Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

DEFEKTET SHOQËRORE NË KOHËN E PLURALIZMIT

by

Dr. Nail Draga*/
Në periudhën njezetë e pesë vjeçare nga autorët shqiptarë në Mal të Zi janë botuar libra me vlerë nga profile të ndryshme shkencore, letrare, artistike e publicistike. Eshtë kjo koha me e frytshme nga ky dimension nga fakti, se nuk ekzistojnë me paragjykimet dhe pengesat sikurse ishte situata në sistemin monist.
Në gamën e gjerë të autorëve kohë më parë opinionit iu paraqit edhe Shaban Peraj me librin publicistik VITET HUMBURA. Libri në fjalë paraqet një përmbledhje me artikuj, komente, opinione dhe intervista të cilat janë botuar ne mediat e ndryshme të shkruara në hapësirën etnogjeografike shqiptare gjatë periudhës kohore dhjetëvjeçare. Libri është konceptuar në atë mënyrë duke e ndarë në disa pjesë, duke filluar me shtypin shqiptar e vazhduar më pas me vështrime, opinione, kulturë, arsim dhe përfunduar me intervista.
Duke lexuar këtë libër del qartë se autori ndaj çështjeve të ndryshme shoqërore nuk ka qendruar imun, por përmes artikujve dhe komenteve ka shprehur pikëpamjet e tia, ne lidhje me raportët e subjekteve politike me pushtetin, ne aspektin lokal e shtetëror. Eshtë kjo periudha kohore prej një çerek shekulli, e mjaftueshme për analiza shumëdimensionale, ku autori preokupim ka pozitën dhe statusin e shqiptarëve në Mal të Zi.
Një veprim i tillë ka qenë i arsyeshëm, sepse autori ndonse i formuar në profilin arsimor ka punuar shumë vite si pedagog përkatësisht mësimdhënës i gjuhës dhe letërsisë shqipe, gazetarinë përkatësisht publicistikën e ka pasur pasion. Madje në ketë fushë viteve të fundit ka punuar deri sa doli në pension në Radio Ulqin. Eshtë pikërisht kjo koha kur autori i është qasur kësaj çështje jo vetëm me pasion por edhe me profesionalizëm duke ofruar të dhëna me interes varësisht prej temave të cilat i ka trajtuar gjatë këtyre viteve.
Nuk ka dilemë se të gjithë ata të cilët do ta lexojnë ketë libër shumë çka do ta kenë më të qartë, për periudhën e kaluar nga miratimi i pluralizmit e deri në ditët tona, qe ka të bëjë kryesisht me mozaikun politik ku marrin pjesë edhe shqiptarët në Mal të Zi. Andaj ky botim paraqet edhe një kujtesë për ngjarjet e zhvilluara gjatë këtyre viteve. sepse kemi të bëjmë për një periudhë kohore te mjaftueshme për analiza të ndryshme, ku ajo politike është në rend të parë. Po ashtu nuk mungojnë komentet për ngjarjet e ndryshme në Kosovë e Shqipëri, duke trajtuar dimensionin mbarëkombëtar të çështjes shqiptare në hapësirën etnogjeografike shqiptare.
Madje kjo kohë ka qenë e mjaftueshme për të krijuar profilin përkatës për çdo subjekt politik, apo person i cili ka qenë i angazhuar në politikë gjatë këtyre viteve. Eshtë evidente se në mungesë së përvojës politike, shqiptarët në pluralizëm u kyçen fillimisht me konceptin e idealizmit, por me kalimin e kohës ndryshoj dukshëm një qasje e tillë. Fillimisht, pothuaj të gjithë të bashkuar duke përkrahur subjektin e parë politik, me kalimin e kohës nga monizmi brenda shqiptar u kalu në fazën e pluralizmit brenda shqiptarëve në Mal të Zi, çka ndikoj në copëzimin e skenës politike shqiptare. Ishte kjo koha e formimit te shumë subjekteve politike me prefiksin nacional, qe nuk ishte në interes të popullatës shqiptare ne këtë mjedis, që u dëshmua në zgjedhjet lokale dhe ato shtetërore.
Eshtë kjo periudha me transparente për shqiptarët, ku subjektet politike, perkatësisht lideret e tyre për shumë çështje thelbesore nuk arriten të gjejnë konsenzusin e domosdoshëm. Një veprim i tillë nuk ka dilemë se ka qenë i motivuar nga interesat personale, klanore e ato partiake, qe u dëshmua në koalicionet para e poszgjedhore qe ishte në dëm të interesave dhe të kauzës shqiptare në Mal të Zi.
Titulli i librit VITET E HUMBURA, flet mjaft për kohën e cila ka qenë e tillë për autorin e këtij libri, por nuk dyshoj se e tillë ka qenë edhe për të gjith ne. Sepse autori çështjet përkatëse nuk i trajton ne aspektin personal, por ka qenë i preokupuar për pozitën dhe statusin e shqiptarëve në ketë mjedis, në nivelin lokal dhe ate shtetëror.Eshtë pra pikërisht, ndjenja e përgjegjësisë e cila fatkeqsisht si kategori morale është zbehur dukshëm duke u bërë nocion i huaj, që në mënyrë transparente dëshmohet në keto vite të pluralizmit.
Ne këtë aspekt përjashtim bëjnë disa individ, qe me keqardhje themi se janë të pakët të cilët meritojnë respektin e veçantë, por të gjithë jemi dëshmitarë se dominojnë antivlerat, si ne dimensionin lokal, shtetëror dhe regjional. Andaj e them pa hezitim se pas krizës politike e ekonomike, ajo morale është me tragjike, sepse për të riparuar ketë gjendje duhen dekada të tëra!
Libri VITET E HUMBURA, me çështjet e trajtuara, qasjen dhe analizën e autorit, paraqet një kontribut më vlerë në publicistikën analitike tek ne dhe më gjerë.Te gjithë ata te cilet në të ardhmen do të trajtojnë çështjet përkatëse nga kjo periudhë kohore e pluralizmit, patjetër duhet ta kenë si referencë edhe këtë botim.Duke e marrë parasysh se është nder librat e rrallë e kësaj natyre tek ne, ai është i mirë se ardhur jo vetëm për një profil të veçantë lexuesish, por edhe për opinion e gjerë.

*Shaban Peraj, VITET E HUMBURA, Ulqin 2015- (Fjala e mbajtur me rastin e përurimit të librit me 4 shkurt 2016)

KARTOLINA

by

NGA SOTIR ATHANASI/
(tregim u jetuar)
Motrën time gjithmonë e kishte ndihmuar rastësia se, që në lindje dhe vijueshmërisht, ajo do të ndodhej përherë në vëmëndjen e të tjerëve. Këtyre sikur iu diktohej me forcën e një autoriteti jashtëvullnetor të rre-thanave që, jo vetëm t’a përfillnin, por edhe të përkujdeseshin për ‘të.
Kur lindi ime motër, unë kisha mbushur pesë vjeç. Babai, do të na për-shkruante me ngjyra tejet të ndezura dhe po kaq të ndritur një ndodhi teksa po festonim dhjetë vjetorin e ditëlindjes sime. Do të kalonte edhe një dekadë që t’a kuptoja të patreguarën dhe mbase, të hamendësuarën që kishte të bënte me acarimin por edhe zbutjen e Luftës së Klasave. Se duhej që qe kjo e dyta që, e kishte ndrequr disi e rivendosur në një farë mënyre, kinse mekanizmin e harmonisë midis njerëzve. Dhe im atë, i qe përfshirë e pse jo, përshtatur hijshëm asaj, gjithashtu.
Shkurt, vajti në maternitetin e vetëm të Tiranës në ato vite dhe kishte në dorë, përveç një buqete me lule edhe një kartolinë. ( E nënvizova miqt e mi, se kartolina për atë kohë ishte tepër e rrallë, për të mos thënë si një (stoli krejt e panevojshme ). Por, im atë mendonte ndryshe:
Kartolina do të vihej në komedinën e mamasë sime – lehonë dhe që duhej, patjetër të zëvëndësonte dorën përkëdhelëse të tim eti. Ose, të paktën të përcillte një mesazh dashurie.
Kartolina ishte e thjeshtë:
Një pendë pranë një shishe – boje që, gjithsesi e shprehte, veçantinë e dërguesit dhe sidomos gëzimin e tij të jashtzakonshëm. Në ‘të, jo pa frymëzim, im atë do të shkruante. Çfarë? Le t’a lexoj -më atë.
“E dashur, të na rrojë vajza!
Vallë, a do të krenohet vëllai me bukurinë e vogëlushes që sapo ka ardhur në jetë? Unë shpresoj se po. Se ajo, patjetër që do të të ngjajë ty.
Të lutem puthe, por me kujdes.
I yti për jetë…
(Dhe, në vënd të emrit të tij, ai kishte shkruar me gërma të mëdha:)
FATMADHI )

