LETERSI – Page 198 – Dielli

Sofra Poetike- Anton Çefa: LARMI POETIKE

December 23, 2018 by dgreca

LARMI POETIKE/

Nga Anton Çefa/

Poezia/

Bulon në shpirt,/

Prekë të padukshmen/

Dhe i falë jetës nji kuptim solemn/

Prej gëzimi që dhemb./

Nën shkëlqimin e metaforës/

Si në nji fosil/

Rri i mshehun mesazhi i jetës./

***

Mbolla farë lulesh

Mbolla farë lulesh

Që çelin veç ndër andrra

E hapa dyer misteresh.

Te lulet e fjalës kam gjetur shtegun.

Në shteg të jetës m’drejto,

O fjala ime!

***

Malli dhe mllefi

Malli i jep nji tjeter ngjyrë

Fytyrave

Dhe nji tjeter të rrahun zemrave.

Mllefi i jep nji tjeter formë

Sendeve

Dhe fjalëve.

***

Mërgimtarëve

Pelerinën e ikjes keni hedhur krahëve,

Bridhni pa kthim

Duke u zbrazur në shpirt.

Fikun zjarri i vatrës,

Drita e visit.

Endeni duke u strukur ndër kujtime

Që ushqejnë mallin

Në gjokset e ndezura.

Ndër zemra ndrisin

Dritat qiellore t’Atdheut.

***

Përrallë e vertetë ose rruga e kthimit

Do t’ju tregoj nji përrallë të vertetë, përrallën e të gjitha kohëve; në nji vend dhe në nji kohë na ishte nji njeri. Dallgët e një oqeani të trazuar, që quhet fat ose jetë, ndoshta zjarri a uji, lëngata ; ndoshta gjendja ekonomike, dëshira për t’u larguar, a malli për të parë dhenat e huaja, nuk jam i sigurtë, e hodhen në dhena të huaja. Kështu i kishte ndodhur edhe babës së tij, gjyshit, stërgjyshit.

Për të mos harruar rrugën për kthim mori nji grusht nga hini i shpirtit, që digjej për mëmëdheun, dhe e hodhi gjurmëve që lënin kambët.

Hini i shpirtit i qëndroi besnik dhe i mësoi rrugën e kthimit.

Një letërsi kombëtare, një atdhe i vetëm

December 22, 2018 by dgreca

Libri “Një letërsi kombëtare, një atdhe i vetëm” nga profesor Thanas Gjika/

Nga Astrit Lulushi/

Nuk është kujtesa, por mungesa e saj që e bën jetën të hidhur. Sado e mbushur me vuajtje të ketë qënë e kaluara, nëse harrohet njeriu do të ndjejë boshllëk në zemër, jeta e tij do të jetë e mangët. Ajo që njeriu ka nevojë është ndryshimi i mendësisë. Me librin e tij, “Një letërsi kombëtare, një atdhe i vetëm”, profesor Thanas L. Gjika, u kujton shqiptarëve të ndryshojnë mendësinë për të ndryshuar për të mirë veten dhe vendin. Ai bën thirrje për hedhjen tej të mendësive të dëmshme nga të cilët shqiptarët gjithmonē kanë vuajtur. Janë këto mendësi që pengojnë unifikimin dhe modernizimin tonë, thotë Gjika. Autori e pranon mangësinë dhe deformimin e edukimit intelektual gjatë periudhës së diktaturës dhe u bën thirrje bijëve sot në pushtet të ish-udhëheqësve komunistë për kthjellimin e mendjes dhe mbajtjen e një qëndrimi kritik ndaj krimeve të prindërve të tyre.

Një tjetër aspekt që profesor Gjika trajton në librin e tij është ajo e diversantëve shqiptarë të dërguar nga SHBA-ja më 1950-1953 për përmbysjen e regjimit të Tiranës dhe jo për të kënaqur synimet territoriale të Greqisë dhe Jugosllavisë së asaj kohe. Misioni i diversantëve, thotë Gjika, u deformua nga propaganda komuniste, që i quajti ata kriminelë e tradhëtarë, dhe kjo krijoi shijen e keqe sa herë përmender fjala “diversant”.

Sipas prof. Gjikës, gjatë shekullit XX, populli shqiptar ka humbur tre shanse për krijimin e Shqipërisë së vërtetë; më 1913, kur u vendosën kufijtë e Shqipërisë nga fuqitë evropiane, nën presionin e Rusisë cariste; gjatë L2B, kur emisarët komunistë jugosllavë vunë Enver Hoxhën në krye të PKSH-së dhe ushtrisë partizane dhe pas lufte në krye të shtetit shqiptar; dhe shansi i tretë i humbur zgjatet nga viti 1992 deri më 2018. Autori kritikon klasat politike shqiptare në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, të cilat humbin kohën me grindje mesvedi dhe nuk punojnë për një strategji gjithëshqiptare që do të çonte në krijimin e një Shqipërie të vërtete, thotë zoti Gjika mes të tjerash në librin e tij “Një letërsi kombëtare, një atdhe i vetëm”, nga Shtëpia Botuese KUMI, Tiranë 2018. I ndarë në 9 kapituj, që përfshihen në rreth 450 faqe, autori shpërndan artikuj, analiza, persiatje, portrete, diskutime e komente, letra, kujtime, një intermexo me shkrime, veç të tjerash, nga jeta e komunitetit shqiptar të Worçesterit në Masaçusets, ku autori banon dhe kryeson degën e shoqatës Vatra. Libri mbyllet me një vështrim nga Viktora Vllahu mbi dy libra të rëndësishëm të Thanas Gjikës; “Mos dënimi i krimit është krim i ri” dhe “Shën Pali punoi dhe në brigjet e Adriatikut”.

