Viron Kona – Dielli

MERGATA-Rruga e jetës është drejtësia,mos u ndaj nga rruga për të hyrë në rrugica

April 29, 2016 by dgreca

*Sokol Demaku, mësues në shkollën suedeze “Fjardingskolan”, Borås/

*Duke lexuar librin “Sa e këndshme është jeta” të Sokol Demakut/

Shkruan Viron Kona/

Njerëzit e duan vendin e tyre, e duan rruzullin tokësor si një shtëpi dhe familje të madhe, të bukur e të ngrohtë, harmonike, ku të mbizotërojnë marrëdhëniet miqësore, respekti i ndërsjellë i vlerave, duke kontribuuar gjithkush me modesti për pjesën që i takon. Prandaj dhe krahasimi i rruzullit tokësor me “Shtëpi të Njerëzimit” apo shprehja “Jeto dhe lërë të jetojnë”, tingëllojnë nga më të gjeturat, ato janë rrjedhojë e përvojave jetësore të trashëguara në breza.

Mesazhet të tilla të vyera e, plot të tjera, përcjellë libri i Sokol Demakut “Sa e këndshme është jeta”, një libër që nuk i kalon 100 faqet, por që kumton cilësisht ide dhe arsyetime logjike për jetën aktuale dhe të ardhmen, për natyrën dhe përpjekjet e shoqërisë për të kundërshtuar të keqen dhe për të përmirësuar dhe perfeksionuar më tej vetveten, për t`i dhënë njeriut lirinë e merituar, të drejtën që i takon, vlerat dhe të vërtetat…

Për të çelur kapitujt e librit autori përdorë si çelësa të artë shprehje të filozofisë popullore shqiptare, që e plotësojnë më mirë idenë dhe mesazhin, por që edhe konfigurojnë mendimin dhe portretizimin e tipave dhe karaktereve që ai merr përsipër të paraqes. Janë shprehje që përmenden në vendin dhe kohën e duhur, që njeriut i vlejnë në jetë, sot dhe gjithnjë, janë sentenca që vijnë nga përvojat e kohëve që kaluan dhe që vlejnë edhe për kohët që vijnë. Ato janë të shumta dhe tërheqëse në këtë libër, por unë mbajta shënim disa prej tyre: “Rruga e jetës është drejtësia, mos u ndaj nga rruga për të hyrë në rrugica”, “Plakem, e për nënën time gjithnjë jam i vogël”, “Më i forti i njerëzve është ai që është i zoti të përmbajë vetveten”, “Njerëzit ndryshojnë nga njëri-tjetri nga koka, jo nga këmbët”, “Ke provuar të mbushësh kokën me idetë e të tjerëve, por në fund bosh e ke përsëri”, “Unë nuk vuaj shumë nëse më jepet rasti të falë atë që është për t`u falë, nuk dua as të humbas atë që kam”, Çdo njeri duhet t`i përgjigjet vetes së tij dhe duhet të dijë se çfarë kërkon në jetën e tij”. “Dashuria duron varfërinë, nevojën, urinë, mundimin… Dashuria ndryshon skëterrën në parajsë…”, “Dashuria për atdheun është mbi të gjitha dashuritë”.

Mos përbuzë gjuhën e nënës sate, gjakun e vëllait…

Në vendin tënd mund të të ndodhë që ta shohësh disa herë dikë` dhe të mos arrish të komunikosh, sepse nuk ka ardhur rasti, sikurse, mund të ndodhë që edhe mund të kesh pasur një zënkë, grindje e konflikt me të dhe, kur i kalon pranë, as që i hedh sytë, i shmangesh, apo edhe e përfletë, e kërcënon. Por, nëse ndodhesh në dhe` të huaj dhe, e rastis bashkëkombësin, qoftë edhe atë me të cilin je grindur, menjëherë ndjen dëshirën t`i afrohesh dhe ta përshëndetësh.

Në vështirësitë dhe peshën e rëndë të emigracionit, në tehun e mprehtë të indiferentizmit e mospërfilljes dërmuese, emigranti përpiqet të gjej një mbështetje sado të vogël për t`u çliruar nga rëndesa e mjedisit të madh, të rrëmujshëm e të panjohur, që, atij, herë-herë i ngjason deri edhe me një gjeratore të fuqishme e të pamëshirshme që e tërheq drejt qendrës së saj thithëse. E, atëherë ai kërkon me ngulm qoftë edhe një pikë të vogël mbështetëse, ashtu si udhëtari në shkretëtirë që, i etur për një pikë uji, kërkon doemos një burim, ashtu si shtegtari që ka humbur rrugën në një pyll të dendur, kërkon një shteg për të dalë…

Emigranti kërkon të kapet diku, të mbahet dhe të dalë nga gjendja e turbull dhe e pa shpresë ku ndodhet. Në kësi rastesh, edhe sytë apo vështrimi i njeriut sado pak të njohur, i duken si një far, si një dritë, ku ai duhet të drejtohet, si një bankinë moli, ku ai të ankorojë anijen e tij të jetës. Bashkëkombësi bëhet kështu mbështetje për të qëndruar e orientuar, pastaj, për të ecur e për të vazhduar rrugën e jetës, ai është shpresa, besimi dhe shpëtimi. Kjo, ndodh, për arsyen e kuptueshme, sepse me bashkëkombësin të lidhin gjëra të mëdha, që bashkojnë dhe jo ndajnë, të lidhë origjina, gjaku, vendlindja, gjuha, kombësia, traditat…

Në të gjitha epokat, por edhe sot po ndodh dendur që njerëzit largohen nga vendlindja, në shumicën e rasteve për mbijetesë, apo dhe për shkak të luftërave dhe gjenocidit, sikurse edhe të prirë nga kurioziteti dhe kureshtja. Por, mjafton një sinjal, një thirrje, një kambanë nga atdheu dhe ata vrapojnë e mblidhen në vendlindje, e cila ka forcën e një magneti tërheqës dhe të fuqishëm. Bashkëkombësit vijnë në atdheun e tyre dhe mblidhen si bijtë rreth prindit, me merakun t`i pyesin e t`i shohin se si janë, çfarë mund të bëjnë për t`i ndihmuar dhe mbështetur për jetën dhe vazhdimësinë…“Guri rëndë peshon në vend të vetë”, “Zemra e tyre është në vendlindje”.

Duke “bashkëbiseduar” me Astrid Lindgren

Me arsyetime të mençura dhe me një gjuhë të qartë e të kuptueshme, letrare dhe filozofike, Sokol Demaku, përcjellë mesazhin që, ashtu si atdheun e vendlindjen, duhet të duash dhe të respektosh njerëzit e kombit tënd, gjakun tënd, i cili është më i afërti, qenia njerëzore që qëndron më pranë teje në gëzime dhe vështirësi, në mbijetesë dhe luftë për të mbrojtur atdheun dhe jetën… Ai ndjenë dhe shprehë keqardhje për ata njerëz që grinden, që shahen e përçahen, që formojnë klane dhe i kundërvihen njëri – tjetrit, shpifin nisur nga interesa të vogla e meskine, paragjykime dhe vese të zilisë, egoizmit, pronësisë, përfitimit vetjak. Me fjalën e tij të qetë dhe të urtë, Demaku bën thirrje për bashkim e vëllazërim, për jetesë në harmoni dhe të mbushur me dashuri, për t`i qëndruar pranë vëllait, për t`iu gjendur atij në vështirësi, për t`ia lehtësuar hallet e mbijetesës në dhe` të huaj, për t`i ofruar po mundi një “dorë” ndihmë. Prandaj dhe përcjellë thirrjen: “Mos përbuzë gjuhën e nënës sate, gjakun e vëllait… “Duhet të dish se, i huaji asnjëherë në jetë nuk ka për të pyetur për rrënjët e tua, por gjithmonë ka për të folur për gjethet ato i interesojnë atij. E së shpejti, në vjeshtë, gjethet do të thahen, do të bien për tokë e do t`i bartë era..