Ajo ditë do të qe e mbushur me peripeci.
‘Aventura’ do të niste që te ajo portë me shufra hekuri, kur një infermjere tiranase, me veshje të bardhë dhe thuajse tejet të ngrirë, kur pa tim atë me orkide në dorë dhe kartolinën sipër saj, u zbardh nga befasia dhe i ndritën sytë:
– Ej! Me lule vëllai jonë !?!
Dhe pa pritur përgjigjen e tij, shtoi:
– Më pëlqen pa masë. T’a dish. Boll ma me kavanoza reçeli që sillen për me fo barkun. Për kësi lulesh i bi të hollët shpirtit. Të lumtë, vllajo!
– Faleminderit!
– Çfarë ka pjellë, gruaja juaj?
– Nuk ka pjellur. Ka lindur, moj fisnike e palodhur që, shpie lart ngarkesën më të rëndë: dashurinë njerzore. Dhe zbret poshtë shportën më të bukur spërkatur me buzëqeshjen tuaj trëndafil. . .
Pason një heshtje tejet këndellëse. Nga ato që jo rrallë na vënë në një pozicion të tillë ku, vrasja e ndërgjegjes vjen kaq natyrshëm, kaq butë, sa njerëzorja kthehet në qiellore.
Afrohen edhe të tjerë.
Infermjerja ndodhet ende në atë proçes ku vëndin e zë përshtatja me një bashkëbisedues pak të çuditshëm. Aspak i vështirë për t’u kuptuar. Dhe po kaq i lehtë për të pranuar ballasi… rrëshqitjen e…, gjuhës.
– Më fal, o burrë! Por. . .
Im atë që s’e lë të vazhdojë ndërgjegjësimin. Edhe sepse qe I panevojshëm tashmë.
– Ty të ka falur bujaria jote.
Tek ajo kishte triumfuar më e mira e saj. U çel si trëndafil. Buzëqeshi:
– Dhe çfarë ka lindur bashkëshortja juaj?
– Vajzë!
– Vajzë?!?
– Po.
– Dy çudina brënda ditës së sotme, – tha ajo.
Ende nuk po kuptonte që edhe për veten e saj, përpara tim eti, përbënte, të paktën, një çudi më vete. Por i ra shkurt, se e ndjente që i duhej me patjetër një shkëputje. Mbase, për të…, medituar. A për t’u ftilluar.
– Dhoma dhe kati, a është shkru në rregull? – tha me një të folur instiktive dhe një rihutim të pazakontë.
– Po.
Dhe nuk duhej më shumë që infermjerja me ngjyrë të purpurt në fytyrë, të largohej me nxitimin e fluturës, por edhe në ‘misionin’ e pëllumbeshës së dikurshme të postës. Me ndryshimin e vetëm se nuk e kishte të lidhur në këmbë porosinë e dërguesit, por e mbante në dorë atë. (Domethënë kartolinën).
Dhe s’kishte aspak faj. E gjithë biseda me tim atë i ngjiste lojës sonë të fëmijërisë: ngriva-shkriva.
Veç kësai, Ishte më se llogjike që ajo t’a lexonte e para kartolinën. Prandaj me një gjallëri dukshëm harlisse, e mori atë nga buqeta (edhe sepse ajo përbënte një karton të palosur si libër dhe të grishtte për të. . ., “mëkatuar”) Sigurisht që e lexoi me një frymë. Ktheu kryet nga kangjellat, ku im atë ende qëndronte aty, paksa i tërhequr që t’u linte vënd edhe të tjerëve, kur dëgjoi atë të thotë me zë të lartë:
– Çudia e tretë!
Kaq tha dhe u ngjit për t’i shpënë mamasë sime: dashurinë, gëzimin dhe lumturinë e tim eti, për lindjen e sime motre.
Por, ai do t’a kuptonte vetëm pas disa ditësh se çdo të thoshte ajo fisnike tiranase me përcaktorin:
“Çudia e tretë ! ”
Qe çasti kur doli mamaja ime nga shtëpia e lindjes shumë e gëzuar.
Tejet e përfillur dhe nën vështrimin e kujdesin e gjithë personelit mjeko- sanitar.
Veç së tjerash, dhoma e saj qe bërë si vënd peligrinazhi.
Çkishte ndodhur?
Infermjerja tiranase lulet ia kishte shpënë mamasë në çast, sapo qe ngjit-ur në katin dhe posa qe futur në dhomën e saj. Por nuk kishte ndodhur kështu edhe me kartolinpn e cila mbërrijti të nesërmen në darkë.
Kartolinën e kishin marë për t’a lexuar së pari infermjeret e të gjitha pavio-neve në shenjë solidariteti. Pastaj zbriti poshtë te laboratorët e analizave. Natyrisht, jo për t’a zbërthyer e përimtuar mikrobiologjikisht. Dhe, as për ndonjë shqyrtim ideologjik. Thjesht për të shuar kureshtjen e atij mesazhi urimi.
Si kudo, edhe këtu, u respektua parimi i shkallëshkallëshmërisë.
Në krye iu dha sekretares së organizatës së partisë e cila punonte në lavanterinë e maternitetit. Ajo, sapo u njoh me ‘materialin’, tha:
– Më shpini te fëmija e kësaj nëne. Do t’ia çoj unë në orarin më të afërt të gjirit. Se ndjehem mjaft e kënaqur për të tillë bashkëshortë të emancipuar edukuar nga PARTIA. ( Se ajo nuk e dinte që im atë ishte i deklasuar) .
Kur shkuan te Drejtori i këtij Institucioni, që ishte njëherësh edhe një kirurg i zoti dhe me emër në fushën e tij, ai sapo kishte dalë nga një lindje vërtet e vështirë e po lante duart. Tekstin e mesazhit ia lexoi me ton radiofonik një infermjere që shkëlqente, veçanërisht, kur vinte orari i punës politike. E sidomos, leximi të veprave të shokut Enver. Doktori si buzëqeshi ëmbëlsisht, nga që i doli në shteg porosia e vazhdueshme e tij, tha:
– Këshillat e mia në mënyrë të përsëritur për rolin që luan te lehona veçanërisht, ana psikologjike, ju nuk duhet t’i merrni si . .si t’ua them. Si larje, a dizinfektim duarsh. Jo.. Dhe këtu ‘JOJA’ duhet të jetë me gërma të mëdha, si të themi: kapitale.
Ndryshe u shpreh Shefja e Financës. Për të kursimet në shpenzime, sidomos për materialet që siguroheshin te kapitalistët me volutë, përbënin alfën dhe omegën e gjërave. Ky tekst, vlen vërtet, se edhe fjalët janë mjaft, po deri në qindarkën e fundit, domethënë deri në gërmën e pasme, të shpenzuara me nikoqirllëk. Bravo autorit të tekstit! Domethënë bashkëshortit të vëmëndshëm të kësaj nëne, i cili si t’i kishte mbështjellë me një bandazh steril, ka dhënë esencën , jashtë ndikimeve mikroborgjeze. I lumtë!
Kështu, me këto përshtypje u kthye mamaja ime bashkë me babanë atë mbasdite të lumtur e me duar plot. Ata mbanin në duar motrën time të porsa lindur.
Por këto çaste të lumtura, përfshi edhe mua, që u bëra me një motër, do të prisheshin disi, sapo korjeri solli gazetën ‘Drita’. I vetmi organ ku ishte abonuar im atë. Ai e shfletoi nxitimthi atë dhe u thartua në fytyrë, kur lexoi njoftimin e pakëndshëm që një poeti i hiqej e drejta e botimit, vetëm e vetëm se në poezinë e tij, ai kishte përdorur si metaforë “Kullën Eifel”. Kaq duhej që të akuzohej për dekadentzëm. .
E vërteta është se ai kishte shkuar në një bazë blektorale dhe aty, i detyruar që të shkruante për një brigadjere, pasi s’kishte parë asgjë poetike, përveç qumështit, kish hedhur, pa e vrarë mëndjen këto vargje:
Dhe në qumësht, sërish brigada,
Me rezultate të larta, ajo del,
Se udhëhiqet nga e bëjshmja, kryelarta,
Me gjoksin si maja e Kullës Eifel.
Për të u tha se autori dekadent pse nuk e krahasoi gjoksin e mjelses me bajonetat të cilat i kemi të ngrijtura për armiqtë e brëndshëm e të jashtëm, të vëndit tonë, por me një objekt borgjez, ndërtuar me gjakun e klasës puntore, shfrytëzuar deri në palcë nga borgjezia. Prandajë le të përfundojë si ai tjetri i festivalit në tekstin e një kënge ku, thoshte se “nga buzët e saj, pikonte era limoni. Kur dihet se pikonte era barut.
Nuk e hodhën nga Kulla Eifel. Por i hoqën të drejtën e botimit për gjithë jetën. Llaf goje.
Pas kësaj, im atë i kërkoi time mëje kartolinën për t’a fshehur diku në morinë e librave. Arsyeja? Mund të dilte dikush dhe të thoshte:
Kush është shkruesi i sajë? Pse s’ka vënë emrin e vërtetë, por fshihet pas një pseudonimi FATMADHI? !?
Ishte koha e të tilla arsyetimeve dhe jo e KARTOLINAVE.

Athinë, 7 Shkurt,2016!

