Sokol Paja/

Shtypi fetar i komuniteteve fetare të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës përbën një kontribut shumë të rëndësishëm në historinë e shtypit shqiptar në diasporë. Shtypi fetar krahas organeve të tjera mediatike të organizatave patriotike e politike në mërgim ka luajtur një rol vendimtar në rritjen e ndërgjegjes fetare, patriotike, atdhetare e kulturore të shqiptarëve në Amerikë. Me fokus rritjen e njohurive në fenë islame dhe rritjen e njohurive në kulturën shqiptare, revista e Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey “Përpjekja e Jonë” zë një vend të nderuar për kontributin si medie në rangun e medias fetare e kulturore në mërgatën e Amerikës. Revista “Përpjekja e Jonë” si revistë fetare e kulturore e shqiptarëve myslimanë në New York e New Jersey përmbledh në vetvete kontribute fetare, kulturore e atdhetare të penave të spikatura të klerit e besimit islam në radhët e mërgatës shqiptare të Amerikës. Problemet e shqiptarëve në Jugosllavi, epopetë e luftërave për liri, meraku i zhvillimit të gjuhës shqipe, nekrologjitë e njoftimet rreth anëtarëve të komunitetit e bënë këtë revistë shumë të ndjekur e shumë të dashur për shqiptarët myslimanë e jo vetëm. “Përpjekja e Jonë” si e përkohshme fetare e kulturore, doli për herë të parë në shtyp në muajin Janar të vitit 1970. Kryeredaktor i saj i parë ishte Dr.Fejzi Domni. Volumi XIII-të i muajit Prill-Maj të vitit 1987 që po ia paraqesim lexuesit është një botim special kushtuar 20 vjetorit të themelimit të Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey. Ky numër special evidenton rrugëtimin dhe kontributin e kësaj qendre fetare-kulturore e patriotike për dy dekada në shërbim të komunitetit shqiptar e çështjes kombëtare. Në vitin 1987 kryeredaktor është Azem Gjidija dhe bashkëpunëtor Hysen Mulosmanaj e Mustafa Elezi. Në këtë numër special gjejmë trajtesa të ndryshme fetare, arganizative, komunitare, kulturore e patriotike nga: Remzi Barolli, Azem Gjidija, Lutfi Limani, Zenun Nezaj, Prof.Hysni Hoxha, Dr.Elez Biberaj, Dr.Nihat Bakalli, Rexhep Kumbarçe, Imam Isa Hoxha, Imam Osman Zagaj, Mustafa Elezi, Dr.Fuad Myftija. Rasim Sina etj. Kjo revistë ishte e përtremuajshme, me kontributorë nacionalistët më të shquar të kombit shqiptar në mërgim. Emra të tjerë të shquar që kanë kontribuar ndër vite janë : Imam Vehbi Ismajli, Dr.Hamdi Uruçi, Ing.Mahmut Cungu, Idriz Lamaj, Prof.Rexhep Krasniqi, Selaudin Velaj etj. Pas ndryshimeve politike në Shqipëri e rrëzimit të regjimit komunist, emigracionit masiv, ky shtyp fetar shkoi drejtë shuarjes pasi në një farë mënyre e kreu misionin e tij nacionalist. Sa më shumë thellohej propaganda ateiste shtetërore në Shqipëri aq më shumë forcohej shtypi fetar në diasporë.

Trajtesat mediatike në këtë organ mediatik fetar janë të një niveli e cilësie shumë të lartë. Thellësia e analizës, rrafshi problemor i shkrimeve e raportet nga jeta e gjallë e mërgatës i ka dhënë kësaj reviste një vlerë autentike si regjistër historik i veprimtarive patriotike të shqiptarëve në Amerikë. Si revistë fetare-kombëtare, “Përpjekja e Jonë” organ i Qendrës Islame Shqiptaro-Amerikane për shtetet New York e New Jersey, ka luajtur një rol specifik për mbajtjen gjallë të kauzës kombëtare te shqiptarët e Amerikës.

New York, 2 Janar 2024 – Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra përshëndet liberalizimin e vizave për qytetarët e Republikës së Kosovës me shtetet e Bashkimit Europian. Kjo është një ditë e veçantë dhe e gëzuar për çdo shqiptar. Kjo arritje e merituar e qytetarëve të Kosovës dëshmon punën e vazhdueshme transformuese dhe reformat e fuqishme shtetërore të institucioneve në Kosovë. Kosova ka qenë historikisht pro perëndimore dhe liberalizimi i vizave e afron Kosovën më afër familjes europiane.

