Nga Frank Shkreli/

Mediat botërore njoftojnë se Profesori Mohammed Yunus, laureat i çmimit Nobel të Paqës për vitin 2006, arrijti në Bangladesh për të bërë betimin si udhëheqës i përkohshëm i atij vendi. Z. Yunus, në moshën 84-vjeçare, arrijti në vendin e tij, vetëm disa ditë pasi Kryeministrja Sheikh Hasina – gruaja që ka qeverisur Bangladeshin me një dorë të hekurt autoritare për 15 vjet – u detyrua të hiqte dorë nga detyra e saj dhe të largohej nga vendi pas prtoestave më mëdha popullore që kërkonin largimin e saj. Ajo u detyrua të jepte dorëheqje nga detyra e Kryeministres pas protestave të forta kundër qeverisë së saj. Protestat shpesh të dhunshme, të udhëhequra nga studentët – prej të cilave mbetën të vrarë qindra protestues — u ashpërsuan, për fat të keq, dita ditës përball refuzimit të Kryeministres Hasina të jepte dorëheqjen.

Një prej kërkesave kryesore të protestave të udhëhequra nga studentët ishte që Profesori Yunus, fitues i Çmimit Nobel për Paqe (2006) të emërohej në krye të qeverisë së përkohshme – me shpresën se i ashtuquajturi “bankieri i të varfërve”, do të rivendos demokracinë në Bangladesh pas disa viteve të një regjimi autokrat në atë vend. Sipas lajmeve në mediat botërore, vendimi për të emruar Profesorin Yunus në krye të qeverisë së përkohshme është marrë pas një takimi konsultimesh midis Presidentit të vendit, Mohammad Shahabuddin, udhëheqsve ushtarakë dhe udhëheqësve të studentëve protestues kundër regjimit të kryeministres së vendit.

Në një deklaratë mbi zhvillimet e fundit dramatike politike në vendin e tij, Profesori Yunus përshëndeti “Studentët trima të cilët dolën në krye të përpjekjeve për të bërë të mundur Ditën e dytë të Fitores”, dhe falënderoi “popullin që i dha atyre mbështetjen e plotë”. “Le ta përdorim”, shtoi ai, “fitoren tonë të re” ndërsa u bëri thirrje të gjithëve që të jenë të qetë dhe të “përmbahen nga çdo lloj dhune”. Ai ftoi të gjitha partitë politike por dhe të gjithë ata që nuk merren me politikë që të jenë të qetë gjatë kësaj periudhe të vështirë në historinë e vendit të tij. “Ky është vendi ynë i bukur, që ofron shumë mundësi të shkëlqyeshme. Ne duhet ta mbrojmë dhe ta bejmë edhe më të bukur për të gjithë ne dhe për brezat e ardhëshëm”, tha ndër të tjera udhëheqsi i emëruar për të qeverisur përkohsisht vendin dhe për të organizuar zgjedhje te reja.

Profesorit Yunus, i njohur anë e mbanë botës si “Bankieri i të varfërve”, iu dha Çmimi Nobel për Paqe në vitin 2006, pikërisht, për ndihmën — që nepërmjet bankës së tij Grameen Bank, të cilën ai e themeloi në vitin 1983 — u jepte miliona njerëzve mundësinë që të dilnin nga varfëria, e të cilët nuk kishin mundësi të përdornin bankat e zakonta për marrje kredishë. Ishte, pikërisht, ky program mikro-financimesh, veçanërisht për femrat, që frymëzoi projekte të ndryshme mikrofinancimesh në dyzina vendesh në botë –- e që tërhoqi vëmendjen dhe eventualisht edhe mbështetje nga shumë udhëheqës botërorë, gjatë viteve.