MIRENJOHJA E MACEVE

by

Tregim nga Jakov SOLOMONI-Izrael/*
E shihja shpesh ate njeri, qe transportonte ne nje karroce, nga ato qe perdorin neper supermarket, nuk dij se cfare. Rreth e rrotull karroces dhe brenda saje, nje numur i madh qeskash najloni, kuti plastike kuadrate e te rrumbullakta e shishe me uje. Ku i conte dhe pse i duheshin tere keto pajisje? Nuk e kisha idene. Mezi e shtynte ate karroce te mbushur plot e perplote, ne ato hip e zbrit nga trotuaret, qe e mundonin shume.Disa te perpjeta vecanerisht,qe ja shkurtonin rruget qe bente e lodhnin sa me zi mbushej me fryme. Benta thuajse ate itenerar,standart, perdite, me po ato levizje, pa kthyer koken majtas e djathtas , sikur gjithe bota e tij ishte vetem ai preokupacion qe e bente, me sa shihja, me zell te madh. Ishte nje burre i shkurter, rreth te 65 vjeteve, i veshur keq e pakujdes, gjithmone me ate kasketen e tij karakteristike ne koke ngjyre te gjelbert, me floke te zbardhur por te zgjatura mbrapa e lidhur me nje llastik qe jepte pamjen e nje bishti kali teper te vjeteruar qe mezi i heq zvarre vitet e tij. Kete lloje modeli flokesh e kam pare edhe neper skena koncertesh muzikore,por ai s’me duket se e bente kete per mode, por vetem se keshtu kursente kohen e tij te cmuar per mos tu marr me floket.Me terhiqte vemendjen ky njeri enigme qe e shihja shpesh ne iteneraret e mija te perditeshme drejt postes,bankes apo klinikes ku beja punet e mija.Kurre s’kisha folur me te sepse ecte perhere me koken ulur sikur te mos i interesonte asgje e askush. Ai dhe karroca e tij perdite e ngarkuar, formonin nje simbioze te persosur ne llojin e vet. Isha shume kurioze te dija kush ishte ky njeri misterioz, c’bente dhe ku i conte ato qeska dhe kuti perdite.Ky informacion i shkurterper te ishte frut i vezhgimeve te mija deri atehere pa as me te voglin qellim, ne ato kembime me te te rastesishme me te ne njerin apo tjetrin sens. Ndonjehere takonte sikur karron e kishte me te lehte, me me pak qeska gje qe me bente te mendoja se diku i conte nje pjese ne ato rrugetime pa fund. Te them te drejten disa here isha bere gati t’i flisja, por ne momentin e fundit, hiqja dore nga ky mendim per disa aresye :E para nuk dija se si do ma priste nderhyrjen;mund te me jepte nje :c’te duhet ty “dhe ketu biseda do te mbyllej, se dyti, ne c’gjuhe do t’i drejtohesha? Eshte ca bela ketu ne Israel me gjuhet, sidomos me pleqte. Ne moshen e tij, jane te rralle qe e dijne gjuhen mire, pervec rasteve kur ke te besh me njerez qe kane shume vite ne vend. Shumica e tyre, qe mund t’i dallosh lehtesisht sapo thone fjalen e pare dhe keta jane jehudite rus qe flasin shume mire idish.Nje pjese e mire e migranteve qe vijne nga Republikat ish sovjetike, ne moshen e tij, s’e kane kollaj te mesojne hebraisht, madje do te thoja se nuk e kane edhe shume te nevojeshme sepse midis tyre(qe jane rreth 1.5 miljon njerez ) flasin rusisht, ne dyqane, posta, banka gjejne vazhdimisht dike qe flet gjuhen e tyre. Kane programe TV ne ate gjuhe si dhe shume gazeta rusisht, pra per kete kategori njerezish gjuha nuk perben ndonje problem thelbesor, por sic do rregull qe ka edhe perjashtime, edhe midis pleqeve ka te tille qe shkojne perdite neper klube pensionishtesh apo shkolla pa pagese ku me kembengulje mesojne hebraishten, dhe flasin goxha mire. Me kete lloje emigracioni, me te gjitha moshave, kam marrdhenie te mira sepse me ta flas lirisht fale asaj rusishte qe mesova ne Shqiperi per shume vite dhe qe e kam perfeksionuar per mrekulli pergjate shume viteve.Vend i cuditeshem ky yni, edhe pse kaq i vogel, fliten gati 72 gjuhe te botes. Them se do te jete nje rste unik ne bote ku ne nje territor kaq te vogel degjon perdite gjuhe nga gjithe kontinentet. Njerzve nuk u ben pershtypje neper dyqane, kur presin te paguajne, tek degjojne disa prej ketyre gjuheve qe ne shumicen e rasteve nuk gabojne ne percaktimin e tyre, pervec shqipes qe s’u jep ndonje ngjasim me ato qe kane degjua rendom. Ndonjehere edhe pyesin:
-c’gjuhe eshte kjo?
Une shpesh u bej edhe lojra per t’i coroditur duke i sorollatur“Neper te gjithe boten “sa me ne fund ata e humbasin durimin dhe kembngulin:He de na e thuaj; c gjuhe eshte ?
-Cudi thone – s kemi degjuar gjuhe te tille. Nejse, pune te tjera keto dhe qe te mos zgjatem, po merrem me problemin qe fillova t’u tregoj .Pra, ne nje nga keto ditet vendosa qe sapo ta shihja t’i drejtohesha rusisht edhe pse nuk me ngjasonte me ta, por qe sic do ta shihni, u gabova keqas. E dallova qe se largu ate karroce te madhe qe e shtynte ne nje malore per te dale ne asfalt. I djeresitur nga pesha e madhe qe mbartete, i sigurt se nuk po gaboja, i’u drejtova me nje pershendetje ne rusisht, kur ai me leshoi nje :Ma ata roce? (Cfare kerkon?)- M’u pergjigj ne hebraisht dhe kuptova menjehere gafen.
–Ah, me fal ,i thash,te mora per rus dhe u afrova akoma duke i bere pyetjen tjeter:-
Nga c’vend ke ardhur ?
M’i nguli syte mire e mire dhe ma ktheu :
-Ke ndonje interest e dish se nga kam ardhur,apo ashtu kot po pyet ?
-Jo, ia preva, thjesht doja te dija, te kam pare shume here me kete karroce, nuk e dij cfare transporton, ku i con?
-Mos punon gje ne polici ti,qe kerkon te dish se c’kam ketu Brenda?…Nuk kam gjerate dyshimta, mos u bej shume merak, nuk i bej keq asnjerit une.Ja shiko me se merrem- dhe hapi nje kuti ku kishte brenda copa buke me leng, hodhi brenda dy luge peshk tono,i trazoi dhe i futi ne nje kuti me te vogel. Pasi e leshoi ate ne trotuar, vuri aty dhe nje kuti plastike me uje. Menjehere u grumbulluan aty nja gjashte mace qe nisen te hane me qejf.I perkedhelte macet si t’i kishte te tijat koke me koke, me dashuri dhe pa ngritur veshtrimin qe aty foli: E more vesh tani se me se merrem dhe cfare kam ne kete karroce ? U drejtua nga macet :He ashtu,hani tani, e dij une se ju nuk beni asnjehere naze, se jeni gjithmone te uritura.U fliste sikur bisedonte me njerez,i sigurt se ato ia kuptonin gjuhen e perditeshme. Macet e fshine kutine dhe pastaj pine uje sa u ngopen. Ai u hodhi edhe nje porcion tjeter duke menduar qe ato duhej te hanin edhe me vone. Dukej i kenaqur nga puna qe kishte bere dhe duke vene duart ne dorezen e karros, po behej gati te levizte me tej.
-Ika –me tha, te tjera mace me presin atje ku do te shkoj, nuk e di se kur do te kthehem sonte, jam me vonese.
-Po prit nje minute,-i u drejtova duke i dale perpara. A nuk mund te bisedojme came teper, te pakten me thuaj si Ju quajne?
—Tom, me quajne, u pergjegj;s’kam shume kohe per muhabete, ti me sa shoh une qenke i lire. Mendova te beja nje cope rruge me te qe t’i merrja me shume informacion.Pas disa minutash, beri nje stacion tjeter para disa shkallinave te nje pallati. Kudo kishte kuti plastike bosh qe ai i merrte dhe u vinte kutit e reja me ushqim.Ishte po e njejta procedure qe kisha pare, por macet ndryshonin, te dobeta, te vogla qe i’u versulen kutive me ushqim per te shuar urine dhe etjen .Pa e nderprere pune dhe pa ngritur koken, me foli: -Eja nje dite tjeter se sot sic e shikon, jam shume i ngarkua, nuk e sheh se si po hane? Kam dy dite qe nuk i kam ushqyer prandaj bejne keshtu, kam pasur edhe une problem shendetesore. Ika, mireupafshim! Ma priti…
-Mireupafshim Tom,i fola ndersa ai largohej me shpejtesi…