Njerëzit duan më shumë diellin që lind se sa atë që perëndon

Në tipin dhe karakterin, në punët dhe detyrat që kryen, Sokol Demaku shfaqet gjithë gjallëri dhe entuziazëm, miqësor dhe i ndjeshëm, ai nuk është asnjëherë indiferent dhe flegmatik, nuk mund të qëndroj i qetë kur punët nuk shkojnë siç duhet, përkundrazi, është aktiv, i zhdërvjelltë dhe i zjarrtë: edhe në krijimtari, edhe në veprimtaritë kulturore, arsimore, artistike e shoqërore. Tipi dhe karakteri i tij shfaqet në dëshirat dhe vullnetin për dije e kulturë,(duhet të dish vet, që t`u thuash diçka të tjerëve), në pasionin dhe mirëkuptimin vëllazëror, në dashurinë për vendlindjen me tërë forcën e ndjenjave të pastra e të sinqerta, në gatishmërinë për ta ndihmuar e mbështetur atë që është në nevojë, duke bërë gjithnjë më të mirën e mundshme. Sokoli e ka si lajtmotiv maksimën: “Punët e mira janë si drita, jo si errësira”. Njerëzit duan dritën, jo errësirën, ai mbështetet në devizën se, njerëzit “Duan më shumë diellin që lind se sa atë që perëndon”.

Në të djathtë: Sokol Demaku, Per Olof Höög (kryetar i komunës Brämhult-Borås-Suedi) dhe Bahtir Latifi,(prill 2013) duke i dhuruar kryetarit të komunës një copë minerali nga nëntoka e Kosovës.

Karakterin dhe formimin e tij Demaku e shprehë në librat dhe mendimet që shfaq, qofshin ato filozofike e poetike, por mbi të gjitha e shprehë në qëndrimet realiste dhe njerëzore, në marrëdhëniet miqësore që krijon kudo ku ndodhet, në vendlindjen e tij – Kosovë, në Shqipëri me miq e shokë të shumtë, në Boras të Suedisë ku jeton e punon me bashkatdhetarët, me kolegët, nxënësit, komunitetin prindëror të shkollës suedeze “Fjardingskolan” ku është mësues prej shumë vitesh, me kolegët gazetarë e shkrimtarë në Lidhjen e Shkrimtarëve Suedezë, në Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë “Papa Klelementi XI Albani”…Sikurse e shfaq nëpërmjet revistës tashmë mjaft të njohur “Dituria” të Borasit, Suedi, që ai drejton, të radios dhe televizionit “Dituria”…

Kur nuk merret në mbrojtje i drejti, atëherë “djajtë” hedhin valle

Të mbetet në mendje skica“Një ndjenjë e humbur”, e cila, e shkruar me gjuhë të zhdërvjelltë dhe figuracion të gjallë artistik, shprehë ndjenja të thella dhimbjeje njerëzore për vogëlushët, që, të detyruar nga egërsira-gjenocidi-serb mbi Kosovën martire, braktisën ëndrrat, kukullat, lulet, zogjtë, oborrin e shtëpisë, lojërat, shoqet dhe shokët e vegjël, gjyshërit, gjithçka të dashur dhe të bukur të vendlindjes dhe, pas prindërve të tyre, “morën arratinë” në rrugët labirint të kurbetit… Një skicim demaskues i gjenocidit serb, i cili, veçanërisht në Kosovë, u shfaq i tëri sterrë i zi në ligësinë e tij, duke vrarë e masakruar njerëzit e pafajshëm, duke shkatërruar gjithçka ata ndërtuan me mundim të madh dhe sakrifica, duke i zbuar nga vendlindja, duke i terrorizuar vogëlushët, duke u marrë atyre jetën, duke u vrarë ëndrrat dhe fëmijërinë…

Libri vijon me ligjëratën “Ku është ëndrra, ku mbeti shpresa?!”, një pjesë prekëse, që vjen nëpërmjet rrëfimit drithërues të një nëne kosovare, e, ku përpara lexuesit shfaqen si në një skenë filmike dallgë e stuhi dëshpërimi e vuajtjesh, të cilat as që mund imagjinoheshin se mund të ndodhnin, tmerre dhe krime rrëqethëse, që dërmuan shpirtra dhe zemra, që e bëjnë njeriun e urtë dhe të mirë të vërë në dyshim karakterin e panjohur dhe të dyzuar njerëzor, se, deri ku mund të arrijë ligësia e qenies njerëzore serbomadhe me ato krime dhe ato tmerre që i bënë të zeza dhe i nxinë krejt faqet e globit, që i treguan botës pjesën e padukshme, anën e panjohur të atyre qenieve që, në egon, babëzinë dhe egërsinë sunduese e pushtuese, u shfaqën përbindësha anti jetë, anti njerëzorë. Atë ligësi, ata e kishin shfaqur edhe për shumë vite e dekada më parë mbi shqiptarët, por që Evropa as që kishte dashur t`i dëgjonte, t`i shikonte, të pranonte të vërtetat e tmerrshme që ndodhnin në mesin e saj… S`ka më keq se sa ai që nuk do as të shikojë dhe as të dëgjojë. Fjala e urtë thotë se, kur nuk merret në mbrojtje i drejti, atëherë “djajtë” hedhin valle! Dhe, “djajtë” e hodhën vallen e zezë të krimit mbi Kosovë.

E dhimbshme, tronditëse kur nëpërmjet gojës së nënës, shpërthen psherëtima: “Eh, botë e madhe, botë vetjake që më gënjeve me dritat shumëngjyrëshe, me bukuri të rrejshme… Bota kurrë nuk ka dashur të di të vërtetën…”

Ishin ato krime, ai ferr, që krijoi gjenocidi serb mbi Kosovë, të cilat më në fund e shkundën dhe e tmerruan Evropën, e tronditën dhe e bënë të ndjeshme, duke besuar tashmë se krimi i zi i Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore nuk kishte ndalur, por vijonte i veshur me koracën e hekurt të barbarisë mesjetare, duke shkaktuar drama dhe tragjedi të tmerrshme në popullsinë e lashtë shqiptare, që kërkonte veçse të drejtën dhe lirinë në tokën e trashëguar nga stërgjyshërit e lashtë dardanë…

E, me gjithë ç`ndodhi, populli i Kosovës as u mposht e as u gjunjëzua, ai u shndërrua në Feniks, në zogun e shenjtë dhe të pavdekshëm të mitologjisë, që rilindi nga hiri i tij…Në faqet e librit fryjnë me tallaz ndjenja dhe përjetime të dhimbshme: “Na larguan nga fshatrat me tanke, na detyruam të ikim maleve. Atje në male ishte shpëtimi ynë, aty ishte streha jonë…Nga atje shihnim gjakpirësit me shami në kokë duke djegur shtëpitë tona, duke shkatërruar çdo gjë që kishim krijuar me vite…Vendosëm të ktheheshim, por jo ne gratë, vetëm disa nga burrat të shihnin nga afër se ç`kishte mbetur…Çdo gjë ishte bërë shkrumb e hi. Më i vjetri i fshatit tregoi kur u kthye se, në oborr, kishte gjetur një kartolinë të shkruar nga njeri prej gjakësorëve serb që ia adresonte familjes së tij e ku i tregonte për krimet që kishin bërë ndaj popullsisë shqiptare…Krenohej me krimet që kishte bërë…”

Në vazhdim, në librin e tij, Sokol Demaku, ndihet i shqetësuar për plagën e rëndë të kurbetit dhe pasojat e shkaktuara: “Kurbeti ta humb fjalën e parë shqipe që ke nisur të flasësh në vendlindjen tënde të dashur, ta humb shokun e jetës që të mirën dhe të keqen e ke ndarë së bashku me të, të ndanë nga zemra e nënës që të ka rritë, të ndanë nga baba që të ka mësuar se si duhet vendlindja ku ke le, të ndanë nga motra e cila sa herë ta përmend emrin shkrihet në lot, të largon nga vëllai, nga miqtë e shokët dhe gjithë rrethi shoqëror…Në kurbet kurrë nuk mund të dëgjosh fjalën e ëmbël të nënës sate që e ke lënë me duar në gji duke të pritur në çdo kohë, të mungon ledhatimi i babait tënd që të rriti me këshillat e tij të mira dhe të dashura…”

Era e fuqishme nuk ia zhveshi dot pallton udhëtarit,kurse dielli me rrezet e ngrohta bëri që ai ta heq vetë…

Sokol Demaku punon e krijon vazhdimisht. Ai godet të keqen dhe ligësinë, duke përdorur si “armë” krijimtarinë dhe bukurinë krijuese, shpirtin e pastër dhe të dëlirë, punën e pandalshme, veprën kulturore dhe atdhetare.

