Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

I HUAJ NË VËNDIN TËND

by

NJË  JETË  NË  DIKTATURË/

(Kujtime të një “armiku të klasës”)/

  “Ktu vaji e trishtimi/

Veç ndihet ndër shpija/

Ktu ndihet tingllimi /

I hekrave të mija/

E gjama e nji të shkreti/

Qi bjen vala e detit.”/

NDRE  MJEDA /

I HUAJ NË VËNDIN TËND/

Tani më duhej të ballafaqohesha me punën e krahut. Isha i dobët nga trupi, por vullneti nuk më mungonte. Babai punonte në ofiçinën e fermës si tornitor. Puna e tij e ndershme dhe cilësore vlerësohej nga eprorët e tij, nëpërmjet të cilëve munda të gjej një vend pune në Investimin e fermës si puntor ndërtimi, për të mos qenë puntor bujqësie. Aty kisha shokët e mij, moshatarë ose më të rritur, me të cilët na bashkonte rruga e gjatë e vuajtjeve të përbashkëta, privacionet, dëshirat e pasendërtuara, miqësia e sinqertë…

Mbas disa muajsh, së bashku me prindërit, un shkova përsëri në sektorin e Plukut, gjithmonë familjarisht në gjëndje interrnimi. Tashmë jeta kishte pak ndryshime; ditët, muajt, vitet kalonin të njëjtë. Format e luftës së klasave, që peshonin mbi ne, ishin nga më të ndryshmet. Ato shfaqeshin dhe në banesën e pamjaftueshme, gjë që nuk u zgjidh kurrë në jetën time dyzeteshtatë vjeçare. Kam jetuar gjithmonë në kasolle të ndërtuara vetë me kallama e baltë. Kam fjetur tre vjet në dhomën e beqarëve, mbasi kishim vetëm një dhomë, në të cilën flinin prindërit, hanim, rrinim, prisnim ndonjë mik të rrallë që kujtohej të vinte. Një tjetër formë ishte veçimi, trysnia mbi ata që na rrethonin për të mos marrë e dhënë me ne, një racizëm para të cilit Soveto nuk vlen për t’u përmendur. Sa e sa njerëz paguheshin për të “vigjëluar” jetën tonë, kush vinte, kush na fliste, kush na përshëndeste, kush na bënte ndonjë të mirë. 

T’a  ndjesh veten të huaj në Vëndin tënd, pa i bërë të keqe askujt, është një gjëndje që nuk ja uroj asnjërit në botë. E tillë ishte gjëndja jonë që zvarrisej kështu me dhjetra vite, me batica e zbatica, simbas tekave të “Zeusit”. Dallimi, urrejtja, pabesia mbilleshin e kultivoheshin në të gjitha drejtimet, kudo, në rrethin shoqëror, por dhe në farefisni, brenda familjes, deri në ndërhyrjet në marrëdhëniet dashurore. Ne nuk kishim të drejtën të dashuronim vajza  me tjetër origjinë shoqërore e as të mendonim të lidhnim jetën me to. “Aristokracia” komuniste e pushkës kishte huajtur nga simotrat e saj të shpatës  mendësinë e ruajtjes së kastës nga përzierja e gjakut. Rastet e pakta të thyerjes së këtij ligji “madhor” të Enver Hoxhës kishin pasojat e tyre me shkëputjen përgjithmonë të prindërve nga fëmijët. Sa tragjedi të heshtura ka shkaktuar në Vendin tonë kjo mënyrë veprimi, sa plagë ende të pambyllura në shpirtërat e djemve e vajzave që shihnin dhunën e regjimit të diktonte, nëpërmjet trysnisë së saj, ligjet e zemrës… 

Mbas dy vitesh interrnimi, papritmas, m’u hoq kjo masë. Kur m’u komunikua zyrtarisht kjo gjë, emrit tim i ishte shtuar një “i”mbrapa që i ndryshonte seksin. Ndofta ndonjë shpirtmirë në ata organe të dhunës, mund të ketë menduar t’i japë “liri” një vajze nëntëmbëdhjetë vjeçare, që i ka prindërit me masa interrnimi. Kështu un rastësisht u gjenda formalisht jashtë rrethit të shokëve të mij, të cilët masën e interrnimit e mbajtën dhe për disa pesëvjeçarë pa shkëputje, ndërsa un do të takohesha  përsëri me të, por për këtë do të flas më vonë.