Ika me mendimin se ndonje institucion bamiresie per kafshet, ia kishte ngarkuar ate detyre per te cilen ndoshta fitonte dicka.Them keshtu sepse edhe nga mosha mu duk nje pensionist qe ne kohen e lire plotesonte ca te ardhurate tija. Ktheva koken edhe nje here ne drejtim tetij, ai ishte larg duke levizur karrocen , gjithmone e me me pak peshe, me preokupacionin per gjithe macet qe kishtene patronazh si te ishte pergjegjes i tyre. Dija vetem se kishte ne qytetin tone nje shoqate per mbrojtjen e qeneve, por per macet, as qe e kisha idene se mund te kishte ndonje te tille.Vec, kisha degjuar se kishte sanksione te rendaper trajtimin e keq ndaj maceve me gjoba te rendae sidomos per ata shofere qe i shtypnin, qofte edhe pa dashje. Prane pallateve te banimit kishte kazane temedhenje plehrash ku cdonjeri hidhte aty ne qeska plastike, mbeturinat e dites dhe ku macet gjenin vazhdimisht dicka per te ngrene. Ndonje i apasionuar vendoste prane kazanit edhe nje ene plastike me uje per to.Keto mace, si kudo,sillnin nje sherbim te madh qytetit duke e pastruar nga mijte qe u turreshin po atyre kazaneve plehrash. Neper shtepi, s’kishte kembe miu dhe per kete duhet t’i falenderonim e t’i mbronim macet. Ky fundja ishte profesioni i tyre, te gjuanin minje. M’u kujtua nje dite kur beja zborin ne ishullin e Sazanit. Kuzhinieret e reparteve, i hidhnin mbeturinat ushqimore pas repartit ne ndonje rrepire ku levrinin mace e minje se bashku dhe ku keta te fundit fitonin me shume ne garen per te siguruar ushqim .Ne fillim kur i pash u cudita sa shume mace kishte reparti. Kur ua thash kete shokeve, ata qeshen dhe me thane se ato qe kisha pare ishin minje race, me te medhenje se macet. Ne kete ishull te vetmin qe kishim, ndodhte e kunderta, minjte ishin gjahtaret e maceve, i sulmonin disa se bashku deri sa i coptonin. Prandaj edhe ishin shtuar kaq shume dhe mase ndonje dite do t’u suleshin edhe ushtareve. Po pse ore, qeverija do te merrej edhe me minjte? Ajo qeveri friken u’a kishte njerezve dhe jo minjeve.Se fundja midis njerezve i gjente dhe armiqte e saje e jo mes minjsh.Le te merrej kush te donte me ta, u plasi atyre!Pa dale se e harrova fare Tomin tone …. Ne ato itenerare e shihja vezhdimisht, pershendeteshim nga afer apo nga larg duke me ngritur doren. Sic po e shihja, ati as qe i shkonte ndermend te me jepte rastin te bisedonim pak ashtu sicduhej. Doja te dija me teper per te dhe punen e tij te cuditeshme. Sa here qe e takoja,nga afer,merrja perhere pak informacion duke e shoqeruar ne nje cope rruge apo kur ndalonte neper “stacionet e maceve “te tija te dashura qe vetem ai i njihte .Duke pare insistimin e tij te vazhdueshem per te mos me lene te depertoja aq shume ne sekretet tij, nje dite me pyeti:
-Pa me thuaj, si e ke punen qe kerkon te dish aq shume per mua, perse te intereson, nuk e kuptoj ?
-Nuk e dij, i thash, sot per sot e kam thjesht kuriozitet, neser mund te me lind ndonje mendim i ri.
Une asgje nuk dij per ty, ti m’i ke mbajtur sekret shume gjera , per shembull , kush ta ka dhene kete pune , qe te ushqesh macet perdite , kush t’I jep ushqimet per to , une pash se u jep edhe tono qe eshte I preferuar edhe per njerezit ? __Degjo ketu ore kurioz :Une jam nje pensionist si shume te tjere dhe s kam te ardhura te tjera vec pensionit qe marim burre e grua . Nje pjese te pensionit e shpenzojme per keto mace –dhe syte I mbante tek ato sikur t’ kishte te afermit e tij ;edhe ato kane shpirt dhe duan te jetojne apo jo ?Shume njerez kane te ardhura shume me teper se ne , por mendojne se kjo eshte pune e dikujt tjeter qe te merret me macet . Ne qofte se te gjithe do te mendonim si ata , atehere kete pune do e kish marr dreqi . Sa per ushqimet , qe pyete se ku I gjej , ja aty ne kazanet e plehrave kerkoje dhe gjej aq shume sa s’e merr dot me mend . Njerezit jane aq te pakujdesshem ndaj ushqimit dhe hedhin shpesh edhe gjera qe mund te haen . Po do ca durim kjo pune sepse keto ushqime duhej zjere duke I perzier dhe shtuar edhe te tjera gjera qe I blejme si ajo tono qe the ti .Keshtu ushqimi behet me I shijshem edhe per to . –Tom por une pash se ke plot ushqime te gatuara dhe me buke …..—PO pse ore si mendon ti se kane dhembet e tua ato , ka edhe mace te vogla qe e duan ushqimin te zjerre mire bile se s’e hane dot pastaj dhe u neveritet . Pastaj I perziejme mire me te tjerat me te shijshme , as ti s’besoje se ha vetem buke , do edhe gjelle apo jo ?dhe qeshi—E kuptova pak a shume –shtova –por a u paguan ndokush per kete pune apo…–Kush mendon ti se me paguan , bashkia e qytetit ? HahahahaVet e bejme ore une dhe ime shoqe merremi shume kohe me kete pune qe une t’I shperndaj te nesermen . Une dal nga shtepija qysh ne shtate te mengjezit dhe nuk kthehem po nuk I ushqeva te gjitha te njohurat e mija . Po edhe ato me njohin nga larg dhe e dijne se ka ardhur vakti I ngrenies . Mua keshtu me kane edukuar prinderit qysh ne vogeli t’I dua kafshet , prandaj dhe kam ne shtepi pese mace dhe tre qen . Morri fryme thelle sikur te tjera kujtime I erdhen ndermend : Jam nga Rumania –shtoi si me trishtim , kam ardhur nga ferri I Dantes , apo ti nuk e njeh fare kush eshte ? –E njoh Tom , e njoh thashe se edhe une jo larg teje kam qene , po tie paske lexuar vepren e Dantes –I thash —Jo vetem e kam lexuar por e kam ndjere ne kurriz kaq vjet . Ne shtepi , atje kishim nje oborr te madh ku ime eme mbante lloje lloje kafshesh qene , mace , pula rosa .Kjo ka ndodhur tridhjet vjet me pare kur I kisha akoma prinderit .Ata me edukuan t’I doja kafshet sepse edhe ato kane te drejten e tyre per te jetuar dhe s’kemi te drejte t’jau mohojmr kete .Mua zoti nuk me dha femije , s’pata fat . Dashuria per kafshet , deri diku , ma lehteson kete dhimbje te thelle .Time eme kafshet e donin shume , ajo I kishte edukuar ato qe kurre te mos shkonin e te hanin ushqimin e tjetrit . S’me kishte ndodhur te shihja qente te ziheshin me macet e tu hanin atyre ushqimin , asnjehere .Nena me mesoi edhe mua , pa leksione te vecanta , t’I dua dhe ti respektoje ato krijesa fatkeqe qe me dhimbsen aq shume . Dashria e tyre me mban gjalle sepse jane mirenjohese , ja e shikon si me lepijne duart ?Eshte puthja qe ato dijne ta japin aq mire dhe falenderimi per ndihmen qe u jap .Ato s’kane goje dhe kjo eshte menyra per teme falenderuar .Njerezit shume here jane me pak mirenjohtes se kafshet , per fat te keq .I doli nje psheretime e thelle pas se ciles beri nje pushim te gjate , ne heshtje .I’u duk se foli shume , apo u kujtua se kishte akoma shume per te bere me ato krijesa qe donin perhere kujdes .—Mire atehere , foli serish ,mehangre shume kohe sot . Te lutem here tjeter mos me bej kaq shume pyetje , mos je gje gazetar ti ?—Jo Tom –ja ktheva s ‘ka nevoje te jesh gazetar qe te besh nje bisede si kjo e jona , ishte thjeshte nje njohje me ty . –Mire , mire , s’ks problem foli duke e vene ne levizje karrocen me ate zhaurimen e rrotave qe ecte here ne asfalt e here ne toke te thate , krikellitje qe e kishte me sa dukej nga puna e gjate . Vertete qe e kisha teperuar ca me pyetjet e mija pa mbarim , por ndihesha I kenaqur sepse se fundi mundat’ja hap ate kasaforte te hekurt qe ndofta asnjeri s’kishte marr mundimin t’ja thyente . Ishte pikerisht ai moment qe me lindi idene e nje tregimi sado te shkurter per te . Me duket se vendosa drejte ,mbasi ky rast mu duk unik ne mes atyre qe kisha lexuar dhe dija . S’e mos idja une te gjithe ato qe jane shkruar per kafshet ne bote . !Kaluan dite dhe muaj dhe jeta rridhte po me te njejtin ritm si ne ate kengen italjane qe thote (Eperkthyer ne shqip)_Ditet e mija jane te gjitha te njellojta –si kokrat e nje tespije Por edhe per Tomin jeta nuk dukej se kishte bere ndonje ndryshime sencial pervec , si per tegjithe , nje rritje natyrale .Vazhdoja ta shihja ne po ato rruge , me pot e njejten karroce , me zhaurime me te forte tani ,vetem se floket I kishte me te bardha se me pare dhe bishti kalit ishte zgjatur akoma ca .E ku cante koken ai per floket e per pamjen e tij te jashteme , te tjera preokupacione kishte ai njeri , jo si gjithe te tjeret . Veprimet e tije tani nuk me cudisnin me , ato me dukeshin me se te natyreshme .Fundja s;kishte te drejte njeri ta paragjykonte jeten e tij personale sado e cuditeshme qe t;ju dukej . Mbi kete leitmotiv e kishte mbeshtetur jeten e tij te tanishme dhe vetem ai kishte te drejte ta ndryshonte ose jo . Ndonjehere pershendeteshim ne kalim . Gjithmone I krusur mbi karrocen plot qe dukej se ishte nisur per nje rruge te gjate . Erdhi dimri . Une mendoja se ne periudhe te vitit qe ndonjehere bente ftohte Tomi do ta rrallonte pak punen e nisur , por gabohesha :ai e vezhdoi ate pune me te njejtin impenjim ne shi e ne ere Edhe pse dimri tek ne , ne Israel , nuk ka ato tipare si ne Europe , me debore e stuhi me permbytje pre rreshjeve anormale qe marrin cdo vit jete njerzish , prap stinet dallohen nga njera tjetra . Ne qytetin ku banoje per rrethnjezet vjete kam pare dy rreshje debore . Ndryshe ndodh ne Jerusalem ku Debora eshte fenomen I perviteshem pershkak te lartesise shtateqindmetershe qe ka qyteti nga niveli detit Ne ate periudhe Jerusalemi me duket sin je llogora me pishat e saja te bukura te mbuluara me te bardha , gje qe I jep vendit nje pamje mahnitese .Per t’uciditur eshte fakti qe ndersa atje bie debore , shtatedhjete e pese kilometra me ne perendim , prane detit Mesdhe apo ne Detin e Vdekur ka plot njerez qe frekuentojen bregdetin . Cudi me vjen qe bota kete te fundit e quan det te vdekur .Ne ne Israel e quajme Jam A Melah qe do te thote Deti I Kripur per shkak te densitetit te larte te kripes ne te .Ai na jep shume produkte te industries kimike , shume turiste dhe mbi te