Muzeu Historik Kombëtar/

Burrë shteti, atdhetar demokrat, klerik i lartë, poet, përkthyes, publicist, dijetar, historian e muzikolog. Fan Noli është një nga figurat më të ndritura të kombit tonë. Fan Noli lindi në Ibrik Tepe në Edrene (Turqi), ku përfundoi dhe shkollën e mesme. Më 1904 shkoi në Egjipt, ku punoi si mësues e gjatë kësaj kohe u njoh me patriotë të shquar të kolonisë shqiptare të Egjiptit. Në këtë kohë përktheu në greqisht veprën e Sami Frashërit “Shqipëria ç`ka qenë, ç’është e ç’do të bëhet”. Më 1907, pas vajtjes së tij në Amerikë, krijoi shoqërinë “Besa-besë” në Boston. Më 9 shkurt 1908 , Fan Noli u dorëzua dhjak dhe në mars 1908, kryeprifti ortodoks i Nju Jorkut e shuguroi prift ortodoks. Disa ditë më pas, Noli mbajti liturgji në gjuhën shqipe për herë të parë në Boston. Në korrik 1919, Noli u zgjodh Peshkop i Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë. Përpjekjet e Nolit për një kishë kombëtare shqiptare, u përmbushën më 1937, kur Patriarkana e Stambollit njohu zyrtarisht Kishën Ortodokse Shqiptare Autoqefale.

Nga viti 1909 deri më 1911 botoi gazetën “Dielli” dhe së bashkë me Faik Konicën themeloi më 1912 Federatën Panshqiptare Vatra të Amerikës. Në vitin 1912 përfundoi studimet e larta në fakultetin e filozofisë në Universitetin e Harvardit dhe vite më vonë, më 1938 mbaroi studimet e larta në Konservatorin e Muzikës së Bostonit. Në vitin 1920 Noli u zgjodh kryetar i delegacionit shqiptar në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë, ku nëpërmjet antarsimit të Shqipërisë në këtë lidhje, Shqipëria mori një njohje ndërkombëtare. Në 1921 ai botoi veprën e rëndësishme “Historia e Skënderbeut”. Në qershor 1924, Fan Noli u bë figurë udhëheqëse në luftën për shndërrime demokratike në shoqërinë shqiptare. Me fitoren e Lëvizjes së Qershorit (1924), u vu në krye të qeverisë demokratike si kryeministër për një periudhë 6-mujore.

Përveç veprimtarisë shumë të rëndësishme politike, poetike e publicistike, gjatë këtij dhjetëvjeçari Noli përktheu tragjeditë e Shekspirit, Rubairat e Omar Khajamit, romanin “Don Kishoti” të Servantesit etj.. Fan Noli u shua më 13 mars 1965 në Ford Laurderdale, Florida të SHBA-së.

Violetta Berisha/

Good evening everyone,

I am overwhelmed with emotion and gratitude. I am so excited to be seated as the first Albanian American Mayor in Fairview as well as the State of NJ. Moreover, the First women to serve in this office in the Borough of Fairview in its nearly 130-year existence.

I am extremely honored for tonight’s entry behind Fairview Police Honor guard and alongside Governor Phil Murphy and Mayor Vincent Bellucci. Governor, It is an extraordinary honor to have you here today to administer the oath of office to me as Mayor. It just doesn’t seem real. Thank you, Governor, for everything you have done for our Borough, our schools and the Great state of NJ. Most importantly for your valued friendship to me and my entire family. I am very grateful for that.

I want to thank my son Valentino and my daughter Sophia, who were born and raised in Fairview and attended the Fairview schools, for being the best children that anyone can ever ask for. You are my world and make me proud every day. My grandchildren Victoria and Giovanni and my son in-law Joe. I love you all very much.

Thank you to my family Tony and Suzie, Rita and Paul, Antoinette and Besnik for being by my side always and showing me love and support. Love you all.

To my uncles Zef, you have given me unconditional support always, Louie, Kol and Frank, my Aunt Lula and my cousins and all the other relatives that are here tonight. Thank you for being here. I love you all.

Thank you to the Albanian community that have come here tonight from near and far to show me support beyond anything that I would have ever thought. I am so grateful.

Thank you to the county and state legislators for sharing in tonight’s ceremony.

Mayor Vinny Bellucci your 31-year tenure in elected office in Fairview serving one term on the council and 7 terms as Mayor. You are by far the longest serving Mayor in the history of Fairview. Your vision throughout the years has embraced great government. Including but not limited to the restoration of parks and fields. A road resurfacing program in the Borough that has doubled in size throughout your tenure. Over the past 5 years you have stabilized municipal property taxes and have amassed the largest surplus ever as well you have advanced public safety initiative and presided over smart development to the borough. Congratulations to your beautiful wife Joanne, your children Vinny, Michael and Lisa, your Daughter in-laws, son In-law and grandchildren, all of whom must be so proud of your accomplishments. Fairview will miss you as most of us do not remember a time in which you weren’t our Mayor. As far as I’m concerned don’t go far because I intend to reach out to you for your guidance and wisdom as we navigate through this administration. On behalf of myself and the Borough I wish you a happy, healthy and productive retirement. All the Best.

Paul Juliano, my brother in law, I don’t even know what to say. You had faith in me, you supported me and my children always, you stood by us, you started my career in politics. You always had a vision for me that maybe I didn’t always see. Paul thank you. I will always make you proud.

Congratulations to Councilman Steve Burke, Al Lukin and Councilwoman Florencia Asto on your election. Councilman Jhon Gomez and Russel Martin, our municipal chairperson, I look forward to working together to advance the objectives that mater most to the residence of Fairview.

A special thank you to all those who helped me campaign for this office. The Fairview Democratic committee and the volunteers that worked alongside Steve Russo.

Thank you to our Police Chief and Police Department, Fire Chief and Fire Department, Department heads and DPW for keeping our town safe. Our Administrator Diane Testa for your guidance and support and to John Schettino our Borough Attorney for your guidance. Special thank to Monique for making sure everything runs smoothly. To all my friends and coworkers at the Fairview Board of Education thank you for your support always.

I pledge to work hard everyday to maintain safe and clean streets, stable taxes and high property values as well to answer all resident calls and to work with residence as we improve the quality of life and enact policies that will positively embrace our Fairview community.

Tonight, is one of the greatest honors of my lifetime and I would like to share it with my mom who has stood by me though good and bad every second of my life and my dad who is watching from up above with a big smile. They came to the United States when I was 3 months old and would tell the story of how they landed at Kennedy airport with 1 suitcase, 2 children and very little money. They weren’t sure what lied ahead. They quickly found union work with 32B-J. My dad at the united nations building as a window washer and my mom doing maintenance in buildings in Manhattan. As an aside they where building supers in Midwood Brooklyn. In 1986 they achieved the American Dream when they purchased a house on Linda Lane in Fairview. As a single mother of 2 children I could not imagine how my life would have turned out if not for the strength, love, support and values that my parents gave to me. I love you more than you could ever know.

I’d like to acknowledge Ambassador Blerim Reka for being here tonight.

Again, thank you to you all for being here and I will do everything in my power to make you proud, work with integrity, and dedication to ensure that we continue the progress made over the years.

God bless you all and God Bless America!

I wish you all a Happy and Healthy New Year!

Meshari i Buzukut është pjesë përbërëse e kontributit shqiptar në rrjedhat krijuese letrare europiane të kohës. – Ky libër është meshar i plotë, sipas traditës së Kishës Katolike. – Ai është shkruar sipas mjedisit ku është krijuar, pra mbart shumë elemente lokale e kombëtare shqiptare, të cilat vërehen hapur në kultin e shenjtorëve lokalë e rajonalë, zakonet vendase dhe traditën e pasur fetare shekullore. – Meshari, sot ruhet në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, në signaturën: Ed. Prop. IV. 244. – Një kopje e riprodhuar në mënyrë anastatike, e punuar nga laboratori i BAV-Vatikan, iu dorëzua kohëve të fundit presidentit të Shqipërisë.

Prof. Dr. Musa AHMETI

Centar for Albanian Studies – Budapest

Meshari i Gjon Buzukut hap një faqe të re një historinë e letërsisë shqiptare. Me të fillon historia e librit të botuar, [të njohur deri sot] në gjuhën shqipe. Andaj është e natyrshme që ky libër të tërheqë vazhdimisht vëmendjen e studiuesve dhe çdoherë t’i provokojë ata të masin forcat intelektuale që të kontribuojnë për zgjidhjen e shumë çështjeve të pazgjidhura, që dalin prej tij. Është e natyrshme, që si i tillë, ta nxisë çdo studiues të merret me të, por jo çdonjëri ka fatin të shënojë kthesë të rëndësishme në studimet buzukiane. Kur nga perspektiva e sotme i hedhim një vështrim studimeve buzukiane, nuk ka si të mos befasohemi me këmbënguljen e studiuesve për t’i ndriçuar çështjet e pazbërthyera që nxit ky libër.