Në rregull, mund të thotë dikush, por çfarë ka të bëjë me Shqipërinë dhe me shqiptarët ky bankier i të varfërve, fitues i Çmimit Nobel për paqe, me origjinë nga Bangladeshi? Ishte Janari i vitit 2013. Profesori Yunus, si fitues i Çmimit Nobel për paqe, falë ideve të tija të kredive mikro për shtresat e varfëra të shoqërisë, konsiderohej si një prej 100-personaliteteve më të njohura në botë. Në vitin 2011, qeveria shqiptare i kishte bërë ftesë atij të vizitonte Shqipërinë për të parë nga afër se si po zbatohej në praktikë teoria e tij e ndihmës teknike për hapjen e bizneseve shoqërore për shtresat më në nevojë të atij vendi.

Unë nuk di, pasi nuk e kam ndjekur zbatimin e këtij programi gjatë viteve në Shqipëri, por më kujtohet se në atë kohë komuniteti shqiptaro-amerikan në krye me organizatën më të fortë për nja dy dekada në Washington – Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (NAAC) — e mbështeti idenë e projekteve në Shqipëri të mikrofinancimeve të Bankës së themeluar nga Profesor Yunus. Mos gabofsha, sikur kjo nismë ka filluar të zbatohej në prill të vitit të vitit 2011-12, kur, aktualisht, nisën të mbështeteshin dhe të hapeshin të ashtuquajturat bizneset e para sociale në Shqipëri.

Për të inkurajuar vazhdimin e këtij programi në Shqipëri, por jo vetëm, Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (NAAC) kishte vendosur të ftojë Profesorin Yunus që të takohej me përfaqsuesit e komunitetit shqiptaro-amerikan, duke i akorduar atij, “Çmimin Për Arritje Jetësore”, në darkën vjetore gala, në shtator të vitit 2013. Ashtu siç ishte traditë çdo vit, NAAC kishte ftuar në atë darkë udhëheqsit politikë nga të gjitha trevat shqiptare, të ardhur në Nju York për mbledhjen vjetore të Asamblesë së Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara. Morën pjesë Presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, Kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, Kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, Zëvendës kryeministri i Maqedonisë, Musa Xhaferi, kryebashkiakja e Tetovës, Teuta Arifi dhe kryetari i Bashkisë së Preshevës, Ragmi Mustafa, mndër të tjerë.

Atë natë, Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan nderoi me çmime Zëvendës Ndihmës Sekretarin Amerikan të Shtetit, Philip Reeker dhe nobelistin e paqës, Muhammad Yunus, si persona që kanë kontribuar në favor të shqiptarëve kudo që ndodhen. Me atë rast, Mohammed Yunus, foli para qindra shqiptaro-amerikanëve duke shpjeguar programin e tij bankar nepërmjet shembujve konkretë se si funksionon programi i tij për kredi të vogla, për të varfërit. Profesori Yunus para audiencës në darkën e NAAC-ut qe shprehur optimist për interesimin – sidomos nga të rinjtë në Shqipëri — për këtë lloj biznesi shoqëror duke shtuar se, fillimisht kishte vërejtur një entuiziazëm shumë të madh në Shqipëri, në atë kohë.

Unë nuk mund të vlerësoj programin dhe projektet e zhvilluara në Shqipëri gjatë viteve nga Banka e Profesorit Yunus Mohammad — pasi siç thashë më lartë, nuk e kam ndjekur — por e dij se ai vet ishte shumë i interesuar për të ndihmuar Shqipërinë në atë kohë, ndërsa komuniteti shqiptaro-amerikan në krye me organizatën Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (NAAC) ishte serioz në mbështetjen e projekteve mikrofinanciare të tij që ai kishte në plan për Shqipërinë.

Për mirë ose për keq, kjo ishte lidhja e udhëheqsit të ri të përkohëshëm të Bangladeshit me Shqipërinë dhe shqiptarët – nepërmjet komunitetit shqiptaro-amerikan, kryesuar në atë kohë nga Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan (NAAC). Është gjithashtu e vështirë të thuhet nëse emërimi tij në krye të qeverisë së Bangadeshit është diçka e mirë ose jo për të personalisht dhe për vendin e tij në këtë periudhë të vështirë politike. Çmimi Nobel për Paqe që i është dhenë atij për punën në fushën e mikrofinancës, nuk besoj se i garanton atij ose vendit të tij sukses në fushën politike. Por ajo që unë besoj është se edhe në një vend, megjithë problemet e mëdha politike, korrupsionit dhe varfërisë së madhe me të cilat përballet një shtet, siç është Bangladeshi – gjithmonë ka mundësi dhe shpresë për ndryshime pozitive. Kjo është edhe arsyeja që protestuesit bangadeshas, të udhëhequr nga studentët, nepërmjet protestash kërkuan kthimin në atdhe të Profesor Yunus Mohammed në krye të qeverisë së përkohëshme, me qëllim për të bërë ndryshimet e nevojshme politike dhe ekonomike, nepërmjet zgjedhjeve të lira dhe drejta.