gjitha preparatet e mrekullueshme kozmetike qe jane nga me temirat dhe te kerkuarat ne bote . Kete ma kujton edhe karroca e Tomit qe ka shume produkte te atij deti me gjithe ato kuti plastike ku ai amballazhon ushqimet e maceve . Hej c’pasion te cuditeshem kishte ai njeri .Jo cdo njri mund ta beje ate qe ben ai cdo dite pa ulodhur dhe merzitur aspak .Nje dite I thash se kisha mendimin te shkruaja dicka per te , jo ne gazette , por dicka me shume se kaq , por kisha akoma nevoje per ta plotesuar tregimin . Natyrisht ku do ta gjeja materjalin e ketij tregimi pot e mos kisha takuar rastesisht Tomin .Ai ishte I vetmi burim qe do me bent eta coja deri ne fund ate qe kisha filluar ta mendoja . Ja thash mendimin tim cope , por nuk prisja te me pergjigjej keshtu —Degjo ketu me tha . Une nuk kam nevoje qe njeri te shkruaj per mua per kete qe bej , nuk e bej as per gazetaret kete e as per ty .Mua kete ma dikton ndergjegja ime dhe asnje tjeter . Per mua s’kane asnje rendesi opinionet e tyre . Une kam boten time te vogel dhe ne te ndihem rehat , I kenaqur . S’te kam pyetur , ti a ke mace ne shtepi ? papritur nderoi teme . –Jo I thash , S’kam as mace e as qen ne shtepi sepse s’kam se ki I mbaj , jetoje ne apartament .Po ti Tom me ke thene se ke ne shtepi mace dhe qen , ku I mban ato? –Kam nje oborr te mire –me tha dhe aty I mbaj dhe I ushqeje .Kjo ka qene dhe aresyeja qe nuk kam shkuar ne nje apartament si shume te tjere , ku mund te mbaja vetem nje mace apo nje qen . Por une dua me shume , kupton dua shume qene dhe mace –dhe hapi krahet anash sikur aty donte te fuste gjithe macet e botes .Perdite po me befasonte ky njeri jo vetem me pasionin e tij , por edhe me menyren e bukur artistike me te cilen shprehej per miqte e tij . Dukej qe kishte nje fare culture edhe pse kurre nuk e kisha pyetur per kete teme .C’pasoin kishte ky njeri trupvogel . por me nje zemer te madhe ! Ne familjen tone dikur ka pasur nje qen , te madh , te bardhe eleshtor por qe na e helmuan dhe qe u zvarrit deri tek dera e shtepise deri sa aty dha shpirt . Njerezit e shtepise u hidheruan shume per ate qe ndodhi , por qen tjeter nuk futen me ne shtepi . Me keto mendime u ndava ate dite me Tomin , por per ate ngjarje nuk I fola sepse do t’I merrja shume kohe , qe per te ishte shume e vyer .Koha ishte ftohur goxha dhe si per cudi atevit pati shume shira . Them per cudi sepse ketu tek ne , ben vaki te mos shohesh nje shi per muaj me rradhe . Jo me kot jetojme ne very te shkretetires me te madhe ne Israel qe quhet Negev . Ndryshe nga shtetet europiane ku njerezit lodhen nga rreshjet e besdisshme , tek ne shiu eshte I mirepritur kurdo qe te vije nga qe ky fenomen eshte ca I rralle . I themi vazhdimisht Wellcome dhe e presim me krahe hapur .Por si I thone fjales se jo cdo e keqe vine per te demtuar , por ka edhe te mirat e saje tek ne , mungesa e nje dimri te forte europian ka eliminuar totalisht astmen bronkiale . Une se paku njoh dy shembuj midis te njohureve tane qe I sollen femijte e tyre ne Israel duke marr fryme me shpatulla , por qe Brenda nje periudhe teshkurter , e kaluan per mrekulli dhe pa shkuar fare tek mjeket .Sot jane si kokra e molles . Njoh edhe nje te moshuar qe jetonte dikur ne Cikago dhe punoi gjithe jeten ne firmen “General Elektric “deri sa doli ne pension . Vuante tmerresisht nga astma bronkiale dhe mjeket e atjeshem I rekomanduan klimen e israelit . Erdhi ne Beer Sheva dhe jeton per bukuri pa ate semundje qe I morri shpirtin kaq e kaq vite atje . Pas nje viti qe erdhi ketu , I hodhi posht pompen e astmes dhe ato kuti me medikamente qe I kishte sjelle q’andej .As Tomi nuk ka problem me shendetin , them se e ka prej asaj gjimnastike te perditeshme nga mengjezi deri ne mbremje . Nje dite me beri te qesh me humorin e holle te tij .E pash te levizte ne nje disheze te lehte deri sa arriti buze rruges se asfaltuar . Karroca ishte pende e lehte sepse ishte boshatisur .Sa futi te dy rrotate para ne asfalt nuk vuri re se po vinte ne krahun e tij nje autobus dhe kish rrezik ta merrte me vehte sikur te mos I kisha bertitur :Tom , kujdes se po te vjen autobuzi .Ma degjoi mire zerin sepse nuk ishim as njezete hapa larg .Ndaloi ne vend dhe pak sekonda nuk po I dilte zeri fare . I ra temthit te tij nja dy tri here me gishtin tregues .Une u afrova , kur ai :E kam mendjen top une , c’pandeh ti se nuk e pash makinen ?Qe nga larg bile e pash megjithate te faleminderit per kujdesin qe tregove per mua .E kaluam se bashku rrugen deri sa mbritem ne nje zone te mbjelle me palma ne mes dy kalimeve .—C’kemi Tom ?i thash per te hapur ndonje bisede . I zgjata doren per ta takuar , kur ai me dha grushtin e tij ne vend ted ores se hapur .—C’eshte kjo Tom , apo ju nga Rumania takoheni me grusht , une kete s’e dija . Une te dhash doren sepse te respektoje . –Edhe une te respektoje –ma ktheu , prandaj te dhash grushtin .E vuri re hutimin tim qe s’po kuptoja asgje . Une ngrita supet , shume I cuditur nga sjellja e tij e pakuptueshme per mua deri atehere .—s’dij q eta ket ndonje popull kete zakon , e ca me pak Ballkani .Ai me la akoma te medyshesha pastaj shtoi : Doren e kisha jo te paster prej maceve , prandaj dhe e mbylla qe te mos ta felliqja tenden . E more vesh tani qe edhe une dij te respektoje ?—E pash qe ma hodhe bukur Tom , te lumte , paske qene dreqi vet –shtova dhe pastaj qeshem te dy . Sidoqofte , une po largohem sepse kam ca punera te vogla per te bere . Mireupafshim .—Mireupafshim –ma ktheu edhe ai dhe u largua ne drejtimin e kundert me timin . Pas nja dy ditesh , ran je shi , qe rralle e kisha pare ketu . Kerciste ne grilat plastike sikur donte ti thyente fare me zhurmen e nje bresheri . Sido qe te ish , me duhej patjeter te dilja dhe te beja nje pagese qe mund t’I kalonte afati . Meqe binte shi s’e mora bicikleten . Berasi bera dhe u ndodha ne rruge me cader ne dore qe rralle e perdorja . Asfalti shkelqente prej shiut . Sa mire beri –fola me vehte –na pastroi rruget , pemet nga pluhuri qe na mbyt keqas ndonje here Lulet , pallatet dhe rruget shkelqenin . Thitha fort ajrin e paster , te tejpashem qe me futej ne mushkri dhe qe po me jepte kenaqesi te madhe . Natyra kishte bere banjen e saje te vecante dhe gjithe trupi I kundermonte si prej nje parfumi egzotik .Ne jug ky fenomen , nuk para eshte I zakoneshem . Lulet dhe gjelberimin e mbajme me forcen e nje rregjimi teper strict vaditje me pika qe eshte patente Israelite qe I ka teper te kufizua burimet e saje ujore .Nje liqen me emrin Kineret dhe nje mikrolum si Jordani , qe nuk krhasohet as me lumin Drinos ne Shqiperi, jane te vetmet burime ujore qe kemi , por uji per njezet e kater ore rrjesht , nuk nderpritet .E thash kete sepse me vjen keq qe nje shtet si shqiperia qe ze vendin e pare ne Europe per burime ujore , per banore , nuk I siguron atyre ujin e mjaftueshem per nevojat ditore . Te me besoni se s’kam asnje dashakeqje per kete konstatim , por e beje q eta merrni si shembull Israelin per shume pikepamje perfshi ketu dhe problemin e ujit . E kisha pershkuar te gjithe rrugen kryesore pa e pasur mendjen fare se para meje , ne nje far distance , dallova nje cader me ngjyre te celet qe era e perkulte sa ne njeren ane dhe ne tjetren dhe nje njeri qe shtynte nje karroce . Nuk ja dalloja fytyren per shkak te cadres , por e mora me mend se ne ate kijamet vetem Tomi mund ta bente nje gje te tille . Ne ate shi , sicthone anglezet :”It rains cats and dogs “, qe ne vlonjatcen time do te thoshja ‘shi me gjyma “ose “shiu litar “ vetem nje njeri qe ka nje nevoje teper urgjente do te dilte , por jo per te ushqyer macet .Gjendesha vetem pak metra pas tij dhe ai as qe ndjente pranine e dikujt tjeter , kishte macet ai , preokupimin e tij te perditeshem .Kutit plastike ishin lare si jo me mire prej atij shiu , qe s’pushonte , por per te shiu nuk egzistonte fare edhe pse I ishte lagur edhe gjuha ne goje .Macet filluan festen e tyre ne mes te shiut . Hanin e pinin per shtate pale qejfe ! I vura cadren time nga pas per ta mbrojtur nga shiu . Vetem atehere e kuptoi qe dikush qendronte pas tij . I fola I pari :Miremengjesi Tom , paske dale per Pazar qysh heret sot , nuk shikon kete qamet ? Ngriti koken , duke me veshtruar me ironi :–Po zotrote , agjeron kur bie shi ?