Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

MINORITETET NË SHQIPËRI E GREQI

by

Nga Besnik Imeri- Greqia, megjithëse në fund të shekullit të kaluar, hyri edhe në BE nuk i njohu minoritetet dhe nuk i njeh as sot e kësaj dite. Sot, BE  i kërkon Shqipërisë t’i trajtojë mirë minoritetet, ndërkohë që Greqisë i “fërkon kokën” që nuk i njeh minoritetet. Ky qëndrim i BE, besoj se e vendos atë në pozita qesharake dhe komike. Shqipëria, në fillim të shekullit të kaluar, sapo u krijua si shtet, i njohu minoritetet menjëherë dhe ka një shekull që është shëmbull në Ballkan për këtë qëndrim të saj.

       Madje, që të jem bindës në këtë drejtim, shëmbullin po e marr para njëqind vjetësh pas Luftës së Madhe, pa e krijuar shtetin e saj, qeveria e përkohshme e Durrësit e Turhan Pashës më 24 janar 1919 i njohu minoritetet. Në pikën nr.6 të programit të saj ajo thotë: “Minoriteteve, që do të përfshihen në kufijtë etnikë të Shqipërisë, do t’u garantohen të njëjtat të drejta që gëzojnë mazhoranca dhe do t’u bëhen konçesionet më të mëdha brenda kuadrit kushtetues dhe të pajtueshme me të drejtat e sovranitetit të shtetit shqiptar. Nga ana tjetër, qeveria e përkohshme do të bëjë ç’është e mundur që të njëjtat të drejta t’u njihen minoriteteve shqiptare, që mund të mbeteshin jashtë kufijve të Shqipërisë së pavarur.”

        Tani shtrohet pyetja, a e bëri të njëjtën gjë Greqia kur u krijua si shtet më 1831, apo edhe më 1835 dhe 1840; ndërkohë që ajo si shtet, përjashto arbanitasit që formojnë trungun e saj, në vetvete është e përbërë nga minoritetet? Pra është një shtet multietnik.

        Qëndrimi i Shqipërisë mbeti i pandryshueshëm, gjë që pas disa vjetësh, kur Shqipëria kishte krijuar shtetin e saj dhe ambasadori ynë fuqiplotë në Greqi, Mid’hat Frashëri, në funksionin e Kryetarit të delegacionit shqiptar, në dhjetor të vitit 1923 raportonte para Lidhjes së Kombeve:

“Më lejoni z.President të shtoj dy fjalë, duke kërkuar në të njëtën kohë që deklarata ime të përfshihet në raportin e seancës së Këshillit.

Shqipëria ka nënshkruar klauzolat që lidhen më minoritetet, me vullnet të plotë…Vendi, që unë kam nderin të përfaqësoj (Shqipëria), u ka njohur minoriteteve etnike, të cilat jetojnë në kufijtë e tij, të gjitha të drejtat fetare, kulturore dhe qytetare. Në këtë pikëpamje, Shqipëria është shteti më liberal i pjesës juglindore të Europës…”

        Qarqet shoviniste greke duke përfituar nga kjo tolerance e shtetit shqiptar që nga viti 1912 dhe këndej, nisur edhe nga ajo shprehja shqiptare, që, “i jep gishtin dhe të marrin krahun”, pretendojnë, se një pjesë e rëndësishme e popullsisë brenda territorit të shtetit shqiptar është greke. Ndërkohë që në vendin e tyre, në Greqi, ata nuk njohin si pakicë shqiptare, për të mos thënë si pjesë përbërse shtetformuese të Greqisë, masën disa milionëshe të arvanitasve, duke i shtuar kësaj edhe masën e madhe qindramijëshe të shqiptarëve të Epirit. Ata pretendojnë për rreth 400.000 deri në 600.000 grekë në Shqipëri. Por po të shikojmë rregjistrimet korekte të shtetit shqiptar, ata nuk janë më shumë se 60.000 greqishtfolës.

        Edvin Zhake duke ju drejtuar rregjistrimit të shtetit shqiptar në vitin 1934 pohon: “Shqiptarët përbënin 97 për qind të popullsisë, popullsia me prejardhje greke 2 për qind, dhe, vllehë, bullgarë, sërbë, ciganë 1 për qind.”

        Shoqata e Vorio-Epirotëve të Amerikës, që është pjesa më agresive e qarqeve shoviniste greke, me në krye klerikët ortodoksë grekë të Amerikës, të cilët, nga ana e tyre, janë maja e heshtës shpuese ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve; vazhdimisht kane ngritur zërin pranë institucioneve amerikane, për gjoja të mos respektimit të të drejtave të të ashtuquajturit minoritet etnik grek në Shqipëri. Ja se çfarë na thotë lidhur me këtë problematikë Edvin Zhake: “…Peshkopët grekë ortodoksë të SHBA në vitin 1981 ngritën pretendime për numrin e pakicës greke në Shqipëri…Komunikata e Departamentit SHBA më 20 prill 1981: “numri më i afërt, por jo plotësisht i saktë, i grekëve në Shqipëri mund të jetë rreth 50.000”… më datë 25.01.1984, mbi bazën e këtyre kërkesave, nënkomisioni i të drejtave të njeriut në Dhomën e Përfaqësuesve në SH.B.A në Vashington D.C mbajti një seancë dëgjimore në Kongres…Ata (peshkopët grekë) pretendonin se 400.000 ortodoksë në Shqipëri ishin grekë…Dokumentat zyrtare të SHBA tregonin se pakica greke në Shqipëri ishte 50.000 persona…Rregjistrimi i popullsisë në Shqipëri i vitit 1989 raportoi një pakicë greke prej 58.758 persona, në një popullsi të përgjithshme prej 3.25 milion banorësh…”.

       Në një raportim që ambasadori ynë në Greqi, Mid’hat Frashëri, i bën Ministrisë së Jashtëme Shqiptare më datë 12 qershor 1925 thuhet: Në njerëz të qarqeve në prefekturën greke të Epirit mbretëron ky mendim; …Greqia ç’kishte për të fituar në Epir të Veriut i fitoi. Grekofonët e Shqipërisë kanë deputetë, shkolla, kisha, funksionarë zyrtarë, liri të plotë civile dhe politike. Edhe Qeverija Shqiptare ka bërë premtim që të miret në kabinet edhe një ministër grek. Pra ne tani nuk kemi më frikë, dhe duam që të shpëtojmë nga elementi shqiptar i Epirit, që të mos mbetet ndonjë kundërpeshë për helenizmën dhe të mundim të punojmë më shpenguar në Shqipëri të Jugësë…”

          Ndërkohë që Greqia, me ndihmën e Europës, para dymbëdhjetë vjetësh (1913) i kishte grabitur Shqipërisë, mbi gjysmën e Shqipërisë së Jugut, Çamërinë, Janinën, Konicën, Follorinën, Kosturin etj. Po kush ishte sjellja ndaj kësaj popullsie shqiptare të pushtuar:

“…Ju grabitën pasuri me vlerë 2.700.000 napolona ar (flori)…Shqiptarët në Greqi nuk kanë të drejtë votimi, s’kanë deputetë, s’kanë të drejtë për shkolla shqipe, xhamitë dhe teqetë janë konfiskuar prej qeverisë greke…Ndërkohë që në Shqipëri kishte të hapura 37 shkolla greke, në Greqi nuk kishte asnjë shkollë shqipe për shqiptarët…”

        Greqia pra, ashtu si ka vepruar në vitin 1925, ashtu vepron edhe sot e kësaj dite. Asnjë ndryshim, as në taktika dhe as në strategji. Në Shqipëri, I ashtuquajturi minoritet grek i ka të gjitha të drejtat. Ndërsa shqiptarët në Greqi, jo vetëm që nuk kanë asnjë të drejtë si shqiptar, si minoritet, por kanë frikë që të thonë që janë shqiptar, pasi persekutohen nga shtetit grek, një klerikokraci ortodokse, apo më saktë një shtet me tipare fashiste me ngjyrime të forta fetare.