Testament poetik i Anton Çefës

December 20, 2018 by dgreca

DOLI NGA SHTYPI LIBRI MË I RI I ANTON ÇEFËS/

Anton Çefa vjen me librin e tij më të ri me titull “Fjala shqipe si zjarri i shejtë” nën siglën”Botimet FISHTA”. Ky është libri i 19-të i Çefës. Po sjellim për lexuesit parathënien e librit.

***

Testament poetik i Anton Çefës/

Libri”Fjala shqipe si zjarr i shejtë” dëshmon pjekurinë artistike të shkrimtarit Anton Çefa dhe konsolidim të stilit të tij krijues!/

Nga Dalip GRECA/

Libri i ri shkrimtarit Anton Çefa “Fjala shqipe si zjarr i shejtë” përgjatë leximit të përcjell ndjesinë e një testamenti shpirtëror e poetik njëherazi, sa artistik aq edhe atdhetar. Të krijohet kjo ndjesi sapo troket në libër, në esenë-prozë poetike, ATDHEU YNË SHQIPERIA, apo tek mbush fort mushkëritë me ajër për të lexuar me një frymë dhe deri në fund vargjet e mrekullueshme tek “Filli i Fjalës” apo “Atdheu”,- të bashkuara me thënien brilante të Apostullit të Shqiptarizmit, Mithat bej Frashërit, që përcjell aksiomën e dashurisë për Atdheun: “Kriter për veprimet tona kemi dashurinë për Atdheun, dashurinë pa kufi, pa kushte, dashurinë si ajo e mëmës për fëminë e saj . . . Kundrejt Atdheut kemi vetëm detyrë, asnjë të drejtë, përveç të drejtës që ta adhurojmë.”…

Edhe Anton Çefa e adhuron Atdheun, herë me dashuri e herë me dhimbje që të këput shpirtin e ta drithëron zemrën. Tek proza poetike, autori ndërsa zbërthen kuptimin leksikor të emërtesave”Atdhe”-“Mëmëdhe”,duke i pagëzuar në gjuhën shqipe me emrat e prindërve, përcjell lidhjen e fortë dhe të pandashme me Atdheun, ashtu si fëmijët kanë me prindërit. Përmes një gjuhe të lëmuar, si mjeshtër i shqipes, Çefën e ndihmon dhe stili i tij i veçantë i të shkruarit, kur herë-herë përsëritet fjala bazë që përmbanë mesazhin, ndërkohë që fjalia ka një ritëm të brendshëm që të mrekullon: “Atdheu është toka jonë, trojet tona, trojet e dheut, trojet e shpirtit, trojet e gjakut, trojet e frymës, trojet e gëzimit, trojet e dhimbjes; të dhimbjes nga dashuria, të dhimbjes nga vuajtja, të dhimbjes nga dhimbja.”…Bukur! Komenti është i pavend.

Autori ndjehet krenar për historinë e Atdheut të vet dhe ka mall për të. Edhe pse të duket sikur një tis patetizmi është hedhur mbi Atdheun, ai është origjinal, është i besueshëm, është njerëzor: “Kur jemi afër, të shohim me sy, të prekim me dorë, të puthim me buzë; kur jemi larg, të shohim me mall, të prekim me afsh, të ndjejmë me dhimbje…” Është krejtësisht e vërtetë. Kush nuk i ka përjetuar këto ndjesi?!

Edhe në poezinë “Filli i Fjalës” poeti vrapon prej fëmijërie në dashuri të pafund për Atdheun: Përtej dashurisë, nana./ Përtej flijimit, Atdheu….

Ndërsa në poezinë “Atdheu” ka një bashkëbisedim poetik të tij me Atdheun të ngjajshëm me atë të një djaloshi të dashuruar me vashën e tij të zemrës: Nemitem para bukurisë…. Lule të trëndafilta elbaroze/ Bien mbi ballin tand, / Kundërmim gjethesh e bari të blerë. /Në folenë e buzëqeshjes tande, /Gugatë nji jetë n’shperthim./ Dhimbje që grafullon në shpirt./ Dhe para gjithkohësisë sate…/

Poezia ëshët e ndërtuar mbi dy linja, atë të dashurisë së pakufi ndaj atdheut dhe mesazhin e mos harresës. Poeti nuk shan, nuk bërtet, nuk inatoset me Shqipërinë e vet, por e porosit atë që të mos i harrojë; ulurimat, britmat, krimin, rënkimet e ajrit, shiun që pikonte gjak, derisa shpërthen:

Shqiperi, ti dhimbje e thekshme, /Shqiperi, ti dashuri e përjetshme,/ Shqiperi, ti mall i pamatun,/ A ndigjon, ti, zanin e erës / Si dikur, Ulurimat, britmat ? /Mos harro ! / Kurr mos harro/ Krimin që nuk njihte vllanë,/ Rrënkimet e ajrit, /Shiun që pikonte gjak prej qielli,/ Mos harro natën e gjatë /Me putrat e randa të errësinës ! Fal, Po mos harro!/

Anton Çefa në përshkrimin poetik të 100 viteve të Shqipërisë në “Kryqzimin e kohëve”, ndalet krenarisht tek 28 Nëntori i Pavarësisë(1912)-kur Atdheu u nis në rrugën e tij/ Të dritës,/ Të Flamurit,/ U dridh nga gëzimi dora e shejtë e Plakut/ Dhe i dha fluturimin valëvitës shqiponjës/ Dhe shtizës dridhjen….Por, ah, : Shtizë që nuk qëndron si duhet/ Në kryqëzim të ernave e kohëve./

Në pak vargje poeti thotë shumë, aq sa historianit do t’i duheshin vëllime.

