Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

HESHTJA BIBLIKE SHQIPTARE NË GJUHËN ANGLEZE

by

Ramiz Kuqi, Biblical silence, Amanda Edit, Bukuresht, 2013)/

 Nga Baki Ymeri/

Flasim për heshtje edhepse heshtja nuk është heshtje por zhurrmë dhe kushtrim për informimin e botës lidhur me fatin e një kombi kreshnik që ka dhënë dhe është duke dhënë kontribut permanent për demaskimin e barbarisë. Libri më i ri i Ramiz Kuqit (Heshtje biblike/Biblical silence), i kushtohet bashkëshortes së tij dhe opinionit anglez lidhur me inspirimet shqiptare të një shpirti të prekur nga flatrat e engjëllit. Kemi theksuar dhe vlen ta përsërisim se Ramiz Kuqi është poeti i stinëve, poeti i dhembjes, misionar i mallit dhe nostalgjisë, poeti i detit dhe i valëve të fjalëve. Poeti sipas autorit është “engjëlli i natës”, një zë i heshtur që përpëlitet mes dy zjarreve, kur „Njëqind vjet/ Një ëndërr atdheu kam”. Përkthimi dhe parathënia në gjuhën angleze i përket Zonjës Patricia Lidia. Po ia japim fjalën.

Një zë i ëmbël i poezisë shqipe

Të shkruash për një autor të ri nga Kosova, të cilin ta nxjerr në rrugë përkthyesi nga një kulturë, nga një qytetërim dhe nga një mendim tjetër, është një gjë e jashtëzakonshme dhe interesante. Duke e lexuar, përpiqesh të deshifrosh çdo sintagmë, çdo bashkëpërkim, dhe pastaj ta riintegrosh në kontekstin inicial, për ta inkorporuar në fushën e kuptimit të përgjithshëm. Kur flasim për poezinë e mërgimit, autori duke qenë poet shqiptar i vendosur në Norvegji, gjithçka duket interesante po qe se vërejmë se si po zhvillohet kultura nacionale origjinale dhe historia personale që kryqëzohet me të gjitha elementet tradicionale të djepit të ri kulturor, rezultati duke qenë një mrekulli: ushtrimi më i mirë i imagjinatës dhe krijimtarisë së mundshme.

Poezia e Ramiz Kuqit nuk të bezdis. Përkundrazi, përmes poemave të tij, Ramiz Kuqi mbulon një paletë të gjerë problematike, duke filluar nga nostalgjia ndaj vendlindjes së tij, revolta qytetare ndaj shqetsimeve të jetës, e deri te integrimi i atdheut në spektrin e qytetërimit europian. Në poezinë e tij ekziston një farë heshtjeje mistike, metaforike, paqësore dhe miqësore, një farë klithjeje pa zhurmë, një zë i veçantë trishtimi e përmallimi. Nuk është qetësia përpara furtunës apo butësia pas shiut. Është përmallimi ndaj atdheut mëmë, malli i dashurisë ndaj dritës së vendlindjes së tij, aq e largët dhe aq e turbulluese si pasojë e bujshmërisë së politike interne. Dhe të gjitha këto përmallime janë të materializuara përmes një heshtjeje biblike. Një titull absolutisht i meritueshëm, që përbën edhe boshtin kurrizor të librit.

Vargjet e tij janë të shkruara me një zë dhembshmërisht të ëmbël. Ato janë një trajnim shpirtëtor për të shuar të gjitha këtë përmallime që në poezinë „Mesazh” të ftojnë të zgjohesh, se dita po degdiset. Preki rezet e diellit duke u mbështetur mbi barin e njomë, thekson autori, dhe shton me fjalë të tjera: Mos hyr tinëzisht në çdo varg, por zgjohu se në dritaren e fjalës, ëndrra nuk ka dy faqe. I ndodhur në një moshë të maturisë, autori e përjeton çdo çast si një eveniment (ngjarje), si një përmbushje shpirtërore. Koha, vitet, të gjitha kalojnë aq shpejt, saqë harrojmë të shijojmë jetën dhe çastin ptezent. Apo më tej, në „Çdo germë”, ku rrokullisen stinët nëpër orteqet e dëborës, kur hyjnë në kllapa fjalët e hijshme, kur thirrjet i merr stuhia duke i shkulur nga rrënjët. Si t’i besoj vallë kësaj, pyet autori: „Mos ishte vallë një ëndërr!.

Madje edhe dashuria e kënduar nga poeti duket si një pjekuri e levarashtë. Një dashuri që të shpie mbi kulmet impresionuese të intimitetit dhe besimit që e bën të mundshëm shprehjen e qenjes në nivelet më të larta, pra rrëfimin e mrekullisë dhe sublimes së vetë qenjes, që mbrëmë të ka kërkuar nëpër faqet e librave, porsi era kur vjen me shiun, kur poeti ulet mbi fjalë, ndërsa malli i zgjuar i stinëve, ia degdis gjumin rrugëve të harresës. Shqiptari i natës pa gjumë ndjen puhinë e lehtë të liqenit, valët e ëndrrave apo ëndrrat e valëve të detit, të ngulfatura në dhembjet e natës, mbrëmë kur hëna mbeti pa fjalë dhe nata pa gjumë.