        Ka 100 vjet që popullsia shqiptare në Greqi; duke mos folur këtu për deportimin me dhunë, sekuestron e shtëpive, tokave, vreshtave, ullinjve, gjësë së gjallë; dhe, për më tepër, duke mos folur për genocidin grek ndaj shqiptarëve; është në të njëjtën gjëndje, në mos më keq. Sa komikë duken ata politikanë grek sot, që i kërkojnë Shqipërisë të plotësojë standartet europiane. Ata më kujtojnë fabulën, me ujkun që i kërkonte qengjit të mos i pshurrte ujin, kur qengji ndodhej në përrua më poshtë tij. Po BE çfarë roli ka në këtë mes? BE mban anën e ujkut, duke mbështetur me ndërgjegje padrejtësitë që janë kryer ndaj shqiptarëve këto 150 vjet. Ajo është në rolin më hipokrit, dhe, nëqoftëse do ta mohojë këtë, lë të detyrojë Greqinë si shtet anëtar i saj të njohë minoritetet. Në të kundërtën të gjitha llafollogjitë e BE, që sot e kësaj dite u kërkojnë shqiptarëve të sillen mirë me minoritetet, është hipokrizia më e pështirë. 

        Qysh me krijimin e shtetit shqiptar më 1912 dhe deri në ditët e sotme, fillimisht Fuqitë e Mëdha dhe sot BE, i kanë bërë presione të jashtëzakonshme shtetit shqiptar lidhur me trajtimin e minoriteteve. Flasim për trajtimin, se për të njohur, shteti shqiptar është i pari në këtë drejtim, që i njeh minoritetet dhe për këtë nuk kanë se çfarë të thonë. Fuqitë e mëdha dikur dhe shtetet e BE sot, e dinë shumë mirë që trajtimi i minoriteteve në Shqipëri është nga më të mirët. Por tjetërkund “fle lepuri”, qëllimi i tyre ka qënë vazhdimisht që në Shqipëri të njihen sa më shumë minoritete dhe të krijohet mundësia që Shqipëria të shpallet një shtet multientik, ashtu siç po bëjnë edhe me Kosovën. Me këtë mbulohet me gjethe fiku dhe e pëgëra e Europës në vitin e mbrapsht 1913. Por më këtë synojnë shpërbërjen e shqiptarëve si komb dhe jo unik në trojet e tyre etnike.

        Por me që ra fjala, kush janë minoritetet që njeh shteti shqiptar? Janë të ashtuquajtur grekë të Jugut të Shqipërisë, të ashtuquajturit maqedonas të disa fshatrave në Prespë dhe si qershia mbi tortë, dy fshatra të ashtuquajtura malazeze në në fushën e MbiShkodrës. Por së fundmi, qeveria antishqiptare në pushtet ka njohur edhe të ashtuquajturin minoritet bullgar në verilindje të Shqipërisë. E shikoni sa bukur, e gjithë Shqipëria e rrethuar nga minoritetet. Aktualisht,  po punojnë me të gjitha forcat, që Himara, të njihet si minoritet grek nga shteti shqiptar. Gjë që mund të arrihet si rezultat i gjunjëpërthyerjes së shtetit shqiptar.

        Marrim vesh kohët e fundit (2020) se qeveria shqiptare me miratimin e ligjit për minoritetet, dhe në ndryshim të ligjit të mëparshëm ku minoritetet njiheshin vetëm në një territor të caktuar, tani i njeh pa kufizim në të gjithë territorin e Shqipërisë; ndërkohë, që këto tridhjetë vjet, nëpërmjet manipulimit dhe dhënies së shtetësisë greke të shumë shtetasve shqiptarë, Greqia ka arritur të ngre artificialisht numrin popullsisë pakicë greke në Shqipëri. Tani, me këtë ligj që ka miratuar kjo qeveri antishqiptare dhe puthadore e Athinës dhe Beogradit, pakicë greke kemi edhe në Vermosh, mjafton që atje të shkojë dhe të banojë qoftë dhe një greqishtfolës shqiptar, ose një shqipfolës shqiptar por me shtetësi greke.

        Por po bëjmë një pyetje të thjeshtë: Kush janë gjithë këto minoritete brenda territorit të Shqipërisë së 1913? Mos vallë kjo bëhet për t’i nxjerrë të jashtëligjishëm shqiptarët e mbetur jashtë kufijve të shtetit amë pas copëtimit të 1913? Dhe së fundmi, por jo nga rëndësia, pavarësisht gjuhës që flasin, kush është etnia e vërtetë e këtyre minoritarëve që e kanë rrethuar dhe futur në lak Shqipërinë?

        Qysh në fillim duhet  të themi, se këtu ndodhemi para një mashtrimi të madh. Në Shqipëri nuk ka shumë minoritete, por e shumta ka vetëm një minoritet. Gjuhët e ndryshme që ata flasin, në të vërtetë nuk tregojnë etninë e tyre të vërtetë. Gjuha që ata flasin, në pamje të jashtëme, në formë, krijon përshtypjen e një popullsie të huaj fqinje. Shëmbull këtu, që për mendimin tim, është sqaruar mjaft mirë në pjesën që flasim për vllehtë, është i ashtuquajturi  minoritet etnik grek, që nuk është gjë tjetër, ku siç e pranojnë edhe ata vet (Malqidhis), janë veçse vllaho-grekë, pra kemi të bëjmë vetëm me vllehë të greqizuar. Pra një popullsi dygjuhëshe, që ka humbur gjuhën e vet amtare vllahe dhe ka ruajtur gjuhën e huazuar, greqishten.

       Interesant është fakti, se praninë e vllehëve të greqizuar në Shqipërinë e Jugut me gjuhë amtare vllahishten dhe gjuhë të huaj greqishten, siç e kemi përmendur edhe më parë, e pranojnë edhe vet grekët:

 “..Në rregjistrimin e një pjese të vllehëve grekë të zonës së Kolonjës në vitin 1945 rregjistrohej si gjuhë amtare vllahishtja dhe greqishtja si gjuhë e huaj…Vllehtë grekë të shpërngulur u vendosën në zonën e Lunxhërisë, Zagorisë dhe Pogonit…Në Lunxhëri vllehtë grekë ngritën edhe fshatrat e tyre si Andon Poçi…”

        Pra të gjitha këto të ashtuquajtura minoritete të tjera në Shqipëri, pas vllehëve grekë, hyjnë tek popullsitë dygjuhëshe, të cilat kanë humbur gjuhën amtare, dhe kanë ruajtur gjuhën e huazuar: “maqedonishten”, “bullgarishten”, “malazezen”, “boshnjaken”; të cilat, për hir të së vërtetës nuk janë shumë gjuhë, por janë vetëm një gjuhë, gjuha sllave, në variantet të ndryshme dialektore. Pra kemi vetëm një të ashtuquajtur minoritet etnik sllav. Pra të gjitha këto minoritete kanë huazuar një gjuhë, sllavishten. Por këtu lind kureshtja dhe me të drejtë mund të pyetet: cila ka qënë gjuha amtare e tyre? 