Frank Shkreli* –*Autori ka shërbyer si Drejtor Ekzekutiv i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan.

“Bankieri i të varfërve”, Profesor Mohammed Yunus, laureat i çmimit Nobel të Paqes për vitin 2006, duke folur në darkën gala të organizuar nga Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, pasi iu dorëzua “Çmimi për Arritje Jetësore”, me 17 shtator, 2013 në Nju Jork

Këshilli Kombëtar Shqiptaro-Amerikan nderoi (2013) me çmime Zëvendës Ndihmës Sekretarin Amerikan të Shtetit, Philip Reeker dhe nobelistin e paqës, Muhammad Yunus, si persona që kanë kontribuar në favor të shqiptarëve kudo që ndodhen.

PhD. Dashnim Hebibi me dy libra kushtuar gruas shqiptare në diasporë

Cyrih, 06 gusht
Nga Dahest Luma, Tiranë

Poeti, publicisti, ambasadori i paqes, gezetari, doktori i shkencave politike, presidenti i Institutit Shkencor Helvetik të Evropës Juglindore me qendër në Cyrih të Zvicrës, z. Dashnim Hebibi, njofton gjithë dashamirët e librit, se dy librat e tij kanë parë dritën e botimit. Z. Hebibi është i njohur për punën e pandashme për të mirën e ardheut nga diaspora edhe ate jo më pak se 24 vjet ne radhë. Redaktor dhe recensent i librit është, z. Jeton Arifi. Dy librat kanë 800 faqe dhe janë realizuar 186 intervista. Sipas z. Hebibi, libri do të jetë në vazhdime. Z. Hebibi ndër të tjera shkruan në profilin e tij në Facebook. Të dashur miq të librit, pas një pune relativisht të gjatë dhe me shumë përkushtim, diasporës sonë iu shtuan edhe dy libra, që do të mbeten monument i përjetshëm! Dy librat ia kushtova nënave, vajzave të diasporës, që ishin pjesë e shumë ngjarjeve në të mirë të atdheut dhe janë frymëzim për gjeneratat e reja. Është një hulumtim i karakterit empirik, i realizuar me grup fokusi. Falenderoj të gjithë ata që më përkrahën, që ta arrijmë këtë sukses të radhës dhe do ju jem mirënjohës për jetë! Librat kanë parë dritën e botimit dhe shumë shpejt do të kemi edhe promovimin nëpër disa qytete të Evropës! Kopertina ka gjuhën e saj ose kuptimin e librit, si te pjesa një dhe te pjesa dy. Nëna shqiptare në diasporë me ballë hapur duke kujtuar të kaluarën e saj jo edhe të lehtë. Pjesa e dytë e librit, nëna shqiptare në diasporë, po ajo, duke e shikuar të sotmen dhe të ardhmen, gjeneratën e re e duke e shijuar suksesin e tyre edhe pse po jetojnë larg vendit të të parëve e të shoqëruar me lulen e diasporës. Vetëm dokumentet mbesin me fakte e referime për gjeneratat që do të vijnë. Edhe atëherë kur shumë prej nesh të mos jemi më, këto janë dokumente, gjurmë të pashlyera, të cilat dëshmojnë përkushtimin jetësor të shtyllës së familjes e shoqërisë shqiptare të mërguar. Ja se si e vlerëson librin, redaktori dhe recensenti, z. Jeton ARIFI: “Libri me përmbledhje intervistash të zhvilluara enkas për jetësimin e