Ramiz Kuqi, përmes vargjeve të tij dëshmohet të jetë poeti i stinës, ndjenjat e tij duke u modifikuar sipas ndryshimeve të natyrës. Pranvera gjen një vend të veçantë në vargjet e tij, atje ku poeti e ndjen veten si një foshnje e degdisur oqeaneve, duke i puthur bjeshkët e vendlindje në pdo pranverë. Nëpër damarët e gjakut tim i kam mbjellur ëndrrat, dhe ja ku jam, thot poeti: „A s’po më sheh? A s’po më njeh?” Vera është stina e dashurisë së shenjtë. „Mbaj mend një verë të bukur/ Brigjeve të Detit të Zi/ Me kujtime të bardha/ Duke ardhur me dallgë/ Tek bregu duke u ndalur/ Të shihja/ Si e puth detin/ Me buzë/ Si e përqafon/ Ia ledhaton sytë/ Gushën e llërët/ Si futesh/ Në gjoksin e tij/ E përpëlitesh/ I vetmi dashnor isha/ Që të donte/ Me një mall të pashuar!/ Sa vargje kam shkruar/ Për Ty e detin/ Dashnor stinësh/ Sa vargje kam shkruar?”

Vjeshta është stina e nostalgjisë, e përmallimit, autori duke qenë njëherit, siç patëm thënë, poet i mallit, i dhembjes dhe nostalgjisë. Për të, dashuria gërshetohet me përmallimin, duke rezultuar vargje të një vlere të veçantë, me qetësinë e thyer të natës, me një klithmë foshnjeje, me një grua fisnike që ia fshin lotët, me një krokamë sorre që e gërvish qetësinë e vargut. Ja pra se si, në diskursin e tij poetik jehon një përmallim vjeshte, në një natë me shi, e tretur diku në largësitë e paskajshme, kur nata mbeti pa emër. Dimri shqiptar i Ramiz Kuqit ta përkujton dhembjen që struket në vargjet e Bakovias. Nuk është një dimër o bardhë, magjik, përrallor në buzë të vatrës, por një dimër i ashpër, plot shtypje dhe përgjërim. Ai shëmbëllen me një ditë pa ëndrra kur gjithçka duket e heshtur, kur as era nuk fërshëllen, dhe as valët e detit nuk shungullojnë, „në këtë mëngjez të ngrirë, kur acari ka depërtuar kahmos, kur edhe vargjet shqepojnë në strofa”. „O zot/ Si është çmendur dita e sotme?” Dhe si janë çmendur stinët, dhe ku janë ëndrrat e ditës së sotme, pyet poeti, kur hëna ka mbetur e çveshur, dhe kur edhe qiellit i duhet një pasaportë e re!

Ndërkaq, mbi të gjitha, sentimenti më i lartë është ai i patriotizmit, si një ndjenjë dashurie dhe devotshmërie ndaj atdheut dhe popullit, si vetëdije dhe identitet kombëtar. Fjala „atdhe” i tingëllon poetit njësoj si fjala „nënë”, ndërsa dashuria ndaj atdheut shtohet paralelisht me kohën, së bashku me kalimin e viteve në mërgim, atje ku edhe vargjet kanë dhembje: „Pi edhe sonte/ Mos e var/ Hënën mbi buzë/ Nuk është jeta/ Përrallëzë/ Ezopi/ Nesër/ Do jetë vonë/ Pendimi vetë.” (Pa titull). Në përfundim, lirisht mund të themi se kemi para nesh një poet kompleks dhe komplet, një poet të stinëve, të mallit, të dhembjes dhe nostalgjisë, dhe sidomos një patriot të vërtetë, që vuan në mërgim pa e braktisur kurrë dashurinë ndaj atdheut. I këtillë është shqiptari i do vargjeve të shkruara me zërin e një dhembjeje të ëmbël, të gjitha këto duke qenë një strërvitje shpirtërore për t’i shuar përmallimet e kësaj bote.