        Për mendimin tim, gjuha amtare e tyre ka qënë gjuha vllahe, të cilën, ata të shpërndarë në shtete të ndryshme sllave, qysh nga Perandoria Romake, e pas ndarjes, ajo Perandoria Bizantine, dhe, më pas ajo Osmane, e kanë humbur atë. Dihet nga të gjithë, që vllehët, për rreth dymijë vjet të shpërndarë në të gjithë Ballkanin, në pjesën më të madhe të  tyre, kanë humbur gjuhën amtare dhe etnicitetin origjinal dhe të vërtetë të tyre. Dihet nga të gjithë që vllehët në Sërbi janë kthyer në Sërbë, në Bullgari janë kthyer në Bullgarë, në Kroaci janë kthyer në kroatë, në të ashtuquajturin Mal të Zi janë kthyer në malazez, në të ashtuquajturën Maqedoni janë kthyer në maqedonas, në Shqipëri janë kthyer në shqiptarë; dhe së fundmi, në të ashtuquajturën Greqi janë kthyer në grekë.

        Tani ku e mbështes unë idenë, se këto  të  ashtuquajtura minoritete në Shqipëri janë thjesht popullsi vllahe, të cilat tufanet e historisë së Ballkanit i kanë shpërndarë në malet dhe luginat, kënetat dhe fushat moçalore të tij. U referohemi atyre që i konsiderojmë si miq të shqiptarëve. Së pari, Milan Shuflait, i cili flet për vllehë të sërbizuar në Mal të Zi, në mal dhe në fusha poshtë; dhe, vllehë të sërbizuar në Pejë dhe Prizren, pra në Kosovë, Ripërsërisim ato që thotë Shuflaj.

“…Pjesë të forta rumunësh (arumunësh ose vllehë), si vazhdim jugor i morlakëve të jugut, shihen në viset e Malit të Zi lindor të sotëm (fillimshekulli i XX-të). Jo vetëm dy maja malesh, Durmitori dhe  Visitori, mbanin në vititn 1330 emër rumun, por edhe në dokumente të vjetra sërbe, që kanë të bëjnë me vise edhe më brenda lindjes (të Malit të Zi), janë plot me emra sllavë me prapashtesën rumune (Gradul, Radul, Bvladul). Vëllazëritë e shumta të barinjve rumunë banuan këtu, u grumbulluan sëbashku, si Piperët dhe Mogushët, ndërmjet lumenjve të Zetës dhe Moraçës dhe dhanë, bashkë më Luzhanët sllavë, material për krijime fisesh malazeze…Origjina e Piperëve malazezë, të cilët sipas kërkimeve të Erdeljanoviqit, janë formuar prej Piperëve dhe prej banorëve shumë të fuqishëm të Zhupës së vjetër të Luzhës dhe prej Mugoshëve rumunë bredhës, atëhere del e qartë origjina e fiseve të treta. Një vëllazëri (1416 “Villa Vllasami” në qarkun e Shkodrës), që ishte një shoqëri barinjsh…Origjinën dako-romane të këtyre rumunëve e jep emri i Mogoshëve (kujtojmë këtu djallin e zi me emrin Dushan Mugosha, i cili mbahej dhe mbahet për sërb nga atatë Kosovës,por që ishte vllah i sërbizuar), të cilët jetojnë edhe sot në shumë vende të mbretërisë rumune (Mogosani, Mogosesci, Mogosoie)…

       Statutet qytetase të Kotorrit të shekullit të XIV i dallojnë qartë kroatët më në veri nga sllavët (Sclavi), të cilët të përzier me rumunë (Vualachi) dhe shqiptarë banonin në afërsi të qyteteve…

        …pastaj sidomos vëllazëria “Vllehët Sremlanë”, që në vitin 1330 banonin afër Pejës. Kjo vëllazëri me emrin e vet ka ruajtur kujtimin në Srijem (Syrmium). Edhe në harkun e veriut të Drinit të bashkuar në Rrethinat e Shkodrës dhe në rrethin e Pukës (Epicaria) kanë mbetur elementë rumunë bredhës…

        Viset ndërmjet Ulqinit, Raguzës, e Prizrenit, nga deti përgjatë Drinit deri në masivin e Alpeve Shqiptare dhe deri në anën e mëngjërt hidrografike të Lumës, formonin në mesjetë një brez të fortë të simbiozës etnike, në të cilin elementi shqiptar e rumun i  barinjve shkrihej me banorët sllavë bujqësorë…

        Manastiri i Shën Arkangjelit afër Prizrenit, i themeluar (1348) nga car Dushani, përfshinte me dekret mbretëror, përveç fshatrave të panumërta, përveç lagjeve e fshatrave shqiptare e vllahe në veri të Prizrenit, edhe një varg të madh fshatrash në Pilotin e Epërm, në perëndim të bashkimit të dy Drinave…

        Sikurse për shkak të plastikës së tokës në zonën dinarike të katundeve të vjetra dhe sllavët iu nënshtruan mënyrës së jetesës së barinjve, kështu u krijua ndërmjet Kotorrit e Prizrenit edhe terminologjia shqiptaro-rumune-sërbe në sferën e blegtorisë dhe bulmetit, e cila kishte bazat e veta paraindoevropiane…në Raguzë 1357 (brença, caseus vllacheschus, caseus Murilachus)…Edhe në dialektet malazeze gjenden mjaft gjurmë të kësaj terminologjie (turin, hira, frus)…

        Vëllezërit Balshaj (Strazimiri, Gjergji i I dhe Balsha i II), duke filluar nga viti 1360 paraqiten si zhupanë në Zetë…I ati i tyre pat qënë një bujar i varfër, i cili në pushtetin e car Dushanit zotëronte vetëm një fshat në Zetë. Balshajt rridhnin nga rumunët ose vllehët, flisnin si arbanët, korespondecën e kryenin sërbisht dhe mbaheshin si trashëgimtarë të mbretërisë sërbe…Në vulën (stemën) e Balshajve shihej  “koka e ujkut me dhëmbë jashtë”; ndërsa shkrimi ishte cirilik…”.

       Nisur nga sa sipër, nuk ka më dyshim, se popullsia e urtë, punëtore dhe paqësore e dy fshatrave tona të ashtuquajtura minoritet malazez në Shkodër, nuk është gjë tjetër veçse një minoritet vllah i sllavizuar. Vazhdojmë më tej. Nuk përbën ndonjë lajm të ri fakti që popullsia e fshatrave të Prespës, që ne e mbajmë për minoritet maqedonas, nuk është gjë tjetër veçse një minoritet vllaho-maqedonas, pra vllehë të sllavizuar; të cilët ishin bujqër të bejlerëve të Korçës, të ardhur aty gjatë perandorisë osmane kushedi se nga ku, por gjithmonë si një popullsi hyzmeqare (Këtë fakt e paraqet shumë mirë në romanin e vet shkrimtari nga kjo zone “Ata nuk ishin vetëm”). Ashtu siç edhe është i ashtuquajturi minoritet grek, një popullsi vllahe e greqizuar e ardhur në Dropull, Delvinë etj gjatë perandorisë osmane, si bujqër të bejlerëve të Gjirokastrës dhe të Delvinës. Pra të mos harojmë, se në këto raste kemi të bëjmë me një popullsi ardhacake në trojet shqiptare, dhe jo një popullsi minoritare të ngulur etnikisht në trojet e veta.