Gjuha popullore filloi të përdoret me kohë në kishat nacionale, jo vetëm në shërbimet kishtare dhe ceremonitë e ndryshme, por edhe në takime me besimtarët si dhe në komunikimin e klerit dhe të rendeve kishtare. Kjo gjë është dëshmuar dhe argumentuar jo vetëm me dokumentet arkivore, por edhe me ruajtjen e teksteve të shumta, disa nga të cilat janë më të hershme se shek. XIV. Kështu që nga periudhat më të hershme, u zhvillua një letërsi [krijimtari] kishtare në gjuhë të ndryshme popullore, e cila si pjesë përbërëse e nevojës së përhapjes së besimit të krishterë, më parë u dëshmua te popujt, gjuha e të cilëve largohej më shumë nga latinishtja, pastaj edhe te popujt romanë dhe në letërsinë e tyre kombëtare. Sipas dëshmive të ruajtura në dorëshkrimet e shumta, kjo letërsi kishtare ka qenë e përfaqësuar në disa forma: në krijime mësimore për klerin si p.sh. manualë, doracakë me karakter të ndryshëm, breviarë, leksionarë, libra lutjesh e lavdesh, mesharë, psalterë, ungjij, si dhe libra të mësimit fetar për të gjithë besimtarët, të njohura si katekizma, tekste të thjeshta letrare, rrëfime për shenjtorët, krijime letrare siç ishin himnet, lutjet, lavdet, tekstet e ndryshme skenike që kanë shërbyer për nevojat e përhapjes dhe ruajtjes së besimit të krishterë.

Rrugëtimi i Mesharit nëpër shekuj

Fati i Mesharit të Gjon Buzukut, që nga botimi e deri në ditët e sotme, është shumë interesant! Ai mban në vete një histori të çuditshme për rrugën e mundimshme dhe tepër të vështirë për t’i përballuar kohës, shkatërrimit fizik, pakujdesisë e humbjes. Si libër u përmend për herë të parë nga autori shqiptar i shek. XVII Pjetër Bogdani, gjë që na bën të mendojmë se deri atëherë nuk ishte i humbur, por përkundrazi konsultohej dhe shfrytëzohej nga prelatët shqiptarë, duke kaluar nga një dorë në tjetrën. Këtë gjë më së miri na e ilustrojnë shënimet e shumta në margjinat e faqeve të ksombllës origjinale.

Gjurmët e Mesharit humbin deri në vitin 1743, kur imzot Gjon Nikollë Kazazi nga Gjakova njofton at Gjergj Guzetën, themeluesin e Seminarit Arbëresh të Palermos, për ekzistencën e një ksomblle të vetme, duke i dërguar atij një fragment të kopjuar të tij: “Antichissimo Missale per antichita tutto straciato”, me shënimin se ruhet në Bibliotekën e Kolegjit të Propaganda Fide [Kolegji për Ungjillizimin e Popujve] në Romë. Në shkrimet e tyre, Mesharin e përmendin edhe rektorët e Seminarit të Palermos, Pal Parrino /1710-1765/ dhe Sepë Krispi /1781-1859/. Mesharit nuk përmendet më deri në vitin 1898, kur e dërgojnë nga biblioteka e Kolegjit të Propaganda Fide në koleksionin e librave Orientale, të kardinalit Stefano Borgia. Bashkë me koleksionin Oriental të kardinal Borgia-s, disa vite më vonë ai bëhet pronë e Bibliotekës Apostolike të Vatikanit, në Vatikan, duke u rregjistruar fillimisht me signaturën: R[accolta] G[enerale] Liturgia. III. 194., /R. G. Liturgia. III. 194./, që disa vite më vonë me signaturë të re, në të cilën ruhet edhe sot e kësaj dite: Ed. Prop. IV. 244.

Imzot Pal Skiroi ishte i pari që bëri të mundur riprodhimin fotografik të plotë të Mesharit në vitin 1909. Pas një pune këmbëngulëse shumëvjeçare, Skiroi bëri transliterimin, transkriptimin fonetik dhe një studim të veçantë për gjuhën e Mesharit, duke e krahasur atë me autorë të tjerë të Veriut të Shqipërisë, veçanërisht me Pjetër Budin. Megjithatë, vepra e Skiroit ka mbetur deri sot e kësaj dite në dorëshkrim dhe e pabotuar, edhe pse me këtë dorëshkrim janë shërbyer Namik Resuli, Eqrem Çabej dhe ne, gjatë hulumtimeve të bëra në Vatikan.

Në vitin 1929, Justin Rrota nxori tri kopje të filmuara të Mesharit, të cilat u depozituan në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, ku edhe sot e kësaj dite ruhet një kopje, ndërsa dy të tjerat në Shkodër: njëra në Seminarin e Etërve Jezuitë, ndërsa tjetra në Bibliotekën “Marin Barleti” të Shkodrës, e cila edhe është dixhitalizuar para disa vitesh dhe është në shfrytëzim për të gjithë të interesuarit. Në vitet ’50 të shek. XX, dy studiues të shquar shqiptarë, E. Çabej dhe N. Resuli, secili në mënyrë të pavarur nga tjetri, e përgatitën për botim, Mesharin, duke vënë në përdorim kriteret e shkencës bashkëkohore, si dhe tri mënyra të riprodhimit të exemplarit origjinal, transkriptimin fonetik, transliterimin dhe fototipinë, të përcjella me analiza të thukta kritike shkencore.

Namik Resuli e botoi studimin e tij në Vatikan në vitin 1958, në një numër të kufizuar ekzemplarësh, në kollanën e njohur Studi e Testi nr. 199; ndërkohë Eqrem Çabej e botoi në Tiranë në vitin 1968. Edhe pas këtyre botimeve, libri do të njihej vetëm nga rrethe të caktuara specialistësh dhe shkencëtarësh. Në fund të viteve ’90, Meshari depërtoi në masën e gjerë të lexuesve dhe u bë i mundshëm studimi i tij i shumanshëm. Ishte viti 1987, kur shtëpia botuese “Rilindja” e Prishtinës bëri ribotimin integral të tekstit të E. Çabejt, të vitit 1968. Vëmë në pah se, studimet e deritanishme (qoftë ai i Skiorit, apo këto të Resulit, Çabejt e Camajt dhe ky i yni së fundi), kanë disa dallime, që kanë të bëjnë sidomos me interpretimin e vlerave fonologjike të grafemave, të përdorura nga Buzuku, sepse gjuha arkaike, alfabeti i veçantë [grafemat sllave], përdorimi i të njëjtës grafemë me vlera të ndryshme e çështje të tjera, lënë vend për një studim të ri, të mbështetur në metoda të reja shkencore fonologjike, semiotike, analogjike, gjithsesi edhe informatike. Përkundër shumë studimeve, nga specialistë të shumtë, ende shumë gjëra rreth Mesharit kanë mbetur të pasqaruara.

Koncepti zhanror dhe përmbajtja e librit

Çështjet kryesore për diskutim rreth Mesharit janë: përmbajtja e librit dhe koncepti zhanror i tij. Me zbërthimin eventual të këtyre dy çështjeve dominuese do të zgjidheshin edhe disa të tjera, të cilat janë ngushtësisht të lidhura me dy të sipërpërmendurat, sidomos personaliteti i autorit, koha e krijimit të veprës, vendi dhe viti i saktë i botimit si dhe titulli i plotë i librit. Nga këndvështrimi i studimeve të deritashme buzukiane, jemi në gjendje të diskutojmë për shumë çështje të hapura, një pjesë e të cilave janë zgjidhur, kurse një pjesë tjetër pritet të zgjidhen në të ardhmen. Problemi i parë që meriton kujdes të veçantë është vetë Meshari dhe përmbajtja e tij, analiza dhe studimi i tij, si në rrafshin horizontal ashtu edhe në atë vertikal. Krahasimi analogjik me veprat e ngjashme, të botuara para dhe pas kohës kur u botua Meshari, mund të ndihmojnë në zgjidhjen tërësore ose të pjesëshme, të çështjeve të mbetura.

Mesharit i mungojnë së paku 8 fletët e para. Së bashku me këto fletë, fatkeqësisht, mungojnë edhe: titulli i vërtetë i librit, viti i botimit, vendi i botimit, emri i saktë i autorit ose i përkthyesit, titulli i origjinalit, nga ku janë marrë pjesët që janë përkthyer, leja e botimit, pastaj parathënja, hyrja dhe ndonjë poezi, në formë lavdi, që ishte gjë e zakonshme e kohës në botime të tilla. Mungesa e këtyre të dhënave u ka hapur rrugë studiuesve të shumtë, që të sjellin ide dhe argumente të reja, që nga ato të natyrës tipografike, e deri te ato gjuhësore, me të cilat dëshirohet të zgjidhen çështje shumë të diskutuara, të shkaktuara nga mungesa e të dhënave, të cilat do të duhej të ishin në faqet e para të librit. Natyrisht zgjidhja e problemit të vendit të botimit, do të ndihmonte të zbërtheheshin edhe shumë çështje të tjera të panjohura.

Vendi i botimit i Mesharit të Buzukut

Studiues të shumtë sjellin argumente dhe të dhëna shkencore me të cilat dëshmojnë se Meshari mund të jetë botuar në këtë apo në atë shtypshkronjë, respektivisht, në këtë apo atë qytet, duke u mbështetur kryesisht në fakte që nxirren nga pasthënja e Mesharit, si e vetmja dëshmi e sigurt deri më sot, e cila na sjell të dhëna biografike për autorin e veprës dhe kohën kur u shkrua vepra. Shkak për një gjë të tillë është pohimi i vetë Buzukut se: “ata qi shtanponjinë kishnë të madhe fëdigë, e aqë nukë mundë qëllonjinë se faj të mos banjinë, për-se për-herrë ëndaj ‘ta nukë mundë jeshe, u tue ënbajtunë një klishë, ënbë të dy anët më duhee me sherbyem”.