Më pas ai ndalet tek viti ters-1913, kur: U çanë qielli e malet / Mbi teh të ndarjes, / U nis lumi e bjeshka,/ Kullat, kasollet e zemrat u nisën./ Loti i bigëzuem i Shqiponjës/ Kulloi dhimbje,/ Prizreni mbeti diku/ Dhe Vlona në emnat e fëmijëve.

Metaforikisht poeti i ka thënë të gjitha, sërish në pak rreshta. Ai vetëm denocon dhe vuan vendimin e Europës, që në nxori në treg 2/3 e territoreve shqiptare, ndau Prizrenin me Vlorën…dhe Vlora, Berati, Saranda, Shkumbini, mbetën në emrat e vajzave dhe djemëve kosvarë!

Por tragjeditë s’kishin të sosur për shqiptarët. Vjen 1944-ra, kur : Në skenë të kohës/ Shkëlqen kamë e Makbetit/ Dhe ne / Autorë dhe aktorë të nji tragjedije/ Të turpshme…

Shiheni, autori përdor shumësin: “Ne”…në fakt ishin “Ata”! Paçka pse autori qe dënuar dhe vetë me heshtje…

Në pak vargje, poeti përcjell 45 vite dhimbje, gremisje në greminën e kohës absurde(1945-1990), kur shqiptarët të vetëizoluar përjetuan të tjera tragjedi: Natë me shti gishtat ndër sy, /Por duhet me i thanë mëngjes, /Mëngjes me diell, bile. /Oh sa t’i merrka dielli sytë…/ Ecim përpara , me hapin lart, marshojmë,/ Me kangë në gojë, në buzë!/ S’e dijmë ku shkojmë, /Por të gjitha rrugët të çojnë atje . . . . . / n’greminë…/

Poeti së bashku me të gjithë popullin e vet përjeton andrrën e zgjimit më 1991, kur: Shpirtnat/ Të humbun prej kohësh / Zgjohen në kërkim t’vetvetes…Por, medet, se një natë e erërt, e kobshme, po vinte…Viti i mbrapshtë- ’97-ta, kur: Me duer mizore/ Nekrologjinë i ban/ Flamurit Vlona./ Shpirti i Shqiponjës dihat/ Në buzë të honit….

Po sot, ku është Shqipëria? Poeti nuk flet, veç sjell dy citate. Lexuesi e nxjerr vetë përfundimin:

Shqiperia sot

“Pa demokratë nuk ka demokraci”- Fukuyama

“Ma të zi se komunistat janë vetëm komunistat antikomunista” – Vaclav Havel

Edhe pse libri”Fjala shqipe si zjarri i shejtë” ka një ndërthurje të gjinive të krijimit, poezi dhe prozë,ai ka të përbashkët stilin poetik dhe mesazhin qytetar dhe artistik që përcjell.

Do të veçoja për realizim artistik: NË KËRKIM TË FJALËS SË URTË; NËN KUPOLA SHPELLASH (Atë Pjeter Bogdanit); “MË KA ZËNË SHQIPJA” (FAN NOLIT); KU TA VE EPITAFIN ? (P. Gjergj Fishtës); ZBARDHUN NGA BRENGË E FJALËS (Prof. Eqrem Çabejt), JU S’KENI EMNA( MARTIRËVE TË DIKTATURËS), IKE MBAS DYERSH MERMERI (FREDERIK RRESHPES); etj…

Ndërsa për poezitë erotike do të thoja se ato janë perla të rralla, që do t’i krahasoja me ata stolat e rrallë të vendosur në një park për t’u shlodhur vizitorët. Kështu dhe në këtë libër, lexuesi pasi përjeton dhimbshëm shqetësimet, dhimbjet dhe dashuritë e poetit, e gjenë qetësinë tek poezitë erotike….Janë të mrekullueshme, pak lasgushiane, por të Antonit.

Libri dëshmon pjekurinë artistike të shkrimtarit Anton Çefa dhe konsolidim të stilit të tij krijues!

* Parathënia e librit

Faruk Myrtaj, një mjeshtër i prozës së shkurtër shqipe

December 18, 2018 by dgreca

Shkruan: Aleko Likaj, Bordo, France/

”Këpucë për gjyqin e fundit” është libri më i ri me tregime i shkrimtarit Faruk Myrtaj që këto ditë ka parë edhe dritën e botimit në shqipëri.Me nota thellsisht realiste dhe karaktere të vizatuara dhe të gdhendura si nga një një dorë mjeshtri që di aq mirë të skalisë duke kaluar edhe kufijtë e emocionit në dramat që shpërfaqen nëpër faqet e tregimit të tij, Myrtaj, mbetet përherë një zë i fuqishëm në letrat tona shqipe veçanrisht në këto tre dekadat e fundit. Magjia e rrëfimit të trazon e të bën që ta vuash e përjetosh dramën si ”të zotët e hallit që i ka zënë” në tregimet e tij, dhe që natyrisht dallojnë si nga ana shprehëse, kompozicionale, theksit, intonacionit, gjuhës dhe mesazhit që përcjellin, duke stigmatizuar kështu stilin që është i veçantë e me tiparë dalluese për këtë autor. Mendoj se këto aktualisht bëjnë edhe diferencën në morrinë e zhurmëshme të krijimeve që qarkullojnë sot si lumenjë të vrullshëm jo vetëm nëpër webe e site internetike që kushdo hedh, por edhe në botime të pa kontrolluara dhe pa pikë përgjegjësie që nxjerrin dhe mbushin raftet e librarive nga një pjesë e mirë e entet botuese. Shumë prej tyre nuk u intereson cilësia aspak përpara parave që derdhin ”sevdallinjtë” e njerëz pa asnjë prirje në këtë fushë që duan të evidentohen..