Demaku është nga ata njerëz që nuk i shkëputë fjalët nga veprat, ai e përdor dhe e vë të gjithë kohën e mundshme dhe përkushtimin në shërbim të punëve të dobishme, nismave e veprimtarive të vyera kulturore, duke i shërbyer me devotshmëri jetës, arsimimit dhe kulturimit, edukimit të fëmijëve, harmonisë, miqësisë dhe mirëkuptimit shoqëror, e, në këto drejtime ai është kurdoherë unik.

Sokoli të gëzon dhe të entuziazmon me punët e kryera dhe gjithnjë vijon në mënyrë të pandalshme për punë të tjera, edhe më të bukura. Energjitë e këtij njeriu janë të mëdha sepse kanë burim shpirtin dhe zemrën e tij të bardhë, krijuese dhe atdhetare.

Njeriu nuk është se do t`i bëj të gjitha, por në pozicionin e tij bënë më të mirën e mundshme, e të gjithë bashkë kryejmë punë edhe më të mëdha e të dobishme në shërbim të jetës dhe përparimit.

Duke punuar, duke krijuar pareshtur, gjithnjë me qëndrim të mençur e të ekuilibruar për jetën dhe njerëzit, për ngjarjet dhe marrëdhëniet shoqërore, Sokol Demaku na sjellë në mendje proverbin ku tregohet që, era, sado e fuqishme, nuk ia zhveshi dot pallton udhëtarit, përkundrazi ai e shtrëngonte atë më shumë pas vetes, kurse dielli, me rrezet e tij të ngrohta, pa bujë e zhurmë, ngadalë e pa u ndjerë, bëri që udhëtari ta heq vetë pallton nga trupi…

“Sa e këndshme është jeta!”, është një përfaqësim i veprimtarisë së palodhur, i mendimeve krijuese të autorit, ai ka në qendër popullin e vuajtur dhe të martirizuar të Kosovës, që u përballë me dhunën dhe gjenocidin e egër serb, nuk u thye, nuk u përkulë, por vijoi rrugën e jetës, gjithnjë në gjurmët e të parëve të lashtë ilirë, kurdoherë i orientuar drejt paqes dhe mirësisë, duke i treguar Evropës dhe botës, mesazhe dhe shembuj të vyer e të ndritshëm të civilizimit dhe qytetërimit të vërtetë…

Çdo çast në jetë është i rëndësishëm

March 5, 2016 by dgreca

(Duke lexuar librin e Sokol Demakut: “Edhe filozofia e jetës e ka kuptimin e saj”)/

Shkruan Viron Kona/

1.E kam lexuar edhe më parë librin “Edhe filozofia e jetës e ka kuptimin e saj”, shkruar nga Sokol Demaku, por, kësaj here, u ndala të hedh disa shënime, sepse ndjeva se duhej të shprehesha. Duke e rilexuar me kujdes, u vura në mendime, vlerësova dhe solla në vëmendje ide dhe përfundime që më impresionuan, e, që, krahas kënaqësisë estetike, libri ofron mesazhe që vlejnë në jetë, në përditshmërinë e jetës së njeriut, pasi jeta jetohet çdo çast, çdo ditë, muaj e vit. Çdo kohë është e shtrenjtë për njeriun, ikën dhe nuk kthehen më.

Libri nis me një shënim interesant të autorit, ku ai i kumton lexuesit se vëllimi që ka përpara është një “Përmbledhje meditimesh dhe recensione librash…”, por që, sipas mendimit tim, me përmbajtjen dhe mesazhet e vyera, libri i kalon këta kufij, ai nuk i vlen vetëm një rrethit të kufizuar njerëzish, por të gjithëve. Kjo, sepse, mendimet e Demakut, të thëna dhe të shprehura thjesht dhe bukur, kanë freskinë e jetës së përditshme, ato këshillojnë besim e shpresë, nxitin te njeriu përfytyrime të bukura, frymëzojnë dhe tregojnë rrugë të drejta dhe të ndriçuara, ato pasurojnë konceptin dhe vizionin, e ndihmojnë njeriun të lehtësojë e zbut hallet e vështirësitë, të zgjidhë me natyrshmëri situatat e komplikuara.

“-Njeriu,-shkruan autori i librit,- përmes leximit pasuron së pari fjalorin e tij e pastaj zgjeron dhe horizontin njohurive…Sa më i varfër dhe sa më i prapambetur të jetë rrethi ku njeriu lind, rritet dhe edukohet, aq më të pakta janë forcat, objektet e dukuritë që e rrethojnë, sepse aty nuk ka zhvillim as mendor e as shkencor…” Është kjo një thënie, së cilës do t`i shtoja edhe shembullin e njohur të bretkosës në fund të pusit, e cila prej atje poshtë nga fundi i pusit ku ndodhet, shikon vetëm një copë qiell, për atë, bota është vetëm ai pus i ngushtë rrethor dhe “copa” e qiellit që duket sipër…

Interesant shfaqet mendimi se, “intelektuali jeton në dy botë, atë të ideve dhe atë të realitetit konkret…”, duke na kujtuar kështu rolin e veçantë të intelektualëve të vërtetë, siç ishin për shembull përfaqësuesit e rilindjes sonë kombëtare, të cilët me veprën e tyre vunë në lëvizje dhe e nxorën nga letargjia shekullore, e zgjuan kujtesën e popullin tonë të lashtë, e nxitën dhe e frymëzuan atë në rrugën e lirisë dhe të pavarësisë…

Ndërkaq, Demaku zbërthen drejt idenë se “Nuk mjafton vetëm të shkruash apo të lexosh sipas rregullave të thata. Shumë më e rëndësishme është se çfarë veprimi ka shkrimi, çfarë porosie ka shkrimi dhe si e sa mund t`u ndihmojë njerëzve ai shkrim në jetën e përditshme, në realizimin e pozitives në jetë…” Një mesazh ky më se i qartë për ata që shkruajnë, por edhe për ata që lexojnë, në mënyrë që të zgjedhin në “detin” e botimeve ato vepra që vlejnë e frymëzojnë, që i ndihmojnë në jetë, që, me përmbajtjen dhe mesazhet e tyre emetojnë energji pozitive, pa mbetur vetëm në bukurinë e jashtme, si statujat e një kopshti të pa realizuara artistikisht, që, as lëvizin, as flasin, por, janë të ngurta dhe pa jetë, tregojnë veçse shterpësi. Po aq origjinale tingëllon edhe ideja se “Përmes shkrimeve tregohet natyrë e vërtetë e njeriut…” një temë kjo që kërkon analiza dhe diskutime shkencore të veçanta. Duke zbërthyer artistikisht mendime dhe ide filozofike mbi çka njeriu përjeton në jetë dhe në natyrë, Sokol Demaku mendoj se ka plotësisht të drejtë kur jep këshillën e vyer se duhet të lexojmë, pasi “Leximi mpreh mendjen dhe zbut shpirtin!”

2.Autori ia arrin qëllimit që i ka vënë vetes me këtë libër origjinal, kur gjatë leximeve letrare artistike, nxjerr përfundime filozofike. Kështu vepron ai me analizën e librit “30 vjet lumturi” të shkrimtares Dhurata Ramadan Lezo, e cila mbështetur në përvojën e saj krijuese, ka sjellë në një vëllim tregime të ruajtura prej kohësh në shpirtin saj krijues, si të dojë të na thotë mes të tjerash se “Dashuria është thesar kujtimesh”. Duke analizuar 30 tregimet e librit të kësaj autoreje, Demaku arrin në përfundimin se “Kjo botë nuk është e përjetshme, prandaj jepi vlerë e kuptim çdo ditë”, ndërkohë që kësaj thënie i përgjigjet edhe tingëllima tjetër se “Krijimtaria e saj shpreh optimizëm, filozofinë e jetës dhe dashurinë ndaj njeriut e, këto ne mund t`i quajmë edhe parimet elementare në krijimtarinë e saj.”