këtij projekti kaq fisnik, në thelb është një hulumtim i karakterit empirik, i realizuar me grup fokusi. Kategoria e përzgjedhur nga autori është vajza dhe gruaja shqiptare e mërguar jashtë territorit autokton shqiptar. Nga një këndvështrim sipërfaqësor të lexuesit, mund të dallohet se autori ka aplikuar një mostër të gjerë, heterogjene, pa kriter moshe, profesioni, origjine (nga hapësira gjeografike mbarëshqiptare).
Pavarësisht mostrës së kufizuar prej 187 personazheve, personaliteti i të cilave paraqet një ndryshore prej karakteresh nga një divëndërkombëtare e një sopranoje lirike, me pasqyrim figurash tëndërmjetme, në kuptim profesionesh, deri te një amvise, nëpërceptim fillestar të thjeshtë, por jo më pak të rëndësishëm, sepse secila prej këtyre vajzave e grave fisnike të pasqyruara në këtë libër dy vëllimësh, gjatë ciklit të saj jetësor, ka shërbyer si frymëzim për të tjerët.
Disa prej tyre frymëzuan botën rreth tyre e më gjerë, duke dridhur skenat më të njohura të operas; disa të tjera duke mohuar luksin e mundshëm që u ofronte përditshmëria, për ta vënë veten e tyre në shërbim e mbështetjes së kauzës kombëtare (çlirimit tëKosovës), disa të tjera duke e mbajtur familjen e duke mbështetur bashkëshortin luftëtar për këtë kauzë, shumë të tjera duke shkëlqyer në profesionin e tyre në tregun e ashpër e konkurues të punës nëtokën e re premtuese, ku kishte mërguar, e shumë të tjera duke iu përkushtuar një misioni të shenjtë, kultivimit të gjuhës, traditës, kulturës shqiptare nga gjenerata e re përmes mësimit plotësues nëgjuhën shqipe.
Autori i këtij libri, i cili, për ata që e njohin, shquhet për përkushtimin e tij ndaj veprimtarisë së diasporës shqiptare, të cilën e ka ndjekur dhe pasqyruar në veprimtarinë e tij gazetareske dhe publicistike, për më shumë se dy dekada, ka treguar një kujdes tëposaçëm në përdorimin e termit diasporë. Ai, atë e përdorë, shumëme vend dhe racionalisht, si përkufizim e term social, jo gjeografik, sepse me diasporë duhet kuptuar tërësia e komunitetit të shpërndarëjashtë trungut të shtetit amë të origjinës, e jo si hapësirë gjeografike. Kryefjala e përmbajtjes së këtij libri është gruaja shqiptare e diasporës, pra, e përfaqësueseve të vajzve, grave e nënave shqiptare të zhvendosura jashtë atdheut, qoftë për të iu shmangur dhunës sëkohës të ushtruar nga aparati shtetëror kolonizues i trojeve shqiptare ku ajo është lindur e rritur, qoftë në kërkim të një jete më të mirë, apo me synimin për të gjetur hapësirë më të përshtatshme, mëpremtuese e më me perspektivë për ta zhvilluar e dëshmuar veten. Ky libër duhet parë e pranuar nga lexuesit si fillimi i një përpjekjeje të vazhdueshme për ta ndihmuar memorien kolektive lidhur me rëndësinë e peshën që bartë me vete gruaja/nëna shqiptare e ‘syrgjynosur'”.