        Nga ato që thotë Shuflaj, edhe ajo pjesë e së ashtuquajtur popullsi sërbe në zonën Pejë-Prizren dhe më gjërë, në të vërtetë nuk janë sërbë; por janë vllehë të sërbizuar. Pra Sërbia dhe BE nuk ka punë me këta “sërbë” të kllonuar, ashtu, si nuk ka punë Greqia dhe BE për ata “grekë” të kllonuar në Jugun e Shqipërisë, ku për të dy palët, e shumta, për ta mund të interesohet vetëm Rumania. Në lidhje me këta “sërbë” të Kosovës më ka tërhequr vëmëndjen konstatimi i Edith Durham, e cila thoshte se pashë një popullatë sërbe punëtore, të urtë dhe paqedashëse. Ku ta dinte Edithi se këta nuk ishin sërbë, por vllehë të sërbizuar, sidomos nëpërmjet kishës ortodokse sërbe. Përfitojmë nga rasti këtu, që ato tipare që Edithi i mendonte si tipare etnike të sërbëve të Kosovës, në të vërtetë janë tipare të popullatës vllahe kudo që ajo ndodhet. 

        Vllehët janë shumë punëtorë, të urtë, paqedashës, bashkëjetojnë paqësisht me shqiptarët, dhe kanë marrë pjesë gjërësisht gjatë Luftës së Dytë Botërore në krah të Luftës Nacional-Çlirimtare, edhe për një aspiratë shumë të rëndësishme, për një çlirim shoqëror, për t’ua marrë token, që ata e punonin, bejlerëve shqiptarë, ashtu si dhe jau morën, dhe sot ata njihen si pronarë në tokat e shqiptarëve. Me të drejtë mund të thuhet: Si mund të ekzistojë një minoritet që nuk ndodhet në tokën e tij, nuk ka tokën e tij, ku të jetë i ngulur. Minoritet pa tokë nuk mund të ketë. Këtë fakt, që këta minoritarë deri në mesin e shekullit të kaluar nuk ishin pronarë të tokës që punonin, por bujq të saj, e tregon edhe Justin Godart: “Kështu 18 fshatra, gjatë rrugës nga Gjirokastra në kufirin grek, flasin greqisht. Ata përfshijnë 400 shtëpi. Por banorët e tyre nuk janë pronarë të tokës, janë fermerë të thjeshtë.”   

        Ndërkohë që shqiptarët sot në Sërbi, Mal të Zi, Maqedoni dhe Greqi janë në tokat e tyre stërgjyshore të trashëguara brez pas brezi për mijëra vjet.

      Dhe së fundmi, jam i mendimit, se edhe ajo popullsi që konsiderohet si maqedonase apo bullgare, që banon në verilindje të Shqipërisë në një zonë të thellë malore (goran apo gollobordas),  që kryeministri aktual (2019) i dha statusin e minoritetit bullgar, duhet të jetë popullsi vllahe e sllavizuar (bullgarizuar) qysh në mesjetën e hershme dhe që banon aty prej qindra vjetësh. Edhe kjo është një popullsi e urtë, punëtore dhe paqedashëse, mjaft bashkëpunuese me shqiptarët. Mjafton të përmendim, se kjo popullatë në kohën e Skëndërbeut, u bë pjesë e ushtrisë shqiptare dhe luftoi trimërisht kundër hordhive osmane. Gjithashtu, kjo popullatë mori pjesë masivisht në Luftën Nacional-Çlirimtare.

        Fakti që ajo banon në male të larta tregon hershmërinë e vendosjes së tyre aty, ashtu si u vendosën vllehët e tjerë në malet Ballkan të Bullgarisë, malet e Kroacisë, Malit të Zi dhe malet e Pindit në Greqi. Kjo popullatë mund të jetë vendosur aty në kohën e mbretit bullgaro-vllah Ivan Asenit në shekullin e XIII. 

        Vendosjen e vllehëve në Ballkan në malet e larta pas dyndjeve barbare dhe sllave e tregon edhe Enciklopedia Britanike: “Gjithësesi vllahët, “duket se rrjedhin prej banorëve të latinizuar të provincave të epokës romake, të cilët gjetën strehë në malet e larta prej dyndjeve të barbarëve dhe sllavëve””(Enciklopedia Britanike, vëll.12, f.430)

        Pra si përfundim mund të themi që qarqe dhe fuqi antishqiptare në Europë, të cilat duan që Shqipërinë dhe Kosovën t’i kthjejnë dhe t’i trajtojnë si shtete multientinke; ndërkohë që në të vërtetë nuk janë të tillë: Kosova është  99 për qind e banuar nga shqiptarë; ndërsa Shqipëria, 97 për qind e banuar nga shqiptarë.

Albanians and America for Biden

by

By Mynyr Z. Nazifi-

This November we as Americans face one of the biggest decisions this country has had to make in modern history. A decision that will not only affect our lives but will also impact the lives of future generations to come. This November we are not just deciding between Joe Biden and Donald Trump. We are choosing what kind of world we want to live in and what kind of world we want to leave for our children and grandchildren. And for those reasons it is clear that Joe Biden is the best choice for America and Albanians all over the world.

Being born in the former Yugoslavia in 1950 (modern day Republic of North Macedonia), I witnessed the failings of socialism firsthand. Aside from the widespread corruption and exploitation of its citizens, voting was an absolute joke. The government did whatever it wanted and the people had no voice. This never sat well with me and as a teenager I became an activist and fought against the horrors of Yugoslavian socialism and Albanian communism, demanding basic human rights and the better treatment of my fellow citizens and Albanians. It wasn’t until years later that those demands were met with the final dismantlement of Yugoslavia, but at that point I had long since moved to America in search of a better life for my family and myself.

As a 21-year-old newlywed it was not an easy decision for me to just pick up and move to America with my young bride. Aside from the difficulty of leaving loved ones behind, not knowing if and when we would see them again, neither of us spoke a word of English or knew how to get started with our new lives. But what we did know was that the promise of American freedom was worth the risk. I know many of you reading this had to make the same difficult decision when you too decided to come to America in search of a better life. And for that opportunity we should all consider ourselves very lucky. Because had the Trump Administration’s immigration policies been the prevailing sentiment, many of us would not have made it to this wonderful country let alone call ourselves American citizens.

Coming to this country with little more than the clothes on my back and a growing family to support, hard work was not a choice but necessary for survival. At times I worked multiple jobs, going days, weeks and even months without getting to relax and spend quality time with my family. But from that sacrifice I was able to experience the American dream and now own multiple successful businesses with the help of my family. And for that reason, I always try to vote for my pocket and still consider myself a Republican to this day. As a businessman, my support for the Republican party began in 1980 when a vote for Ronald Reagan meant a vote for small government, smart fiscal policy and most importantly common sense. But over the years the party has strayed, capitalizing on an already polarized nation by feeding the flames with racist, nationalist and divisive rhetoric.