Liberalizimi i vizave është një ngjarje e jashtëzakonshme për kombin tonë jo vetëm se tregon aspiratën shekullore pro perëndimore, pro amerikane, pro atlantike por sjell një zhvillim të fuqishëm ekonomik, konsolidim të institucioneve, vazhdimësi të reformave, demokraci aktive, shtet të fortë e qytetarë me mundësi të jashtëzakonshme për të ardhmen e tyre.

Shpresojmë që Kosova të jetë sa më shpejt anëtare e NATO-s dhe Bashkimit Europian.

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra do të vazhdojë bashkëpunimin e ngushtë me institucionet e Republikës së Kosovës dhe kurdoherë do të jetë në mbështetje të interesit të kombit, çështjes kombëtare dhe qytetarëve shqiptarë në Kosovë, Shqipëri dhe viset e tjera etnike.

Me gëzim të veçantë

Kryetari i Vatrës

Elmi Berisha

Vëllezër dhe motra,

Zonja dhe zotërinjë,

Vatrane dhe vatranë,

Të dashur bashkëkombas,

Më lejoni që në emrin tim dhe të strukturave udhëheqëse të Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”, të ju uroj Vitin e Ri 2024, duke ju dëshiruar shëndet të plotë, mirëqenie familjare, harmoni dhe suksese të pa fund në të gjitha fushat e jetës.

Si organizata më e vjetër e kombit tonë në tokën e bekuar të SHBA-ve, po e përmbyllim këtë vit me angazhime dhe aktivitetet të shumta si në rrafshin krijues, kulturor, shkencor, afirmativ por edhe politik dhe diplomatik në interes të kombit tonë.

Gjatë këtij viti kemi pritur dhjetra delegacione të shtetarëve nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia Veriore dhe trevat etnike nga Mali i Zi dhe Lugina e Preshevës. Vizita të Presidentëve, Kryeparlamentarëve, Kryeministrave, Ministra të dikastereve të ndryshme, Deputetë, Kryetar komunash, krijues, artist, shkrimtar, akademik dhe publicist të shquar vizituan selinë e “VATRËS” dhe zhvilluan aktivitetet e tyre në bashkpunim dhe asistencë të gjithanshme nga shtëpia e jonë më e vjetër dhe gjithmonë me dyer të hapura në interesin kombëtar.

“VATRA” në vitin që po e lëmë pas ishte shumë aktive në Vashington, Nju Jork, kudo që kërkohej nevoja dhe flitej për Shqipërinë, Kosovën apo viset tjera etnike shqiptare. Ndjehem krenar që ishim pjesë e këtyre takimeve dhe kontribuam shumë aty ku diskutohej për çështje të rëndësishme për perspektivën e trojeve etnike dhe brezave që vijnë.

Të dashur bashkëkombas,

Në vitin që po lëmë pas bashkë me bashkëpuntorët e mij kam bërë disa vizita të rëndësishme në Tiranë, Prishtinë, Shkup dhe trojet e tjera etnike. Kemi nënshkruar Memorandume Bashkpunimi, Marrëveshje të karakterit shkencor dhe hulumtues por kemi qenë edhe pjesë e organizimit të eventeve me rëndësi kombëtare në bashkpunim me institucionet shtetërore, akademike dhe universitare në Tiranë dhe Prishtinë. Kulmi i vizitave jashtë SHBA-ve ishte vizita në Selinë e Shënjtë në Vatikan dhe takimi me Atin e Shënjtë Papa Françesku që ishte nderë dhe privilegj i veçantë për mua, “VATRËN” por edhe një mirënjohje për të gjithë shqiptarët e Amerikës.

Gëzuar për shumë mote,

Kryetari i Federatës Panshqiptare të Amerikës “VATRA”,

Dr. Elmi Berisha

Dr. Paulin Marku/

Federata Pan-shqiptare e Amerikës “Vatra” u themelua në vitin 1912 falë bashkëpunimit të disa intelektualëve shqiptarë për  bashkimin e disa shoqërive shqiptare nën ombrellën e një Federate Pan-Shqiptare të Amerikës. Që nga themelimi i saj, e në vazhdim zgjeroi veprimtarinë atdhetare në mbështetje të çështjes kombëtare shqiptare. Federata “Vatra” ishte e interesuar dhe i ndoqi me interes të madh Konferencën e Londrës dhe të Parisit si dhe nuk rreshti për të dhënë kontributin e saj dhe për të ndriçuar shqiptarët dhe të huajt që të përkrahej kauza shqiptare. Në konferencën e Londrës (1913) dërgoi në Evropë përfaqësues të vetin që të merrte kontakte me diplomate, politikan dhe me shtypin e kohës. Situata politike në Shqipëri ndiqej vazhdimisht me interes nga vatranët dhe me përpjekje të vazhdueshme për të bashkëpunuar për atdheun.