  ***

Ramiz Kuqi was born in the countryside of Kotlina, Kacanik village (Republic of Kosova). After primary school at Kotlina and high school in Ferizi, he graduated Albanian language and literature at the Universities of Skopje and Prishtina. He was professor at the “Skenderbeu” High School in Kacanik and, between 2005-2010, was director of the “Aga Xhite” College and collaborator at the Private University “Universum” in Ferizi. He is master of literature and member of the Writers Union of Kosova. He wrote his first poems as a student, publishing his first poem in the literary magazine “Jeta e re” from Prishtina (1977). He worked with numerous newspapers and literary magazines in Kosova and Macedonia. He is the author of the volumes “Shared branch” (Rilindja Publishing House, Prishtina, 1997), “A piece of sun” (Rozafa, Prishtina, 2012), “Homeland, metaphor of pain” (Prishtina, 2012), “Biblical Silence” (Romanian-Albanian bilingual edition, Amanda Edit, Bucharest 2013). The monograph “Aspects of Ndre Mjedja’s literary work“, master degree thesis, is yet in print. He is also published in the anthology “Unquenchable fire“, Bucharest, 2012. Occasionally he writes reviews about authors and their literary works. Since 2010, he lives and creates in Norway’s capital, Oslo.

 LONGING FOR LONGING AND YEARNING

   (A Sweet Voice of the Albanian Poetry)

Not seldom have I said, so, at the risk of repeating myself, I declare: writing about an author unknown to yourself, that chance brings in your the way (chance named Baki Ymeri this time) from another country (Albania, in this case, so another culture, another civilization, another way of thinking) is something extremely interesting. You try to understand, step by step, every phrase, every counterpoint and then reintegrate it into the initial context, to make it part of the overall meaning. When we talk about poetry of exile (Albanian poet established in Norway), everything is particularly interesting, as we can observe how the original national culture and the personal history intertwine with all the traditional elements of the new cultural swing, the result being a miraculous one: the most wonderful imagination and creativity exercise possible!

Ramiz Kuqi’s poetry does not deny itself. Through his poems, Ramiz Kuqi covers a wide range of problems, starting with nostalgia of the native land, integration in his adopted country and civic revolt against the vicissitudes of life. In his poetry there is a kind of mystical, metaphorical, peaceful and friendly silence, a silent yelling, a cry of longing and sorrow. It’s not the calm before the storm or the silence after the rain. It’s the longing after the motherland, the longing for the love of the native land, so far away and so turmented by the inner political struggles. And all these longings are materialized in a silence. A biblical silence. An absolutely worthy title, which is also the backbone of the book. His lyrics, written with a painfully sweet voice, are a spiritual treatment to settle all these longings: „Wake me up/ Because the day runs./ Touch the sunlight/ Today./ Lie on the tender hey/ Smelling of lilac./ Do not enter mysteriously/ In every verse./ Wake up/ In the window the word!/ The dream hasn’t got two faces./ If you are invited/ Smile as you know!/ Wake up/ I stay awake!” (Message)

As an adult, the author lives every moment as an event, as a spiritual fulfillment. The time, the years, the life, all pass so quickly that we forget to enjoy the present moment, the life „Rolls/ As a snow avalanche./ The seasons/ Entered in parentheses/ The fine words, the invitations/ Have been taken by the wind/ Snatching them from the roots?/ My god/ How can I believe again!/ Had it been a dream?” (Each letter) Even the love sung by the poet in his lyrics is mature. It is a love that leads to impressive heights of intimacy and trust and allows the sincere manifestation of the being at the highest levels, that is the wonderful and sublime expression of his own being. Ramiz Kuqi proves to be season’s poet, his feelings are changing as nature changes. Spring, his lyrics are sharp and full of tone: „I grew/ As the lost child/ Through oceans./ I have kissed the mountains every/ Spring./ Through my blood/ I seeded the dreams/ And/ Here I am./ Don’t you see me?/ Don’t you know me?” (Fall). Summer is the season of love, the sacred love: „I remember a nice summer/ At the Black Sea/ With white memories/ Coming on waves/ Stopping at the bank/ I see your/ How you kissed the see/ With your lips/ How you embraced it/ Comforting its eyes/ The crop and the arms/ How you entered/ In its womb/ Quailing/ I was your only lover/ That desired you/ With an unquenchable longing!/ How many poems have I written/ For You and the see/ How many poems have I written…” (How many lyrics have i written)

Autumn is the season of nostalgia, of longing, Ramiz also being, as we have shown, the poet longing, of pain and nostalgia. For him, love intertwines and interpenetrates with longing, resulting lyrics of special value: „On autumn’s face/ Wrinkles of leaves hide/ Empty comes the rain/ Season with hair/ and I/ not even a thread have I taken/ Not even as sample/ In the barber shop/ On autumn’s face/ Winds flutter./ How to strip this sky/ So that tonight/ I can see the lake’s eye/ Lasgush!” (Season with hair) Winter is a Bacovian one, predicts only evil and pain. It is not a white, feerical, like a fairy-tale by the fireside winter, but a hard winter, filled with oppression and longing: “Today has no dreams./ Everything seems quiet,/ The wind no longer blows,/ Neither the waves./ This morning has frozen,/ The cold penetrated everywhere,/ the verse is limping in the stanza./ God! how come today went crazy?/ How quickly has birth shut down in loneliness./ Words quarrel at the table of oblivion,/ Revenges melted/ The story remained half untold,/ I do not know if today took infusion/ The sky needs a new passport/ They have seen the moon washing itself naked,/ Where are the dreams of today?” (How the season went crazy).