Këto argumente pastaj ndahen në dysh: fillimisht pohohet se libri është botuar në brigjet lindore të Adriatikut. Këtë ide e përfaqësojnë: F. Fishta, M. Domi, J. Rrota, N. Jokli, Dh. Shuteriqi, P. Janura, A. Stipçeviqi, A. Kovaçeci, R. Katiçiqi. Të gjithë këta, marrin si argument ekzistencën e shtypshkronjave të ndryshme dhe botimin e librave, qoftë në gjuhën latine apo në atë sllave. Të tilla kishte në në Shkodër, ku botohet Triodi sllavisht i vitit 1563; në Durrës në vitin 1584; Ulqin ose Tivar, etj., sepse mund të dëshmohet me siguri, se në këto qytete, në atë kohë, kishte edhe shtypshkronja lëvizëse. Përveç kësaj, mundësia e shërbimit të Buzukut në ndonjërën nga famullitë e afërta ose edhe faktori gjuhë, që është e afërt me të folmen e Krajës dhe Shestanit, mund të bëhet një lokalizim i përafërt, që nga rrethi i liqenit të Shkodrës, me një pjesë të Malësisë së Madhe deri në detin Adriatik. Mendimi tjetër, sipas të cilit botimi e Mesharit vendoset në brigjet perëndimore të Adriatikut, përfaqësohet nga M. Roques, G. Schiro, G. Petrotta, C. Tagliavini, N. Resuli, M. Camaj, E. Çabej, I. Zamputi, E. Sedaj, V. Putaneci, T. Lladani, të cilët mendojnë se libri është shtypur në Venedik. Jovan Tomiqi mendon se libri u shtyp në Napoli.

Në vitin 1968, profesor E. Çabej tërheq vëmendjen në botimin kritik të Mesharit duke thënë që libri dhe autori duhen vlerësuar në kontekstin e rrethanave favorizuese për botimin e këtij libri. Si e rëndësishme mund të llogaritet, çështja e botuesit: Kush mund të ishte meceni, sponsori, porositësi i librit? Ky fakt, hap një çështje të re, e cila domosdo ndihmon të zbërthehet përmbajtja e librit, vendi i botimit, por edhe çështje të tjera, që janë drejtpërdrejt të lidhura me librin, historinë e tij dhe autorin. Duke analizuar nga ky kënd vështrimi këtë çështje, kemi dy mundësi favorizuese për botimin e librit, respektivisht, dy mecenë të mundshëm: a) Vatikani apo ndonjëri nga Kongregacionet e tij dhe b) ndonjëri nga fisnikët shqiptarë, të cilët ishin të shumtë në Itali, si p.sh. Albanët, Engjëllorët, Muzakajt, Kastriotët, Spanët, Matrangët, etj., të cilët edhe më parë, janë kujdesur dhe kanë financuar botime të ndryshme të humanistëve shqiptarë në Itali.

Përsa i takon kohës së botimit, është i pamohueshëm fakti se Meshari nuk ka mundur të botohet para vitit 1555! Këtë gjë na e dëshmon vetë Buzuku, në pasthënien e librit kur pohon: “Ëndë vietët M.D.L.IV., një-et dit ëndë mars zuna ënfill, e ënbarova ëndë vietët një M.D.L.V., ëndë kallënduor V. dit”.

Biografia e Buzukut, me shumë të panjohura

Për biografinë e autorit të Mesharit, disponojmë shumë pak të dhëna. Praktikisht kemi vetëm ato që na i ofron vetë Buzuku në pasthënien e librit, ku pohon se: është i biri i Bdek Buzukut, e asgjë më shumë. Pra mbeten të pandriçuara viti i lindjes, viti i vdekjes, vendlindja, shkollimi dhe shërbimi kishtar në një apo më shumë vende. Përkundër hulumtimeve të shumta të bëra në arkiva dhe biblioteka të ndryshme europiane, nuk kemi arritur të gjejmë as edhe një të dhënë të vetme për Gjon Buzukun. Përjashtohet mundësia që të ketë studiuar në ndonjërin nga kolegjet ekzistuese të kohës në Itali, sepse asnjëri nga librat amzë të studentëve që u arsimuan atje, nuk përmban të dhëna për një student me emër të tillë. Nuk mund të themi asgjë të sigurt as për pozitën e tij kishtare! Një gjë e themi me siguri, se emri i Gjon Buzukut nuk figuron në emrat e relatorëve të kohës. Po ashtu nuk gjendet as në regjistrat e Arkivit Sekret të Vatikanit, as si ipeshkv apo kryeipeshkv. Këto i kemi konsultuar e shfytëzuar me vëmendje të veçantë, me shpresë se do të gjenim ndonjë shënim, por përpjekjet tona, edhe pse për një kohë të gjatë dhe me përkushtimin maksimal, kanë rezultuar të pasuksesshme.

Duke u mbështetur në gjuhën e Mesharit, studimet gjuhësore kanë ndihmuar deridiku për lokalizimin e vendlindjes ose vendshërbimit të Buzukut! Kjo kërkohet në zonat veriperëndimore gege, që do të ishte: rrethi i Liqenit të Shkodrës me një pjesë të Malësisë së Madhe deri në detin Adriatik. Mirëpo, gjuha e veprës, jo gjithmonë është shprehje e gjuhës së vendlindjes së autorit, sepse ajo, gjuha e veprës, mund të ishte edhe gjuhë e shërbimit. Kështu edhe mbështetja në gjuhën e Mesharit nuk mund të llogaritet si argument shumë i sigurtë për zgjidhjen e problemit të vendlindjes ose vendshërbimit të Buzukut.

Libri në gjendjen ekzistuese është i lidhur me kopertina lëkure, por është shumë i dëmtuar. Ai ka format: 20 x 14 cm dhe ka 94 fletë ose 188 faqe, nga 110 fletë ose 220 faqe sa duhej të kishte. Kanë humbur 16 fletë ose 32 faqe, të paginuara me numra romakë! Përveç faqes së parë [frontespicit] të humbura llogariten edhe fletët 1-8, 27-29, 33-36 dhe 63, që duhej të ishte 73. Përveç kësaj, kemi edhe disa gabime te paginimi i faqeve, si p.sh. f. 49 është shënuar si 39, f. 61 është shënuar si 59, pastaj f. 65 është shënuar në vend të f. 55. I njëjti gabim përsëritet edhe në f. 89 që shënohet si 79 dhe e fundit f. 90 duhet të ishte 110. Në margina të faqeve ka të shënuara me dorë emra, përshëndetje dhe fjalë të tjera në gjuhën shqipe, që i kanë bërë lexuesit e librit. Libri është i shkruar në dy shtylla, me alfabet latin, të tipit gotik dhe ka pesë grafema të tipit sllav, të bosançicës.

Botimi i Mesharit të Buzukut u realizua me qëllime të caktuara. G. Schiro pohon se ai duhej të përmbushte tri kërkesa: a) nevojën e përditshme për shërbime fetare; b) përgatitjen dhe thellimin e njohurive liturgjike të prelatëve shqiptarë dhe c) edukimim fetar masiv, të masës së besimtarëve që ndodhej në kufijtë me Perandorinë Osmane. Këtë qëllim të Mesharit na e pohon edhe vetë Buzuku: “u lus ënbas sodi ma shpesh të uni ëm klishë, për-se ju kini me gjegjunë ordhëninë e t’inë Zot; e ate në ënbarofshi Zot’ynë të ketë mishërier ënbi ju”, duke dëshiruar që kështu të luftonte disa dukuri të këqija, që u kanoseshin besimtarëve shqiptarë, “lëkundjes nga besimi i moçëm” me anë të reformës dhe islamizimit, që siç pohon E. Çabej: “Po bënte përparimet e para në vend”. Nëse përjashtojmë reformacionin, Kisha Katolike që në shek. XIII kishte lejuar përdorimin e gjuhëve kombëtare. Mund të sillen të dhëna të shumta, që nga papa Inocenti IV, i cili në vitin 1248 u kishte lejuar kroatëve të ishujve të Kvarnerit dhe të Dalmacisë ushtrimin e liturgjisë në gjuhën e tyre kombëtare, në gjuhën kroate, por edhe botimin e librave fetare me alfabet glagolik.

Të dhëna të tërthorta flasin se Vatikani ka pasur si qëllim që me këtë libër të forconte besimin e lëkundur tek shqiptarët, si nga lëvizja reformiste (protestantizmi) e heretike [bogumilizmi], ashtu edhe nga konflikti i ashpër kishtar ndërmjet dy kishave, asaj të Lindjes dhe të Perëndimit, që ishte mjaft i theksuar në atë kohë në Ballkan. Përmbi të gjitha këto ishte edhe rrezikur i madh dhe real i përhapjes së islamizmit, përhapje kjo mjaft shqetësuese për Vatikanin.

Meshari i Buzukut – korelacione me botime të ngjashme të kohës

Në studimin e tij, Eqrem Çabej pohon se: “Meshari, veç ndonjë fraze vetiake t’autorit hedhur tek-tuk nëpër tekst, është fund e krye përkthim”. Prof. Çabej anashkaloi punën e Mario Rokut, i cili kishte bërë krahasime me libra të ngjashëm boshnjakë. Ky i fundit kishte nxjerrë përfundime se Meshari ishte një kombinim i një Meshari me elemente të një horologu, me pjesë të një katekizmi e të një rituali françeskan analog, me një horolog sllavisht, libër oficiesh e uratash që ishte në përdorim në Bosnjë nga viti 1512. Çabej u thellua në analizën e tekstit të Mesharit shqip, duke e krahasuar atë me botime të ngjashme latine e italiane, p.sh. me botimin e Venedikut nga viti 1598, por edhe me botime të mëvonshme të ritit lindor, të të dy ungjijve. Çabej thekson se për të arritur rezultatet e dëshiruara është e domosdoshme të konsultohen edhe botime më të hershme se Meshari shqip, sidomos ato që ishin në përdorim “para Koncilit Tridentin”, të arealit gjuhësor gjeografik të Bosnjës, Kroacisë e Dalmacisë, pastaj përmend edhe reçensionet e M. Reshetarit, por edhe botimin e F. Fancevit të lutësorëve e psalterëve kroatë, nga shek. XIV dhe XV-të, të Raguzës, me të cilët, mund të afrohet Meshari shqip.