Nisma e vitit 1917 për mbledhjen e fondeve në mërgatën e Amerikës ishte një gur themeli në vendosmëri të plotë të harmonizimit të veprimtarive patriotike. Kol Tromara ishte kryetar i Vatrës. Ai i drejtohen të gjitha shoqërive shqiptare në Amerikë një thirrje për të kontribuar në fondin për shpëtimin e Shqipërisë. Letra mban datën 21 maj 1917, Boston “Letër qarkore për të gjithë Degët e Federatës dhe për të gjithë shoqëritë shqiptare fshatare, fetare e patriotike”, nga ku i drejtohej shqiptareve dhe informonte se vendimi i komisionit u mbyll me sukses dhe u arrit në përfundim që e diela, më 3 qershor 1917, të emërohet Dita e Shpëtimit të Shqipërisë dhe ftonte të gjithë shqiptaret të ndihmojnë me krejt forcën e tyre që të mblidhen një shumë prej 40.000 dollarësh, që do të përdoren për shpëtimin e atdheut. Dokumenti i kryetarit Kol Tromara shpjegonte mënyrën si do të administrohen të hollat e mbledhura nga iniciativa e Vatres. Ai pohonte se në kuvend do të diskutohen të gjitha çështjet që janë të lidhura me gjendjen në atdhe dhe mënyra si do të investohen të hollat e mbledhura. Qëllimi kryesorë ishte “për të mbrojtur të drejtat tona, për të fituar një Shqipëri të lirë dhe të madhe, për të organizuar atdhenë tonë pas çlirimin”.  

Mbledhja e 20 maj 1917 u hap pas dreke dhe u lexuan raportet e mbërritura në adresë të Vatrës. E para që u lexua para të pranishmëve ishte raporti i Mehmet Bej Konicës. Pastaj vijoi leximi i letrës së dr. Mihal Turtulli dhe dhurata e tij monetare, si nisje e një arke për të përmbajtur një komitet sipas propozimit të delegatëve. 

Komisioni mirëpriti raportet e dërguara dhe shprehu falënderim për dhuratën monetare. U hapen bisedimet për detyrën që kanë shqiptarët e Amerikës përpara atdheut në një kohë mjaft kritike që gjendej Shqipëria.

Vendimi i mbledhjes ishte sa më poshtë vijon, Botuar në Kalendarin e Vatrës të motit 1918, Federata Pan-Shqiptare “Vatra” e Amerikës. E editoi Për. At Fan S. Noli, Boston, Mas: Shtypur në shtypshkronjën e gazetës  “Dielli”, 1918, f. 62.

1. Të caktohet e diela, 3 qershor, si dita e shpëtimit të Shqipërisë, për të mbledhur shumën prej 40.000 dollarësh të këshilluar prej dr. Mihal Turtullit.
2. Të ftohen të gjitha Degët e Federatës me anëtarët e tyre, të gjitha shoqëritë shqiptare të veçanta, të gjitha shoqëritë fetare kombëtare dhe gjithë shqiptarët, të organizojnë mbledhje këtë ditë dhe të japin ndihmë e tyre sa më të madhe për shpëtimin e atdheut.
3. Të ftohen të gjitha gazetat dhe rivistat shqipe të bashkëpunojnë për të mbaruar këtë vepër e cila do t’i nderojnë në syt’ e botës dhe në syt e Shqipërisë atdhetarët e Amerikës dhe do t’u japë një vend në historinë e Përlindjes kombëtare.
4. T’u lutemi atdhetarëve tanë të ndihmojnë me 10$ e sipër, në duam që të mblidhet shuma e këshilluar prej dr. Turtullit, dhe të bëhet një punë me të vërtetë serioze me rëndësi.
5. Pikat kryesore të programit me të cilin do të organizohet dhe do të veprojnë Komiteti i Shpëtimit të Shqipërisë janë këto:
6. Hëpërhë, delegati ynë Mehmed Bej Konica, me bashkëpunim e dr. Turtullit, të marrin masa për të organizuar këtë komitet në bashkëpunim me shqiptarët e Amerikës.
7. Si shokë të delegatit tonë, të propozohen për votim në kuvend disa atdhetarë të provuar dhe të zotë.
8. Puna e komitetit do të  jetë të sigurojnë një Shqipëri me kufirit e saj etnografikë në Konferencën e Paqes dhe, pas paqes, të organizojnë një parti kombëtare për të mbrojtur atdhenë nga antikombëtarët dhe reaksionarët e brendshëm.
9. Hollësitë e organizimit si dhe pjesëtarët e komitetit të shtrohen dhe të vendosen në kuvendin e afërm.
10. U vendos që këto rezoluta t’i telegrafohen delegatit tonë me anën e z.  Aubrey Herbert.
11. U lutemi të gjithë atdhetarëve të vënë tërë forcën e tyre që të dalim faqebardhë.