But above all, the most striking feeling is patriotism, the love and devotion for the motherland and the people, consciousness and national identity. The word “home” sounds to the poet like the much-adored word “mother” and his love as a son (of the country) increases over time, as the years in exile pass by: „My God/ How much pain these lyrics/ And this evening have./ Hold the tear/ Homeland! My God/ The sky has frozen/ The stone has become/ This pain./ Chimera/ Do you see the soul/ Crying?/ My God/ How much pain these lyrics have/ And your birds/ On the wandering roads!/ Hold the tear/ Homeland!”(Tears of the soul)

To sum up, this book is the work of a complex and complete poet, a poet of the seasons, of longing, pain and nostalgia, but above all, a true patriot, who suffers from exile and loves his hardly turmented homeland. His lyrics, written in a painfully sweet voice, are a spiritual treatment to settle all these longings. (Patricia Lidia)

 Ramiz Kuqi u lind në fshatin Kotlinë të Kaçanikut. Shkollën fillore e kreu në vendlindje dhe Kaçanik, të mesmen në Ferizaj, kurse Gjuhën dhe Letërsinë Shqipe në Shkup dhe në Universitetin e Prishtinës. Ka punuar në Gjimnazin “Skenderbeu” në Kaçanik për vite të tëra. Nga viti 2005-2010 ka qenë drejtor i Kolegjit “Aga Xhite” dhe bashkëpunëtor në universitetin privat “Universum” në Ferizaj. Është magjistër i Letërsisë dhe anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës.  Bëlbëzimet e para poetike i ka bërë si student. Poezinë e parë “Një natë” e ka botuar në revistën letrare “Jeta e re”, në Prishtinë (1977). Ka bashkëpunuar me shumë gazeta dhe revista letrare në Kosovë dhe në Maqedoni.  Ka botuar vëllimet me poezi “Degë e ndarë”, “Rilindja”, 1997, “Asnjë zog”, “Rozafa”, 2000, Prishtinë, “Një copë diell”, “Rozafa”, Prishtinë, 2006, “Atdheu, metaforë e dhembjes”, Prishtinë, 2012. “Heshtje biblike”  (shqip-rumanisht, Amanda Edit, Bukuresht, 2012). Në ndërkohë iu botua edhe një vëllim me poezi në gjuhën suedeze (”Biblisc Tystnad”). Në botim e sipër është edhe monografia “Aspekte të krijimtarisë letrare të Ndre Mjedjes”, punim i magjistraturës. Është prezent në antologjitë “Zjarr i pashuar” dhe ”Vargu në përjetësi”. Shkruan herë pas here vështrime për autorë dhe vepra letrare.  Nga viti 2010 jeton dhe krijon në Oslo të Norvegjisë.

Poezitë e Gjeke Marinajt në gjuhën rumune

by

Para disa ditësh, doli në Bukuresht, në gjuhën rumune, vëllimi „Prizonierul absenței” (Duke u dorëzuar te mungesa), poezi nga Gjekë Marinaj. Përkthyesi i vëllimit është Marius Dobresku, një nga përkthyesit më prodhimtarë të letërsisë shqipe në botë. Dobresku ka botuar, gjithashtu, disa autorë shqiptarë të mërgimit, si Ramiz Gjini (USA) dhe Arbër Ahmetaj (Svicra), por edhe romanet dhe novelat e shkrimtarit tonë të njohur Ismail Kadare. Vëllimi i Marinajt përmban realizimet më të mira të këtij autori nga Dallas, midis tyre dhe „Kuajt”, e njohur në Shqipëri si një nga veprat më të guximshme të viteve të fundit të diktaturës komuniste. Marinaj është profesor në Universitetit e Dallasit dhe doktor i shkencave. Vëllimi „Prizonierul absenței” ka një parathënje nga studiuesi rumun Radu Voinesku, i cili e vlerëson poetin shqiptar si një nga autorët më të mirë të Ballkanit.

“Falja e Gjakut” në mesin e 100 filmave më të mirë

by

Nga BEQIR SINA, New York /

 NEW YORK : Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas shfaqjeve në Shqipëri, Kosovë, dhe mbretërinë e kinemasë në New York, ku ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, dhe është kurorzuar me disa çmime dhe medalje prestigjoze të kinematpgrafisë amerikane, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj është renditur në mesin e 100 filmave më të mirë në listën e portalit film.com(www.film.com)

 “The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut”:/

 Filmi “The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut” , ngjarja, aktorët dhe gjuha e përdorur shqiptare: SHBA, Shqipëri, Danimark, Itali, 2010,
Metrazhi 109 min
Gjuha : Shqip
Director: Joshua Marston
Aktor: Tristan Halilaj, Sindi Lacej, Refet Abazi, Ilire Vinca Celaj
Skenografia shkruar: Josha Marston, Andamion Murataj