I look forward to the day that I can again vote Republican, but it will not be this November 3rd because to describe the damage that Donald Trump has done to this country one could fill the pages of this gazette ten times over without even scratching the surface. We live in a world constructed in his image. New turmoil on the news daily, mistrust in every direction and above all else hate all around us. We cannot blame all of today’s problems on Donald Trump but we can ask ourselves if we honestly believe that he made any of them better. For me the answer is clear. Joe Biden will be my vote for the next US President. In these uncertain times he is exactly what our country needs – a levelheaded and experienced professional not plagued by the selfishness and dishonesty we as a nation have grown to accept from Donald Trump. So while we might not be able to undue all of the damage that Donald Trump has done, voting for Joe Biden and Kamala Harris this November is a start. For that reason, I ask all Albanians, especially those in swing states like Wisconsin and Michigan, to consider all of the ways a Biden presidency will help you and your community. From restoring the healthcare benefits Donald Trump is trying to cut to making it easier to bring loved ones to the United States as immigrants and visitors, Joe Biden has the best interests of the Albanian people in mind. So the only question is, come election day will you?

LUFTARËT E LIRISË NË KOSOVË BURGOSEN E SERBET FESTOJNË BASHKË ME GRENELL!

by

MA.AGIM ALIÇKAJ*- Përderisa Ambasadori Grenell feston në Beograd, kriminelët serb të luftes sillen lirshëm nëpër Serbi, Bosnje dhe vende të tjera, ndërsa në Kosovë burgosen luftëtarët e lirisë. Çfarë padrejtësie, çfarë deshtimi i qeverisjes së deritanishme!!!

Delegacioni i lartë Amerikan me në krye Grenell për ta “përforcuar” marrëveshjen e konsolidimit të Serbisë në kurriz të Kosovës, kaloi turravrap nëpër Prishtinë për në Beograd ku u hap Zyra e Investimeve me udhëheqës serbo-amerikanin John Jankovic. 

Pritet që kjo zyrë “ta ndihmojë shumë” Kosovën. Kjo “arritje e madhe” u festua në mënyrë madhështore me kengë amerikane për Alabama dhe serbe për marshin në Drinë, kenduar sëbashkë nga te pranishmit. Ndjehej shumë munges prezenca e Thaçit, Ramës , Mustafës dhe Hotit. 

Grenell e përcjelli entuziazmin e tij në Twitter. Komenti im drejtuar atij me njoftim te Presidentit Trump dhe Nen/Presidentit Pence: “Është e çuditshme të shohësh një zyrtar të lartë amerikan, i cili pas marrjes së Medaljes për merita nga politikani i korruptuar Thaçi, feston me ish-ministrin e informatave të Milosheviqit- shovenistin e dalluar Vucic. Kaq shumë sa për vlerat dhe interesat amerikane”. 

Është interesant se, në të njejtën kohë KM Hoti dhe përkrahësit e tij po ashtu po festojnë. Nuk e çajnë kokën për burgosjet e luftarëve të lirisë. Nuk e kuptojnë se agresori, shteti kriminal serb po rehabilitohet ndërsa viktima, shteti i Kosovës po njolloset dhe gjykohet.  Po bëjnë dasëm pa nuse duke u munduar t’a bindin popullin t’i bashkangjitën dasmes, “se nusja po vjen”!!! Gënjejnë se bisedimet e tyre do të sjellin njohjen nga Serbia, se Amerika ju ka premtuar këtë gjë. Lansojnë dezinformata se kinse Amerika do ti heq vizat shpejt për shtetasit e Kosovës. Fryhen me kryenaltësi se me veprimet e tyre nënshtruese, Kosovës po i hapen dyert në Amerikë e kudo. 

Nuk ka dyshim se nëse vazhdojnë kështu do të hapen dyert për ta edhe në Beograd, Moske dhe Pekin. Por çmimi për këtë do të jetë shumë i lartë, Kosova mund të mbetet me territor sa livadhet e Sadik Ramëve të Carrabregut. Për Grenell dhe disa zyrtarë tjerë të Adminstratës Trump kjo nuk ka rëndësi fare, nëse palët merren vesh mes veti. Për politikanët e korruptuar të Kosovës kjo mjafton, përderisa ata mbetën në qeverisje dhe livadhet ju nxjerrin mjaft të kullosin. Kosova nuk bën ta pranoj këtë shkatërrim të shtetit kurrë. 

Është shkruar e folur shumë për marrëveshjen e Washingtonit. Thënë shkurt, nuk ka asgjë të mirë për Kosovën dhe asgjë të keqe për Serbinë. Kjo u organizua dhe realizua me shumë sukses nga ambasadori Grenell kryekëput për interesa të kampanjes zgjedhore të Presidentit Trump dhe atyre karrieriste të tij. Vetëm njohja e pavarësisë së Kosovës nga Izraeli, e cila nuk kishte të bëjë asgjë me marrëveshjen, dhe u shfrytëzua më shumë për interesa të Izraelit dhe Administratës Trump, ishte për Kosovën e mirë dhe shumë e rëndësishme. Ndikoi sadopak edhe në qetësimin e shqiptarëve pas nënçmimeve, nënshtrimeve dhe dështimeve katastrofale në bisedime. Nëse Serbia do të orientohej kah perëndimi, kjo marrëveshje do të ishte shumë e vlefshme për te, dominimin e saj në Ballkan dhe realizimin e ëndërrës së saj shekullore për dalje në det nëpërmjet tokave shqiptare. Por e ka vështirë të shkëputet plotësisht nga Rusia, Kina, Irani dhe shtete tjera anti-amerikane dhe anti-izraelite. Varet sa do të ia lëshojë lakun vëllau i madh-kamarad Putini. Shancet janë të mëdha se Serbia do ta thyej këtë marrëveshje, shenjat kanë filluar.  Sidoqoftë, meqë konflikti me Serbinë është politik, për shkak të sjelljeve armiqësore dhe destruktive të saj, kjo marrëveshje për “normalizim ekonomik” mund të bien poshtë menjëherë pas zgjedhjeve amerikane, pavarësisht kush i fiton ato. Këte e di fare mirë edhe Grenell por atij aq i bën.

Serbia nuk do e njoh kurrë pavarësinë e Kosovës me lutje dhe bisedime. Për ta detyruar duhet një grusht i fortë siç e dëshironte poeti i madh Migjeni. Serbisë i duhen thyer dhembët dhe s’ka tjetër. Kërkesat për kompromis të mëtutjeshëm të Kosovës, pas kompromiseve maksimale të bëra me planin e Ahtisaarit janë sa të padrejta dhe të papranueshme. Nëse Amerika dhe Evropa në emër të drejtësisë dhe ardhëmerisë Evropiane, nuk janë të gatshme për t’i bërë presion të mjaftueshëm Serbisë për ta njohur Kosovën në kufijt ekzistues pa asociacione shkatërrimtare serbe, këtë duhet të bëj vetë Kosova dhe mbarë kombi shqiptarë. 