Por kjo është një temë për të cilën gjithmonë ja vlen të diskutohet gjërësisht si një fenomen e që ka kapluar letërsinë, edhe pse në rastin konkret nuk ka të bëjë aspak me rastin në fjalë, ndërsa ne jemi ndalur për të hedhur një vështrim prej lexuesi, krijimit e veprës më të fundit të një autori që ka dhe ka lënë një emër. dhe që kritika e vlerëson dhe e rendit ndër majat e prozës së shkurtër shqiptare

Do ta quaja ”Këpucë për gjyqin e fundit”, një risi. Një risi e bukur që shkon dhe renditet me veprat më të mira të Faruk Myrtajt, jo vetëm për faktin që të emocionon e të mban gjatë gjithë leximit në një lloj përjetimi artistik që të krijojnë zakonisht ndjenjat e çuditëshme brenda vetes sonë, por edhe për gjuhën e qëruar e të pastërt të shqipes që përshfaq vlerat më të mira të saj me një leksik brilant dhe që për hir të realitetit na mungon sot në kakofoninë e shtrembërimet duke filluar që nga punonjësit e mediave e më gjerë në jetên sociale dhe shoqërore që bëjmë . Dhe autori këtê e realizon nëpërmjet frazës ë shkurtër dhe të ngarkuar emocionalisht

Edhe në këtë vëllim Faruku është dhe qëndron tek të njëjtat tema që i preferon e që i shërbejnë si dashuritë e tij, si emigracioni, mardheniet sociale, burgu dhe diktatura, ku ne kete te fundit duke dalë edhe nga korniza e vëndit, por që zë realisht më fushêpamje në planin universal, si një kufizim i lirisë së individit.

Por ashtu siç theksova edhe në fillim të kêtyre rradhêve, ”Këpucë për gjyqin e fundit” është një libër e rrëfim karakteresh. Dhe duket e ndjehet përkujdesja e autorit. Ai dallon. Eshtë njê vizatues i hollë i karaktereve që mbartin emocione të fuqishme…

Nuk ka se si të mos jetë krejt ndryshe dhe të mungojë aty Atdheu, për të cilin shkrimtari emigrant ndjen shumë dhëmbje e dashuri të pamatë. Por këtë here është krejt tjetër. Në dimension të tillë hapje që e jep dhe e pasqyron edhe tek tregimi ”Atdhe për Ciganët”, ku liria nuk njeh kufij. Personazhet ne tregim , ciganët, janë të gatshëm në çdo sistem ”të shndrohen në njumra midis shtetesh ku merrnin pa teklif nënshtetësi të tjera” thotë autori duke na i dhënë ata gjithsesi në njê atmosferë e mjediset e tyre tipike, dhe ku mbretëron daullja, dajret, gërneta… ( bënin muzikë aq të azdisur sa ariu”)

Bien në sy tregimet e karaktereve që zënë hapsirën më tê madhe ne librin ”Këpucë për gjyqin e fundit”

Tek tregimi ”Bejlurçina ime” është fati i intelektualit shqiptar që ishte arsimuar në universitetet e shkollat e perëndimit, por që përfundon në tharrjen e kënetës së Maliqit. Pastaj i kërkojnë të bëjnë përkthyesin ”nga gjuha e atyre që ikën, domethënë armiqve, duke e bërë jetën si të tjerët”

Të njëjtën gjë e ndesh edhe tek tregimi ”Deri në fund Deiv” me Diegon, ku i biri merr vesh se i ati ishte me kancer i vendos dy veta që ta ndihmojnë në përditshmërinë e punën e tij fizike për shoqërinë, por ai i përze për ta përballuar kancerin si njeri që kontribuon dhe beson tek shoqëria tê cilës i shërben

Në një tjetër tregim si tek ”E hodha firmën unë” përveç sfondit ku jepet një shoqëri e shtypur nën komandë, dallojmë karakteret. Drama e krijuesit ku të përkëdhelurit dhe më të besuarit e rregjimit firmosnin e vendosnin për burgun e tyre.

Gani Delvina një i burgosur politik i sapo dalë nga qelia e burgut me rënien e sistemit, i dehur me lirinë tij, vrapon pas metingjeve në sfondin e zjarrtë të atyre ditëve të ndryshimit, por që kupton shumë shpejt se nuk e gjen veten aty. Nuk përfaqsohet.

E megjithatë i ndjek si lirinë e tij.

”C’punë kam unë me ata? Ata janë në tribunë për qejfin e tyre. Unë jam aty poshtë..”.