Nik, është shtatëmbëdhjetë vjeç dhe është në vitin e tij të fundit në shkollën e mesme në një zonë veri të Shqipërisë. Ai është diçka që tregon një njeri energjik. Nik, ka vendosur që, sa më shpejt tani që ai ka në duart e tij diplomimin e shkollës në duart e tij, të ndryshojë jetën. Ai dëshiron të hapë një internet kafe. Ai gjithashtu ka filluar kohët e fundit, të shfaq dhe dashurinë imtime, ka ndjenja për vajzat – dhe ka rënë në dashuri me një vajzë në klasën e tij në shkollë. Ndërkohë, e motra e tij Rudina, është pesëmbëdhjetë vjeçe, edhe ajo ka një ide të qartë se çfarë ajo dëshiron nga jeta dhe ëndrrat që e ndjekin atë deri sa të përfundojë edhe universitetin.

Por, gjithshka duket se është “fashitur” mbasi familja e tyre është në gjak. Familja e tyre ka qënë e përfshirë në një luftë mbi pronësinë e një toke dhe babai i tyre është i akuzuar për vrasje. Nga të gjitha këto “anë të pa dirtë” të jetës së këtyre dy fëmijë fare të rinjë, Nik dhe Rudina duket se e gjejnë veten për të u tërhequr nga “pjesamrrja e tyre” në një hakmarrje e tmerrshme.

E cila sipas diktatit të Kanunit, ligjet shekullore të Shqipërisë tradicionale, asnjë nga anëtarët meshkuj të familjes së tyre – përfshirë edhe të rinjt edhe vëllain i tyre shtatë-vjeçar – nuk mund të largohet nga shtëpia.

Intervistë me regjizorin Amerikan Joshua Marston dhe bashkë-Skenaristin dhe Producentin Shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj

“Përtej gjakut “rrëfim” në Amerikë

BROADWAY – MANHATTAN NYC: Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas Shqipërisë dhe Kosovës, ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, përgjatë fundjavës së çmimeve Oscar. Ky film ka mundur të ketë mesataren më të lartë deri tani për shitje biletash të një filmi të sapoprezantuar. Kompania Distributore “Sundance Selects” vendosi menjëherë që filmi të hapet dhe në kinema të tjera në shtete të tjera të Amerikës dhe do të shtrihet, sipas kompanisë distributore, edhe në 20 tregjet më të mira në fund të muajit mars dhe muajin prill.

Meqenëse, një vit më parë filmi po shfaqej me plot sukses në Nju Jork, në metropolin e botës, kryeqendrën botërore të artit, kulturës dhe filmografisë, gazetari ynë në këtë qytet Beqir Sina, u takua dhe foli me dy protogonistët kryesorë të këtij filmi, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj.

B.S.: Zoti Marston, dihet se ju punuat në Shqipëri për një film në gjuhën shqipe. Ju shpenzuat shumë kohë në Shqipëri në kërkime për skenarin e këtij filmi dhe më vonë për prodhimin e tij. Çfarë mësuat në Shqipëri?

Joshua Marston: Po! Unë punova për gati tre vjet për realizimin e këtij filmi. Shpesh mu desh të jetoj në Shqipëri, ku mësova të flas gjuhën shqipe dhe duke punuar me shqiptarët rrëfyem një ngjarje aktuale shqiptare. Kështu që pas kësaj eksperience që pata nuk ka sesi të mos ndihem pakëz shqiptar. Për këtë do t’ju rikujtoj edhe ish Presidentin e SHBA-ve, John F. Kennedy kur më 26 qershor 1963 vizitoi Berlinin Perëndimor dhe tha: “Ich bin ein Berliner” (gjermanisht)- “I am a Berliner” (anglisht) dhe po t’a përkthejmë në shqip: “Unë jam berlinez”.

B.S: Për të gjithë ata burra të huaj që vizitojnë Shqipërinë, mbase pyetja e parë që mund tu bëhet është: “A e provove rakinë shqiptare?”

Joshua Marston: Po, përveçse mësova gjuhën, mësova dhe të ngre dolli (qesh). Unë mësova diçka më të rëndësishme: që pavarësisht tragjedisë së gjakmarrjes, Shqipëria është një vend me tradita të pasura ku mikpritja dhe besa janë të një rëndësie të veçantë. Shpesh e më shpesh jam impresionuar me ngrohtësinë njerëzore me të cilën shumë shqiptarë na kanë mirëpritur, duke na hapur dyert e shtëpieve e duke ndarë me ne copëza jete mjaft të rëndësishme të jetës së tyre. Nuk do të kishim mundur kurrë ta bënim këtë film, nëse nuk do të kishim gjetur këtë mbështetje dhe këtë mikpritje.

B. S: Andamion, Joshua Marston, në një deklaratë, eshte shprehur se ky film përbën një hap historik në bashkëpunimin midis kinematografisë amerikane dhe asaj shqiptare. A është i tillë edhe për ju dhe përse ?