—dhe shtoi –edhe keto temjera s’pyesin nga shiu kur u kerkellin barku .E dinin ato qe une do te vija , nuk shikon si me priten , me gojen hapur .Me duhet te shkoje edhe ne nje zone tjeter se edhe atje me presin ne gosti . Ishte e kot t’I jepja pergjigje sepse argument I tij ishte I mjaftueshem te ma mbyllte gojen . –Mire une , po ti c dreqin do ne kete shi –vazhdoi te me ngucte . Kisha deftesa Tom per t’I paguar dhe une nuk dua t’I shlyej me gjoba sepse sot me mbaron afati . –E shikon sejcili ka preokupacionet e tija si edhe une qe kam akoma per te bere sot . E dija qe do te gjente gjithmone nje argument per t’u mbrojtur nga sulmet . Hodhi syte nga qielli si te ish meteorolog —-Hik , me tha se kjo kohe s’premton gje te mire sot . –Nxito edhe ti Tom –ja ktheva se je lagur deri ne palce , shko ne shtepi dhe nderohu se do te ftohesh , mos u hiq per trim me kohen .—He , jam akoma I fort une , jam mesuar me kete pune ne vape e ne shi dhe ngriti doren lart per te me pershendetur .Une ja ktheva me pot e njejten menyre dhe u largova pa ditur se kjo do te ishte pershendetja jone e fundit .Ashtu membeti ne kujtese per shume kohe me doren lart sit e ish nje lapidar perkujtimor . Shume dite kaluan dhe nuk po e shihja me , ndofta ishte semure , mendova , po ku ta kerkoja , s’dija as se ku banonte . Lloje lloje mendimesh me vinin ne koke , por mundet qe asnje prej tyre te mos ishte I sakte .Koha erdhi dhe u zbut , shirat ndalen dhe dielli shkelqeu serish .Klime shkretetire , shume kapricioze .Asnje here nuk di si te vishesh ne mengjez sepse koha peson kaq shume ndryshime gjate dites qe s’mund t’I parashikosh . Sheh qiellin plot me re dhe I sapoardhuri ne Israel merr nje cader me vehte , kur pas nje ore ato re zhduken sikur t’ I kish perpire dreqi . Plas nje vape qe s’ I ku te futesh koken .Era I kulloti rete diku tjeter ku kishin me shume fat . Nje dite tjeter u nisa te takoj nje shok me te cilin kisha punuar shume kohe dhe miqesine nuk e kishim nderprere asnjehere . Qendrova nje cope here te mire ne shtepine tij duke biseduar dhe kujtuar plot gjera te ndodhura gjate viteve . Dolem pastaj te dy ne rruge . Ai donte te me percillte nje cope rruge . U hipem bicikletave te dy kur nga larg na terhoqi vemendjen nje grumbull njerzish prane nje trotuari . –Shkojme te shohim –me tha –dicka ka ndodhur atje …dhe nxituam . Ndonje aksident —thash me vehte , por s’ po shikoja asnje makine policie qe vjen menjehere ne te tilla raste . Sapo u afruam , pash ne trotuar nje karroce supermarket me kuti Brenda .Me dogji ajo pamje qe presupozonte dicka ogurzeze . Mendja me shkoi menjehere tek Tomi . Jo –I thash vehtes , nuk ka mundesi , dikush tjeter duhet te jete . Pse vetem ai del me karroce ?Hapa njerezit me dore dhe u sfrova ca me teper . Nje njeri I rene permbys me kembet ne rruge dhe trupi ne trotuar . Pran kokes kishte shume gjak qe akoma nuk ishte mpiksur . –S’paska shume qe ka ndodhur fatkeqesia –fola ne brendesine time , por akoma fytyren nuk ja kisha pare viktimes . –C’fare ka ndodhur , kush e di ?pyeta por pa ju drejtuar asnjeriut . Dikush tha se nuk dinte gje ,ai sapo kishte ardhur . Dikush tjeter foli nga mezi turmes : Nuk e ka goditur asnje makine , une e pash qe nga larg skenen dhe vrapova ketu. Ai u pengua ne trotuar dhe u rrezua . E kam pare edhe here tjeter kete njeri qe vjen shpesh ketu dhe u jep ushqim maceve . Mos !—ja preva ne mes fjalen atij qe po fliste qenka ai vet , sic e parandjeva . Menjehere telefonova ambulances urgjences dhe u ula ta ktheje me fytyre nga njerezit . Ai moment ishte shume I veshtire . Akoma nuk doja ta besoja se ishte pikerisht Tomi . Goditja I kishte ardhur nga pas sepse atje ishte dhe burimi I gjakut qe rridhte akoma ngadale . Pastaj kish pesuar nje rrotullim dhe kishte rene permbys . I preka doren per t’I kontrolluar pulsin , asnje shenje jete , por dora ishte akoma e vaket . –Po ju qe erdhet perpara ketu dhe e pat , si nuk e ndihmuat apo te therrisnit dike , a nje dreq ambulance ?Fola gjithe inat me njerezit qe rrinin rreth e rrotull vetem si sehirxhinje . Ndofta dhe nuk kisha fare te drejte dhe vdekja kishte ardhur menjehere . Nderkohe u degjua zhurma e makines , ishte nje ambulance qe sapo frenoi .Pas saje nje makine e dyte , ishte policia .Njerezit qe dolen nga makinat u afruan menjehere . Dy prej tyre mbanin ne dore nje barele . Mjeku , e levizi me kujdes fatkeqindhe pa plagen qe kishte marre pas koke nga I kishte dale gjaku , qe I kishte shkare ne drejtim te qafes si rreke e kuqe sikur ta vizatuar nje dore e stervitur .Pa ngritur koken nga kufoma mjeku tha :S’ka shume qe ka vdekur pikerisht nga kjo goditje qe ka marre ne koke dhe tregoi vendin pa e prekur . Policia vendosi shiritat per te kufizuar vendin dhe largoi me tej njerezit .Dicka flisnin midis tyre duke kontrolluar kufomen por meqe nuk gjeten gje neper xhepa , nje polic , jo dhe aq I ri ne moshe I the mjekut :Besoje se s’ka gje tjeter per te bere , cdo gje eshte e qarte , s’kemi te bejme me aksident automobilistik. Ai u kthye nga turma dhe pyeti ne se dikush e njihte kete person sepse s’kishte as dokumenta neper xhepa . Pikerisht ne ate moment u afrua nje grup macesh qe I kalonin afer trupit te pajete me mjaullima ngjethese dhe aq dhimbshem sit e ishin duke I dhene lamtumiren e fundit . Dukej se po e qanin si njerezit . Nje prej maceve po I lepinte doren fatkeqit sikur po ja puthte . Turma shtangu ! Ishte nje skene aq e pazakonte kur kafshet , ne vend te njerezve po merrnin pjese ne nje ceremony mortore qe rralle te bie rasti ta shohesh . Macet po qanin njeriun e tyre te dashur , bamiresin qe I mbante me ushqim sa kohe me rradhe ;po falenderonin me mirenjohje personin qe per to dha edhe jeten . Te gjithe u preken nga ajo pamje qe dashur pa dashur na beri te derdhim lote . Edhe mjekun e pash te fshije lotet me shamine e tij . Te dy ndihmesat e tij po beheshin gati ta vendosnin ne barrele por macet qe silleshin verdalle , I pengonin pa e rreshtur mjaullimen qe ngrihej ne qiellin e murme te asaj dite —-Zoti doctor –ju drejtova atij , lere adhe pak minuta te lutem , per hire te asaj qe ai ka bere per ato mace gjithe jeten . E quajne Tom –I thash shefit te policeve , mbiemrin nuk ja dij akoma , eshte nga Rumania . Kete sherbim ai e ka bere per shume kohe , prandajdhe keto mace kerkojne t’ja shperblejne sado pak . Eshte mirenjohtja e tyre ne ate gjuhe qe vetem Tomi ja u kuptonte . –Ne –tha mjeku nuk mund te presim me shume , nuk na lejohet ta leme viktimen ne toke dhe ta bejme sehir te shtrire ashtu . Nuk mundemi !—dhe me sy ja beri djemeve ta vinin ne barrele .Djemte e ngriten nga toka , kur nje mjaullime akoma me therese qe na shpoi trurin te gjitheve me dhimbje . Njerzit ishin prane makinave , por edhe macet nuk e pushonin vajtimin . Ishte percjellja e fundit bamiresit te tyre . Ajo ‘Mjauuuuu’’e forte nuk besoje se eshte identifikuar me pare me fjalen “Faleminderit “ . Eshte teper e veshtire te besosh se nje skene e tille ka ndodhur ku vajtueset ishin mace dhe jo njerez . E pash edhe nje here Tomin , per here te fundit , ne ate fytyre qe akoma nuk ishte prishur . Dukej sikur buzeqeshte . Po hikte I kenaqur nga kjo bote me sa dukej . Ai u kishte ofruar sherbimin e tij atyre krijesave dhe kishte bere per to sakrificen sublime , kishte dhuruar jeten per to . Ato do ta qanin per dite te tera sepse do ta presin perdite tu sjelle ushqim , perderisa te vij pran tyre nje bemires tjeter , ti perkedheli e t’ I ushqeje si Tomi . Makinat u larguan njera pas tjetres duke lene pas ate ulurime therese qe japin makinat e ndihmes se shpejte . Turma s’ po levizte nga vendi . Kishte ngrire nga ajo skene qe kishim pare dhe qe ishim bere deshmitare , pa dashje , ne nje ngjarje tragjike . I premtova pa ze Tomit se po gjeta ndonje mace te bukur , do ta merrja ne shtepi per nder te tij . Do ta bej ne kujtim te asaj vepre bamirese qe Tomi ja dha njerezve ,si shembull te shkelqyer te sacrifices ne emer te atyre kafsheve jetime qe aq bukur diten te falenderojne . Shpesh edhe nga sjellja e kafsheve edhe pse me nivel intelektual shume me te ulet se ne njerezit , duhet te mesojme , te jemi mirenjohtes per temirat qe marrim nga te tjeret . Per fat te keq , rralle here e shohim !
Israel. Tetor 2006
** Jakov Solomon jeton ne Izrael. Per 47 vite ke jetuar ne Shqiperi. Eshte autor i librave “Treni i vonuar ” dhe “Mirenjohja e maceve “. Ka ne proces nje liber me 150 poezi. Z. Solomon u lidh javen e kaluar me redaksine e Diellit dhe shfaqi deshiren e bashkepunimit me gazeten me te vjeter te botes shqiptare qe botohet prej 107 vitesh ne ShBA.Ky eshte tregimi i dyte qe boton ne Dielli. Mireseredhe ne Dielli z. Solomon! –