”Ke shkuar me një femër?” është një tregim dhe rrëfim shumë i ndjerrë për sinqeritetin dhe moshës së fillimit të adoleshencës, ku me nota realiste jepet Farfuria, shoqia e klasës, pylli që të nxirrte pranë shtëpisë së saj si dhe dëshira e ëndëra e shoqëruesit për ta shpëtuar nga egërsirat….Shumë vite më vonë rasti i solli pastaj që të ishin të dy mësues nê të njêjtën qytezë, por që nuk mundën më ta rringrinin shoqërinë e pastërt prej fëmije si të trembur dhe tê paragjykuar nga ambjenti me një pyll në mes.

Tregimi: ”Këpucë për gjyqin e fundit” që mban edhe emrin titulli i vëllimit të kêtij libri me tregime, është ndoshta nga më interesantët. I shkruar bukur dhe konçiz me metafora të fuqishme dhe që të sjell ndërmend Kafkên, pothuajse në të njëjtat mjedise e sfonde gati haluçinantike të kohës, por kurrsesi jo një imitacion, edhe pse është një faj që nuk dihet pse ndodhet e është i tillë që edhe këtu heroi i tij dënohet me egzekutim por jo ”këpucêt alpine të sperkatura me ca buburecë tê kuq”

Ky tregim më kujton dhe më sjell në mëndje ”Turmat e Dimrit” një nga krijimet më të bukura që ka shkruar pena e Faruk Myrtajt nê këto vitet e fundit i cili zbërthen metaforikisht thelbin dhe strukturën e turmës

Interesant është edhe figura e Moit, minatorit dhe përgjegjêsit të turnit, ku në shtresën e gjashtë të nêntokës pohon, e ku me ndryshe se sa aty thellë nën dhé. Kjo ndodh kur personazhin e ”infektuar nga leximet” e dërgojnë që ta edukojë kllasa, por që njeriu i ngarkuar që do të bënte edukimin” i a plas…E kundërta e dijes nuk është padija. E kundërta e mos dijes sot është mashtrimi universal”

Por nuk do të ndalesha gjatë dhe nuk do të merrja përsipër për ti bërë analizën e plotë vëllimit më të ri të autorit

Ajo që më mbet si lexues dhe konstatoj, do të thosha pa mëdyshje se:

Në tregimet e Myrtajt ndjehet me tone të ndezuar dhëmshuria e dashuria e pakufishme për njerëzit e thjeshtë e të ndershëm, që kanë në jetë ideale, e që i shërbejnë dhe i dalin në krah shoqërisë, botën që e rrethon, mjedisin ku lëvizin e gjallojnë. Dhe në fakt ky është heroi. Heroi i ditës…e ne pse i kemi kaq pranë pak i njohim në botën e tyre të brendëshme, por jemi dhe të pa vëmëndshëm dhe individualistë në shumicën e rasteve, për të konstatuar atë që një krijues e shkrimtarë me përvojë si Faruku, i zhbiron duke i skicuar e vizatuar, dhe na i sjell aq mjeshtërisht duke rezatuar në të gjithë dimensionin e tyre real.

Eshtë ky fakti që ata të mbesin në mëndje aq gjatë, dhe që ne pastaj, dashur pa dashur brenda subkoshiencës sonë, na ndodh shpesh që ti krahasojmë me miq , shokë dhe njerëz që ndeshim në udhë, duke i portretizuar me ata.

Kjo nuk është pak për një krijues serioz, me përvojë dhe shumë të talentuar

Në thelb, ajo çka kërkon nga vetja një shkrimtarë dhe misioni i tij i mundur për të përcjell e tejçojë mesazhe jete…

Faruk Myrtaj ka kohë që i a ka arritur kësaj, dhe vëllimi i ri me tregime ”Këpucë për gjyqin e fundit” ,pa dyshim që i bashkohet dhe shkon të rrijë denjësisht përkrah botimeve të tij më të mira në prozë e të vlerësuar në këto dekadat e fundit.

FALEMINDEERIT QË MË DËNUAT!

November 9, 2018 by dgreca

NGA SHEFQET DOBRA/Ish i dënuar politik/

Rakip Dervishaj, pas dhjet vjetësh, u lirua nga burgu; në Vlorë e dërguan si të “dëbuar”, në kooperativë duhet të punonte. Në kooperativë, orari nuk respektohej, e diela nuk ishte ditë pushimi si në ndërmarrjet shtetërore, edhe kur binte shi, nuk u paguhej dita. Dita e punës- dmth, një ditë punë në kooperativë, quhej një normë. Për ta sqaruar: nëse norma në bërje kanali, ishte nëntë metrokup- kush bënte nëntë metrokup- thuhej se ka bërë një ditë pune, ose: 100 pikë, kush bënte katër –thoshin: 50/të pikë, dmth, gjysëm norme, gjysëm dit pune . Në fund të vitit llogaritej sa të ardhura kishte kooperativa, ato pjesëtoheshin për ditët- normat- dhe qëllonte që për një normë- sidomos kooperativave malore, mund ti binte për të marrë:- 20 lek të vjetra për një dit pune- dmth- për një normë. kurse kooperativat fushore, ishin më me fat, prodhonin më shumë- u shkonte dhe 100, lek të vjetra ditës, nëse kishte bërë çdo ditë normën.

Rakipi, që nuk ja dinte punëve të kooperativës- kishte rënë i ri fare në burg, vetëm në minierë kishte punuar- mjaft që të siguronte të paktën bukën dhe pak gjizë ose ndonjë zarzavat që ta bënte supë. Gjithmonë rrinte vetëm, nuk përzihej me tjerë.