Ne e fituam luftën kundër Serbisë në vitin 1999. Ani se na ndihmoi Amerika (NATO). Gati asnji popull nuk e ka fituar lirinë pa ndihmën e dikujt. Edhe Skenderbeu e ndihmoi mbretërinë e Napolit te lirohet nga okupimi Francez, si dhe e mbrojti Evropën nga Perandoria Osmane për 25 vjet. Ata që na ndihmuan ta fitojmë lirinë nuk kanë të drejtë dhe nuk mund të na e marrin. Nuk bën të lejohet që gjaku i mijëra burrave, grave, femijëve të pafajshëm të shkojë kot. Nuk shkelet gjaku dhe amaneti i luftarëve të lirisë.

Kosova mund të shpëtojë dhe ta merr të mbaren vetëm me zgjedhje të lira. Duhet  legjitimitet i plotë për të qeverisur mirë, për ta luftuar seriozisht korrupsionin, për ta zhvilluar ekonomikisht dhe forcuar shtetin tone të dashur, Republiken e Kosovës dhe për ta realizuar bashkimin kombëtarë. Duhen forca të reja politike, duhen ndryshime. Populli shumicë është i lodhur nga premtimet dhe mashtrimet e pafund. 

Luftrat në Ballkan kanë përfunduar përgjithmonë. Kot armatoset Serbia nga Rusia dhe Kina. Ka ardhur koha për metoda tjera të mbrojtjes nga armiku katil, shovenist dhe hegjemonist serb. Më shumë se 12 milion shqiptarë në Trojet etnike dhe mbarë botën, me diasporë të fuqishme, këta janë më të fortë se Serbia. Gishtat i kemi, duhet t’i bëjmë grusht të forte dhe ta godasim armikun mu në zemër. E drejta është në anën tone. E forta, e dashura dhe e veçanta Amerikë do të këthehet prapë nga ne, nga e drejta e popullit shqiptar për të ekzistuar në paqe në tokat e veta shekullore. Fitorja  varet nga ne dhe është e jona. 

*Anëtar i Bordit Ekzekutiv të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane dhe i Këshillit të Vatrës.

DEDË GJON LULI – NJË KUJTIM I BJERRUR

by

Shkruan: Frank Shkreli- Na ishte njëherë një Ded Gjon Luli!  Por po të vërejmë se si kujtohet ai sot nga shqiptarët, me rastin e vrasjes së tij 105 vjetë më parë nga forcat serbo-malazeze, njeriu kollaj mund të vijë në përfundim se ai nuk ekziston më në memorien e kombit të vet, si njëri prej figurave më të dalluara kombëtare të historisë së shqiptarëve. 

Historia e kombit shqiptar gjatë shekujsh është përballur vazhdimisht me pengesa të llojllojshme të cilat kanë bërë të pamundur bashkimin shpirtëror dhe kombëtar të Shqiptarëve.  Ishin këto pengesa të vjetra e të reja, sipas orekseve të rastit, të armiqëve të shqiptarëve, por të cilat ishin shumë më të rënda se pengesat me të cilat janë përballuar kombe të ndryshme të Ballkanit dhe të Europës, në rrugën e tyre drejtë bashkimit kombëtar.  Megjithë këto pengesa — dëshira dhe ndërgjegjia e shqiptarëve për liri dhe bashkim kombëtar nuk u shua kurrë.  Por megjithë pengesat historike për bashkimin e shqiptarëve, historia ka plot raste personalitetesh kombëtare që janë dalluar për veprimtarinë dhe luftën e tyre për bashkim shpirtëror dhe kombëtar të shqiptarëve.  Njëri prej këtyre figurave më të dalluaraa është Ded Gjon Luli nga Malësia e Madhe.  Me 24 Shtator 2020 u mbushën 105-vjetë nga vrasja tradhtisht e tij. Ishte 24 Shtatori, 1915 kur mbaroi njëri prej kreshnikëve më të shquar të kombit shqiptar.

Megjithëse – në mungesë të kujtimit të kësaj date dhe të këtij heroi të kombit, nga faktorët zytar shqiptarë – përpjekja ime modeste për të kujtuar këtë burrë të maleve tona – më duket krejtësisht si një përpjekje e bjerrur, por nuk po mundem të kursehem pa i thënë dy fjalë, me këtë rast.

Dedë Gjo’ Luli ishte prijsi i kryengritjes së Malësorëve kundër Perandorisë Osmane, kryengritje e cila çoi në ngritjen e flamurit kombëtar për herë të parë në trojet shqiptare, ç’prej kohës së Gjergj Kastriotit — Skënderbeut.  Sipas historianëve, kryengritja e Malësorëve, në krye me Ded Gjo’ Lulin kundër otomanëve dallohej nga kryengritjet e tjera të shqiptarëve — mbi të gjitha — për nga karakteri mbarëkombëtar që e frymëzonte atë, që më në fund, tërhoqi edhe interesimin dhe mbështetjen e Ismail Qemalit dhe Luigj Gurakuqit.  Pasi angazhimi dhe lufta serioze e Malësorëve me Ded Gjon Lulin tërhoqi vëmendjen e tyre, ata shkuan për tu takuar me malësorët e Ded Gjo Lulit dhe si përfundim përpiluan, atë që njihet si, “Memorandumi”, i cili përmbante kërkesat mbarëkombëtare të Shqiptarëve për një Shqipëri me administratë, gjuhë dhe buxhet të vetin.  Memorandumi në fjalë ishte, në të vërtetë, një pasqyrim i kërkesave të gjithë shqiptarëve për vetadministrim.  Kërkesa kryesore e Ded Gjo Lulit dhe e malësorëve të tij, ishte se Shqipëria, vetëm “donte vedin me sundue”.

Lufta e tyre kishte qëllime, kryekëput, mbarëkombëtare.  Si frymëzuesi i këtyre përpjekjeve gjithë kombëtare, Ded Gjon Luli mbetet edhe në këtë 105-vjetor të vrasjes së tij — një simbol mbështetës i përjetshëm i idealeve dhe i bashkrendimit të interesave dhe të fateve, afat-shkurta dhe afat-gjata, të trojeve etnike shqiptare

për bashkim.  Për më tepër, Dedë Gjon Luli duhej të konsiderohej edhe si njeriu që ndërkombëtarizoi çështjen shqiptare, në atë kohë. Si përfundim i luftërave të malësorëve për liri, gazetat europiane të kohës shkruanin për Shqipërinë dhe shqiptarët, jo më duke përdorur një fraza të zbrazta gjeografike, por shkruanin për një popull që ishte në prak të lirisë dhe të çlirimit nga zgjedha shekullore e pushtimit turk: për një popull i cili dëshironte bashkim të trojeve të veta etnike — ndër më homogjenet në Europë– pasi si sanxhak ottoman, Shqipëria ishte e ndarë në vilajete dhe administrohej nga një sistem i egër otoman.  Për më tepër, Kryengritja e Malësorëve, në krye me Ded Gjo’ Lulin, frymëzoi edhe kryengritjet e tjera mbarë shqiptare në Kosovë dhe anë e mbanë trojeve shqiptare, duke çuar më në fund në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë me 28 Nëntor, 1912. 