“Liridoniada”

by

NGA Ukshin MORINA*/
… 14 Shtator, 2010/
Udhën nga Prishtina deri në Gjakovë e bëri me autobuzin e linjës, ndërsa pjesën tjetër me një furgon, që e la disa kilometra larg vendlindjes. Ai vazhdonte i vetmuar rrugën po ashtu si dikur nën mbretërinë e heshtjes duke u ngjitur thikshëm grykave të malit, prej nga vinte jehona dhe uturima e erës, që frynte pa ndalim. Ishte pikërisht ai, Gjenerali. Po kthehej me një valixhe të vogël në dorë, brenda së cilës kishte kursimet e tij. Ishte pikërisht ai, po ajo siluetë.Fytyra dukej sikur i përshkohej nga një dhembje e kahershme.Mënyra se si ecte të bënte të mendoje për një shtegtar të humbur.Në shpirtin e tij përshkonte ndjenja dhe keqardhja e pamatë, që mund t’i sillnin situata të papritura.Buzëqeshi i pikëlluar duke shkundur pantallonat nga pluhuri i shtegut.
“A thua Besarta… Eh, budalla! Po sikur…? Nuk e di, ka kaluar shumë kohë, por gjithsesi ajo më do, – pohoi vetmevete duke ndaluar hapin, ndërsa kapërcente majën e një mali. “Ajo për mua ishte gjithçka, – vazhdoi ai i përhumbur si kurrë më parë. – Ajo për mua ishte gëzimi, ama nga ai më i papërmbajtshmi. Ishte gëzim për shpirtin tim, çlodhje për zemrën, ngaqë mendimi për të më mbush me mall dhe fle mbi trupin tim pa pushim. Të falenderoj, moj e shtrenjta ime, për gjithë dashurinë që më ke dhuruar.Ndihem i lumtur, kur përfytyroj gëzimin e saj pranë meje.Asgjë s’më ka shpëtuar, asgjë s’më ka humbur nga kujtesa, çdo gjë kujtoj, edhe pse të tjerët më lanë në harrim. Oh, moj Besarta, kërkoj ndjesë për gabimet dhe t’i puth sytë, që i lash të përlotur për kaq vite. Rrugët e mia në Gjermani ishin të mbushura me kujtimet e tua, që si lak në fyt më mbanin shtrënguar, të palëvizur.Atje prej së largu mbytesha nga dashuria e malli.Në zemrën time të dërrmuar flinte e vërteta.Sa herë që u shkoja rrotull ëndrrave të mia, shpirti më ndalonte pikërisht aty si unë mbi ty. Fuqishëm shkrehesha mbi to si shtegtari i lodhur në lëndinë, poshtë një rrapi ndanë udhës.Mendimi për ty mbetej i pavdekshëm, ndërsa veprimi më kishte paralizuar trupin në një mekanizëm të palëvizshëm.Gjithfarë mendimesh më vinin në mendje.Ato nuk rronin më shumë se një lule e çelur herët në mëngjes, që vyshkej me të rënë dielli.Sa herë që ndodhesha pranë pasqyrës, mallkoja fytyrën. Kjo shpërfillje nxirosëse ishte burimi i çdo shqetësimi, që më vinte prej saj. Tragjizmi që shfaqej aty, më mbyste dëshirën për të ëndërruar kthimin tim. Si ta them unë i mjeri, kisha humbur gjithçka në jetën time dhe mendimi se dikush me shpirt kishte mbetur pranë meje, më mbytej në çast. Për sa e njoha Gjermaninë, s’ndiej ndonjë dëshirë për të qëndruar atje, ndaj vendosa të kthehem në folezën time, edhe sikur shpirti të më dergjet aty. E tash kur jeta ime s’po njeh as fillim e as fund, me kujtohen ditët e tua më të lumtura.Mbrëmjet e tua të mbushura me përkujdesjen e fëmijëve, kur shtriheshe e brengosur dhe e lodhur nga meraku i tyre, ecejaket dhe fëshfërima e këmbëve në dysheme. Të gjitha këto ma ndezin shpirtin, sa diçka nis e vajton brenda meje. Zemra ime, e dashur, nuk është prej guri, ajo nuk do të harrojë se unazën e parë e kam prej teje. Nuk e di si do të jetë bota e saj tani.”
Kështu mendonte Gjenerali, teksa vazhdonte rrugën, e cila zgjatej përmes një pylli të dendur.Në dalje të rrugës, atje ku shtegu pritej në kryqëzim rrëzë kodrës, shquhej një grumbull dheu i kuq, në fundin e të cilit dukej qartë një gur i madh, në faqen e të cilit reflektonin rrezet e purpurta të diellit në prarim.Dikush kishte vdekur dhe ishte varrosur aty.“Kush mund të jetë vallë? Sa mirë të vdesësh në një vend të tillë, pa fjalime pompoze e pa përmendore, krejt paqësisht, veç një qivur të gurtë të ngulur mbi kokën e të vdekurit dhe ngushëllimet e një vetmitari të humbur.”
Përjetoi një topitje të thellë, rrjedha e së cilës sa mund e tërhiqte pas. Në mendje iu ngjallën kujtimet e së shkuarës, pikërisht atëhere kur s’ishte më në gjendje t’i frenonte gëzimet e dhembjet e tij. Kujtime të fshehta, të mbushura, që flisnin për një jetë të egër e të hidhur, për atë dhembje që e ndoqi në moshën më të mirë. Një pështjellim i pashpjegueshëm vegimesh dyzoheshin në mendjen e tij dhe mezi kuptoi se ishte pikërisht vetë që po hartonte një histori. Për disa minuta ndaloi aty duke menduar se fare lehtë edhe mund të ishte varri tij. Gjenerali vështroi i trembur hijen, e cila zgjatej më shumë se zakonisht në shteg.Zgjati kokën dhe pa rrugën që të çonte tutje horizontit, shumë larg prej aty ku ishte. I binte të ecte edhe dy orë në këmbë. Rruga mori tashmë ngjyrën e murrme, ndërsa shpatinat ende e ruanin hijen ngjyrë vjollcë. Majat e zhveshura, të mbushura me bar të ngjeshur, ndriçonin ende nga reflektimi i diellit.
Ndërsa vazhdonte të ndiqte rrugën, përpara iu shfaq një ngrehinë e çrregullt, e cila dukej krejt e rrënuar dhe e shkretë. Gjenerali provoi të rrahurat e forta në zemër, ngaqë ajo shkreti përfaqësonte fshatin e tij fisnik.U ndal dhe mori frymë thellë. Po digjej nga dëshira kur pa që ndodhej në fund të fshatit të tij. Ndjeu aromën e vendit të vet dhe sikur shpirti i tij u mbush me fatkeqësi. Dielli që digjte rrugët, ia kishte pjekur lëkurën; trishtimi i thellë që ishte pasqyruar në tipare, lëshonte hije në ballin e tij. Një pamje e tillë tregonte për aq vuajtje, sa, kur e shihje atë fytyrë, ku mjerimi dhe fatkeqësia kishte pllakosur gjurmët, të ngjallte një ndjenjë mëshire. Gjenerali ishte nga ata njerëz shpirtmëdhenj, të cilët mund ta mbanin të fshehur vuajtjen.U ndal dhe ndjeu t’i merrej fryma.
“Ndoshta Besarta s’jeton.Ndoshta fati e ka shpëtuar dhe mendon për një mijë mjerimet e jetës. Kush e di se çfarë fsheh enigma në shtejllën e kësaj nate të frikshme. Ndoshta perëndia ka mëshirë për njerëzit e thjeshtë dhe shpresa e tyre ndriçohet gjithnjë nga zemrat e fuqishme që mbahen në kulm të dëshpërimit.Sa qetësi! Sa kohë e bukur! As erë nuk fryn. Me sa duket, për shpirtin tim vetëm nata është mëshiruese. Si unë, ashtu dhe ajo pashitemi me t’u errur.Atentati kundër mendimit është një krim kundër shpirtit.Vdekja e Sokratit rëndon ende në ndërgjegjen e njerëzimit dhe mallkimi i çifutëve ndoshta s’ka tjetër domethënie. Ata kryqëzuan njeriun-fjalë, deshën të vrisnin zotin, – kujtoi Gjenerali një thënie të Gustave Flaubert-it duke u ngritur. – Nuk mund ta besoj se ti jeton, moj Besarta, por këto mendime nuk mund t’i çrrënjos nga korja e mendjes sime. Gjithmonë ky mendim ndjellakeq më mbante shtrënguar pas vetes e prej gjithë kësaj më buron vuajtja e dhembja, e cila sa mund ushqehen prej kujtimit.”
Pamja e atij vendi ia shpoi si me thikë zemrën. Gjenerali sosi aty nga ora një pas mesnate në fshatin e tij, veshur me një kostum të zi, zbardhur nga pluhuri. Këpucët e shtrembëruara tregonin qartë udhën e tij të lodhshme.E ndjeu trishtimin dhe vetminë e tij.Dhembjet ngritën kokë dhe u bënë më të fuqishme se ndonjëherë më parë.Shikoi rreth e rrotull.Vazhdoi të ecte dhe u fut në mes të fshatit.Zhurmat e hapave të tij përziheshin me lehjet e qenve pas avllive, që kërkonin t’i suleshin në zverk.Sa më shumë afrohej, aq më tepër ankthi vazhdonte ta gërryente. “O zot! Më duket sikur trupi im ka vdekur dhe shpirti më është kthyer në një zog pa streh.Kaq i pafuqishëm e i mjerë ndihet shpirti im. O zot! Kam mbetur krejt vetëm.”Ndaloi pranë dyerve të veta. Qëndroi për disa kohë duke vështruar lulet dhe sythat e panumërta midis qiellit dhe tokës. E mahnitshme kjo panoramë e heshtur nën dritën e magjishme të hënës.Ndaloi sërish për pak çaste prapa derës dhe u mundua të kapte ndonjë zhurmë në mesin e asaj qetësie natyre. Këmbët iu këputën dhe trupi iu derdh përdhe. U përpoq t’i thërriste dikujt, po kujt? “A s’më kanë vdekur të gjithë? Mos Besarta është … O zot!”
Si një shtegtar i rrahur nga lodhja, u përpoq të mblidhte fuqitë e veta, por sërish s’mundi të ngrihej dot.Qëndroi ashtu për disa minuta, derisa më në fund kuptoi se kjo ishte rruga, pas së cilës nuk duhej të shqitej.U ngrit duke u mbështetur mbi gjunjët që i dridheshin si puterka dhe vështroi përmallshëm me sytë e tij lotues vendin ku ishte ndarë për herë të fundit nga Besarta.
Ashtu me shpirt të vdekur shtyu derën e drunjtë dhe u fut në oborr.Muret e shtëpisë së djegur dukeshin ende të nxira. Ishte një shtëpi e vogël me mure shtufi, me strehëza, që zgjateshin duke i dhënë pamjen e një stani bjeshke. “Thua kanë kaluar vërtet gjithë ato vite apo e gjitha kjo është një iluzion i këtij çasti të trembur.”Gjenerali psherëtiu thellë dhe fërkoi kokën me duar duke kujtuar vitet e humbura.U afrua dhe u mbështet mbi trungun e manit të vjetër.Rrënjët e tij dukeshin më të dala dhe më të nxira nga myshku nën reflektimin e hënës. Gjithçka si më parë: përroi mërmërues, livadhi që shtrihej nën syprinën e hënës ku luante Liridoni, Bleta e Vesa, ishte si më parë. Mendoi për një çast t’i thërriste Liridonit, edhe pse ishte i sigurt që kishte vdekur, por ndaloi këputshëm i mbytur në lot.Gjithçka që shihte syri i tij, dukej e shkretë. Vazhdoi ecjen sa mund e lejonte nata, që kishte pushtuar vendin. Iu bë sikur koha u kthye pas. Hidhërimi dhe ndarja me familjen po ia merrnin shpirtin. Malli për shtëpinë e vendlindjen, ndrojtja se jeta mund t’i sillte çdo të papritur, mallëngjimi tek përshëndeste në natën me shi Besartën, ia mbushnin vërtet zbrazësirën plot me jetë, edhe pse mbi të gjitha këto flinte ndjesia e një shqetësimi ndjellakeq për diçka mizore. Por, ja që fatmirësisht s’ishte e thënë të ndodhte ashtu. Koha ecën, jeta po ashtu gëlon në udhën e gjatë, regëtima e saj përpëlitet dhe rreket përherë e më shpejt, saqë furinë e saj s’mund ta frenosh, qoftë edhe vetëm për një çast.Më kot mundohesh të hedhësh vështrimin pas. Çdo gjë lind, nis, vazhdon nën ndriçimin e diellit dhe perëndon në terrin e natës për të rilindur ndryshe nesër; gjithçka lëviz me ritmin e kohës, në ingranazhet e së cilës kronometrohet jeta e çdo njeriu në planet. Pa dashur, veten e shikon shumë shpejt të tërhequr pas kësaj makinerie të kurdisur, pa ditur që pak ditë më parë ke qënë dikush.
Fytyra e Gjeneralit ishte bërë dyll e verdhë, flokët të zbardhura, hapi i tij i plumbtë. Dukej sikur shtegu i tij kishte mbaruar e ishte këputur tani, edhe pse ende nuk kishte mbushur 55 vjeç. Ngriti kokën dhe pa Besartën me Liridonin që qanin mbi të.Kjo situatë e bëri Gjeneralin të qante me ngashërim si një fëmijë.Kur shpirti dhe trupi janë dërrmuar nga një luftë e gjatë dhe e përgjakshme, vjen vdekja ose sëmundja e pashërueshme, mirëpo fuqia e zemrës së madhe merr në çast forca të reja.
Besarta, kur mori vesh të keqen e madhe, që kishte ndodhur, u tret në fytyrë dhe briti:
– Oh, more Gjeneral! – dhe më pas u shemb aty krejt e vdekur. Fatkeqësia dhe morti që e përfshiu shpirtin e saj, e bëri më të kobshme dhe tepër fatkeqe.Rrokullisja e shpresave, që i kishte varur tek Gjenerali, ndryshuan kryekëput jetën e saj.Të gjitha ngjarjet që kishin ndodhur këto dymbëdhjetë vjetët e fundit, e kishin dergjur e plakur aq shumë shpirtin e saj.Ajo ishte prej një dere fisnike dhe për rrjedhojë, edhe shpirtin e kishte të tillë.