Një ditë, në pushimin e drekës, i afrohet një i brigadës dhe i thotë: – pse nuk martohesh more Rakip, të krijosh familje?

-Po kush më merr mua more: kështu si jam katandisur..- i përgjigjet..

-Të marrin ore, pse s’të marrin- i thotë.

-Po kush guxon të më japë vajzë mua?

-Po gjej ndonjë të sojit tënd.

-Pse ore, keni filluar të martoheni edhe brenda sojit ju?

-Jo more jo, të jetë si ti nga biografia.

-Nuk kam qejf të martohem, po….

-Pse more, po është më mirë për ty.

-Po, është më mirë, është po, martesa sjellë edhe fëmijë, po… po sikur t’u mbushet mendja prapë të më çojnë ne burg, ku ti lë ata? Më mirë jam kështu, kur rafsha mos u vrafsha. Të bëhet si të bëhet, nuk e kamë mendjen prapa.

-Unë të them: martohu se kështu është më mirë.

– Faleminderit po… me që ma dashke të mirën, ma jep gocën tënde.

-Joo, se…

-Pse ke frikë? Ti je me biografi të mirë, ça të pengon? Meqë ma do të mirën, meqë më qave hallë- po të them. Duhet ti jesh mirnjohës atij që ta do të mirën.

-Epo, nuk i kemi njësoi kushtet.

-Po për atë familjen tjetër, pse nuk mendon si për vete?

-Për të mirën tënde e pata- i tha.

-Të faleminderit shumë, e kuptoj që më do të mirën por.. dhëndër nuk ke qejf të…

Një ditë, kur po kthehej nga puna, me lopatë e kazëm në krah, i lodhur e i mërzitur, kokë ulur, kishte humbur në mendime veta kur, pa pritur- dëgjoi ti thonë: – në emër të popullit, je i arrestuar, duart mbrapa! U drejtua, lëshoi veglat në tokë, i shikoj dhe, kur njëri po i vinte “byzylyket” – u tha:-E dini sa mirë bëtë që erdhët e më….

-Natyrisht! Të merresh me veprimtari armiqësore sigurisht që e pret dhe arrestimin.

-Jo, jo, edhe ju e dini që nuk e kam bërë atë gjë se, ça do fitoja?

-Sigurisht! Pse dimë çdo gjë që bën, ku shkon e me kë bënë plane, erdhëm të vëmë hekurat! Në prezencën tënde të kontrollojmë shtëpinë.

-Ç’far do kontrolloni?

-Shtëpinë, ta tham. Po ju nuk ditkeni kam a s’kam shtëpi more, nga dini se qenkam marr me veprimtari…hëh… Unë dy batanije, dy çarçafë dhe një dyshek me kashtë kam, edhe këto, të kooperativës janë, nuk kam asgjë timen, atje në një koçek të misrit, më kanë dhënë një vend të rri. Shkoni ju, unë nuk kam gjë për të marrë, bëni ç’të doni me to, vetëm një gjë u kërkoj, t’ja dorëzoni kooperativës se mos më akuzojnë , për përvetësim e pasurisë përbashkët, të atyre vjetërsirave.

Në hetuesi pranoi çfarëdo që i thanë. Një ditë e çuan ti bëjnë gjyqin. Pasi bënë formalitetin, dëshmitarët të njohur e të pa njohur, thanë ça deshën- si i kishin porositur. Prokurori- i tha: -je dakord?

-Ç,më pyetni mua, jam a sjam? Unë kam pranuar ça keni dash ju.

-Se i ke bërë.

-Jo zati prokuror jo! po nuk fitoja gjë, po mos pranoje.

Prokurori kërkoi dhjetë vjet burg dhe gjykatësi kur dha pretencën -tha: gjykata vendosi: Për veprimtarinë armiqësore, për agjitacion e propagandë kundër partisë e pushtetit popullor, duke dashur të helmojë ndërgjegjen e shokëve, sidomos të rinjve, dënohet me dhjetë vjet burg dhe konfiskim të pasurisë. Ke gjë ti thuash drejtësisë?- i tha gjykatësi, ç’far i kërkon gjykatës?

-Ça të them unë Zoti kryetar i seancës, shikoni ato vitet ju, pa, për pasuri, rrapin e trapin kam unë, nuk keni ça të më merrni as ça të lini.- tha Rakipi

– Edhe këtu në sallën e gjyqit, armiku volli vrer kundër drejtësisë popullore, ndërpresim seancën- tha. Dy orë pushim. Pas dy orësh u futën në sallë dhe vazhduan gjyqin: – I pari e mori fjalën përsëri prokurori- I pandehuri, pikërisht këtu në tempullin e drejtësisë popullore, volli vrerin kundër drejtësisë popullore pa ju dridhur syri as goja; unë propozoj ti japim edhe pesë vjet tjera, për ofendimin që i bëri trupit gjykues , në total pesëmbëdhjetë.

E mori fjalën kryetari i seancës: edhe unë- tha gjykatësi- mendoj ashtu si tha prokurori, në total i bëhen pesëmbëdhjetë vjet burg. E ke ti fjalën- ça do i thuash?- i tha gjykatësi. Rakipit, pa e shikuar fare u ngrit më këmbë, shikoi një herë sallën në të cilën ishin vetëm dëshmitarët – tha:- Falënderoj trupin gjykues që m`a shtoi dënimin- Ata shikuan njëri tjetrin.- sepse vazhdoi- këtu unë isha krejt i vetmuar dhe heshti. – Se nuk ke merituar të kesh shokë- i tha gjykatësi. Jo, zoti gjykatës jo, po kishin frikë të rrinë me mua, si të isha bishë e do i kafshoja

-Edhe më keq se kaq, do i helmoje! Prandaj të kanë ndenjur larg.