KONKLUZION

Gruaja shqiptare e diasporës ndjehet e harruar dhe pret bashkëpunim e mbështetje nga atdheu. Ajo dhe kontributin e saj për ruajtjen e gjuhës amtare, e cila vlerësohet se është jetike për ruajtjen e identitetit kombëtar. Është kjo grua, e cila ka kontribuar te gjenerata e re që sot të krenohemi me sukseset e tyre në tregun ndërkombëtar të punës. Gjuha shqipe do të ruhet brez pas brezi. Kontributi i LAPSH-së është i madh, pastaj i shoqërive kulturoreartistike, shoqatave të tjera humanitare që veprojnë në diasporë. Edhe degët e partive që kanë vepruar e veprojnë përmes përfaqësuesve të diasporës shqiptare, janë të mira, sepse takohen mes vete e flasin shqip mes vete, megjithëse, deri në një masë, ky element ka shkaktuar edhe përçarje. Gruaja e diasporës shqiptare mendon se është çështje e ngutshme që shteti të kontribuojë me konferenca shkencore dhe ti japë hapësirë femrës shqiptare në vendimarrje në atdhe, sepse sjell përvoja evropiane, pra të shteteve ku është lindur e ku është duke vepruar. Nuk thuhet rastësisht se pas çdo burri të madh është një grua e shkëlqyer. Sipas Napoleon Hillit, burrat që kanë grumbulluar pasuri të mëdha dhe kanë arritur njohje të jashtëzakonshme në letërsi, art, industri, arkitekturë dhe profesione tjera, ishin të motivuar nga ndikimi i një gruaje. Në cilësinë e autorit të këtij libri, jam i bindur që ka pasur edhe shumë gra të tjera që është dashur të jenë pjesë e këtij libri. Mbes me shpresë se do të kemi një vazhdim tjetër apo vëllime të tjera,brenda të cilëve do të pasqyrohet jeta dhe vepra e shumë grave meritore, të cilat, në saje të veprimtarisë së tyre, kanë shërbyer si frymësuese të gjeneratës së re të femrës shqiptare, veçanërisht tëatyre që jetojnë jashtë trungut të vendit të origjinës. Mbi të gjitha, ato që i keni lexuar në trungun e këtij libri, janë fjalët e këtyre grave shqiptare të cilat kanë sakrifikuar shumë që të ruhet,mbi të gjitha, gjuha shqipe. Vetëm dokumentet mbesin me fakte e referime për gjeneratat që do të vijnë. Edhe atëherë kur shumë prej nesh të mos jemi më, këto janë dokumente, gjurmë të pashlyera, tëcilat dëshmojnë përkushtimin jetësor të shtyllës së familjes e shoqërisë shqiptare të mërguar./ Përgaditi: Dahest Luma, Tiranë.

Prof. Dr. Fadil Çitaku, PhD, MME, founder, and CEO of the Academy of Leadership Sciences Switzerland, Supervisor at ETH, Zürich

Contact: fadil.citaku@alss-edu.ch and www.alss-edu.ch

Abstract

The family of Adem Jashari, a symbol of resistance during the Kosova War, faced a tragic confrontation with Serbian forces in 1998. Over three days, 58 family members, including children, women, and the elderly, were killed. This article explores the neurological, genetic, and epigenetic dimensions of the family’s resilience and unity. By examining neuroscience insights and neurotransmitters, we aim to understand how their historical and familial context has contributed to their continued significance for Albanians worldwide. The findings are based on a literature review spanning from 2014 to 2024.

Method

A systematic review of literature from 2014 to 2024 was conducted to gather insights on the neuroscience of resistance and unity. The sources were selected based on their relevance to genetic, epigenetic, and neurological factors in familial and cultural cohesion.

Literature Review

1. Epigenetics and Historical Trauma

Research highlights how epigenetic changes in response to historical trauma can influence collective memory and resilience. Studies show that trauma experienced by ancestors can affect gene expression in descendants, potentially shaping their responses to stress and conflict (Yehuda & LeDoux, 2017).

2. Neurotransmitters and Resilience

The role of neurotransmitters such as serotonin and dopamine in resilience has been explored. Serotonin is linked to mood regulation, while dopamine is associated with motivation and reward processing. Both play a role in how individuals and groups respond to prolonged stress and adversity (Kapur & Mier, 2014).

3. Genetic Factors in Resistance

Genetic predispositions towards resistance and aggression have been studied, revealing that certain genetic markers may be associated with a heightened response to threats and a stronger drive to protect one’s community (Belsky et al., 2018).

4. Brain Structures and Collective Identity

Research on brain structures like the amygdala and prefrontal cortex shows that these regions are crucial for emotional responses and decision-making during conflicts. These structures help in shaping collective identities and cohesion within groups (Phelps et al., 2014).