Gjysma e dytë e viteve gjashtëdhjetë solli acarime të mëtejshme të luftës së klasave. U kopjuan të gjitha marrëzirat e të ashtuquajturit Revolucion kultural kinez, si dalja para kolektivave për të paraqitur biografinë, fletë-rrufetë, dacibaot shqiptare, ku teorikisht ”cilido pa frikë e me shkronja të mëdha mund të shkruajë ç’mendon ai për punën dhe për njerëzit.”. U dha kushtrimi për prishjen e kishave e të xhamive, një veprim barbar, i pashembullt në shoqërinë moderne, me pasoja shkatërrimtare për botën shpirtërore të shqiptarëve e për prishjen  e vlerave kulturore e artistike që qëndronin në objektet e kultit. U fol me të madhe për luftën kundër Kanunit, duke i hequr kështu themelin e disa prej traditave e ligjeve morale, që kishin qeverisur këtë popull prej shekujsh të gjatë. U lakua shumë “emancipimi” i femrës shqiptare, për t’a futur plotësisht në ingranazhet marramendëse të një ideje, në dukje përparimtare, që e ngarkonte aqë shumë sa të meritonte përcaktimin “skllave e shoqërisë moderne “. “Heroizmi“ popullor, i mishëruar në figura qesharake si Fuat Çela, u propagandua me art, duke vënë në shërbim dhe artin zyrtar, për të krijuar një brez të tërë skllevërish,  të aftë vetëm të punonin si kafshë për shtetin, mbasi vetëm aty do të gjenin “lumturinë”. Kanalizimi i të gjitha dëshirave e interesave të rinisë tek puna përbënte thelbin e strategjisë së krijimit të “njeriut të ri” që duhej të ishte një robot në trurin e të cilit të ishin vetëm “veprat” e Enver Hoxhës. Përpjekja për të ndryshuar natyrën njerëzore nëpërmjet dhunës e ligjeve të saj, nuk mund të kishte tjetër përfundim veç dështimit, e nuk mund të vërtetonte më mirë marrëzinë e autorëve të saj.

Në bllokun Lindor lulëzonte teoria e “sovranitetit të kufizuar” të Brezhnjevit, më vonë u sulmua Çekosllovakia e Shqipëria doli nga Traktati i Varshavës. Në Kinë vazhdonte anarkia e pasojat ndiheshin dhe këtu. U krijua një atmosferë e nderë, në të cilën u shtua puna e hafijeve, që përpiqeshin të kapnin copa bisedash për t’i regjistruar në dosjet vetiake të arkivave të Sigurimit, në pritje të proçeseve të panumurta për agjitacion e propagandë të viteve shtatëdhjetë.

Në këtë kohë, në vitet 1967-1969 kreva shërbimin ushtarak. U mobilizuam për të plotësuar porosinë e Partisë: “T’u qepemi kodrave e maleve t’i bëjmë ato pjellore si fushat”. U caktova me shërbim në efektivin e NBU së së Burrelit. Me uniformën e ushtarit kishim për detyrë të shpyllëzonim e të mbillnim patate në malet e Martaneshit, të Lurës, Steblevës etj. Un, me zanatin tim të muratorit, mbas pesë gjashtë muajsh fillova të punoj në repartin e ndërtimit të banesave të Korpusit, si pasojë e nismës së marrë në shkallë Vendi, për të ndërtuar banesa me kontribut vullnetar. E kreva shërbimin ushtarak pa bërë asnjë qitje, dhe sot e kësaj dite nuk kam shtënë asnjëherë me armë.