-Jo, o zoti gjykatës jo, kishin frikë të rrinin me mua se, po ti shikonit ju, u kërkonin llogari.

-Dmth, nuk kërkon mëshirë, je koshient për armiqësinë që ke bërë.

-Mëshirë…! Përkundrazi, ju më dëgjuat që u falënderova- Ata po e shikonin – Se këtu mu qelb goja more Zoti gjykatës! Nuk kisha me kë të flas, edhe kur merrja bukën në dyqan, nuk flisja, jepja lekët, më jepte bukën, aq gram sa ishte racioni, kusurin, nëse kisha për të e merrja dhe, drejt e në koçek, shkoja. Po deshët mos më vononi, të shkoj sa më shpejt në Spaç, te shokët e mi.

-Atje do të çojmë! – i tha

-Faleminderit shumë. Atje nuk do rri me frikën e burgut se, në burg jam.

-Edhe atje të arrestojmë prapë, po nuk ndenje rehat- i tha gjykatësi.

-Sa herë të keni qejf, vetëm mos më lironi se nuk e duroj dot vetminë! – tha Rakipi.

-Merreni, na e hiqni nga sytë këtë specje të pa parë – tha gjykatësi

– Të rrojë partia që nuk më la të më qelbet goja- tha Rakipi

Mos ki merak, do të lëmë të qelbesh atje!- tha prokurori. Policat e rrëmbyen, i vunë hekurat dhe e morën për krahësh.

KË TË LË E KË TË MBAJ, NJËRIN ËSHTË BURRI, TJETRIN VËLLAI!

Sapo lamë punën, nuk na lan të shkonim në shtëpi, kemi mbledhja- na thanë.

I deleguar ishte sekretari i partisë të ndërmarrjes- Petraq Nushi. Pasi na foli Petraqi për situatën politike nëpër botë- kështu fillonin gjithnjë këto lloj mbledhjesh – shtoj: -edhe këtu mes jush, ka armiq që vjellin vrer kundër partisë…. Në fund tha: këtu është Zabit Shazivari?

-Po, këtu jam.- u përgjigj Zabiti.

-Hajde këtu! Rri aty përballë kolektivit, të shohin sa i bukur je! Zabiti nuk po kuptonte gjë. Më pas i tha: – thuaj këtij populli që për qejfin tënd janë mbledhur këtu, në vend që të shkojnë në shtëpi.- fol për armiqësinë tënde.

– Nuk di gjë, shoku sekretar.

– Nuk di, ëh? kush ka për të folur, meqë ky nuk pranon. Me lej tha Zan Hasko, po më shumë i thoshin: Zan Fiku- ngaqë ky Zani, kishte bërë dhjet vjet burg për vjedhje shtëpishë, por ky shquhej edhe për; meqë fshatarët i varini kusitë me qumësht në fikun në oborr, në mëngjes e gjenin qumështin pa ajkë, se e hante Zani, natën, prandaj i thoshin: Zan Fiku.

-Kur po shkonim një ditë në Divjakë, kaloi një makinë jugosllave, ky shoku sekretar- tha: -makinat jugosllave janë shumë të mira.

-Hë more, ç’ke dash të thuash me këtë, pse i paske lavdëruar kaq shumë makinat e tyre?

-Shoku sekretar, ky më pyeti, dhe unë i thash se janë të mira, ku qëndron armiqësia ime këtu?

-Si more nuk qenka armiqësi, të lavdërosh prodhimet e tyre, do të thotë se nuk të pëlqejnë prodhimet tona, edhe këtë do e mohosh? Kjo tregon se ti, ndjek rrugën e babës tënd, tradhtarit, armikut të parisë.

-Shoku sekretar, unë nuk mburra makinat Jugosllave për të nënvlerësuar tonat, ne nuk prodhojmë makina. Ku qëndron armiqësia ime këtu? Këtu dua ta thotë Zan Fiku.

-Mjafton që i mburrur- tha Petraqi

-E shikon shoku sekretar? Tha Zani- Edhe mbiemrin ma ndryshon- të gjithë qeshën.

-Sekretari shikoj sallën, nuk po kuptonte. Më pas iu drejtua: -Pse i thua kështu?

-Kështu ka mbiemrin, si ti them ndryshe. Nëse nuk i pëlqen mbiemri, le ta ndërrojë.–Shum vetë e dinin se “Fiku” e kishte mbiemri.

Kur kuptoj arsyen sekretari, u nxeh më shumë, edhe nuk la gjë pa i thënë, duke u mbështetu vetëm te i ati, që ishte cilësuar “armik” i popullit e partisë.

Aty nga mesi i natë, të gjithëve, pas asaj dite të lodhshme, na hapej goja për gjumë, papritmas pas shpine dëgjuam një plakë që mallkonte Zabitin, ishte e ëma.:- haram qumështin që ke pirë nga gjoksi im. Ke mohuar gjakun e dajës tënd, që është dëshmor mor qelbanik- për të gjithë kjo qe e pa pritur.

-Po jo moj mama, nuk e kam mohuar dajën, nuk kam bërë gjë, për kokën tënde, po Zan Fiku se ça ka trallis, nuk ka bërë gjë të keqe.

-Ky, moj shoqe, ka ndjekur rrugën e babës, jo të dajës- tha Petraqi.