5. Historical Context of Drenca

The region of Drenca has a long history of resistance against occupiers, suggesting a culturally embedded predisposition towards resilience. Historical patterns of resistance may have a genetic and psychological impact on its inhabitants (Bognar et al., 2020).

6. Neuroplasticity and Adaptation

Neuroplasticity allows for the brain’s adaptation in response to traumatic experiences. This ability may play a role in how the Jashari family and similar groups maintain their unity and resilience over time (Krakauer et al., 2017).

7. Collective Memory and Identity Formation

Studies on collective memory emphasize how shared experiences and historical narratives shape group identity and solidarity. This phenomenon is crucial for understanding why the Jashari family remains a unifying symbol (Wertsch, 2021).

Results

The literature review reveals that a combination of genetic predispositions, epigenetic changes, and neurological factors contribute to the Jashari family’s resilience and unity. The family’s historical context in Drenca, a region with a history of resistance, suggests that their collective identity is deeply rooted in both genetic and cultural factors.

Discussion

Neuroscience and Resistance

Neuroscientific research indicates that neurotransmitters such as serotonin and dopamine play crucial roles in managing stress and resilience. The Jashari family’s ability to resist and unify despite extreme adversity can be partly attributed to these neurotransmitter systems. The amygdala, involved in emotional processing, and the prefrontal cortex, responsible for decision-making, are both critical in shaping their response to conflict (Kapur & Mier, 2014; Phelps et al., 2014).

Genetic and Epigenetic Factors

Genetic markers associated with resilience and aggression, along with epigenetic changes due to historical trauma, provide a framework for understanding the family’s extraordinary cohesion. The impact of ancestral experiences on gene expression may explain their heightened sense of collective identity and resistance (Belsky et al., 2018; Yehuda & LeDoux, 2017).

Historical and Cultural Context

Drenca’s history of resistance against occupiers has likely influenced the Jashari family’s collective identity. The region’s cultural predisposition towards resilience could have been reinforced by both genetic and environmental factors, contributing to their role as a unifying symbol for Albanians (Bognar et al., 2020).

Conclusion

The case of the Jashari family exemplifies how genetic, epigenetic, and neurological factors intersect with historical and cultural contexts to shape group resilience and unity. Despite the passage of time, the family’s legacy continues to inspire and unify Albanians worldwide, reflecting the enduring power of collective memory and identity.

References

1. Belsky, D. W., et al. (2018). Genetic Sensitivity to Parenting and the Nature of Nurture: The Role of Interpersonal Relationships in Shaping Personality and Health. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 59(6), 671-684.

2. Bognar, B., et al. (2020). Historical Trauma and Resilience: The Role of Cultural Context. Journal of Ethnic and Migration Studies, 46(3), 485-502.

3. Kapur, S., & Mier, D. (2014). Neurotransmitters and Resilience: A Focus on Dopamine and Serotonin. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 43, 233-242.

4. Krakauer, J. W., et al. (2017). The Role of Neuroplasticity in Recovery from Trauma. Nature Reviews Neuroscience, 18, 489-501.

5. Phelps, E. A., et al. (2014). The Role of the Amygdala and Prefrontal Cortex in Processing Emotional Memories. Nature Neuroscience, 17(1), 20-28.

6. Wertsch, J. V. (2021). Collective Memory and Identity: The Role of Historical Narratives. American Psychologist, 76(2), 147-158.

7. Yehuda, R., & LeDoux, J. (2017). Response to Trauma: The Role of Epigenetics and Gene Expression. Nature Reviews Neuroscience, 18(1), 40-50.

The Academy of Leadership Sciences Switzerland www.alss-edu.ch takes pride in its commitment to advancing evidence-based leadership globally. Our 100% online courses and programs integrate the latest neuroleadership findings to provide cutting-edge education and development opportunities.