Kryetari, Kol Tromara                             Kontrollorët: Emin Bilibashi,

 Sekretari, Loni Kristo                           Xhevat  Haxhi, Aqif Përmeti, Fan S. Noli

Një artikull i Bahri Omarit shkruan për ditën e 3 qershorit 1917 e cila hyri në historinë si dita e shpëtimit të Shqipërisë, shkruante më 23 maj 1917 sa më poshtë: “Shqiptarët e Amerikës janë shpresat e Shqipërisë e cila, në lëngim dhe me vuajtje, pret një ndihmë, një ilaç të fortë nga djemtë e saj që të fitojnë shëndetin e duhur. S’ka njeri të ketë guximin t’ua mohojnë theroritë shqiptarëve të Amerikës. Po koha është e kritikueshme dhe, përveç ndihmave që kemi bërë, është nevoja për një ndihmë si ajo që na propozojnë të mëdhenjtë tanë dhe na e parashtron Komisioni i “Vatrës”. Ndihma që do të bëjmë këtë radhë është e lidhur drejt për drejt me shpëtimin e Shqipërisë dhe prandaj komisioni vendosi t’a quajnë të dielën 3 qershor që u caktua për këtë qëllim “Dita e shpëtimit të Shqipërisë”.

Nuk do të ketë shqiptar, besojmë, që të mos ketë rrotulluar në përfytyruar e tij ëndrra të bukura të ëmbla atdhesore, se si të ishte i pasur dhe t’i jepte më të shumën e pasurisë së tij për shpëtimin dhe lulëzimin e Shqipërisë. 

Çdo atdhetar e ka përfytyruar doemos ëndrrën e tij, të cilën ndofta e quante të parealizuar nga pikëpamja personale. Po nga pikëpamja shoqërore nuk është kurrë një gjë e parealizuar; një tok që nuk mund t’a bëjnë një dorë, e mbarojnë me njëherë duar të shumta. Detyra dhe nderi që na ka varur më qafë Shqipëria neve të Amerikës, është se përbëjmë një shumicë të madhe, ku mund t’a përballim çdo therori.

Shqiptarë! 

Ne duam në këto çaste kritike të lozim rolin e madh historik që kemi për barë, le t’a bëjmë, si e bënë patriotët francezë, duke zbrazur qeset tona për hir të atdheut; le të japim edhe neve si kundër dhanë francezët unazat dhe sahatet e vyera. 

Neve as na prish as na ndreq, ose një javë ose dy, qoftë edhe një muaj rogë; po Shqipëria me të përmbledhurit e atyre ndihmave nga çdo atdhetar, do të shohë një fitim të madh, do t’i bëjnë ballë çdo rreziku. Nga financa varet çdo gjë.

Të përpiqemi me gjithë fuqi të mbledhim fishekë për t’u bërë ballë armiqve të kombit si të jashtmëve ashtu edhe të brendshmëve.

Të japim shqiptarë! Të japim që të marrim Shqipërinë!(Kalendari i Vatrës i motit 1918. E botoi Federata Pan-Shqiptare “Vatra” e Amerikës. E editoi i Për. At Fan S. Noli, Boston, Mas: Shtypur në shtypshkronjën e gazetës  “Dielli”, 1918, f.65-66.) Bahri Omari.

Fushata e mbledhjes së fondeve ishte për lobimin e mbrojtjes së kauzës shqiptare. Por sipas materialeve të kohës rezulton se thirrje e kuvendit të 3 qershorit 1917 ishte deleguar në të gjithë Amerikën kudo kishte komunitet shqiptar. Kuvendi i Federatës “Vatra” e shpallte këtë thirrje të gjithë Degëve, kolonive, shoqërive kombëtare, fetare dhe fshatare dhe gjithë shqiptarëve. Citoj dokumentin e botuar nga “Vatra” në gazetën “Dielli”, 1918 ““Shqipëria është rrethuar prej armiqsh që duan t’a copëtojnë. Shpëtimin e saj e pret vetëm nga bijtë’ e saj fisnikë të Amerikës. Asnjë i huaj s’mund të na i japë lirinë dhe independencën, të cilat duhet t’i fitojmë me duart tonë, me djersën tonë, me gjakun tonë dhe me delegatët tanë të zgjedhur lirisht me zërin e popullit. Ndihi pra të gjithë me sa mundni e me sa nuk mundni. 

Mos dëgjoni fjalët e gabuara të njërit a të tjetrit, po dëgjoni zërin e delegatëve tuaj të besuar që dërguat në Kuvendin e Federatës suaj të madhe. 