Andamion Murataj: Ky film jo vetëm që është bashkëpunimi më i rëndësishëm midis Shqipërisë dhe Amerikës në fushën e artit, por suksesi i tij hap një rrugë të re, shumë të rëndësishme për bashkëpunime të tilla në të ardhmen e afërt. Shqipërisë e Kosovës si shtet më vete, pra kombit shqiptar në përgjithësi nuk i kanë munguar as historitë, as talentet, por si në çdo fushë tjetër janë prodhimet mediokre si dhe zyrtarët mediokër, që ia kanë zënë frymën vlerave të vërteta kulturore. Siç ka ndodhur, bie fjala edhe herë të tjera në historinë e Shqipërisë, edhe tani në historinë e kinemasë u desh ndërhyrja e amerikanëve që filmi shqiptar dhe kultura shqiptare të ngrihen në nivelet që meritojnë. Shpresoj që peripecitë dhe barrierat që iu vunë këtij filmi nga të papërgjegjshmit dhe dashakeqët e Shqipërisë të mos përsëriten më në të ardhmen.

B. S: Eshtë folur për sukeses në Shqipëri, Kosovë e viset shqiptare. Ndërkohë “Falja e Gjakut” është vlerësuar me “Ariun e Argjendtë” në Berlin, Çmimin Special të Jurisë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Hamptons të Neë York-ut, për skenarin më të mirë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Çikago, etj. Mirëpo, mediat amerikane shkruajnë se “Falja e gjakut” është skualifikuar pa të drejtë për të prezantuar Shqipërinë në OSCAR- ët e sivjetshëm. Si e komentoni ju këtë fakt ?

Andamion Murataj: Nuk kam se çfarë të shtoj në këtë histori (turpi, për ata që e bënë), që tashmë është një kapitull i mbyllur. Si edhe më parë në historinë tonë, edhe kësaj rradhe ishim vetë ne shqiptarët që i sollëm dëmin më të madh suksesit dhe u bëmë barriera kryesore e këtij filmi. Fatkeqësisht, është e trishtë që edhe në këtë shekull lutja e Konicës: “Ruje Zot Shqipërinë prej Shqiptarëve” mbetet po aq aktuale. Por, nga ana tjetër tingëllon shpresëdhënëse thënia e Nolit: “Mbahu nënë e mos ki frikë, se ke djemt në Amerikë.” Ishte pikërisht komuniteti shqiptaro- amerikan, të cilit i jam thellësisht mirënjohës, që ishte kontribuesi dhe suportuesi kryesor i suksesit të këtij filmi në kinematë amerikane. Ata e kanë kuptuar se tashmë është bërë domosdoshmëri inkurajimi dhe mbështetja e prodhimeve të tjera shqiptare me histori dhe trajtim bashkëkohor, larg mediokriteteve dhe zgjidhjeve romantike folklorizante.

B S: “Falja e Gjakut” që prej datës 24 shkurt ka filluar jetën e tij në kinematë amerikane, duke sjellë kështu një copë nga tradita e gjakmarrjes në Shqipëri. Duke ndjekur opinionet e shikuseve, ka edhe mendime të tilla: “Titulli, nuk është i përshtatshëm, pasi në film gjaku nuk falet kurrë dhe filmi mbaron ashtu..!”…

Andamion Murataj: Gjakmarrja është një traditë shqiptare prej të paktën 600 vjetësh dhe do të ishte naïve të besoje që në kuadër të një filmi të tillë realist gjakmarrja të zgjidhej me nota optimiste. Ajo çka ky titull ngërthen është falja si koncept, që nuk konsiston vetëm në faljen e të tjerëve përballë, por dhe në faljen brenda familjes, brenda gjakut. Filmi në esencë është një reflektim i sinqertë mbi një realitet që na dhemb të gjithëve dhe më shumë se një zgjidhje utopike, ndërton një urë drejt faljes! Palët në film kanë hedhur vetëm hapin e parë, atë hap që unë besoj se edhe shoqëria shqiptare tashmë e ka hedhur. Epoka e re e zhvilimit apo europianizimit, siç quhet nga shumëkush, kjo kohë e zhvillimit midis internetit dhe urbanizimit do të lidhë e do të integrojë Shqipërinë me Europën jo vetëm materialisht, por do të emancipojë shoqërinë shqiptare në përgjithësi. Pjesë e zhvillimit është konsolidimi i kulturës së shtetit dhe të ligjit, mbyllja e kapitullit të qeverisjes prej ligjeve të Kanunit!

B S: Si e shihni marrëdhënien e filmit me prezantimin e imazhit të Shqipërisë, jashtë “çarçafit” të bardhë?