Në vijim autori shkruan për një doracak të mirëseardhur për emigrantët në Suedi, i shkruar nga i mirënjohuri Ibrahim Egriu. Pasi flet për jetën interesante dhe kontribuuese të z. Egriu, si në vendlindje ashtu dhe në Suedi, z. Demaku nënvizon se me atdhetarinë dhe arsimdashjen, ai ka fituar respektin e bashkëkombëseve shqiptarë në mërgatë. Mes të tjerave, është me shumë vlerë angazhimi i z. Egriu në hartimin e librit “Mësim fillestar shqip-suedisht”, që është një “ndihmesë e madhe për emigrantët e rinj shqiptarë në Suedi”.

Autori ndalet dhe komenton vlerën që ka për arsimimin e fëmijëve shqiptarë në mërgim libri i mësuesit Hamdi Arifaj, me banim në qytetin Falkenberg të Suedisë. “Të mësojmë së bashku”, – titullohet ky libër, të cilin pata fatin ta përshëndes edhe unë kur u përurua në prill të vitit 2013 në qytetin Boras, të Suedisë. “Të mësojmë së bashku”, – u përshëndet ngrohtësisht nga të gjithë diskutantët dhe u komentua si një sukses i merituar i autorit dhe i intelektualëve shqiptarë për mësimin e gjuhës amtare nga fëmijët shqiptarë. Libri ka një paraqitje dinjitoze, me ilustrime tërheqëse të punuar nga vetë z. Arifaj, dhe, siç thekson z. Demaku, libri ka vlera praktike… Si te komenti për doracakun e z. Ibrahim Egriu, ashtu dhe për librin e z. Hamdi Arifaj, Sokol Demaku flet për ta me dashuri dhe respekt të madh, i bindur se të tillë libra u shërbejnë nxënësve shqiptarë në shkollat suedeze për mësimin me themel të gjuhës shqipe, por ata ndihmojnë edhe për të formuar një kulturë të plotë për vendlindjen apo vend origjinën e tyre shqiptare…

Koment i bënë Sokol Demaku vëllimit poetik-satirik “Te ura e gjyshës” të Nehat Jahiut, i cili, veçse është një poet dhe prozator me ndjenja të mëdha, është edhe një arsimtar dhe edukator brezash në Iliridë. Te poezitë e Jahiut, Demaku vlerëson fort momentin frymëzues dhe kërkesën poetike të autorit, si thirrje për vetëdijesim ndaj realitetit, duke tërhequr vëmendjen e lexuesit te veset e njerëzve dhe qëndrimet kritike dhe demaskuese ndaj tyre, gjë që ai e bën bukur dhe bindshëm nëpërmjet vargjeve poetikë.

Tërheq vëmendjen në libër nderimi që Sokol Demaku i bën emrit të mirënjohur dhe veprës së atdhetarit Sadulla Zendeli-Dajës, i cili, siç dihet…“në vjeshtën e vitit 1966, u shtrëngua të lërë vendlindjen dhe kërkoi strehim në Suedi…” Duke qenë se për S. Z. Dajën, si edhe shumë të tjerë, edhe unë kam shkruar artikuj, madje edhe një libër që i dedikohet posaçërisht emrit dhe veprës së tij, dëshiroj ta përshëndes idenë dhe mendimet me vlerë të Sokol Demakut si për informacionin e gjerë që i ofron lexuesit për këtë personalitet të kombit shqiptar, ashtu dhe duke u uruar të dyve jetë të gjatë dhe vepra të tjera të ndritshme në dobi të atdhetarizmit, arsimimit, përparimit dhe jetës.

Me një theks të veçantë, Sokol Demaku ndalet në librin e tij tek një personalitet i madh i kulturës, arsimit, letërsisë dhe artit, i cili nga njëra faqe në tjetrën lartësohet si një lis i fuqishëm. Bëhet fjalë për “Mikun e madh të shqiptarëve”, suedezin e shquar Ullmar Kvik (Qvick. Është shkruar shumë për Ullmarin, shumë e më shumë do të shkruhet në të ardhmen, gjithnjë ai do të jetë në piedestalin e nderit, veçanërisht për ne shqiptarët, ndërkohë që në librin e Demakut nënvizohen ndjenjat e thella të respektit dhe të mirënjohjes për mikun e vërtetë, që i është gjendur dhe i gjendet pranë popullit shqiptar. Dëshiroj t`i kujtoj lexuesit me këtë rast thënien e famshme të Ullmar Kvikut: “Unë, nëse do të jetoja edhe një herë, do të punoja me shqiptarët dhe për shqiptarët”.

Vijon libri me komentin dhe analizën e bukur dhe me klas që Demaku i bënë poezive të Flora Dervishit dhe librit “Mes enigmave”, e ku thekson se “vargu i saj i jep shpirt, i jep jetë çdo qyteti dhe vendi të trojeve tona”.

Autori i jep hapësirë veprës së Fetah Bahtirit: “Dritë, ngrohtësi, optimizëm, libër dokumentar për shkollën shqipe në strehimoren Svenshogen, Suedi 1991-1994”. Nga komenti i ngrohtë dhe frymëzues që bën Sokol Demaku, mësojmë se kjo është një vepër me shkrime autoriale dhe dokumentare nga përvoja e vetë autorit Bahtiri, ku përfshihen studime dhe dokumente që i kushtohen punës dhe arsimit në mërgatë, si dhe punës dhe angazhimit e sakrificës së mësuesve, prindërve dhe nxënësve shqiptarë. Mbetet i skalitur në kujtesën e lexuesit nënvizimi i Fetah Bahtirit në pasthënien librit, ku ai shkruan: “Posaçërisht jam i lumtur që gjatë viteve 1991-1994 nuk ka pasur asnjë, po përsëris, asnjë fëmijë shqiptarë në strehimoren Svenshogen që nuk ka ditur përmendsh Himnin e Flamurit Shqiptar.”

Në vijim, Demaku bën një koment të frymëzuar për vëllimin “Zonja nga Borasi” dhe, e mbyll librin me artikullin “Koktej letrar nga Jorgo Telo kushtuar kombit Shqiptar”, ku ndalet te libri i tij i kohëve të fundit “Tung shpresarta Kosovë!” -Ai, –thekson z. Demaku, – me mjeshtëri di dhe mund të hyjë në shpirtin e lexuesit, njashtu edhe të kolegut apo poetit”, e “nëpërmjet personazheve tipikë, ngre lart vlerat e mira të njeriut”.

Duke bërë këtë inkursion në librin “Edhe filozofia e jetës e ka kuptimin e saj”, theksoj se Sokol Demaku është mikpritës në kuptimin e plotë të fjalës, ai me kolegët, jo vetëm i mirëpret me dashuri gazetarët, poetët, shkrimtarët dhe çdo krijues në revistën “Dituria”, në radion zë ëmbël “Dituria” dhe në televizionin po me këtë emër të artë, por, i kushton secilit prej tyre kohën e nevojshme, duke u ndalur gjerësisht në krijimtarinë e ofruar, duke respektuar punën dhe vlerat e atyre që shkruajnë. Sokol Demaku e di se, ata që shkruajnë, nuk i detyron kush, ata e bëjnë këtë të shtyrë nga ndjenja të zjarrta dhe pasione të mëdha, nga dëshira për të respektuar e zbuluar të drejtën dhe të vërtetën, për të mbrojtur të pacenuar lirinë; ata sakrifikojnë nga vetja e tyre kohë dhe energji, por edhe përveshin krahët dhe kanë kurajën e ndeshjes me pengesat regresive dhe frenuese. Sokol Demaku e ndjen dhe e kupton drejt këtë të vërtetë, sepse ai është njeri me kurajë, është njëri nga krijuesit, madje, nga ata në krye.