Academy of Leadership Sciences Switzerland

World Trade Center

Leutschenbachstrasse 95

CH-8050 Zürich

Switzerland

T. +41 (0)44 308 35 22

M. +41 (0)76 507 36 30

info@alss-edu.ch

www.alss-edu.ch

Dr. Dorian Koçi/

Pardje ishte 150 vjetori i lindjes së At Shtjefën Gjeçovit, personalitetit të shquar të lëvizjes patriotike shqiptare, i njohur për përkushtimin e tij të jashtëzakonshëm në ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore shqiptare. Për fat të keq nuk pati asnjë konferencë, asnjë simpozium, asnjë përkujtimore, ndonëse kontributi kulturor i personalitetit të At Shtjefën Gjeçovit është gur themelor i kulturës sonë.

Një nga kontributet më të mëdha të Gjeçovit ishte mbledhja dhe botimi i Kanunit të Lek Dukagjinit, një dokument i jashtëzakonshëm ligjor dhe kulturor që përmbledh rregullat dhe normat e zakonshme të shoqërisë shqiptare të kohës, provës sociologjike se Kodi i Justinianit kishte mbijetuar në malet shqiptare, sëbashku me popullsinë autoktone të saj. Përmes përpjekjeve të tij të palodhur, Gjeçovi ndihmoi në ruajtjen e këtij kodifikimi të rëndësishëm të traditave dhe zakoneve shqiptare, duke kontribuar kështu në identitetin dhe vetëdijen kombëtare. Puna e tij jo vetëm që thekson rëndësinë e kulturës tradicionale shqiptare, por gjithashtu ofron një pasqyrë të çmuar për të kuptuar strukturën dhe funksionimin e shoqërisë shqiptare të periudhës së mesjetës.

Përveç kësaj, Shtjefën Gjeçovi kishte një ndikim të rëndësishëm në fushën e arkeologjisë dhe etnologjisë, duke bërë studime dhe mbledhje të rëndësishme për pasuritë kulturore të Shqipërisë. Ai kontribuoi në dokumentimin e artefakteve dhe strukturave që pasqyronin historinë dhe zhvillimin e krahinave shqiptare, duke ndihmuar kështu në ndriçimin e rrënjëve historike dhe kulturore të shqiptarëve. Përmes këtyre përpjekjeve, Gjeçovi nuk vetëm që ndihmoi në mbrojtjen e trashëgimisë kulturore shqiptare, por gjithashtu i ofroi botës akademike së mëvonshme një burim të pasur informacioni për studime të mëtejshme. Angazhimi i tij i paepur dhe vizioni i thellë për ruajtjen e kulturës shqiptare e shndrruan atë në një figurë kryesore në historinë e lëvizjes patriotike dhe shkencore shqiptare.

Muzeu Historik Kombëtar/

Më 13 korrik 1867 lindi Murat Toptani. Ai ka qenë patriot, atdhetar, ushtarak, poet, publicist, piktor, skulptor, si dhe mësues që punoi fort për futjen e gjuhës shqipe nëpër shkollat turke. Mbahet mend edhe si poliglot, ngaqë zotëronte disa gjuhë të huaja: turqisht, frëngjisht, arabisht, persisht, gjermanisht dhe italisht. Mësimet i filloi në shkollën “Madam Fyrer”, ndërsa studimet e larta i vazhdoi në “Gallata Saraj” të Stambollit. Gjatë vijimit të mësimeve në “Madam Fyres” pati rastin të njihej me Asijen, vajzën e poetit kombëtar, Naim Frashërit. Kjo njohje motivoi lindjen e një dashurie të sinqertë mes Muratit dhe Asijes, ndërsa më vonë, me pëlqimin e vëllezërve Frashëri, dy të rinjtë u martuan. Lidhjet mes familjes Toptani dhe Frashëri u forcuan edhe më shumë kur Vesimeja, motra e Murat Toptanit, u martua me më të voglin e vëllezërve Frashëri, me Mehmet Frashërin.

Më 1912, Murat Toptani ishte përfaqësues i Tiranës në Kuvendin e Vlorës, ku nënshkroi aktin e Pavarësisë. Po ashtu ai njihet edhe si njëri nga pionierët e skulpturës shqiptare, sidomos me realizmin e bustit të Skënderbeut. Ai vdiq në Tiranë në vitin 1918.

Foto: wikipedia.org