* Pjesë nga romani “Liridoniada”- Kapitulli XIX

Katër poetë nga Ishujt Britanikë

by

Nga Iva Cipuri/
Lord Byron (George Gordon Byron), një nga poetët më të mëdhenj britanikë, lindi më 22 janar 1788 në Londër.
Gjatë udhëtimeve të tij të shumta, vizitoi edhe Shqipërinë (1809) dhe për këtë shkroi edhe në poemën e gjatë rrëfimtare, “Childe Harold’s Pilgrimage”, (“Shtegtimi i Çajld Haroldit”).
Vdiq më 19 prill 1824, (36 vjeç), në Missolonghi të Greqisë, ku kishte shkuar për të marrë pjesë në Luftën e Pavarësisë së Greqisë nga Turqia.
Vargjet e mëposhtme i shkroi kur u largua nga Anglia për të mos u kthyer më kurrë.
Robert Browning (1812, Londër, Angli – 1889 Venecia, Itali), poet dhe dramaturg anglez, radhitet mes poetëve më të mëdhenj të periudhës Viktoriane.
Poezia e mëposhtme, “Takim natën”, është një nga poezitë e tij më të mirënjohura, shkruar gjatë kohës kur u dashurua me poeten e shquar angleze, 6 vjet më e madhe se ai, Elizabeth Barrett Browning, me të cilën u martua në vitin 1846.
Martesa dhe historia e tyre e dashurisë është një ndër romancat më të famshme në historinë e letërsisë botërore.
Thomas Moore (1779, Dublin, Irlandë – 1852, Bromham, Angli) ishte poet, këngëtar, kompozitor i shquar irlandez. Shpesh konsiderohet si Poeti Kombëtar i Irlandës.
Shumë kompozitorë të njohur, ndërmjet tyre edhe Robert Schumann dhe Hector Berlioz, kanë shkruar muzikë për poezitë e Thomas Moore.
John Keats (31 tetor 1795, Londër, Angli – 23 shkurt 1821, Romë, Itali) ishte një nga figurat kryesore të brezit të dytë të poetëve Romantikë anglezë, bashkë me Lord Byron dhe P.B. Shelley.
Megjithëse poezitë e tij nuk u pritën mirë nga kritikët sa ishte gjallë, (Keats vdiq kur ishte ende 25 vjeç), reputacioni i tij u rrit pas vdekjes dhe sot poezitë dhe letrat e tij janë nga më të njohurat dhe më të analizuarat në letërsinë angleze.

Lord Byron
( Një lamtumirë )
Ja një psherëtimë për ata që më duan,
Dhe një buzëqeshje për ata që m’ urrejnë;
E çfarëdo qielli të hapet mbi mua,
Ja një zemër për çdo fat në jetë.

Robert Browning
Takim natën
Deti i hirtë dhe toka e ftohtë;
Dhe hëna e verdhë, e brejtur;
Dhe valët e vogla që zgjohen
Në harqe drite e thërrmohen,
Tek çaj me varkë drejt gjirit të fjetur,
Dhe bashi puth rërën e ngrohtë.

Pastaj një milje plazh i freskët;
Tri fusha për tek fshat i fshehur;
Një gur mbi xham, fërkim i shpejtë
I fijes hollake të shkrepëses,
Dhe një zë i zjarrtë – i mekur,
Tek zemrat prekin njëra-tjetrën!

Thomas Moore
Jehona
Jehona i bën aq të dlira
Tingujt e muzikës,
Kur, trazuar nga fyelli a lira,
Zgjohet, dhe larg mbi rrëpira
I përgjigjet dritës.

Po Dashuria më t’hyjshme
Jehonat i rrit
Dhe më t’ëmbla nën drit’ yjesh,
Kur me tinguj lirash, fyejsh,
Këngët përsërit.

Kur zemr’ e djalit psherëtin
Me afsh të çiltër
Për miken, e zemr’e saj regëtin
Dhe psherëtimn’ e tij përtërin
Me afsh të rritur.

John Keats
Kënga e luledeles
Dielli me syrin e madh, të verdhë,
Aq shumë sa shoh unë, dot nuk sheh;
Dhe e argjendta, krenarja hënë,
Pas ndonjë reje mund t’ jetë zënë.

Dhe, ah, pranverë – pranverë,
Jetoj si një mbret përherë!
Shtrirë mbi barin e trazuar,
Përgjoj çdo vashëzë syshkruar.

Unë shoh ku askush s’guxon
Dhe vështroj ku askush s’vështron;
E kur nata mbi tokë përkulet,
Qengjat më këndojnë ninullën.

( Përkthyer në shqip nga Iva Cipuri )