Ne, fillimisht krahasuam Mesharin shqip me “Lutësorin kroat të Vatikanit”, origjinali i të cilit duhet në dorëshkrim në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit. Ne kemi pasur privilegjin të shfrytëzonim për konsultim si origjinalin, ashtu edhe botimin e mëvonshëm. Pastaj kemi konsultuar edhe “Psalterin dubrovnikas” në origjinal, i cili ruhet në Bibliotekën e Kuvendit Françeskan (OFM), në Dubrovnik. Pas krahasimit arritëm në përfundimin se pjesët e para të Mesharit të Buzukut, janë plotësisht identike me tekstin e “Lutësorit kroat të Vatikanit” deri në fund të kapitullit të VII-të, të “Shatë psallmeve pendëstare”. Pjesa tjetër e Mesharit shqip është deri diku identike me “Officium Beatae Mariae Virginis”. Përveç këtyre, krahasuam Mesharin shqip me dy mesharë të tjerë kroatë nga vitet 1483 dhe 1494 si dhe me “Leksionarin e Bernardinit” të vitit 1495. Më në fund, duke pasur parasysh traditën e pasur humaniste të shqiptarëve në bregdetin dalmat, si një rezultat i një procesi të gjatë kohor, në raportet kulturore shqiptaro-kroate, që daton shumë më heret se shek. XIV, konsultuam edhe “Mesharin e Verbnikut”, që ishte botuar me urdhër të kryeipeshkvit shqiptar të Senjit, Ndreut nga Durrësi, nga viti 1458. Mund të pohojmë se tradita e shkrimit shqip para Buzukut ishte në vazhdimësi, gjithnjë duke pasur parasysh edhe kontributin e jashtëzakonshëm që dhanë prelatët shqiptarë të bregdetit të Adriatikut, qoftë në qytetet shqiptare, qoftë në ato dalmate. Nga këto krahasime nxorëm përfundimin se Meshari i Buzukut, aq sa ndjek tekstet e ngjashme liturgjike të kohës, aq edhe largohet prej tyre.

Nëse Mesharin e Buzukut e studiojmë me vëmendje, do të bindemi se ai, jo vetëm që është përfaqësuesi më i denjë dhe më tipik i tendencave letrare e fetare të kontinentit europian të kohës, po ai është edhe pjesë përbërëse e kontributit shqiptar në rrjedhat krijuese letrare europiane. Mungesa e të dhënave dhe e dokumenteve të kohës, na e vështirëson punën për të dhënë gjykime të sakta dhe përfundimtare, por shpresojmë se në të ardhmen, edhe kjo çështje do të ketë zgjidhje të favorshme.

Meshari i Gjon Buzukut, është meshar i plotë, sipas traditës së Kishës Katolike me përmbajtje, renditje, manifestime dhe infiltrime të njëjta të Kishës Universale. Ai është ndërtuar sipas mjedisit ku është krijuar, pra mbart shumë elemente lokale e kombëtare shqiptare, të cilat vërehen hapur në kultin e shenjëtorëve lokalë e rajonalë, zakonet vendase dhe traditën e pasur fetare shekullore.

Kohëve të fundit studiuesja italiane nga Venediku, Lucia Nadin, pas hulumtimeve dhe kërkimeve shkencore në arkiva e biblioteka të Venedikut, sjell në vemendje se libri i Gjon Buzukut, Meshari, u shtyp në Venedik. Sipas kësaj autoreje, ky libër qarkulloi dhe u përdor në këtë qytet nga priftërinj shqiptarë në kishat shqiptare të Venedikut dhe u përdor edhe në Scuola degli Albanesi. Edhe pse një pohim i tillë mund t’i afrohet të vërtetës, autorja ende nuk është as vetë e bindur përfundimisht për një gjë të tillë. Mbetet që studimet e ardhëshme ta ndriçojnë këtë problematikë.

Pas qindra vitesh, ksomblla origjinale e Mesharit të Buzukut erdhi në Shqipëri me rastin e 100-vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, në vitin 2012. Meshari i Buzukut u ekspozua në Bibliotekën Kombëtare dhe u vizitua nga mijëra shqiptarë e të huaj, por sigurisht duke respektuar kushtet e sigurisë, që nënkuptojnë vetëm shikimin e tij përmes kutisë së xhamit, në të cilën ndodhej. Edhe pse në Shqipëri, studiuesit shqiptarë nuk arritën ta shfletojnë apo ta prekin atë, kështu që ai u kthye pas në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, i pastudiuar, si në aspektin paleografik, të cilësisë së letrës, të ngjyrës së shkronjave, të peshës së letrës, të rrjetit të letrës dhe të shenjave të ujit, të filigranes. I vetmi që i ka bërë një studim sipërfaqësor shenjave të ujit dhe ngjyrës së letrës ishte Martin Camaj, studim ky që lë për të dëshiruar. Një kopje e riprodhuar në mënyrë anastatike, e cila është punuar nga laboratori i BAV-Vatikan, iu dorëzua presidentit të Shqipërisë, kohëve të fundit. Ajo gjithashtu zgjoi interes të jashtëzakonshëm te publiku shqiptar, kur u ekzpozua për disa orë në presidencën e Shqipërisë. Sipas njohurive tona, kopje të tilla, të riprodhuar në mënyrë anastatike, mund të porositen në BAV, por sigurisht me një çmim mjaft të lartë. Kjo kopje është riprodhim identik, por i mungojnë filigranes, rrjeta dhe pesha e letrës, që sigurisht nuk janë më të shekullit të gjashtëmbëdhjetë. Ajo është e ngjashme me kopjen e riprodhuar anastatike të Kuvendit të Arbrit të vitit 1706, që e ka ish-ambasadori i Shqipërisë në Vatikan, z. Zef Bushati.(Ribotim).

Nga Frank Shkreli/

“Zoti i vërtetë e Atdheu le të na mbajnë:

Me Zot e me Atdhe t’lumnojmë!”

Eh, sikur t’i kishin sot disa “tradhëtarë” si At Anton Harapi. Javën që kaloi, Arqipeshkvia e Shkodër-Pult njoftoi publikun dhe median kombëtare se i ka hapur rrugën “rishqyrtimit të mundësisë së fillimit të një procesi të ri për të pohuar se martirizimi i At Anton Harapit, Meshtar Franaçeskan në Urdhërin e e Fretërve Minorë, ishte si shkak i urrejtjes ndaj fesë”. Kjo bëhet e mundur, sipas njoftimit të Arqipeshkvisë Shkodër-Pult, falë një, “dokumentacioni të nevojshëm që na lejon tani të fillojmë punën paraprake për hapjen e një kauze të re Lumturimi”, për At Anton Harapin, thuhet në atë njoftim. Bëhet thirrje gjithashtu, në emër të gjithë ipeshkvijve katolikë të Shqipërisë, që të fillojë mbledhja e dëshmive gojore, dëshmive të shkruara dhe dokumenteve në lidhje me jetën, ngjarjet historike dhe për vdekjen e At Anton Harapit. Frank Shkreli/ At Anton Harapi: “T’a bajmë monumentin kombëtar–bashkimin e Shqiptarëve” | Gazeta Telegraf — Frank Shkreli: At Anton Harapi dhe At Gjon Shllaku, viktima të barbarizmit më ekstrem komunist | Gazeta Telegraf

Në lidhje me këtë kërkesë Autoriteti për Informim mbi Dokumente të ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH-së) njofton në portalin e vet se ka vënë “në dispozicion të mbi 5 studiuesve, dokumente për At’Anton Harapin si: Dosja Hetimore-Gjyqësore me nr. 1086-A, por dhe dokumente nga Fondi operativ Dosje formularë 322… studimi i të cilave ka vlerë historike”, sipas AIDSSH-së. AIDSSH njofton në faqën e portalit të saj se një prej dokumenteve të dosjes hetimore gjyqësore nr. 1086-A për At Anton Harapin, përmban procesverablin e seancës së marrjes në pyetje të Françeskanit të njohur.