Andamion Murataj: Besoj se ka ardhur koha që ne, shqipëtarët t’i rrëfejmë botës me gjuhën e artit historinë tonë, botën tonë shpirtërore. Dhe mënyra më e mirë, për të rrëfyer këtë është kinemaja. Kinemaja si art, sintezë i arteve të tjera të jep mundësinë që në pak minuta komunikimi të flasësh shumë. Ne e njohim Italinë, Amerikën, Kinën, Francën, Indinë, etj. para së gjithash nëpërmjet filmave. Po kështu të huajt gjithnjë e më shumë do të na gjykojnë ne nga kinemaja. Sa më cilësore ta kemi kinemanë aq më tepër shërbim të very i bëjmë imazhit kombëtar. Hisoria jonë, bota jonë shpirtërore është shumë e pasur dhe ngërthen ngjarje të mëdha e të vogla, që premtojnë për filma cilësorë, ku secili prej tyre do të ishte vetëm një gur i mozaikut.

B. S: Shumë shikues në një forum pas shfaqjes kanë bërë komentin se “ndihen sikur shohin një film të vërtetë, gati dokumnetar”…

Joshua Marston: Për të arritur që gjithçka të jetë e vërtetë, që gjithçka të ndihej e vërtetë, më duhej t’i kuptoja të gjitha detajet, jo vetëm kur flitet për Kanunin dhe gjakmarrjen, por edhe kur flitet për jetën e përditshme. Përshembull më duhej të kuptoja mirë se cilat janë vështirësitë dhe shpresat për një të ri në shkollën e mesme në Shqipëri. Unë pata zhvilluar qindra biseda me të rinjtë në të cilat bëra mijëra pyetje, që të kuptoja jetën e tyre.

B. S: “Falja e gjakut”, trajton një problem social të një pjese të shoqërisë së sotme shqiptare, ndërkohë që kemi parë se po shënon sukses ndërkombëtar filmik, të paktën në SHBA. Sipas jush pse?

Andamion Murataj: Ju faleminderit për këtë pyetje! Kjo tregon se arti vërtet gjeneron nga problemet. Filmi “Falja e Gjakut”, bën pikërisht këtë: në mënyrën më të ndershme përpiqet të rrëfejë një aspekt të kulturës dhe traditës sonë. Historia jonë është e mbushur me përpjekeje njerëzore, virtyte, heroizëm, por edhe me humbje e dështime. Janë këto këto përpjekje të çdo individi për të tejkaluar kohën apo parardhësit e tij, për të krijuar një identitet të vetin, përkundër rrymës që përgjithësisht frymëzojnë artin. Kjo ndodh dhe me kombet e tjera dhe ky nuk është një proces i mbyllur. Ne e krijojmë identitetin tonë kulturor përditë me çdo vepër tonën. Filmat nuk janë domosdoshmërisht “udhërrëfyes turistikë” për asnjë vend, por rrëfime të përpjekjes njerëzore në tërë thellinë dhe kompleksitetin shpirtëror të saj.

B. S: Filmi theu rekordet në Shqipëri përsa i përket shikueshmërisë, veçanërisht në brezin e ri. Edhe tani në Amerikë, është publiku shqiptaro- amerikan, ai që ka mbushur masivisht kinematë për të parë këtë copëz Shqipëri në Amerikë, këtë copëz që vjen nga vendi i tyre. Si ndihesh pas këtij vlersimi me nota patriotike të publikut shqiptar, sidomos këtu në SHBA, ku premiera ka ngjallur interesim të jashtëzakonshëm?

Joshua Marston: Jam shumë i lumtur kur njerëzit dalin nga kinemaja pas shfaqjes dhe më thonë që ndihen sikur filmi të jetë bërë nga një regjisor shqiptar. E vërteta është se më vjen mirë që filmi tashmë është bërë pjesë e tyre, e qindra dhe e mijërave shqiptarëve. Ndihem i privilegjuar dhe krenar që pata mundësinë të bashkëpunoj me të gjithë ata.

Intervistoi: Beqir Sina New York March – 2012

FOTO:Joshua Marston dhe Andamion Murataj

SOT DITËLINDJA, “DIELLI” U BË 104 VJEÇ

by

104 vjet! Mbijetesa shekullore ua rrit krenarinë Shqiptarëve të Amerikës, të cilët e mbajtën gjallë këtë thesar të  Kulturës Kombëtare, “Dielli “, që sot i mbushi 104 vjetë -15 SHKURT 1909- 2013-  /

Nga Dalip Greca/

Gazeta më e vjetër e Botes Shqiptare, që vazhdon të botohet në Amerikë, Dielli,mbetet një monument i gjallë i gazetarisë shqiptare dhe i kulturës tonë Kombëtare, që sjell 104 vite histori të shqiptarëve të Amerikës. Në Gjoksin e Diellit ka shumë histori, ka dhe një cmim të tretë në konkursin e shpallur nga Organizata COMMON COUNCILL FOR AMERICAN UNITY, ku morën pjesë 1000 gazeta që botoheshin në Amerikë në gjuhë të huaja, por asnjë vleërsim nga shteti shqiptar, qoftë dhe simbolik. Në Kuvendin e ardhshëm të Vatrës, që mendohet të mbahet me 28 prill 2013, në përvjetorin e 101 të themelimit të Federatës, redaksia e Diellit do të kërkojë botimin si të përdyjavshme, për ta rikthyer në një periudhë jo shumë të largët në të përjavshme, për të realizuar kështu ringjalljen e plotë.