Duke lexuar librin e Sokol Demakut bie në sy se jeta dhe vepra e këtij njeriu përshkohet nga një filozofi e qartë, ndihen në të ngrohtësia dhe dashuria vëllazërore, ndjenjat e mëdha të nderimit dhe të respektit për njeriun e punës. Demaku e kupton qartësisht përmbajtjen dhe vlerat e filozofisë, e di se ajo është dije, e pandarë nga formimi dhe botëkuptimi i njeriut, nga veprimet, nga mënyra se si njeriu orienton dhe udhëheq veten në jetë dhe sesi ndikon tek të tjerët. Ai kupton drejt se “Idetë e mëdha lindin në shpirtra të mëdhenj”, ndaj di t`i nderoj njerëzit e dijes dhe të kulturës, të artit dhe të shkencës, të punës dhe të mendimit të mençur popullor. Sokoli i fton me gaz e ngrohtësi krijuesit në sofrën e tij filozofike, ashtu sikurse edhe në atë poetike, të komunikimit dhe informimit, të artit dhe të traditës, ai ulet kuvendon e bashkëbisedon ëmbël e me respekt të ndërsjellët me ta, duke ndarë shqetësimet dhe bashkuar gëzimet, duke shpleksur hallet për t`u dhënë rrugëzgjidhje, vepron pa paragjykime, gjithnjë si pjesëtar modest i një familje të madhe krijuese.

Gëzimet e jetës janë të shumta, sikurse dhe dëshpërimet e njeriut gjithashtu, sepse, jeta nuk mund “të kaloj vaj”, sepse, edhe qielli nuk është gjithnjë i kaltër, ka edhe re, ka dhe vetëtima e bubullima. Edhe deti nuk është gjithnjë i qetë, ka edhe dallgë të larta e stuhi, ka dhe cuname… Kjo është jeta jonë, duam apo nuk duam, disa gjëra janë të pashmangshme, çështja është që jetën ta jetojmë, duke thithur më të mirat e saj, duke shfaqur talent dhe durim, dashuri dhe humanizëm, paqe dhe harmoni, por dhe duke vepruar pa u lodhur dhe pandërprerë në dobi të ndryshimeve pozitive.

Njeriu po tregon se ka mundësi të jashtëzakonshme. Ai, ashtu siç ndryshon rrjedhat e lumenjve dhe e shndërron ujin e tyre në dritë, ashtu shfrytëzon erën duke ngritur mullinjtë elektrikë, si për të fituar energji, edhe për të luftuar ngrohjen globale. Ai po eksploron me seriozitet detet dhe oqeanet, që zënë 71 për qind të rruzullit tokësor, duke zgjeruar mundësitë e shfrytëzimit në dobi të jetës… Por, ai, është sot i aftë të vërë në shërbim të tij, jo vetëm tokën dhe detet, por edhe hapësirën mbi të cilën vërtiten sot qindra e qindra satelitë dhe stacione kërkimore e shkencore, fluturojnë anije kozmike…

Krijuesit e çfarëdo lloj drejtimi, qofshin ata të shkencave sociale e shkencore, qofshin ata të kulturës, të letërsisë dhe të artit…, janë të “ngarkuar” me energji pozitive, prandaj ata duhen dashur dhe respektuar më shumë nga shoqëria, ata janë të ndjeshëm dhe e kanë nevojën e një mbështetje dhe inkurajimi, ata e ndihmojnë pa interes njeriun dhe jetën…

Leximi i librit “Edhe filozofia e jetës e ka kuptimin e saj” të bën të meditosh, të nxit mendime dhe ide, të rrit respektin për njerëzit e penës, intelektualët e vërtetë, që vetësakrifikohen, që në vend të “shpatës” përdorin penën e mprehtë, ata nuk zhurmojnë, por në heshtje nxitin, frymëzojnë dhe ndihmojnë ndryshimet pozitive. Për krijuesit janë të papajtueshme brimat, egërsia dhe barbaria. Siç thoshte Herodoti “E keqja nuk shërohet me të keqen”, prandaj, ata dinë t`i zgjidhin gjërat ndryshe, me dashuri dhe humanizëm, me mendim të artë dhe dituri deri edhe me sakrifikim. Qiriri, bën dritë duke djegur vetveten; Udhëheqësi që çanë rrugën në dëborë, lë gjurmë që të tjerët të ecin pas tij… Mes këtyre njerëzve ndodhen edhe krijuesit. Më shumë vëmendje dhe respekt ndaj punës dhe modestisë së tyre, sepse, dihet, “Bën më shumë zhurmë një pemë që bie, sesa një pyll që rritet…”

Trimëritë e Bubulinos

October 14, 2015 by dgreca

-tregim nga Viron Kona/Vimmerby, Suedi/
Gjatë ditës, Bubulinoja tregohej shumë trim. Rrëmbente shpatën prej druri, shtizat e gjata, përdorte si mburojë ombrellën e babit ose të mamit dhe, duke nxjerrë gjoksin përpara, vërtitej nëpër dhoma duke thërritur:
– Jam Hektori, jam Aleksandri, jam Skënderbeu! Dil or Akil të ndeshesh me mua në fushën e betejës! – dhe, duke vringëllirë shpatën si Don Kishoti, sytë i shkreptinin nga trimëria dhe heroizmi. Mjerë macet e shtëpisë Baronesha dhe Pisika se ç’hiqnin nga shpata dhe shtizat e tij. Por armët e Bubulinos nuk kursenin as karriget, jastëkët, kukullat, gërvishtnin muret…
Veç në mbrëmje:
– Bubulino, shko e më merr pakëz pantoflat në dhomën e gjumit, – i thotë babi dhe shton: – Kujdes, mos rrëzohesh se llamba është e djegur.
Bubulinoja i afrohet dhomës së gjumit dhe befas ndal këmbët. Pastaj hedh një hap dhe ndalon. Në dhomë është errësirë e madhe dhe diçka po lëviz atje poshtë dollapit të rrobave. Ai ka frikë të futet në dhomë. Qëndron një copë herë të gjatë, pa mundur të bëj dot një hap përpara.
– Bubulino, i gjete pantoflat? – vjen zëri i babit nga kuzhina.
Vogëlushi s’përgjigjet.
Ndjen që pranë i afrohet si me magji gjyshja. Zhurma poshtë dollapit të rrobave vazhdon. Gjyshja mban vesh një copë herë dhe buzëqesh.
– Janë ato shejtankat, Pisika jonë dhe Bianka e komshiut, ato bukuroshet që s’lënë zogj pa ngrënë. Ato luajnë me pantoflat se u duken si bishta miu.
Gjyshja i merr pantoflat dhe ia jep vogëlushit:
– Shpjerja babit, – i thotë ajo.
Bubulinoja ia shpie pantoflat babit, por sepse i mban sytë përdhe. I vjen turp që u tregua frikacak dhe pyet veten se ku i shkuan gjithë ato trimëri, ato beteja të rrepta me kundërshtarë imagjinarë, ato dyluftime të fituara me lavdi! Jo, ai s’duhet të ketë më frikë!
Dhe, Bubulinoja pret me padurim mbrëmjen e ditës tjetër, që të shkojë vetëm në dhomën e errët të gjumit dhe t’i sjellë mamit apo babit diçka që ata do t’ia kërkojnë.
Por, ditën tjetër, llamba elektrike u rregullua.