Ja vlen të sjellim me këtë rast, pjesë të dokumentacionit të botuar nga Autoriteti për Informim mbi Dokumente të ish-Sigurimit të Shtetit në lidhje me akuzat kundër At Anton Harapit, ku ndër të tjera thuhet: “Ai akuzohet mbi raportet e tij me pushtuesin italian, roli i tij si anëtar i regjencës gjatë kalimit të pushtuesve nazistë në vend, si dhe të ashtuquajturës propagandë të përdorur në shkrimet e botuara në revistën “Hylli i Dritës”, të cilat sipas gjykimit politik të komunistëve mbanin qëndrim pozitiv ndaj politikës fashiste”. Në dokumente të posedon AIDSSH njoftohet se aty gjendet edhe fjalimi që Patër Anton Harapi ka mbajtur në gjyqin e tij, për të cilin regjimi komunist e dënoi atë me vdekje. thuhet në deklaratën me shkrim të AIDSSH. Sipas dokumentacionit në fjalë, ishte 19 shkurti i vitit 1946, kur Gjykata speciale në Tiranë e ka shpallur At Anton Harapin, “kriminel lufte” dhe “armik i popullit”, “sabotator i pushtetit”. Si përfundim, Harapi është dënuar me pushkatim dhe është ekzekutuar të nesërmen. Sot ende nuk dihet vendi ku prehen eshtrat e tij, thekson AIDSSH, ndërsa citon akuzën kundër Françeskanit shqiptar: “𝑃𝑎𝑡ë𝑟 𝐴𝑛𝑡𝑜𝑛 𝐻𝑎𝑟𝑎𝑝𝑖, 𝑝ë𝑟𝑓𝑎𝑞ë𝑠𝑢𝑒𝑠 𝑖 𝑜𝑟𝑔𝑎𝑛𝑖𝑧𝑎𝑡ë𝑠 𝐵𝑎𝑠ℎ𝑘𝑖𝑚𝑖 𝐾𝑜𝑚𝑏ë𝑡𝑎𝑟 𝑝ë𝑟 𝑄𝑎𝑟𝑘𝑢𝑛 𝑒 𝑆ℎ𝑘𝑜𝑑𝑟ë𝑠, 𝑘𝑎 𝑛𝑥𝑖𝑡 𝑝𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑖𝑛 𝑘𝑢𝑛𝑑ë𝑟 𝑙𝑢𝑓𝑡ë𝑠 𝑠ë 𝑢𝑠ℎ𝑡𝑟𝑖𝑠ë 𝑠ë 𝐿ë𝑣𝑖𝑧𝑗𝑒𝑠 𝑁𝑎𝑐𝑖𝑜𝑛𝑎𝑙-Ç𝑙𝑖𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑒, 𝑘𝑎 𝑝𝑟𝑜𝑝𝑎𝑔𝑎𝑛𝑑𝑢𝑎𝑟 𝑝ë𝑟 𝑛𝑔𝑟𝑖𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝑎𝑝𝑎𝑟𝑎𝑡𝑖𝑡 𝑠ℎ𝑡𝑒𝑡ë𝑟𝑜𝑟 𝑘𝑢𝑠𝑖𝑙𝑖𝑛𝑔”. Por në dosjen e tij formulare shumë dëshmi flasin për rolin pozitiv dhe human të Anton Harapit, në drejtim të shpëtimit të popullatës, nënvijon AIDSSH.

𝗙𝗷𝗮𝗹𝗮 𝗲 𝗳𝘂𝗻𝗱𝗶𝘁 𝗲 𝗣𝗮𝘁𝗲̈𝗿 𝗔𝗻𝘁𝗼𝗻 𝗛𝗮𝗿𝗮𝗽𝗶𝘁, botuar në faqen e AIDSSH: “𝐹𝑎𝑙ë𝑛𝑑𝑒𝑟𝑜𝑗 𝑑𝑟𝑒𝑗𝑡ë𝑠𝑖𝑛ë 𝑒 𝑃𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑖𝑡 𝑞ë 𝑚ë 𝑗𝑒𝑝 𝑓𝑗𝑎𝑙ë𝑛 𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑑𝑖𝑡 𝑛ë 𝑘ë𝑡ë 𝑘𝑜ℎë 𝑡ë 𝑘𝑟𝑖𝑡𝑖𝑘e 𝑝ë𝑟 𝑚𝑢𝑎. 𝐹𝑗𝑎𝑙𝑎 𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑑𝑖𝑡 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑘𝑗𝑜: 𝑁𝑢𝑘 𝑠ℎ𝑒𝑚𝑏𝑒𝑡 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑟𝑖𝑎 𝑝𝑠𝑒 𝑔𝑗𝑦𝑘𝑜ℎ𝑒𝑡 𝑝ë𝑟 𝑑𝑒𝑘ë 𝑃𝑎𝑡ë𝑟 𝐴𝑛𝑡𝑜𝑛 𝐻𝑎𝑟𝑎𝑝𝑖. 𝐾𝑢𝑟 𝑝𝑎𝑟𝑎 40 𝑣𝑗𝑒𝑡ë𝑣𝑒, 𝑛ë 𝑆ℎ𝑘𝑜𝑑ë𝑟 𝑢 𝑝ë𝑟𝑝𝑖𝑞𝑠ℎ𝑎 𝑚𝑒 𝑏𝑎 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑛𝑖𝑛ë, 𝑠ℎ𝑢𝑚ë 𝑔𝑗𝑦𝑠ℎ𝑎 𝑛𝑎 𝑡ℎ𝑜𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑠𝑒 𝑛𝑢𝑘 𝑒 𝑑𝑢𝑎𝑚 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝𝑛𝑖𝑛ë, 𝑛𝑎 𝑛𝑢𝑘 𝑖 𝑘𝑒𝑚𝑖 𝑣𝑢𝑒 𝑛ë 𝑙𝑖𝑡𝑎𝑟 𝑘ë𝑡𝑎. 𝑆’𝑘ë𝑟𝑘𝑜𝑗 𝑧. 𝐾𝑟𝑦𝑒𝑡𝑎𝑟, 𝑛𝑗𝑖 𝑡𝑜𝑙𝑒𝑟𝑎ncë. 𝑈𝑛ë, 𝑠𝑖𝑚𝑏𝑎𝑠 𝑚𝑢𝑛𝑑𝑖𝑡, 𝑘𝑎𝑚 𝑑𝑒𝑟𝑑ℎ 𝑑𝑗𝑒𝑟𝑠ë 𝑚𝑒 𝑒 𝑏𝑎 𝑆ℎ𝑞𝑦𝑝𝑛𝑖𝑛ë. 𝐹𝑟𝑎𝑛𝑐𝑎 𝑒 𝑞𝑦𝑡𝑒𝑡ë𝑟𝑢𝑒𝑚𝑒 ë𝑠ℎ𝑡ë 𝑠ℎ𝑒𝑚𝑏𝑢𝑙𝑙𝑎 𝑒 𝑟𝑒𝑣𝑜𝑙𝑢𝑐𝑖𝑜𝑛𝑒𝑣𝑒 𝑝𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑜𝑟𝑒 𝑑ℎ𝑒 𝑔𝑗𝑦𝑘𝑜𝑛 𝑃𝑒𝑡𝑎𝑖𝑛 𝑑ℎ𝑒 𝑒 𝑓𝑎𝑙ë, 𝑝𝑒̈𝑟 𝑘ë𝑡ë 𝑛𝑢𝑘 𝑖𝑎 𝑛𝑗𝑜ℎ𝑖𝑛 𝑝ë𝑟 𝑡ë 𝑘𝑒𝑞, 𝑝𝑜 𝑖𝑎 𝑛𝑗𝑜𝑓𝑖𝑛 𝑝ë𝑟 𝑡ë 𝑚𝑖𝑟ë. 𝐾𝑢𝑗𝑡𝑜𝑗 𝑠𝑒 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑟𝑖𝑎, 𝑘𝑢𝑟 𝑔𝑗𝑦𝑘𝑜𝑛 𝑟𝑒𝑔𝑗𝑒𝑛𝑡𝑎𝑡, 𝑏𝑒𝑠𝑜𝑗 𝑠𝑒 𝑠𝑖𝑘𝑢𝑟 𝑡’𝑖 𝑓𝑎𝑙𝑖 𝑎𝑡𝑎, 𝑛𝑢𝑘 𝑘𝑎 𝑚𝑒 𝑞𝑒𝑛ë 𝑙𝑖𝑔ë𝑠𝑖 𝑝ë𝑟 𝑆ℎ𝑞𝑦𝑝𝑛𝑖𝑛ë, 𝑝𝑜𝑟 𝑏𝑒𝑠𝑜𝑗 𝑠𝑒 𝑘𝑎 𝑚𝑒 𝑞𝑒𝑛ë 𝑚𝑖𝑟ë. 𝑈𝑛ë, 𝑞ë𝑘𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑘𝑎𝑚 ℎ𝑦 𝑛ë 𝑔𝑜𝑗ën 𝑒 𝑈𝑗𝑞ë𝑣𝑒 𝐻𝑎𝑢𝑠𝑑𝑖𝑛𝑔-𝑖𝑡, 𝑒𝑡𝑗, 𝑗𝑎𝑚 𝑝ë𝑟𝑝𝑗𝑒𝑘ë 𝑚𝑒 𝑏𝑎 𝑚𝑖𝑟ë 𝑒 𝑚𝑒 𝑚𝑢𝑗𝑡 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑝ë𝑡𝑢𝑒 𝑛𝑑𝑜𝑛𝑗𝑖 𝑗𝑒𝑡ë 𝑝𝑟𝑒𝑗 𝑒𝑔ë𝑟𝑠𝑖𝑛𝑎𝑣𝑒. 𝑃𝑜𝑟 𝑚𝑒 𝑞𝑒𝑛ë 𝑠𝑒 𝑖𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑏𝑖𝑠ℎ𝑎 𝑡’𝑒𝑔𝑟𝑎, 𝑛𝑢𝑘 𝑘𝑎𝑚 𝑚𝑢𝑗𝑡 𝑚𝑒 𝑖 𝑧𝑏𝑢𝑡ë, 𝑝𝑜𝑟 𝑝𝑟𝑎𝑝ë 𝑚𝑒 𝑚𝑢𝑛𝑑𝑖𝑛 𝑡𝑖𝑚 𝑘𝑎𝑚 𝑝ë𝑠ℎ𝑡𝑢𝑒 𝑚𝑗𝑎𝑓𝑡ë. 𝐴 𝑘𝑎 𝑝𝑎𝑠 𝑠ℎ𝑞𝑦𝑝𝑡𝑎𝑟ë 𝑡ë 𝑚𝑎𝑟𝑟ë 𝑠𝑖 𝑢𝑛ë, 𝑞ë 𝑝𝑒̈𝑟 𝑚𝑒 𝑝ë𝑠ℎ𝑡𝑢 𝑛𝑗𝑒𝑟ë𝑧, 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑘𝑢𝑒 𝑒 𝑚𝑒 𝑢 𝑓𝑢𝑡 𝑛ë 𝑔𝑜𝑗ë𝑛 𝑒 𝑢𝑗𝑘𝑢𝑡? 𝐾𝑎 𝑝𝑎𝑘 𝑞ë 𝑠𝑎𝑘𝑟𝑖𝑓𝑖𝑘𝑜ℎ𝑒𝑛, 𝑚𝑜𝑟𝑎𝑙𝑖𝑠ℎ𝑡, 𝑘ë𝑡ë 𝑒 𝑘𝑎𝑚 𝑡ℎe𝑛ë 𝑒𝑑ℎ𝑒 𝑛ë 𝑙𝑖𝑔𝑗𝑖𝑟𝑎𝑡ë𝑛 𝑡𝑖𝑚𝑒. 𝑀𝑢𝑎 𝑚ë 𝑠ℎ𝑡𝑦𝑛𝑖 𝑚𝑎𝑟𝑟𝑖𝑗𝑎 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑘𝑢𝑒 𝑒 𝑚𝑒 𝑢 𝑝ë𝑟𝑝𝑗𝑒𝑘 𝑝ë𝑟 𝑚𝑒 𝑙𝑒ℎ𝑡ë𝑠𝑢𝑒 𝑣𝑢𝑎𝑗𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝑑𝑖𝑠𝑎 𝑓𝑎𝑚𝑖𝑙𝑗𝑒𝑣𝑒 𝑑ℎ𝑒 𝑘𝑎𝑚 𝑏𝑎 𝑚𝑗𝑎𝑓𝑡 𝑝𝑢𝑛ë 𝑚𝑜𝑟𝑎𝑙𝑒, 𝑠𝑖𝑘𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑗𝑢𝑎𝑗𝑖 𝑞𝑖 𝑎𝑠ℎ𝑡ë 𝑚𝑎𝑡𝑒𝑟𝑖𝑎𝑙𝑒. 𝐺𝑗𝑎 𝑡𝑗𝑒𝑡ë𝑟 𝑛𝑢𝑘 𝑘𝑎𝑚. 𝑅𝑟𝑛𝑜𝑓𝑡ë 𝑆ℎ𝑞𝑦𝑝𝑛𝑖𝑗𝑎!”