Dedë Gjo’ Luli, si rradhë ndonjë tjetër patriot shqiptar, pati guximin dhe trimërinë të sfidonte perandorinë osmane dhe kolonializimin shekullor të shqiptarëve ngaa institucionet e sajë. Si i tillë, ai ndryshoi përgjithmonë historinë e kombit shqiptar, duke e çuar atë drejtë fillimit eventual të lirisë shoqërore dhe të pavarësisë politike të një shteti të pavarur, të quajtur Shqipëri. Vepra e Dedë Gjon Lulit dhe e malësorëve të tij mbetet sot e kësaj dite një akt i madh historik e patriotik, që do që meritonte të kujtohet gjithmonë me krenari frymëzuese dhe si simbol i paharrueshëm i fuqisë morale dhe të vlerave atdhedashëse të malësorëve dhe të kombit shqiptar, në përgjithësi, për të jetuar në liri dhe duke sunduar veten, larg influencave të huaja, kundër pushtuesve të huaj dhe të gjithë atyre që, historikisht, nuk ia kanë dashur kurrë të mirën shqiptarëve — as atëherë, as sot!  Me heroizëm dhe sakrificë Dedë Gjon Luli dhe malësorët e tij —  i ndëjtën besnikë vlerave shekullore të fisit të shqiptarëve: mbi të gjitha drejtësisë dhe lirisë, si dhe vet-sundimit dhe vlerave të Kombit Shqiptar – besës e burrënisë, nderit dhe dinjitetit njerëzor, përballë robërisë shekullore të perandorisë turke, si dhe të armiqëve të tjerë të afërt dhe të largët të Kombit shqiptar, ndër shekuj. Dedë Gjon Luli ishte personfikimi i këtyre vlerave shekullore të shqiptarit.

 Ded Gjon Luli duhet të kujtohet edhe sot si një figurë e kombit shqiptar i cili  i  me shembullin e tij u thotë edhe sot shqiptarëve se kjo tokë e vjetër nuk mund të nxirret në ankand për tu shitur nga askush.  Duke ngritur flamurin e Gjergj Kastriotit Skënderbe, për herë të parë në pesë shekuj, Dede Gjon Luli ka  ndërruar përgjithmonë fatin dhe epokën e Shqiptarëve.

Prandaj, në këtë 105-vjetor të vrasjes nga serbo-malazezët, Ded Gjon Luli meriton të njëjtin respekt që i akordohet rilindasëve të kombit dhe baballarëve të pavarësisë së Shqipërisë, si Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi. Mungesa e vazhdueshme e respektit zyrtar për Ded Gjo Lulin, si figurë historike dhe e veprës së tij atdhetare por – të pakën edhe e një kujtimi sadopak simbolik të tij në përvjetorë si ky 105-vjetor, më bën të ndihem se edhe ky kujtim modest nga ana ime –mijëra kilometra larg trojeve shqiptare – në të vërtetë nuk është asgjë më shumë se një kujtim i bjerrur.  Si rrejdhim, në këtë përvjetor,  së bashku me Fan Nolin, dua të shprehem se megjithë,  “Trimëritë, mençurinë, guximin dhe vetëdijen e lartë që kishte dhe për sakrificat që bënte për Atdheun e tij”, Ded Gjon Luli — edhe unë ashtu siç është shprehur edhe Noli —  “Jam ndjerë i pezmatuar, kur vonë u rehabilitua nga sistemi komunist dhe shumë pak u përmend”, Ded Gjon Luli, sipas Fan Nolit.  Besoj se Noli do të shprehte të njëjtin zhgënjim edhe sot se si politika 30-vjeçare post-komuniste trajton Herojt e Kombit si Dedë Gjon Lulin dhe kontributin e tij ndaj lirisë dhe vet-sundimit të Kombit!

Me heshtjen e tij, regjimi komunist i Enver Hoxhës e dënoi për së vdekuri Dedë Gjon Lulin, heroin e luftërave për Flamur dhe Pavarësi të shqiptarëve.  Fatkeqsisht, është kjo një heshtje që vazhdon edhe në periudhën post-komuniste.  Çdo komb tjetër po mos të kishte një hero si Ded Gjo Lu do ta çpikte një të tillë. Sot, udhëheqsit shqiptarë, për fat të keq, adhurojnë më shumë pasardhësit e atyre kombeve që kolonizuan tokat shqiptare për pesë shekuj, madje duke u ndërtuar atyre edhe përmendore në tokat shqiptare që dikur i kishin zaptuar dhe jo heronjtë, e luftërave për Flamur dhe Pavarësi të Shqipërisë, si Dede Gjon Luli. Megjithëkëte, “Historia vonon, por nuk harron”, ka shkruar Fan Noli, në kujtim të heroit mbarëkombëtar, Ded Gjon Lulit.

See the source image

  Marrë nga libreza “Kryengritja e Ded Gjo’ Lulit” (1911-1971), Ernest Koliqi, Romë, 1971

PROF. ARBEN IVANAJ KERKON VËMËNDJE NDAJ SËMUNDJEVE KRONIKE, DHE RRITJE TË KAPACITETEVE DIAGNOSTIKE DHE TË REANIMACIONIT

by

Profesor Arben Ivanaj, Shefi Shërbimit të Hematologjisë, QSUT “Nënë Tereza”, Tiranërrëfen Shqipërinë në përballje me pandeminë globale Covid-19. Në një rrëfim ekskluziv për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, Profesor Ivanaj analizon situatën në Shqipëri pas hapjes së shkollave, ecurinë e infektimeve, trendin e shifrave, dhe apelon për më shumë investime në shëndetësi dhe rritje të kapaciteteve në drejtim të trajtimit të sëmundjeve kronike, rritje të kapaciteteve diagnostike dhe të reanimacionit. Me Profesor Arben Ivanaj bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.

SHQIPËRIA PËRBALLË COVID-19

Aktualisht në vendin tonë numri i të infektuarve ditorë është mesatarisht 150- 160 në ditë, Shqipëria nuk paraqitet keq për nga numri ditor i të infektuarve, por jo mirë me mundësitë që kemi, dhe paradoksalisht gati të gjitha vdekjet erdhen pas daljes nga karantina. Çfarë do të ndodhë me hapjen e shkollave? Personalisht kam kritikuar që në fillim strategjinë e propozuar nga OBSH, kam qenë më tepër për modelin Suedez, pra kundër mbylljes totale, aktualisht në Suedi ka afërsisht 22 raste për 100 000 banorë, ndërsa në shumë vende të tjera numri ditor i kalon 50- 60 raste në ditë, por ky model kërkon ndërgjegjësim të lartë të qytetarëve dhe ruajtjen e distancimit fizik sa më të mirë. Nga ana tjetër kërkon sistem shendetësorë të aftë t’i përgjigjet sfidave, fatkeqësisht kjo pandemi gjeti të gjitha vendet e papregatitura, këtu bën pjesë dhe Shqipëria. Ushtritë, në përgjithësi janë për një moment të dhënë të historisë, kur të n’a sulmojë armiku, për anologji dhe sistemi shëndetësorë është për të mbrojtur shëndetin e të gjithëve, kur, në raste mergjence shëndetësore dhe jo vetëm, pra çdo ditë, në këtë kuptim, çdo shpenzim për shëndetësinë nuk shkon kurrë kot. Pa shëndet të mirë asgjë nuk mund të arrihet, këtë duhet të kuptojnë mirë politikëbërësit dhe për  të ardhur në vendin tonë, që modeli Suedez të funksionojë duhet të kemi një sistem shëndetësorë të ngjashëm me Suedinë. Fatkeqëshisht për arsye të mos dashjes dhe të influencës politiko-mafioze, sistemi jonë shëndetësorë, në këto 30 vite, ka ngelë shumë  i prapambetur dhe larg standartit më të mirë të rekomanduar. Hapja e shkollave është e  domosdoshme dhe nuk besoj se do të kemi nje rifillim të pandemisë, ne duhet të mësohemi të jetojmë me virusin, infeksione ka pasur dhe në të kaluarën dhe do të ketë  në të ardhmen, por ne duhet të punojmë fort t’i përgjigjemi sfidave të ditës dhe në të njëjtën kohë të vazhdojmë të ofrojmë më të mirën në drejtim të trajtimit të sëmundjeve kronike, «të zakonshme», kjo situatë duhet të bëhet një mësim i mirë për të gjithë. Duhet të rrisim kapacitetet tona diagnostike dhe të reanimacionit, duhet të rialokojmë fondet publike në drejtimin e duhur, në sistemin shëndetësor ka para,  por përdorimi i tyre është shpesh jo në efiçencën dhe jo në drejtimin e duhur.