-Ç’ma zini me gojë atë, ai është armik, Zabitin e kam rritur unë, motra e dëshmorit, jo ai. Ishte burri im, po ne e kemi fshirë nga mendja jonë. Për ne të rrojë partia, për atë ka dhënë jetë valloi im. Unë… unë.. nëse ky, ikur edhe emrit t’i përmend të atit, e mohoj për djalë.

Ndërsa kjo mallkonte djalin e burrin, Petraqi aprovonte duke luajtur kokën.

Në fund, i dha paralajmërimin e fundit, nëse gabonte edhe një herë- vetëm për hatër të kësaj plakë- që mohoj burrin,, si armik dhe, vlerësoj gjakun e vëllait që dha jetën për atdheun, po të fal. Por ti duhet të na bindësh jo me fjalë, po me vepra se e mohon babën, për ndryshe, e di ti se ku përfundon?. o me babën o me dajën.

Të gjithë shikonin sekretarin, u këputëm për gjumë, pritnim të na thonë: mbledhja mbaroj. Sekretari shfletonte ca letra dhe tundte kokën, sikur një hall të madh kishte. Kur ngriti kokën shikoi mëkëmbësit e tij, që i kishte në dy anët, të cilët rrinin si pult, e shikonin në sy; papritmas- pyeti: këtu është Riza gega?

-Këtu jam- tha Rizai.

-Hajde këtu, hajde! – I tha

-U ngrit Rizaj, po ecte ngeshëm ngeshëm, pa e prishur terezinë fare.

-Më shpejt se nuk të kemi thirrur për krushk, që më ecën ashtu.

-Mos u mërzit o shoku sekretar, nuk po mërzitemi neven që kemi punur gjith ditën, ke kohë, nata është e gjatë. Sekretari e shikoi gjithë inatë Kur shkoi atje ku i thanë, u kthye nga salla duke i kthyer shpinë, Petraqit dhe atyre që ishin ulur në dy anët e tij.

-Riza Gega, Riza Gega! Iu kërcënua. Pse ti, kur janë bërë votimet për këshillat popullor, ke bërë çmos t’u mbushësh mendjen njerëzve, të mos i votojnë ata që i kishte zgjedhur partia?

-Votimet ka dy vjet që janë barë, more shoku sekretar- tha Rizai.

-S’ka rëndësi kur janë bërë, ti përgjigju përse të pyeta!

-Shoku sekretar- iu drejtua Petraqit- kandidatët i caktoni ju, ne nuk kemi të drejtë të fshijmë ndonjë emër, vetëm të marrim fletën, ta fusim në kuti. Kur është këshuna, si do u thosham njerëzve unë: mos voto ktëna apo atëna?

Këtu u nxeh muhabeti midis Petraqit dhe Rizait, të dy e ngritën zërin, Rizai, nuk ishte Zabiti, nuk mposhtej kollaj , xha Rizai. Në fund, e humbi durimin sekretari- i tha: – tani, nuk mbeti gjë tjetër veçse të çuhemi me pëllëmba syve, dhe po e shikonte drejt në sy, si bisha prenë e sajë.

-Shoku sekretar, tyven, nuk të kanë bërë sekretar, për të rrahur njerëz por, të na mbrosh ne nga padrejtësitë që na bojnë. Nëse ndonjërit i është mbushur menja, kushdo që të jetë- shikoi sallën- le ta provojë po deshi, po të mendohet mirë! Nuk kom ngron pllama syve una, deri më sot.

-E shikoni armikun! Edhe partinë e kërcënon. Nuk e di ky se….

-Shoku sekretar, lere partinë, nuk kam gja me partinë una, po flas për këta këtuna në sallë, kurrë nuk do ndodhë kjo gja, sa të kem frymëm. Kjo e xhindosi shumë Petraqin, Nuk la fjalë të ligë pa përdorur por, të njëjtën faturë mori prej Rizajt. të gjithë shikonin si të shtangur, si Rizai i përgjigje ashtu, njeriut më të fuqishëm të partisë që kishte ndërmarrja. Petraqit, me Rizan, i hasi sharra në gozhdë, nuk i kishte ndodhur kurrë me ndonjë tjetër kështu. Ndërsa Petraqi fliste si i xhindosu, nga pa durimi ishte ngritur më këmbë, Rizai dukej sikur nuk i bënin përshtypje fare ato që thoshte ai.

Ishte orën një e natës, kur i dha fund fjalimit me kërcënimin: do e marrësh vesh si do përfundosh o Riza Gega!- i tha. Rizai vetëm e shikoi po, mos përfillja që tregonte qëndrimi i Rizait e xhindosi shumë Petraqin. Kur thanë: mbledhja mbaroj, turma, sikur shpëtuan nga zinxhiri u turrën drejt derës, ishin këputur për gjumë, Rizai doli nga mbledhja më krenar nga Petraq Nushi.

Pas tre vejtsh, e burgosën Rizanë, por pëllëmba, nuk mundën ti japin.

Pas ca ditëve, te puna, në pushimin e drekës, i thamë nënës të Zabitit: -shumë e mallkove burrin! Duhet tja heqësh atësisë djalit, ta shkruash pa babë ?

-Po ç’të bëja more biri nënës, për të shpëtuar djalin, mallkova burrin, një nëne tjetre, i bie të mallkojë vëllanë, eh… kështu… pështyj lart të bie në sy, pështyj poshtë, të bie në gji. S’ka rrugë tjetër!