I pamë punët e delegatit tonë Mehmed Bej Konica; i gjetëm të mira me një zë dhe prapë me një zë vendosmë t’i japim dy shokë të tjerë, dr. Turtulli dhe Nikoll Kasneci. Jemi të bindur që këta delegatë do  të bëjnë detyrën e tyre po t’u japim armë të mira edhe sa t’u duhen.

Ndihmoni pra pa kursyer që të shpëtojmë Shqipërinë nga mjerimet dhe t’a trashëgojmë për veten tonë dhe për bijtë tanë, dhen’ e lavdëruar të Skënderbeut. Jepni qesen dhe shpirtin për Shqipërinë’ e lirë dhe të madhe, o burrani!

Chairman-i, Hasan Bitincka.

Sekretari, Ndreko Stavro

Komisioni: Kol Tromara, Loni Kristo, Fan S. Noli, Xhevat Harxhi, Aqif Përmeti, Emin Bilibashi.

Delegatët: Bahri Omari, Kostaq Leçishti, Mina Grameno, Spiro K. Lubonja, Josif Pani, Iljas J. Përmeti, Stire Luka, Shefki Aliko, Mustafa S. Leshnja, D. J. Tushemishti, Foto Dukati, Koto Trebicka, Vangjel Spiro, Qani Bilishti, Sadik Duro, Misto Papa, Vangjel Miller, Duro Tabaku, Niço V. Grabocka, Marko Adams, Veli Hashorva, Matto Tasi, George Luarasi, Anglelo Sotir, Kol Rodhe, Stadhi Suli, Hajrulla Starja, Maliq Picari, Lambi Kreshpani, Andrea Kristo, Shefqet Frashëri, S. Blushi, Kostë Çekrezi, Adem Vishovica, Faik Babani.” (Kalendari i Vatrës i motit 1918. E botoi Federata Pan-Shqiptare “Vatra” e Amerikës. E editoi i Për. At Fan S. Noli, Boston, Mas: Shtypur në shtypshkronjën e gazetës  “Dielli”, 1918, f.68.)

Shqiptarët e diasporës iu përgjigjën pozitivisht kërkesës së Vatres për të mbledhur të holla për Çështjen Kombëtare Shqiptare. Ata shfaqeshin të interesuar për të dhënë kontributin e tyre financiar. Sipas gazetës “Dielli” çdo atdhetarë që dëshironte të ndihmonte duhet që kuota e pjesëmarrjes të fillonte me 10 $ e sipër, në mënyrë që të realizohet me sukses qëllimi i tyre. 

Në letrën e dr. Turtullit, botuar në gazetën “Dielli”, maj 1917, shkrimi i tij hapej me titullin “Çlirimi dhe e ardhmja e Shqipërisë varet nga shqiptarët e Amerikës”. Shkrimi i tij ishte mjaft frymëzues dhe flet me konsideratë të madhe për shqiptaret e Amerikës, citoj: Perëndia na zgjodhi ne, shqiptarët e Amerikës, si shpëtimtarë të Shqipërisë. Shqipëria e pret shpëtimin dhe sigurimin e saj nga ne”. Ai shtonte se duhet të dërgohen delegatë në Evrope për të mbrojtur të drejtat kombëtare.  Delegatët duhet të merrnin pjese në konferencën e Paqes dhe të kërkonin një Shqipëri të lire me kufijtë e saj etnografikë. Por, për të nisur këtë proces kërkohej para, ku sipas dr. Turtullit duhej 40.000 dhe ai do të e ishte një nder ta që do të jepte edhe ndihma monetare për këtë nismë.

Kur komisioni i “Vatres” lexoi letrën e dr. Turtullit dhe mori ndihmën financiare dërduar nga ai, të gjithë u mallëngjye dhe iu përgjigjën një zëri: “Në qoftë se Shqipëria na kërkon 40.000 dollarë për shpëtimin e saj, do të përpiqemi t’i mbledhim këto pará dhe do të nisim pa humbur kohë që sot! Kështu e do nderi dhe detyra e shqiptarëve të Amerikës”.  Mbahu nëno mos ki frikë

Se ke djemtë n’Amerikë!