𝗠𝗯𝗿𝗼𝗷𝘁𝗷𝗮: 𝑳𝒖𝒇𝒕𝒐𝒗𝒂 𝒑𝒆̈𝒓 𝒃𝒂𝒔𝒉𝒌𝒊𝒎𝒊𝒏 𝒆 𝒔𝒉𝒒𝒊𝒑𝒕𝒂𝒓𝒆̈𝒗𝒆

“𝐾𝑎𝑚 𝑑𝑒𝑘𝑙𝑎𝑟𝑢𝑎𝑟 𝑠𝑒 𝑖𝑛𝑖𝑠𝑖𝑎𝑡𝑖𝑣𝑎 𝑒 𝑑𝑗𝑒𝑙𝑚𝑛𝑖𝑠 𝑖𝑠ℎ𝑡𝑒 𝑒 𝑚𝑖𝑟ë, 𝑝𝑜𝑟 𝑚𝑎𝑛𝑑𝑒𝑗 𝑑𝑒𝑔𝑗𝑒𝑛𝑒𝑟𝑜i 𝑝𝑠𝑒 𝑟𝑎 𝑛ë 𝑣𝑙𝑙𝑎-𝑣𝑟𝑎𝑠𝑗𝑒, u 𝑏𝑎 𝑝𝑎𝑠𝑖𝑜𝑛. 𝑈𝑛ë 𝐿ë𝑣𝑖𝑧𝑗𝑒𝑛 𝑁𝑎𝑐𝑖𝑜𝑛𝑎𝑙 𝐶̧𝑙𝑖𝑟𝑖𝑚𝑡𝑎𝑟𝑒 𝑠𝑒 𝑘𝑎𝑚 𝑢𝑟𝑟𝑒𝑗𝑡𝑢𝑟, 𝑝𝑜𝑟 𝑘𝑎𝑚 𝑞𝑒𝑛ë 𝑘𝑢𝑛𝑑ë𝑟 𝑒𝑘𝑠𝑡𝑟𝑒𝑚𝑖𝑧𝑚ë𝑠. 𝐴𝑛𝑎𝑟𝑠ℎ𝑖𝑠𝑡𝑎 𝑖𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑎𝑡𝑎 𝑞ë 𝑝𝑟𝑖𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑞𝑒𝑡ë𝑠𝑖𝑛ë. 𝑈 𝑘𝑎𝑚 𝑠ℎ𝑘𝑟𝑢𝑒 𝑘𝑟𝑒𝑟ë𝑣𝑒 𝑡ë 𝑀𝑎𝑙ë𝑠𝑖𝑠ë 𝑝ë𝑟 𝑐̧ë𝑠ℎ𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝑐𝑎𝑘𝑡𝑖𝑚𝑖𝑡 𝑡ë 𝑘𝑢𝑓𝑖𝑗𝑣𝑒 𝑑ℎ𝑒 𝑢𝑛ë 𝑘𝑎𝑚 𝑎𝑟𝑑ℎ𝑢𝑟 𝑏𝑎𝑠ℎ𝑘ë 𝑚𝑒 𝑘ë𝑡a 𝑘𝑟𝑒𝑛ë 𝑛ë 𝑇𝑖𝑟𝑎𝑛ë 𝑡𝑒𝑘 𝐽𝑎𝑐𝑜𝑚𝑜𝑛𝑖, i 𝑐𝑖𝑙𝑖 𝑖𝑠ℎ𝑡𝑒 𝑎𝑢𝑡𝑜𝑟𝑖𝑡𝑒𝑡𝑖 𝑚𝑎 𝑖 𝑛𝑎𝑙𝑡ë 𝑖 𝑓𝑎𝑠ℎ𝑖𝑧𝑚𝑖𝑡 𝑛ë 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑟𝑖, 𝑝ë𝑟 𝑐̧ë𝑠ℎ𝑡𝑗𝑒𝑛 𝑒 𝑘𝑢𝑓𝑖𝑣𝑒 𝑡ë 𝐺𝑟𝑢𝑑ë𝑠 𝑒 𝑡ë 𝐻𝑜𝑡𝑖𝑡. 𝐸𝑑ℎ𝑒 𝐽𝑢𝑔𝑜s𝑙l𝑎𝑣𝑖𝑎 𝑖𝑠ℎ𝑡𝑒 𝑒 𝑜𝑘𝑢𝑝𝑢𝑎𝑟 𝑛𝑔𝑎 𝑓𝑎𝑧ℎ𝑖𝑧𝑚𝑖 𝑠𝑖𝑘𝑢𝑟𝑠𝑒 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑟𝑖𝑎, 𝑝𝑜𝑟 𝑚𝑎𝑙ë𝑠𝑜𝑟ë𝑡 𝑑𝑜𝑗𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑏𝑎𝑠ℎ𝑘𝑖𝑚𝑖𝑛 𝑒 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝𝑡𝑎𝑟ë𝑣𝑒 𝑝ë𝑟𝑡𝑒𝑗 𝑘𝑢𝑓𝑖𝑟𝑖𝑡.”

“𝑇ë 𝑟𝑖𝑛𝑗𝑡ë 𝑒 𝑘𝑖𝑠ℎë𝑠 𝑘𝑎𝑡𝑜𝑙𝑖𝑘𝑒 𝑛𝑢𝑘 𝑗𝑎𝑛ë 𝑓𝑎𝑠ℎ𝑖𝑠𝑡𝑖𝑧𝑢𝑎r. 𝑆𝑖𝑝𝑎𝑠 𝑚𝑒𝑛𝑑𝑖𝑚𝑖𝑡 𝑡𝑖𝑚, 𝑑𝑖𝑘𝑢𝑠ℎ 𝑑𝑢ℎ𝑒𝑗 𝑡ë 𝑚𝑒𝑟𝑟𝑡𝑒 𝑖𝑛𝑖𝑠𝑖𝑎𝑡𝑖𝑣ën 𝑝ë𝑟 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑝ë𝑡𝑢𝑒 𝑎𝑡ë 𝑞𝑒̈ 𝑚𝑢𝑛𝑑𝑒𝑗 𝑚𝑒 u 𝑠ℎ𝑝ë𝑡𝑢𝑒. 𝐺𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛ë𝑡 𝑑𝑢ℎ𝑒𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑙𝑢𝑓𝑡𝑢𝑒. 𝑃𝑟𝑎𝑛𝑜𝑣𝑎 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟ë𝑛 𝑒 𝑅𝑒𝑔𝑗𝑒𝑛𝑡𝑖𝑡 𝑝ë𝑟 𝑚𝑒 𝑏𝑎 𝑠𝑎𝑘𝑟𝑖𝑓𝑖𝑐ë, 𝑝ë𝑟 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑝ë𝑡𝑢𝑒 𝑝𝑜𝑝𝑢𝑙𝑙𝑖𝑛 𝑠ℎ𝑞𝑖𝑝𝑡𝑎𝑟 𝑚𝑏𝑟𝑒𝑛𝑑𝑎 𝑒 𝑗𝑎𝑠ℎ𝑡ë 𝑑ℎ𝑒 𝑑𝑒𝑠ℎën 𝑡ë 𝑚𝑒𝑟𝑟𝑒𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑣𝑒𝑠ℎ 𝑡ë 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ𝑎 𝑃𝑎𝑟𝑡𝑖𝑡ë. 𝑀𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛ë𝑡, 𝑢𝑛ë 𝑛𝑢𝑘 𝑘𝑎𝑚 𝑏ë𝑟ë 𝑝𝑜𝑙𝑖𝑡𝑖𝑘ë 𝑎𝑓𝑟𝑖𝑚𝑖, 𝑠𝑒 𝑒 𝑑𝑖𝑗𝑎 𝑞ë 𝑘ë𝑡𝑎 𝑑𝑜 𝑡ë 𝑖𝑘𝑖𝑛 𝑛𝑔𝑎 𝑆ℎ𝑞𝑖𝑝ë𝑟𝑖𝑎. 𝑁𝑢𝑘 𝑘𝑎𝑚 𝑑𝑎𝑠ℎ𝑡 𝑚𝑒 𝑢 𝑝ë𝑟𝑧𝑖 𝑚𝑒 𝑝𝑜𝑙𝑖𝑡𝑖𝑘ë 𝑑ℎ𝑒 𝑛𝑢𝑘 𝑒 𝑛𝑗𝑜ℎ 𝑣𝑒𝑡𝑒𝑛 𝑝𝑒̈𝑟 𝑘𝑟𝑖𝑚𝑖𝑛𝑒𝑙.”