***

Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” sot ka ditëlindjen, të premten, me 15 shkurt mbushi plot 104 vjet. Gazeta”Dielli” u themelua në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë dhe ka si ditëlindje datën 15 shkurt 1909. Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosën që të federohen në Vatër (dita zyrtare e themelimit të Vatrës 28 prill 1912, dita e njohjes nga Shteti i Massachusetts, 10 qershor 1912) Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë. Me 18 Nëntor 1914, Gazeta nisi të botohet tri herë në javë dhe më 9 nëntor 1915 u bë e përditshme nen drejtimin e Kostë Çekrezit. Natyrisht është kjo koha më e artë e Vatrës dhe gazetës së saj Dielli. Historishkruesit e Vatrës dhe të Diellit e kanë bërë tashmë publik faktin se Dielli erdhi si nevojë shpirtërore dhe informuese për shqiptarët e Amerikës në një kohë të vështirë.

Mëkëmbsi i Mit’hat Frashërit, i shumëdturi Hasan Dosti, është shprehur  se “Vatra” dhe “Dielli” na zgjuanë iden’ e zjarrit e të dritës, që do të thotë flakë patriotizmi dhe rreze kulture. Këtyre simbolizmave u janë përgjegjur edhe realitetet”.

Kronika e lindjes së Diellit, është e njohur: Me mbylljen e gazetës “Kombi” të Sotir Pecit në Boston me 10 Janar1909, diktohej nevoja e një tribunë kombëtare për të luftuar për të drejtat e Kombit shqiptar, ndërkohë që ishte mbyllur tashmë dhe Albania e Faik Konicës. Kur qe hapur Kombi me 6 qershor 1906 numri i shqiptarëve sipas regjistrave të kohës ishte rreth 7 mijë,ndërkohë që kur u mbyll gazeta e Pecit, numri i shqiptarëve së paku kishte shkuar në dhjetë mijë. Pa gazetën kombi emigrantët shqiptar kishin mbetur si në shkretëtirë, në terrin e padijes e mosinformimit. Nevoja për një gazetë u bë më emergjente kur xhon turqit burgosën Dervish Himën sepse i gjetën Flamurin e Shqipërisë në gji dhe asnjë gazetë në Shqipëri nuk guxoi që të shkruante e ta mbronte atdhetarin nga frika e represionit turk. Atëhere Konica në Londër dhe Noli në Boston ranë në ujdi për botimin e një gazeta shqip në Amerikë. Deri në atë kohë dy patriotët nuk njiheshin përsafërmi me njëri-tjetrin, por ishin të njohur në distancë duke lexuar shkrimet e njëri-tjetrit në shtypin e kohës si dhe nga letërkëmbimi. Me përpjekjet e të dy kolosëve të mendimit shqiptar të asaj kohe u ndez ky kandil kombëtar, siç e cilëson ish editori Refat Gurrazezi, kandil që ndriçon ende edhe sot në SHBA falë kontributit të shqiptarëve të Amerikës.te plote do ta lexoni ne Diellin e printuar)

Here’s How America Is Spending $20 Billion This Valentine’s Day

by

Valentine’s Day is a time to spoil our beloveds, woo our secret lovers, and remember to call our mothers. It is also, to put things slightly less tenderly, a $20 billion macroeconomic stimulus aimed straight at the heart of the American chocolate-floral-lingerie industrial hydra.

Here’s how America’s receipt for Valentine’s Day might look, if receipts looked like pie charts. (Data from IBISWorld; numbers in billions of dollars).

If Hallmark “invented” Valentine’s Day, Hershey’s won it. About two-thirds of the money spent for today is on food, and an astonishing amount of that food is straight up candy. In fact, we spend more on candy than flowers and cards combined.

Generally speaking, it’s the lager categories that have grown the fastest in the last five years, since the economy was deep in recession. The slow growth in greeting card spending reflects competition from digital cards.

 Exactly who is on the receiving end of that $20 billion?

Only about half of Valentine’s spending goes to our romantic partners, exclusively. Family and friends will receive a little more than a quarter of today’s gifts. Pets will receive a healthy 4% (or unhealthy, depending on your attitude toward animal presents). We’ll spend about $722 million on our animals this Valentine’s Day — more than 80 percent as much as we’ll spend on greeting cards. (This data from the National Retail Federation.)

Young people really love their pets. The 30% of 18-24-year olds who wish their animals happy Valentine’s Day spend, on average, more than $41 every year, according to NRF. As if one needed any more evidence that love makes you crazy.