien më të ashpër, jo me infrastrukturë ushtarake, por me mospërfillje të urdhrave të pushtuesit. Prurja e plakave nga Malësija që i përdornin dregëzat e nxjerra nga hunda e të sëmurit që pastaj me anë të grrithjes në lëkurën e dorës dhe fërkimit me gjakun që shfaqet i futnin të sëmurit kundërmikrobin në trup dhe kështu i bëhej ballë sëmundjes. Plakat grithëse ishin shpërndarë në katundet e Malësisë e Rekës dhe kudo i kishin grrithur të sëmurët. “Pushtuesit e dinin mire që krahas çkombëtarimit, asimilimit dhe shuarjes së popujve të padëgjueshëm të prekin edhe qendrat nervore ku rrënohej intelekti i tyre dhe shkaktohen çrregullime mendore dhe shpirtërore që barten brez pas brezi…” ( Jusuf Buxhovi, Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit.1982). “Ndodhi të së djeshmes që kanë ndodhur në të nesërmen e sotme…”.

Imzot Gjon Nikollë Kazazi lindi në Gjakovë, më 1 janar 1702. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa studimet teologjike i filloi në Kolegjin Ilirik të Shën Pjetrit, i vazhdoi në Kolegjin e Shën Palit në Fermo e i kreu ne Kolegjin Ilirik të Loretos, ku studioi gramatikë, retorikë e filozofi. I nisi studimet kur ishte djalë i ri, 18 vjeç; i kreu në vitin 1727, kur mori edhe titullin doktor në filozofi e teologji. Po atë vit u shugurua meshtar. 41 vjeç do të shugurohej ipeshkëv i Shkupit. Sapo u kthye, kryeipeshkvi Mikel Suma, e emëroi misionar ne Prizren. Më pas kaloi nga Prizreni ne Gjakovë, për shërbim baritor, të cilin e kreu se bashku me dom Anton Teodorin.

Meqë dallohej për zgjuarsi dhe aftësi te veçantë, imzot Suma e emëroi dom Gjonin vikar të përgjithshëm. Me propozimin e Imzot Vinçenc Zmajeviqit, Kazazi u emërua vizitator apostolik i kryeipeshkvisë së Sofjes dhe ipeshkvisë së Nikopolit, në Bullgari. Me 23 shtator 1743, Papa Benedikti XIV e emëroi imzot Gjon Nikollë Kazazin kryeipeshkëv i Shkupit. Palion e mori në Romë, me 16 dhjetor 1743. Gjatë qëndrimit në Romë, në vitin 1743, imzot Kazazi zbuloi ne Bibliotekën e Propagandës Fide të vetmin ekzemplar të ruajtur deri më sot të ‘Mesharit’ të dom Gjon Buzukut, botuar ne vitin 1555. Kryeipeshkvi i Shkupit vdiq me 5 gusht te vitit 1752, duke lënë gjurmë të pashlyera ne historinë tonë dhe si zbulues i parë i librit më të vjetër të shtypur, që njihet deri me sot. Sipas të gjitha gjasave varri i tij gjendet ne rrethinën e Gjakovës.