TË NJËJTË POR TË NDRYSHËM, TË NDRYSHËM DHE TË NJËJTË

October 10, 2014 by dgreca

Drithërimat e yjeve- Në romanin “Drithërimat e Yjeve”, të shkrimtarit Viron Kona/
Kisha kohë që e pata lexuar librin “Drithërimat e Yjeve”, të autorit Viron Kona. Të them të drejtën më pat pëlqyer shumë, për mënyrën aq të sinqertë të tregimit të mundimeve dhe vuajtjeve të mërgimtarëve tanë, që morën udhët e botës për një jetë më të mirë. Një problem edhe i popujve të tjerë, i hershëm sa vetë bota. Tani porsa e rilexova, jo veç për kënaqësi letrare, por më shumë për të sjëllë edhe një herë në kujtesë, fatin e kurbetllinjve tanë, një pjesë e të cilëve po kthehen në vendlindje, por me shpresa të venitura. Keq aty e keq këtu! S`di ç`të bëjë i varfëri njeri! Si do t`u vejë halli!? Pyetje që na mbetet në buzë të gjithëve, ndërsa unë vazhdoj ta mundoj veten: Vallë a drithërohen yjet e vendlindjes, ashtu sikur në dhe të huaj? Mbase ka të drejtë Lukiani i lashtësi që thotë: “Edhe tymi i atdheut, do të duket më i ndritshëm se zjarri në vise të largëta”. Ndaj s`kam pse të pyes shkrimtarin, sepse, megjithëse është vjeshta e parë e s`ka filluar ende e ftohta, më ngjethet mishi kokrra-kokrra, kur njihem me peripecitë e heroit të librit dhe bashëvuajtësve të tjerë.
Duke shikuar pikturën dhe titullin mbi kapakun e librit, mendja shkon me një herë te hyjnesha, që me hiret e trupin e bukur, po i kall zjarrin detit, aq sa edhe yjet e lakmojnë e dridhen, jo më njeriu me mish e gjak. Që këtu fillon kundërshtia që s`të ndahet deri në faqen e fundit. Është një mrekulli e sjellë nga autori Kona, në formën e një fabule, që është e bukur në pamje, por e trishtë në përmbajtje. Yjet po drithërohen jo nga bukuria e dashuria, por nga dhimbjet e shpirtit të njeriut që mundohet, vuan e pëshpërin nëpër buzë thirrje, me shpresë që ta dëgjojnë. Ç`të bëjë mërgimtari i shkretë, që me trup të lodhur e të drobitur, i mbetur jashtë në natën e akullt, dridhet i tëri si purteka. Kujt t`i qahet e t`i ankohet? Të vetmit ku kërkon e gjen ngushëllim, janë yjet në hapsirë. “Jam i mpirë i tëri. Ndihem i mjerë… Vetëm diku në një cep të qiellit, më duket se një yll shkëlqen më shumë se yjet e tjerë dhe herë pas here, kushedi pse drithërohet bashkë me mua”. Shprehet autori në një çast të hidhur vetmie. Çudi! Edhe yjet paskan ftohtë si njeriu!? Këtu autori nuk reket të sqarojë dukurinë fizike që ndodh në natyrë, që yjet në ditët e acarta të dimrit, nga lëvizja e masave ajrore të ftohta, shkëlqejnë, dikur edhe zbehen, fshihen, dalin përsëri dhe dridhen. Heroi ynë me ta bisedon, beson e gjen prehje në shpirt dhe kjo i mjafton. Me dukuritë le të merret shkenca, ndërsa shkrimtari ka punë me mërgimtarin dhe hallet e tij, që kanë nisur e kushedi si do të bitisen.
Titulli në krye të shkrimit “Të njëjtë por ndryshëm, të ndryshëm dhe të njëjtë”, tingëllon si lojë fjalësh, që ngjasojnë, por që nuk shprehin të njëjtën gjë. Kur futemi në brendësi, atëherë bindemi në kuptimin e vërtetë të tyre. Pjesët dhe personazhet që gjallojnë, m`i kursejnë fjalët.
Një përshkrim i bukur për detin dhe qytetin Kavalla në Greqinë fqinje, ku mërgimtari ynë ndeshet që në ditët e para: “Pas pak dielli, i kyq, i ëmbël, i heshtur zhytet diku larg në blunë e fortë të detit. Po në Vlorë kështu po perëndon dielli?”. Është pyetja më therrëse, që na shpon të mendohemi gjatë, pasi jep mesazhin më të ëmbël e bindës, se e bukura nuk është vetëm në dhe të huaj. Kjo pyetje më shtyn të rrëfej me pak fjalë, një ndodhi mes shokësh në Durrës.
Kishim pak ditë që ishim kthyer nga një vizitë turistike në Dubrovnik, në Kroaci, ku qendruam disa dit. U ulëm për kafe në një lokal pranë “Vilës së Zogut”. Gjiri i Durrësit duket si në pëllëmbë të dorës. Një pamje magjepse. Dielli, siç është zakonisht në Durrës, shkëlqente dhe zbrazte pa kursim arkat me margaritarë mbi valët e detit. Të gjithëve na kishte përfshirë bukuria dhe madhështia e natyrës sonë. Nuk po flisnim, veç kënaqeshim. Pa pritur, qetësinë tonë e prishi përshëndetja e një kolegu që e thërrisnim “Profesor”. E ftuam të ulej me ne. Sapo porositi kafenë, pyeti: – Hë, si e kaluat në Kroaci? – Profesori sikur kishte pasur çelsin e fjalëve, sepse kush e kush më pare, ngutej të tregonte bukuritë e atij vendi. “Profesori” qendronte i heshtur, veç kur fjalët s`po rralloheshin, pyeti ashtu si kot:
– A kini qënë ndonjëherë në Vlorë? Po në Kaninë?
– Në vlorë kemi qënë të gjithë, ndërsa në Kaninë kam qënë unë sepse kam bërë ushtrinë në Pashaliman, – u përgjigj pa të keq njëri nga ne. -“Profesori” vazhdoi:
-Po në Sarandë a kini qënë? – E kuptuam ku donte të dilte, ndaj heshtëm.
– E di që kini qënë, por s`e kini vënë re magjinë e detit dhe natyrës sonë. Ja, këtë pamje si kjo e sotmja, e hasët aty ku ishit? Si durrsakë të vjetër, e di që kini dalë mbi kodrat e Currilave. A ka të karahasuar perëndimi i diellit tonë? – U bëmë memecë. Ç`të thoshim!? Për vete sytë mbyllur e gjuhën lidhur, për të tjerët sytë katër e fjalën zgjidhur.
Po të vazhdoj kështu, s`di ku do të mbaroj, ndaj le t`i kthehemi romanit:
Dhimoja, një pronar grek, personazh i këndëshëm, po lëvdonte me të drejtë një lloj vere të vendit të vet, por me çiltërsi thotë:
– Kam dëgjuar, se edhe në Shqipëri bëhet verë e mirë.
– Është e vërtetë, pohoj unë…. Aristoteli thotë, se “Ilirët e quajtur Taulantë, bëjnë verë nga mjalti”…. Kur të pish verë Narte, atëherë do të kuptosh se çdo të thotë të pish verë. – Ç`mbetet të shtojmë tjetër në këtë dialogu kaq të bukur?
Autori ka një meritë të madhe se është i thjeshtë dhe i drejtpërdrejtë. Të mallëngjen me fjalën e tij, kur rrëfen takimin dhe bisedën me një nënë greke, e cila kishte dy djem rrefugjatë në Gjermani, duke përcjellë mesazhin universal: “Eh, kështu janë nënat, or bir!… Ja , e di nëna jote se si po mundohesh ti?”
Andrea, një grek i kulturuar, human dhe me vlera qytetarie, u bë mik me heroin e librit, sepse dalloi njeriun e ditur e të mirë, që nga halli kishte marrë udhët e kurbetit. Ai i ndodhet pranë dhe e ndihmon, siç i themi ne, “I pret litarin”, në momente shumë të vështira. Nuk kursehet në mirësinë e tij, aq sa paguan pronarin e fabrikës që ta mbajnë në punë refugjatin tonë. Ndyshe është Dionisi, pronari fabrikës, i pashpirt dhe i pangopur me punë, kurrnac në pagesë, që përfiton sa herë t`i jepet rasti, duke xhvatur krahun e lirë të punës.