“Në qoftë se fati i saj varet nga ne, Shqipëria do të çlirohet e do të trashëgohet”. (Shkrimi i referohet gazetës “Dielli” 1918, f.63-65)  

Ne relacionin e Komandës së ushtrisë italiane, drejtuar Ministrisë së Punëve të Jashtme, Romë, 12 gusht 1917, Ushtria M. Italiane – Komanda e Lartë – Shërbimet e informacionit – Seksioni “R” Nr. 7392/S i prot. Tepër rezervat përshkruhet aktiviteti i shqiptareve të Amerikës. Në vijim të materialit informonte se shqipët e Amerikës për qëllime të çështjes kombëtare duan të dërgojnë një delegat në Konferencën e Paqes dhe kanë mbledhur një shumë prej 40.000 dollarësh vullnetarisht. (Ministero degli Affari Esteri, Archivio degli affari politici, Serie ordinaroi e di gabinetto (1915-1918), Albania Pacco 1, në dokumentet “Vatra dhe shqiptarët në Amerikë”, Dokumente historike I, 1912-1944, Beqir Meta, Hasan Bello, Prishtinë 2022.

Dr. Dritan Demiraj/

Me qëllim që të analizojmë me sukses situatën e sigurisë në veri të Dardanisë, duhet të analizojmë disa nga faktorët kryesorë demografikë, gjeografikë, politikë, diplomatikë dhe ushtarakë të cilët ndikojnë në këtë krizë. 

Në muajin shtator të vitit 2021, vendosjes së reciprocitetit për vendosjen e targave të përkohshme për serbët të cilët futen në Kosovë, Serbia iu përgjigj me provokime, bllokime rrugësh, sulme me armë kundër forcave të policisë së Kosovës, etj duke urdhëruar strukturat e saj paralele të cilat organizohen, financohen dhe drejtohen nga shërbimet serbe të sigurisë në bashkëpunim me agjensitë ruse të inteligjencës.  

Në këtë rajon të Kosovës, sulmet e strukturave paralele serbe të ekzekutuara ditët e fundit me përfshirjen edhe të agjentëve rusë të grupit ‘Wagner’, kanë qëlluar drejtëpërsërdrejti kundër forcave të policisë së Kosovës në Liqenin e Ujmanit, kanë bllokuar rrugët në vendkalimet kufitare zyrtare në Jarinje dhe Bërnjak, kanë ekzekutuar gjashtë sulme me armë gjatë muajit prill të vitit 2021, etj duke treguar qartazi se pas këtyre incidenteve qëndron Beogradi dhe Rusia, të cilët kërkojnë të vështirësojnë sa më shumë situatën në këtë rajon tashmë që vazhdon pushtimi ushtarak Rus në Ukrainë. 

Në datën 7 gusht 2022, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm serb Gjenerali Milan Mojsiloviç së bashku me drejtuesit kryesorë të komandave të tjera ushtarake vizituan njësitë e xhandarmarisë dhe të njësive të armatosura serbe në zonën kufitare tokësore me Dardaninë, konkretisht bazat ushtarake “Tabalije” dhe “Rudnica” dhe aftësitë e tyre operacionale për të reaguar sa më shpejtë në rast nevoje. Në këtë këndëvështrim, gjykoj se në këtë krizë ka rëndësi studimi i faktorit demografik në këtë rajon.

1. Faktori demografik.

Në pjesën veriore të Kosovës jetojnë shumë pak serbë. Ata në vazhdimësi e kanë refuzuar regjistrimin për të vetmen arsye se dalin më pak se 30.000 qytetarë. Në qytetin e Mitrovicës ndodhet një universitet i cili frekuentohet nga studentë nga Serbia, për të vetmen arsye se diplomat merren me lehtësi. Qyteti më i afërt në Serbi nga Mitrovica është qyteti i Kraljevas rreth 150 km i cili është qytet në “zhdukje” për shkak të largimit të madh të popullsisë serbe jashtë vendit. 

Në pjesën e Gjilanit, Novobrdos, Kamenicës, Vitisë, Lipjanit, Prishtinës dhe Shterpcës jetojnë më tepër se 100.000 qytetarë serbë, por Serbia nuk shqetësohet shumë për ta. Në fakt, muajt e fundit Serbia i ka shtuar forcat e saj në kufirin e Kosovës në pjesën e Gjilanit, Vitisë, Kamenicës dhe Podujevës. Ky në fakt është një mashtrim dhe tërheqje vëmendje, sepse objektivi i tyre përfundimtar është marrja e kontrollit në veriun e Kosovës. 

Shpesh herë vendime të tilla janë mbështetur nga deklaratat e Ministrit të Jashtëm Rus Sergei Lavrov dhe zëdhënesës së tij Maria Zakarova, të cilët kanë deklaruar se: “Atje ku ka popullsi serbe nuk duhet të ketë prezencë shqiptarësh”, pra haptazi pasi dështuan në marrjen e pushtetit gjatë zgjedhjeve në Malin e Zi, në Bosnjë-Hercegovinë dhe në Kroaci, serbët vazhdojnë të insistojnë për mundësinë e zgjerimit të territoreve nëpërmjet shkëmbimit të tyre, krijimit të Asociacioni i komunave me shumicë serbe (Zajednica), zgjerimit të influencës sërbe në rajonin  e Ballkanit me zgjerimin e nismave ekonomike.   