TRAJTIMI I PACIENTËVE ME PLAZËM HIPERIMMUNE

Fatkeqësisht nuk ka mjekim të mirëpërcaktuar për të sëmurët me Covid-19, janë disa medikamente të përshkruara si efikase në stade të ndryshme të sëmundjes, si Hydroclorokina, dexamethazoni, remdesivir etj, plazma hiperimmune dhe mbi të gjitha oksigjenoterapia. Plazma hiperimmune është përdorur prej dekadash në trajtimin e sëmundjeve të ndryshme me rezultate mediokre, përherë të parë është përdorur në  trajtimin e gripit spanioll. Përsa i përket plazmës hyperimmune në  USA janë trajtuar afërsisht 25 000 të sëmurë. Studimet aktualisht flasin se përdorimi i convalescent  plazma mund të jetë benefice. Më 24 mars 2020 u miratuan ga FDA si alternativë mjekimi në kushtet e urgjencës. Janë dy studime (kinez dhe hollandez) aktualisht të randominizuara, të cilat për herë të parë kanë vlerësuar efktin e plazmës hipperimmune në covid19. Parimi i veprimit lidhet me idenë se, të sëmurët të cilët janë të infektuar me covid-19 dhe shërohen, pas 21 ditesh ata kanë prodhuar antitrupa, IgG, të cilat janë efikas kundër virusit. Personat e shëruar, të cilët paraqesin një sasi të caktuar antitrupash kundër covid-19 në semurim e tyre (në gjak), ju kërkohet të dhurojnë plazmën e tyre, e cila është pasur me antitrupa, IgG, kjo plazëm do të përfuzohet te i sëmuri me covid-19,  mendohet dhe është konstatuar në praktikë, se antitrupat lidhin virusin dhe e shkatërrojnë atë,   duke përmirësuar shenjat klinike te të së murit. Aktualisht janë mbi 20 studime, në proces, të randominizuara të cilat priten të japin një tablo të plotë mbi rolin e  plazmes hiperimmune në trajtimin e covid-19. Aktualisht FDA rekomandon përdorimin e  convalescent plazma në tre situata, në stidimeklinike (clinical trial), përdorim i gjërë në  qëndra të caktuara dhe trajtimin e pacientëve të veçantë si alternativë e vetme. Në Tiranë para disa javësh ka filluar prodhimi nga Qendra Kombëtare e Transfuzionit të plazmës hipperimmune dhe përdorimi i saj në praktikën klinike në shërbimet ku trajtohen  të sëmurët me covid-19. Për momentin nuk kemi rezultate të mjekimit, është shpejt, por  në të sëmurët e përdorur, toleranca e mjekimit ka qenë e mirë. Në përgjithësi dhurimi i  gjakut në Shqipëri ka probleme në të kuptuarit e rëndësisë se dhurimit vullnetare të  gjakut, akoma ne nuk jemi të vetmjaftueshëm në gjak dhe produktet e tij. Por ka  pasur gadishmëri nga ish-të sëmurët me covid-19 të dhurojnë plazmën e tyre. 

BETEJA NDAJ COVID-19, NJË PËRJETIM PERSONAL

Ka qenë ditë shumë e vështirë, dita diagnostikimit të sëmurit të parë të infektuar,  dhe shtimi i të sëmurëve me cancer gjaku të infektuar me covid-19, kjo erdhi pas hapjes të  përgjithshme në fillim të qershorit. Pastaj patëm një numër të lartë të personelit të  infektuar, infermirë dhe mjek të pavionit, ditë të vështira, ruajtja dhe vazhdimësia e  trajtimit të të sëmurëve dhe në të njëjtën kohë kujdesi për kolegët dhe infermierët e  pavionit, ishte shumë e vështirë, humbja e  betejës me covid-19 e njërit nga pedagogëve  të hematologjisë, kolegut tonë, ishte një dramë me vete për të gjithë pedagogët e  fakultetit të mjeksisë. Nderim të veçantë për të gjithë personelin mjeksorë të  infektuar dhe veçanërisht për ata të cilët humbën jetën nga ky virus. Kjo pandemi tregoi domosdoshmërinë e investimeve inteligjente në shëndetësi për të qenë gati në shërbim  të të sëmurëve dhe në të njëjtën kohë nxorri në pah dobësitë në përgjithësi të  sistemit shëndetësorë, informimi, edukimi, epidemiologjia, diagnostikimi,  trajtimi dhe marrja në ngarkim të të sëmurëve me sëmundje infektive në përgjithësi, por nga ana tjetër tregoi se, trajtimi i të sëmurëve me kancer, të sëmurëve me sëmundje kronike në  përgjithësi nuk presin të kalojnë emergjencat shëndetësore, mendoj se duhet riparë nga e  para strategjia shëndetësore në përgjithësi, kjo jo vetëm lokale por dhe më gjerë. Kjo pandemi tregojë se dhe OBSH, ka limitet e veta dhe nuk është e aftë të përgjigjet në  kohë të gjitha sfidave të dhëna.

MESAZHI PËR LEXUESIT E DIELLIT DHE DIASPORËN NË USA

Faleminderit për këtë mundësi. Shqipëria, vendi jonë ka nevojë për të gjithë bijtë e tij kudo ndodhen, Shqipëria nuk është në vendin që i takon, ka shumë probleme, shpesh ne në Shqipëri n’a duket se nuk ka dritë në fund të tunelit, por me dashuri për atdheun dhe  me përkushtim për të ardhmen, me punë dhe vetëm me shumë punë, besoj se  dhe vendi jonë shumë shpejt do të gjejë vendin e vet mes vendeve të zhvilluara. Shqiptarët kanë  parë dhe shohin te shqiptarët e Amerikës, shembullin më të mirë, se me punë mund të  arrihet gjithçka, dhe në përgjithësi shohim te USA mikun e mirë tek i cili mund të  mbështetesh në të mirë dhe në të keq, i cili të gjindet gjithmonë pranë në të gjitha vështërsitë. Faleminderit për mundësinë për të folur me Ju.