Nëse krahasuam dy pronarë, le të ndalemi te dy gra, të dyja greke, afërsisht të një moshe, por që dallojnë mes tyre, si nata me ditën, jo për nga bukuria, kësaj pak vëmendje i kushton autori, por nga shpirti i tyre njerëzor:
Magdalena pronarja e një kafeneje, e cila që në fillim tregohet e afrueshme dhe miqësore me mërgimtarin tonë të varfër. Më pas, me shumë çiltërsi i afron edhe dashuri. “Po deshe, hajde nga unë sonte… Hë, si thua…?
Besoj se këto fjalë mjaftojnë për t`i vënë përballë Eridën me zë burri, e cila, “herë pas here nxjerr nga xhepi i trikos një pasqyrë të vogël dhe shihet vjedhurazi në të. Kur një çast kap fluturimthi vështrimin tim, vërenjtet dhe bërtet: – Ej, Allvanoz! Ule kokën e puno! … Ku e ke mendjen more hutaq? Aq i madh është inati që ka kjo grua, sa kur shikon se “Heroi” ynë nuk i a var, e padit në polici, të cilët nuk vonojnë dhe e rrëmbejnë, duke e përfshirë në operacionin “Fshesa”, edhe pse ishte me dokumentat të rregullta.
Gjatë leximit, cilido vë re se autori i kërkon kontrastet, ashtu sikur një mjeshtër që qëmton guralecë në zallin e Lumit të Vlorës, mbase edhe në gurishtet e Ujit e Ftohtë dhe, po s`i mjaftuan kapërcen Llogaranë e zbret në plazhet e Himarës, e më pas i vendos në mozaikun e tij. Ashtu vepron edhe Vironi në këtë libër të magjishëm, duke i dhënë çdo faqeje emocione dhe pyetje pa fund. Gjykojeni vetë gjendjen dhe dialogun mes pronarit dhe argatit, i cili mendon: “Dhimoja me siguri do të kënaqet nga puna që kam bërë. Edhe kur fut ndonjë kokërr rrushi në gojë, i marr nga ato që kanë rënë përdhe…..”.
– Shkarkoji poshtë që të gjitha! – Më thotë Dhimoja.
– Çfarë!?- shqyej sytë unë, krejt i habitur. Atë rrush që e kam vjelë me aq mundim e kujdes, duhet ta hedh atje në geminë!
Nuk e teproj, nëse mund të shprehem, se ky libër përmban një pasuri të madhe për lexuesin, sidomos për të rinjtë, sepse autori, duke qënë njohës shumë i mirë i historisë dhe letërsisë antike, çdo bisedë, ngjarje apo ndodhi, çdo fshat apo qytet që përmendet, e lidh gërshet me histrinë e lashtë greke, me monumentet dhe gjetjet arkeologjike, me komandantët dhe heronjtë, me dijetarët, poetët, shkrimtarët, dramaturgët, historianët, piktorët e skulptorët, matematicienët, të cilët bënë epokë e i dhanë lavdi këtij vendi. Libri në tërsinë e vet, bashkë me sqarimet e bollshme në çdo fund faqeje, (edhe kjo një tjetër veçori me vlerë), ngjan me një enciklopedi të vogël, por të veshur me letërsi dhe art.
Duke vazhduar më tej në këtë hulli, mendoj se gjejmë atë që e përmendim shpesh nëpër biseda apo nëpër shkrime, se popujt kudo janë njëlloj, pavarësisht se ku ndodhen, ç`pasuri kanë, e ç`gjuhë flasin, mjafton t`i njohësh duke jetuar me ta. Ata i kanë të gjitha të mirat, e bashkë me to edhe plot të këqia. Nuk është e vështirë të gjesh e të përmendësh të tilla, pasi në libër ka plot e s`ka nevojë të rrëmojmë nëpër rreshta. Është për t`u admiruar plaka greke, që me shumë dhembje e bujari, mbush shportën me ushqime e veshje të trasha dimri për mërgimtarin hallexhi. Ndryshe “Njeriu vozë”, që përbuzet edhe prej të vetëve, sepse: Është kaq llupës, saqë me marifetet e tij, përpiqet t`ia hedhë edhe vetë zotit: Para se t`i dhurojë kishës vezët e pulave, ai i shpon ato, u pi lëngjet, dhe pastaj, guackat bosh i shpie në kishë.
Në zymtësinë e jetës në kurbet, ditët me ngjyrë gri s`kanë të sosur. Hallet e mëdha nxisin mendime të trazuara, e buza s`të qesh dot. Punë, mundim, kursim, shpesh poshtërim e përbuzje, jetë e vështirë dhe shumë durim. Diku shfaqet një rreze drite mes reve që nxijnë. Një dashuri e thjeshtë dhe e bukur siç është vetë dashuria, që nuk njeh kufinj shtetesh, as kombe, as raca dhe dallim gjuhësh. Një magji e rrëfyer me pak fjalë dhe me shumë art, që përcjell mesazhin hyjnor, të lashtë sa vetë njerëzimi. Për cilindo nga ne, nuk është gjë e papritur që të dashurohen dy të rinj nga dy vende të ndryshëm fqinj. Si e gjetën gjuhën mes tyre? Shumë thjesht: fjalët e munguara i ujdisi “trëndafili i kuq”, dhe i pason i njëjti betim i çuditshëm që buron nga trualli ballkanik:
Aleksandri, shqiptar: “O atë, o vdes!”
Irini, grekja bukuroshe sykaltër: “O marr Aleksandrin, o vdes!”
Gjatë leximit, nuk është e vështirë të dallosh ndryshimin mes popullit të thjeshtë grek dhe policisë, si pjesë e organeve shtetërore. Janë të një kombi e një race, por që veprimet janë, ku e ku larg me njëri – tjetrin. Mbase pak rreshta të shkëputura, mjaftojnë për ta pikturuar të gjithë tabllonë me penelata të forta, dritë-hije:
– Merri, merri! – ngulmon vajza. –këto i ke nga të gjith ne.. ne të duam!
Ndërsa policia:
– Kjo pasaportë nuk është e rregullt! …. – Dora më mbeti pezull në ajër dhe në çast kuptoj, se policët po luanin me mua…!
Dy – tri faqet e fundit, në vlerësimin tim, janë nga më të bukurat. Pavarësisht nga rrethanat shumë të vështira dramatike, gati tragjike, autori shfaq vetveten, si shkrimtar, filozof, mësues e artist, gdhendës i fjalës e mendimit. Si të thuash, bën analizën dhe përmbledhjen e gjithçkaje, që pa dhe provoi, që pësoi, shijoi dhe kuptoi, gjatë asaj kohe me plot të papritura, shumica të hidhura. Nuk i ankohet askujt, por shpirti i tij, si fillim i mbushur plot iluzione, pëson zhgënjim dhe thyerje. Mjafton të kujtojmë fundin e tre refugjatëve të ardhur nga tre vende të ndryshëm, Nikollaj nga Rusia, tjetri nga Bullgaria dhe heroi ynë nga Shqipëria, por me të njëjtin fat, sepse kanë provuar, së bashku e veç e veç, sistemin e diktaturës komuniste. Çuditërisht i ndjek edhe i njëjti fund i dhimbshëm: Nikollaj vdes në Greqi, bullgari, të cilin për trupin e bukur e të fuqishëm, autori e quan “Herkuli”, sëmuret keq nga puna e rëndë, ndërsa shqiptari ynë kalon në depresion, duke folur përçart nga torturat e policies: “Thashë se me kaq do shpëtoja, por egërsia e tyre nuk kishte të mbaruar. Disa shkelma dhe goditje të tjera të fuqishme, më flakën brenda murreve të qelisë. Pas meje përplasen trupa të refugjatëve të tjerë”…… Më tej vazhdon: …… “Po i vjen fundi i gjithë hartës. Ja ka mbetur edhe pakëz, pakëz fare….. Është pjesa ku ndodhej sheshi Ilias, ku u dënua Sokrati…”
Kur lexon këto radhë ndjen keqardhje, trishtim e zemërim, ndoshta më shumë se vetë autori, i cili thotë:
“Gjithato ëndërra, ato përfytyrime, ato dëshira për të vizituar Greqinë, po i bëj copë me dhemdje therrëse, bërtitëse…!
Me këto radhët e fundit, merr përgjigje edhe pyetja: Po yjet “drithërohen”, kur shikojnë çka ndodh me mërgimtarët e shpërndarë në katër anët e dheut!?