2. Faktori gjeostrategjik i Kopaonikut, parë nga aspekti i luftës elektronike, sinjaleve dhe telekomunikacionit.

Duke marrë parasysh rëndësinë strategjike të bjeshkëve të Kopaonikut (pasuritë nëntokësore, pikat strategjike të telekomunikacionit, lartësinë e Ravna Goras, etj), kërkesave të vazhdueshme të Serbisë dhe dakortësimit të tyre me ‘miqtë’ e tyre shqiptarë për ndryshimin e kufirit, qasjen e ndryshme ndaj serbëve që jetojnë në pjesën veriore dhe shtetasve të cilët jetojnë në brendësi të Republikës së Dardanisë, në prapavijë qëllimi strategjik i Serbisë është ndryshimi i vijës kufitare.

Siç e dimë edhe nga historia e kaluar, kur Serbia nuk ka interes strategjik nuk lëshon pe. Por në mënyrë të heshtur në prapavijë nëpërmjet “metodave serbe„ nën drejtimin e lidershipit të tyre “perëndimor“ do të vazhdojnë të tentojnë të përfitojë sa më shumë të jetë e mundur. Psh në vitin 2007, Serbia dërgoi për vizitë zyrtare në SHBA shefin e tyre të shtabit të ushtrisë serbe Gjeneralin Ponosh, i cili gjatë takimeve me autoritetet e sigurisë amerikane kërkoi që ta mbështesnin që maja e Kopaonikut t‘i takonte Serbisë.

Në vijim duhet bërë një analizë për rëndësinë që kjo majë sa i përket Luftës Elektronike, Sinjaleve dhe Telekomunikacionit, të cilat në gjykimin tim më shumë se Serbisë mund t‘i shërbejnë Federatës Ruse. 

Në këtë majë (si në foton e publikuar) është vendosur një radar me rreze të mesme operacionale rreth 400 km. Ky radar u shkatërrua nga aviacioni amerikan në vitin 1999. Por në atë kohë u shkatërrua vetëm kupola e radarit, sepse nëpërmjet një ashensori ai ndodhej thellë në tokë. Para disa vitesh Serbia kërkoi që të kontrollonte hapësirën ajrore të Kosovës, për kontrollin e qarkullimit të aviacionit civil, kërkesë e cila u refuzua nga NATO, duke mos lejuar aktivizimin i këtij radari. 

Serbët nuk hoqën dorë nga kjo ide, sepse në atë kohë vetëm nga kontrolli i hapësirës ajrore të Kosovës ata fitonin një sasi prej 13 milionë euro në vit dhe në të njëjtën kohë serbët planizuan të ndërtonin në bjeshkën Besna Kobila në afërsi të Vranjës një bazë tjetër radarësh për qëllim ushtarake dhe inteligjente.

Si përfundim, marrja e kontrollit të majës së Ravna Goras, do t’i mundësonte serbëve dhe rusëve vendosjen dhe instalimin e radarëve të fuqishëm të luftës elektronike (EW) dhe pajisjeve të tjera moderne ruse të zbulimit elektronik (ELINT) të afta që të kontrollinin sinjalet telefonike por jo vetëm në katër vende të NATO-s Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut, Shqipëri dhe deri në Greqi.

Foto të vijës kufitare dhe pozicionit gjeografik të qendrës telekomunikimit. 

3. Liqeni  i Gazivodës ( Ujmanit).  

Liqeni i Gazivodës është liqeni më i madh në Kosovë. Ai ka një sipërfaqe prej 11.9 km² nga të cilat 9.2 km² i përkasin Republikës së Dardanisë dhe vetëm 2.7 km² Serbisë. Ky liqen furnizon me ujë të pishëm qytetet: Mitrovicë, Vushtrri, Obiliq por në të ardhmen edhe qyteti i Prishtinës të mund të furnizohet nga ky liqen. Termocentralet Kosova A dhe Kosova B furnizohen me ujë po ashtu nga ky liqen artificial. Ekzistenca e këtij liqeni është shumë i rëndësishëm për mbijetesën e banorëve të këtyre qyteteve, për zhvillimin industrial dhe bujqësor të Dardanisë. Pa shfrytëzimin me ujë nga ky liqen, termocentralet mbyllen dhe Kosova mbetet pa energji elektrike. 

   Liqeni i Gazivodes. 