Gjithnjë sipas dokumentacionit të botuar nga AIDSSH: 𝗗𝗲̈𝘀𝗵𝗺𝗶𝘁𝗮𝗿𝗲̈𝘁: 𝗡𝗮 𝗸𝗮 𝘀𝗵𝗽𝗲̈𝘁𝘂𝗮𝗿 𝗷𝗲𝘁𝗲̈𝗻 — Në dosjen formulare gjenden disa dëshmi të njerëzve, të cilët deklarojnë se At’ Anton Harapi u kishte shpëtuar jetën. Edhe pse në kushte jo të favorshme, në presion ata dëshmojnë në gjyq: “K̲ës̲h̲i̲l̲l̲i̲ ̲i̲ ̲N̲.̲Ç̲.̲i̲ ̲K̲a̲t̲u̲n̲d̲i̲t̲ ̲t̲ë̲ ̲L̲a̲ç̲i̲t̲: 𝑁𝑒 𝐾𝑟𝑦𝑒𝑠𝑖𝑗𝑎 𝑒 𝐾𝑠ℎ𝑖𝑙𝑙𝑖𝑡 𝑁.Ç. 𝑡ë 𝐾𝑎𝑡𝑢𝑛𝑑𝑖𝑡 𝑡𝑒̈ 𝐿𝑎𝑐̧𝑖𝑡, 𝑑𝑖𝑠ℎ𝑚𝑜𝑗𝑚ë 𝑒 𝑣𝑒𝑟𝑡𝑒𝑡𝑜𝑗𝑚ë, 𝑛𝑒𝑛 𝑝𝑒𝑟𝑔𝑗𝑒𝑔𝑗𝑠𝑖𝑛 𝑡’𝑜𝑛ë 𝑠𝑒, 𝑚𝑒 6 𝑡𝑒𝑡𝑢𝑒𝑟 1944, 𝑛ë 𝐾𝑎𝑡𝑢𝑛𝑑𝑖𝑛 𝑡’𝑜𝑛ë 𝑛𝑑𝑜𝑙𝑙𝑖 𝑠ℎ𝑘𝑎 𝑣𝑖𝑗𝑜𝑛: 𝑀𝑏𝑎𝑠 𝑛𝑗𝑖 𝑠𝑢𝑙𝑚𝑖 𝑡ë 𝑝𝑎𝑠ℎ𝑜𝑞 𝑒 𝑘𝑟𝑒𝑠ℎ𝑛𝑖𝑘, 𝑞ë 𝑏𝑎𝑛𝑖 ç𝑒𝑡𝑎 𝑒 𝑃𝑎𝑟𝑡𝑖𝑧𝑎𝑛𝑣𝑒𝑡 𝑘ë𝑡𝑢 𝑛ë 𝐿𝑎ç, 𝑘𝑢𝑛𝑑𝑟𝑎 𝑢𝑠ℎ𝑡𝑟𝑖𝑠 𝑏𝑎𝑟𝑏𝑎𝑟𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛𝑒, 𝑘𝑟𝑦𝑒 𝑠ë 𝑐𝑖𝑙𝑙ë𝑠 𝑐̧𝑒𝑡ë 𝑝𝑎𝑟𝑡𝑖𝑧𝑎𝑛𝑒 𝑖𝑠ℎ𝑡𝑒 𝐾𝑜𝑚𝑖𝑠𝑎𝑟 𝐵𝑟𝑖𝑔𝑎𝑡𝑒 𝑀𝑒𝑟𝑘𝑢𝑟 Ç𝑒𝑙𝑎, 𝑔𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛ë𝑡 𝑠ℎ𝑡𝑢𝑒𝑛 ç𝑒𝑡𝑎𝑡 𝑒 𝑣𝑒𝑡𝑎, 𝑠𝑢𝑙𝑚𝑢𝑒𝑛 𝑘𝑎𝑡𝑢𝑛𝑑𝑖𝑛 𝑒 𝑑𝑜𝑔𝑗𝑒𝑛 𝑠ℎ𝑡𝑎𝑡ë 𝑠ℎ𝑝𝑖, 𝑏𝑎𝑠ℎ𝑘ë 𝑚𝑒 𝑠ℎ𝑝𝑖 𝑓𝑎𝑚𝑢𝑙𝑙𝑖𝑡𝑎𝑟𝑒. 𝑁ë 𝑘𝑒𝑡 𝑟𝑎𝑠t 𝑔𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛𝑡 𝑝𝑙𝑎𝑔𝑜𝑠𝑒𝑛 𝑓𝑎𝑚𝑢𝑙𝑙𝑖𝑡𝑎𝑟𝑖𝑛 𝐴𝑡 𝑀𝑎𝑟𝑗𝑎𝑛 𝑃𝑟𝑒𝑙𝑎𝑗 𝑒 11 të 𝑡𝑗𝑒𝑟ë 𝑚𝑒𝑟𝑟𝑒𝑛 𝑒 𝑑𝑒𝑟𝑔𝑜ℎ𝑒𝑛 𝑛ë 𝑏𝑢𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑒 𝑚𝑛𝑑𝑒𝑟𝑠ℎ𝑒𝑚 𝑡ë 𝑆ℎ𝑘𝑜𝑑𝑒𝑟𝑠. 𝑃𝑒𝑟𝑠𝑜𝑛𝑎𝑡 𝑒 𝑏𝑢𝑟𝑔𝑜𝑠𝑢𝑛 𝑗𝑎në 𝑘𝑒̈𝑡𝑜: 𝑃. 𝑀𝑎𝑟𝑗𝑎𝑛 𝑃𝑟𝑒𝑙𝑎𝑗, 𝑓𝑎𝑚𝑢𝑙𝑙𝑖𝑡𝑎𝑟, 𝑁𝑑𝑟𝑒 𝐺𝑗𝑒𝑡𝑎𝑛𝑖 𝐾𝑟𝑦𝑒𝑡𝑎𝑟𝑖 𝑖 𝐾𝑠ℎ𝑖𝑙𝑙𝑖𝑡 𝑁.Ç. i 𝐿𝑎𝑐̧𝑖𝑡, 𝑃𝑎𝑙 𝑀𝑎𝑟𝑘𝑢 𝑆𝑒𝑘𝑟𝑒𝑡𝑎𝑟 𝑖 𝐾.𝑁.Ç. 𝑁𝑖𝑘𝑜𝑙𝑙𝑒̈ 𝐵𝑎𝑟𝑑ℎ𝑖, 𝑀𝑎𝑟𝑘𝑎 𝐺𝑗𝑖𝑛𝑖, 𝐺𝑗𝑒𝑟𝑔𝑗 𝑃𝑎𝑙𝑖, 𝑁𝑖𝑘𝑜𝑙𝑙𝑒̈ 𝑃𝑎𝑠ℎ𝑎, 𝑃𝑗𝑒𝑡𝑒𝑟 𝑁𝑖𝑘𝑜𝑙𝑙𝑎, 𝑁𝑖𝑘𝑜𝑙𝑙𝑒̈ 𝑆ℎ𝑘𝑜𝑟𝑟𝑒𝑡𝑖, 𝑀𝑎𝑟𝑗𝑎 𝐺𝑗𝑖𝑛𝑖, 𝑃𝑎𝑙 𝐻𝑖𝑙𝑎 𝑒 𝐴𝑛𝑡𝑜𝑛 𝑀𝑎𝑔𝑗𝑜𝑛𝑖. 𝑁𝑗𝑜𝑓𝑡𝑜𝑗𝑚ë, 𝑝𝑟𝑎, 𝑠𝑒 𝑃. 𝐴𝑛𝑡𝑜𝑛 𝐻𝑎𝑟𝑎𝑝𝑖, 𝑘𝑦 𝑖 𝑣𝑒𝑡𝑚𝑖, 𝑛𝑑𝑒𝑟ℎ𝑖𝑛𝑖 𝑒 𝑝𝑠ℎ𝑡𝑜𝑖 𝑠ℎ𝑝𝑖𝑟𝑡𝑒𝑛𝑡 𝑒 𝑗𝑒𝑡𝑒𝑛 𝑒 12 𝑣𝑒𝑡𝑣𝑒 𝑛𝑎𝑙𝑡 𝑡𝑒̈ 𝑝𝑒𝑟𝑚𝑒𝑛𝑑𝑢𝑛, 𝑞ë 𝑖𝑠ℎ𝑖𝑛 𝑛𝑑𝑒𝑟 𝑑𝑢𝑒𝑟 𝑡ë 𝑝𝑎𝑚𝑠ℎ𝑖𝑟𝑠ℎ𝑚𝑒 𝑔𝑗𝑒𝑟𝑚𝑎𝑛𝑒 𝑒 𝑛ë 𝑏𝑢𝑟𝑔𝑢𝑛 𝑒 𝑡𝑦𝑟𝑒 𝑡ë 𝑟𝑟𝑒𝑧𝑖𝑘𝑠ℎ𝑒𝑚 𝑡𝑢𝑒 𝑖 𝑙𝑖𝑟𝑢𝑒 𝑝𝑟𝑒𝑗 𝑏𝑢𝑟𝑔𝑢𝑡 𝑒 𝑡𝑢𝑒 𝑘𝑡ℎ𝑦𝑒 𝑡ë 𝑔𝑗𝑖𝑡ℎ 𝑛𝑑𝑒𝑟 𝑠ℎ𝑝𝑖𝑗𝑎 𝑡ë 𝑣𝑒𝑡𝑎. 𝐾𝑎𝑞 𝑛𝑎 𝑡ℎ𝑜𝑡ë 𝑑𝑒𝑡𝑦𝑟𝑎 𝑝𝑒𝑟 𝑚𝑒 𝑙𝑠ℎ𝑢𝑒 𝑘𝑒𝑡 𝑑𝑒𝑘𝑙𝑎𝑟𝑎𝑡𝑒̈ 𝑡𝑒̈ 𝑛𝑗𝑜𝑓𝑡𝑢𝑒𝑚𝑒 𝑝𝑟𝑒𝑗 n𝑒𝑠ℎ. Firmosur nga Sekretari Pal Mark Zimaj dhe Kryetari i Kshillit N.Ç. i Katundit t’Laçit, Ndre Gjetani, përfundon AIDSSH dokumentin e përpunuar nga @Migena Demirxhi Aljula Jubani @Gentiana Sula Faqja Zyrtare Gentiana Mara Sula Anton Dukagjini Ngjarjet Kisha Katolike Shkoder-Pult Muzeu Dioqezan Shkodër-Pult.