Përgatiti:Kadri Tarelli/ Durrës Tetor 2014

DOLI NGA SHTYPI NË SHQIP LIBRI”DJALI DHE TIGRI” I AUTORIT SUEDEZ LARS WESTMAN

January 29, 2014 by dgreca

Nga Viron KONA/

Në kuadër të redaksisë së botimeve të revistës Dituria këto ditë doli nga shtypi libiri ”Djali dhe Tigri” i autorit suedez Lars Westman në përkthim të shkrimtarit dhe publicistit Sokol Demaku. Libri është redaktua nga Viron Kona, me recenzet Dr. Rovena Vata, Ismet Hasani dhe Mr. Kadrije Meniqi, si dhe nënë përkujdesjen editoriale të Mr.fil Sadulla Zendeli Daja, e me përkujdesje në shtyp të shtypëshkronjes nga Tiaran Westprint.Libri ka gjithësejt 145 faqe dhe është shypurë në 1000 egzempalr e do të shpërndahet falas për nxënësit e shkollave fillore në Republikën e Kosoves, në Republikën e Shqipëri dhe diasporë.

Faleminderit Lars!

Lexuesit e vegjël shqiptarë e kanë njohur letërsinë suedeze veçanërisht nëpërmjet librave të nobelistes Selma Lagerlof dhe të magjishmes Astrid Lindgren. Ashtu si fëmijët në Skandinavi dhe në botë, ata e kanë lexuar me ëndje “Udhëtimin e mrekullueshëm të Nils Olgerssonit” dhe “Pipi Çorapegjatën”, kurse tani, kanë në dorë një tjetër libër të mrekullueshëm nga letërsia suedeze, “Djali dhe Tigri” të shkrimtarit të njohur Lars Westman.

Që në fillim të këtij shkrimi, dëshiroj të them se shkrimtari suedez, na ka dhuruar një libër me vlerën e një margaritari vezullues. Me penën e tij të artë, ai na rrëfen me një stil tërheqës dhe gjuhë të figurshme, aventurat e Djalit që e donte aq shumë macen e tij, Tigrin, saqë, për tre muaj resht, pa u lodhur dhe pa u tërhequr nga vështirësitë, e kërkoi atë deri në skajet më të largëta të atdheut, Suedisë së bukur. Në çdo faqe, libri mban të ndezur zjarrin e kureshtjes për të mësuar fatin e Djalit dhe të Tigrit dhe, krahas emocionit dhe kënaqësisë së madhe, na jep artistikisht mësime të vlefshme për gjeografinë dhe historinë e Suedisë, na nxit shpirtin e guximit dhe të vendosmërisë, për të njohur edhe më mirë botën e njerëzve dhe të kafshëve. Tregimet, shfaqin episode, ngjarje, aventura, dialogë, batuta, fjalë të urta të mrekullueshme pa fund, të cilat ushqejnë pareshtur flakët e dëshirës për ta lexuar me pasion çdo rresht, paragraf dhe faqe të librit. “Djali dhe Tigri”, nis me arratisjen e papritur të Tigrit, shqetësimin dhe vendosmërinë e djalit për ta kërkuar dhe për ta gjetur doemos atë. Njerëzit që ai takon, thuajse të gjithë e këshillojnë Djalin që të kthehet në shtëpi, por ai nuk mund të kthehet, ai nuk mund ta braktisë dhe ta lërë në mëshirë të fatit Tigrin, mikun e tij të dashur.

Episodet vijojnë si sekuenca filmike: biseda me parashikuesen e fatit, episodi, se si Djali, përtë siguruar ushqimin e ditës bëhet fotograf, dialogu i këndshëm me urithin, i cili ndihet keq sepse nuk ka krahë që të fluturojë së bashku me shpendët dhe, në pamundësi, ëndërron të hapë një tunel të gjatë të nëndheshëm deri në Lapland, tregimi për salmonin madh, që ndonëse me plagë në trup, priti natën me hënë që të kërcente fluturimthi në ujëvarë dhe të shkonte doemos në vendlindjen e tij, tregimi për shitësin shëtitës, për macet e egra, shtegtimin e zogjve drejt Afrikës, takimi i Djalit me vajzën që donte të shkonte në Paris, përshkrimi i aventurave të Vjedullës, tregim për djemtë që mblidhnin kanoçe, për vajzën refugjate në kambanore, tregimi që na mëson se dhelpra dhe kusarët janë e njëjta gjë, tregimi për jetën e samve dhe të drerëve në Veri të Suedisë…

Duket sikur autori ngjyen penën e tij në ngjyrat e mahnitshme të aurorave polare dhe përhapë nuancat e tyre të freskëta nëpër faqet e librit, duke na treguar se bota është e madhe, se jeta është e bukur kur i jep vlerë dhe kuptim, se mirësia dhe dashuria njerëzore duhet të triumfojnë mbi gjithçka, se është gjithnjë në rrugë të mbarë dhe nuk gabon kurrë, ai që ecën në rrugën e së vërtetës, se e drejta për të jetuar është e drejtë e çdo gjallese të rruzullit tokësor…

Njëri tregim më i interesant se tjetri, njëri më tërheqës se tjetri, një bukuri e pafund fabulash, përshkrimesh, shprehjesh me hijeshi artistike pasqyrohen në faqet e këtij libri të magjishëm, që e ka sjellë në gjuhën shqipe me përkthimin e tij poeti, shkrimtari dhe gazetari i njohur Sokol Demaku.

Në libër përshkruhet Suedia, mjediset dhe peizazhet e saj magjepse, qytetet, krahinat, bregdeti, ishujt, klima dhe natyra e këtij vendi të mrekullueshëm. Përshkruhen, skaliten dhe portretizohen njerëzit, personazhet e librit, që të mbeten në mendje për karakterin e pa përsëritshëm, zakonet, bisedat, fjalët që përdorin, mendimet që shfaqin, humori, të veçantat e secilit. Përshkruhet llojshmëria e kafshëve dhe e shpendëve, jeta e tyre, respekti, kujdesi dhe dashuria e suedezëve për çdo gjallesë të rruzullit tokësor.

Duke lexuar të 140 faqet e këtij libri, kuptojmë se jemi bërë më të ditur, më të pasur shpirtërisht, më të vendosur në qëllimet tona për të mësuar dhe për të përballuar jetën dhe vështirësitë e saj, për të dashur më shumë atdheun dhe njerëzit, për të respektuar lirinë dhe mendimin përparimtar, por jemi bërë edhe më të ndjeshëm ndaj natyrës, drurëve dhe pemëve, kafshëve dhe shpendëve. Ndërkohë që, mendimet dhe përjetimet tona, imagjinata dhe frymëzimi ynë, kanë fituar hapësira dhe dimensione të reja. Shkrimtari na ka vënë në mendime, ka nxitur tek ne përfytyrime për gjëra që nuk i dinin përpara se të lexonin këtë libër, ka bërë që t’u tregojmë me padurim shokëve dhe miqve se çfarë libri të rrallë kemi lexuar dhe, pastaj, bashkërisht, të përpiqemi të vëmë në skena të improvizuara teatri, episode, ngjarje, rrëfenja të këtij libri.

E përshëndes kolegun suedez për librin e bukur, edukativ, tërheqës dhe mbresëlënës që na ka dhuruar. Kam ndjerë shumë gjatë leximit të librit, kam përjetuar emocione të bukura dhe befasuese, jam përfshirë në valë respekti dhe dashurie për jetën dhe njerëzit e guximshëm, këmbëngulës në arritjen e qëllimeve që i vënë vetes. E falënderojë nga zemra dhe e urojë shkrimtarin suedez për krijime të tjera të bukura, që na pasurojnë dhe na zbukurojnë mendimin, fantazinë, imagjinatën dhe jetën tonë.

Faleminderit Lars Westman!