4. Faktori ekonomik.

Në shtesë sa më lartë, në këtë rajon ekzistojnë pasuritë e jashtëzakonshme të pasurive minerale, të cilat gjenden në pjesën veriore të Dardanisë dhe janë vlerësuar në mbi 200 miliardë Euro. Në këtë rajon gjenden me shumicë mineralet qymyrguri, plumb, zink, argjend, ar dhe shumë minerale të  tjera. Këto pasuri përrallore padyshim që i lënë pa gjumë mercenarët serbë dhe bashkëpunëtorët e tyre shqiptarfolës. 

5. Faktori ushtarak. 

Në Serbi ndodhet baza rajonale e Sputnikut në Beograd, në ministrinë serbe të mbrojtjes ndodhet zyra e përfaqësisë së MM ruse, ndërkohë në Nish rreth 160 km ndodhet ‘Qëndra Humanitare’ e Rusisë, e cila vepron në mënyrë të fshehtë në të cilën punojnë shumë agjentë të shërbimeve sekrete të sigurisë FSB, GRU dhe SVR, misioni të cilëve është grumbullimi i informacioneve për vendet në rajonin e Ballkanit Perëndimor.   

Por agresiviteti i shfaqur gjatë ditëve të fundit nga Serbia, nuk është asgjë tjetër më shumë sesa vazhdimi i një plani të qartë 20 vjeçar, ku vetëm në kufirin me Kosovën janë ndërtuar dhe dislokuar 48 baza operative ushtarake, nga të cilat 28 janë të ushtrisë dhe 20 të xhandarmarisë. Këto baza kanë filluar të ndërtohen që nga muaji gusht 2001, nën asistencën informative të Rusisë dhe të shërbimeve të saj të sigurisë FSB, SVR dhe GRU. Bashkëpunimi i Rusisë me Serbinë shfaqet edhe tek grupi i miqësisë Serbi-Rusi, ku nga 250 anëtarë të Parlamentit serb 151 prej tyre janë pjesë e këtij grupi.  

Serbia për momentin i ka pozicionuar forcat e saj përgjatë kufirit me Republikën e Dardanisë. Forca kryesore e cila patrullon kufirin janë efektivët e Brigadës së Xhandarmarisë. Brigada e xhandarmarisë serbe përbëhet nga 4 batalione. Batalioni katërt psh përbëhet nga shumë pjestarë të forcave speciale ‘Kobra’, njësi anti-terroriste dhe një forcë elitë policore. 

Këto janë forcat të cilat ruajnë dhe patrullojnë kufirin me Dardaninë. Patrullimet e tyre realizohen 24 orë në ditë dhe realizohen nga efektivë prej katër personash të armatosur: Dy persona të pajisur me automatik AK-47 model i përmirësuar serb, i treti me automatik/mitraloz prodhin serb model M-84  kalibër 7.62 x 54 mm dhe personi i katërt me sniper ‘Crna Strela’ prodhim serb kalibër 12.7 mm ose M-76 7.92 x 57 mm.  

Harta kufitare në Veri-Lindje të Dardanisë. 

KFOR-i ka një prani të dobët në Veri të Dardanisë. 

Përgjithësisht Republika e Dardanisë kontrollohet nga trupat e KFOR-it nga ajri me dron dhe më rradhë me helikopter. Duhet theksuar se prania e tyre me mjete ushtarake dhe me ushtarë në veri është shumë e vogël, pavarësisht sasisë prej 4000 forcash të dislokuara në vend. 

Në Veri të Kosovës ndodhen dy vendkalime kufitare zyrtare, Jarinje (Gate-1) dhe Bërnjak (Gate-31). Nga Jarinje (Gate-1) trupat e KFOR-it janë tërhequr tërësisht dhe për momentin ndodhen prapa Leposaviqit në Camp Notting-Hill, por aty ka pak mjete ushtarake dhe pak ushtarë. 

Pika kufitare në mes Novi Pazarit dhe Banjska nuk ruhet nga askush. Më herët kjo zonë është kontrolluar nga trupat e KFOR-it dhe është lejuar transporti i automjeteve deri 3.5 ton. 

Në Gate-31 në Bërnjak është i pozicionuar KFOR-i dhe policia e Dardanisë. Ky vendkalim është shumë pak i rëndësishëm dhe i qarkullueshëm. Nga Gate-31 deri në Zubin Potok nga ana e kufirit me Serbinë, ndodhen shumë vendkalime ilegale që askush nuk i kontrollon. 

      Bazat e KFOR-it në Rajonin e Mitrovicës

Bernjak-Gate-31	40° 57′ 40.06”	20° 32′ 56.64”
Camp Notting-Hill	43° 04′ 49.61”	20° 48′ 43.60”
Camp Novo Selo	42° 47′ 06.61”	21° 01′ 55.97”