Kështu pra, bazuar në këtë dokumentacion dhe të tjera, po hapet rruga për fillimin e procesit të lumnimit të At Anton Harapit, një nismë kjo e kryesuar nga Kryedioqeza Metropolitane e Shkodër-Pultit, në marrëveshje me të gjithë ipeshkvijtë e Shqipërisë, pasi At Anton Harapi nuk është përfshir në lumnimin e grupit prej 38 martirëve të parë shqiptarë të regjimit komunist të Enver Hoxhës, shpallur të lumë nga Kisha Katolike Universale, vite më parë. Komunistët shqiptarë e pushkatuan At Anton Harapin së bashku me Lef Nosin dhe me Maliq bej Bushatin, në vitin 1946, në afërsi të Tiranës.

“Zotënij të ndritshëm! Nuk due t’u ndali ma. Keni udhë të gjatë. Mirrni këto visare të çmueshme, e shkoni. Por para se të niseni, eni këtu, e mbi këta eshtën, shembllesë ideali, force dhe bashkimi, t’ia shtrijmë dorën shoqishojt, Toskë e Gegë, muhamedanë e të krishtënë e me besën e burrave, me besën shqiptare të lidhemi për t’ia mbajtë Shqiptarit të paprekun nji Zot të vërtetë, nji Atdhe të lumtun, për ta bam Shqipninë e re të fortë e të madhnueshme, të denjë për Skenderbeun. T’i diftojmë, po botës, se Shqiptarët janë njimend burra; se mund të jemi Toskë e Gegë, muhamedanë e të krishtenë, e njiheri Shqiptarë të njimendët. Zoti i vërtetë e Atdheu le të na mbajnë: Me Zot e me Atdhe t’lumnojmë!” (Nga fjala e At Anton Harapit, mbajtur në Shkodër me 1936, para arkivolëve me trupat e Çerçiz Topullit dhe Mustafa Qullit, kur nga Shkodra po pëcilleshin për në Gjirokastër e Leskovik).

Át Anton Harapi, meshtar i Urdhrit të Fretërve Minorë, teolog, filozof, sociolog dhe prozator i mirënjohur, por mbi të gjitha, atdhetar i flaktë shqiptar dhe martir i Kishës Katolike Shqiptare. Ishte data 23 dhjetor, 2023 kur Kryeipeshkvi Metropolit i Shkodër-Pultit, imzot Angelo Massafra, njëkohësisht, kryetar i Konferencës Ipeshkvnore të Shqipërisë, nënshkroi vendimin e ipeshkvijëve shqiptarë për të mbledhur të gjitha dëshmitë dhe dokumentacionin e nevojshëm, që ka të bëjë me jetën, veprën dhe martirizimin e françeskanit të madh, me qëllim për të autorizuar fillimin e procesit për lumnimin e At Anton Harapit — si më poshtë:

Disa prej veprave të At Anton Harapit — dhuruar autorit të kësaj përmbledhjeje modeste — nga ipeshkëvi i Kishës Katolike Shqiptare të Dardanisë, i ndjeri Imzot Mark Sopi — Prishtinë, 2005.

Sokol Paja/

Shtypi fetar i komuniteteve fetare të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përbën një kontribut shumë të rëndësishëm në historinë e shtypit shqiptar në diasporë. Shtypi fetar krahas organeve të tjera mediatike të organizatave patriotike e politike në mërgim ka luajtur një rol vendimtar në rritjen e ndërgjegjes fetare, patriotike, atdhetare e kulturore të shqiptarëve në Amerikë. Me fokus rritjen e njohurive në fenë islame dhe rritjen e njohurive në kulturën shqiptare, revista e Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey “Përpjekja e Jonë” zë një vend të nderuar për kontributin si medie në rangun e medias fetare e kulturore në mërgatën e Amerikës. Revista “Përpjekja e Jonë” si revistë fetare e kulturore e shqiptarëve myslimanë në New York e New Jersey përmbledh në vetvete kontribute fetare, kulturore e atdhetare të penave të spikatura të klerit e besimit islam në radhët e mërgatës shqiptare të Amerikës. Problemet e shqiptarëve në Jugosllavi, epopetë e luftërave për liri, meraku i zhvillimit të gjuhës shqipe, nekrologjitë e njoftimet rreth anëtarëve të komunitetit e bënë këtë revistë shumë të ndjekur e shumë të dashur për shqiptarët myslimanë e jo vetëm. “Përpjekja e Jonë” si e përkohshme fetare e kulturore, doli për herë të parë në shtyp në muajin Janar të vitit 1970. Kryeredaktor i saj i parë ishte Dr.Fejzi Domni. Volumi XIII-të i muajit Prill-Maj të vitit 1987 që po ia paraqesim lexuesit është një botim special kushtuar 20 vjetorit të themelimit të Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey. Ky numër special evidenton rrugëtimin dhe kontributin e kësaj qendre fetare-kulturore e patriotike për dy dekada në shërbim të komunitetit shqiptar e çështjes kombëtare. Në vitin 1987 kryeredaktor është Azem Gjidija dhe bashkëpunëtor Hysen Mulosmanaj e Mustafa Elezi. Në këtë numër special gjejmë trajtesa të ndryshme fetare, arganizative, komunitare, kulturore e patriotike nga: Remzi Barolli, Azem Gjidija, Lutfi Limani, Zenun Nezaj, Prof.Hysni Hoxha, Dr.Elez Biberaj, Dr.Nihat Bakalli, Rexhep Kumbarçe, Imam Isa Hoxha, Imam Osman Zagaj, Mustafa Elezi, Dr.Fuad Myftija. Rasim Sina etj. Kjo revistë ishte e përtremuajshme, me kontributorë nacionalistët më të shquar të kombit shqiptar në mërgim. Emra të tjerë të shquar që kanë kontribuar ndër vite janë : Imam Vehbi Ismajli, Dr.Hamdi Uruçi, Ing.Mahmut Cungu, Idriz Lamaj, Prof.Rexhep Krasniqi, Selaudin Velaj etj. Pas ndryshimeve politike në Shqipëri e rrëzimit të regjimit komunist, emigracionit masiv, ky shtyp fetar shkoi drejtë shuarjes pasi në një farë mënyre e kreu misionin e tij nacionalist. Sa më shumë thellohej propaganda ateiste shtetërore në Shqipëri aq më shumë forcohej shtypi fetar në diasporë.

Trajtesat mediatike në këtë organ mediatik fetar janë të një niveli e cilësie shumë të lartë. Thellësia e analizës, rrafshi problemor i shkrimeve e raportet nga jeta e gjallë e mërgatës i ka dhënë kësaj reviste një vlerë autentike si regjistër historik i veprimtarive patriotike të shqiptarëve në Amerikë. Si revistë fetare-kombëtare, “Përpjekja e Jonë” organ i Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey, ka luajtur një rol specifik për mbajtjen gjallë të kauzës kombëtare te shqiptarët e Amerikës.