Pranvera e Pragës më 1968 ishte përkohësisht një “rreze drite” në mbretërinë e errësirës së kampit socialist. I gjithë brezi im kujton ende me shumë mall emrat e Dubçekut, të Smerkovskit, të Çernikut etj., që u bënë për ne të dashur, sinonime të një ere të re , që na ushqente shpresën se mund të vinte ora e ndryshimeve dhe në botën tonë. Por fatkeqësisht 21 gushti i përmbysi të gjitha iluzionet e brezit tim që vazhdon të nderojë kujtimin e gjestit heroik të Jan Palashit. Logjika e tankeve rivendosi atë rend gjërash që bazohej mbi dhunën dhe shtypjen e lirive vetiake e shoqërore.

Atje, gjatë shërbimit ushtarak u njoha me shokë të tjerë. Në kujtesën time mbetet imazhi i një poeti, të cilin un e quaja mjaft të talentuar. Talenti shoqërohej me një vështrim objektiv e të saktë të jetës  dhe një karakter të fortë e pozitiv .Ndoshta këto qenë arsyet  që nuk njohu podiumin e suksesit si shumë kolegë të tij. Më kujtohet se si një ditë të ftohtë dhjetori, në pyll, anës një zjarri  ku kishim pjekur patate, ai më lexoi dy poezi  që kishte shkruar për Shkurte Pal Vatën dhe për Skënderbeun. Nëntekstet e poezive ishin shumë të thella, të guximshme e të reja për kohën. Ato më pëlqyen shumë e mbas një bisede të hapur në lidhje me to, ai bëri ndonjë ndryshim të vogël dhe i çoi për botim. Me të më lidhi një miqësi e sinqertë, që nuk shihej me sy të mirë nga kolegët e tij ushtarakë, ca poetucë të dështuar, mbi të gjitha shpirtërisht. Ata në emër të artit dhe dëshirës për t’a “ruajtur” shokun tim nga “infeksioni” i mbushën mëndjen atij se un do të arrestohesha dhe e ndanë përkohësisht prej meje. Kjo shkaktoi një gjëndje tensioni tek un, por fatmirësisht ishin muajt e fundit të shërbimit ushtarak. Më vonë me shokun u spjeguam dhe mbetëm miq, por ka shumë vite që nuk dëgjoj më për të. Më vjen keq se ishte me talent e me zemër të madhe e parashikoja një të ardhme letrare të sigurtë për të.

Vitet e para të dhjetëvjetëshit të shtatë ishin më të qetat. Njerëzit nëpër plazhe dëgjonin së bashku Hit parejdin me këngët e Çelentanos, Milvës, Iva Xanikit, Massimo Ranierit e të tjerë këngëtarë italianë që, në përgjithësi, ishin ata që pëlqeheshin më shumë. Të rinjtë filluan të vishen më ndryshe, vajzat zbuluan minifundet e pantallonat, djemtë zgjasnin basetat e flokët. Diskutohej hapur për muzikën dhe sportin e huaj. Por më 1973, papritmas ,në skenën e shoqërisë shqiptare filloi tufani i luftës kundër”shfaqjeve të huaja”. Në fillim u kujtua se ishte thjesht një çështje e pamjes së jashtëme, por regjimi e kishte synimin shumë më thellë. Duhej përdorur shtypja për të shmangur në embrion çdo prirje shkëputjeje ose vënieje në diskutim të dogmave dhe ideologjisë zyrtare. Pasuan vite të tmerrshme ankthi, me goditje lart e poshtë. Fluturonin ministra e funksionarë të lartë, të akuzuar për tradhëti, por shpata binte e fortë edhe mbi ne që kishim në dorë vetëm mistrinë.

Grabian, qershor 1990

Vijon

VATRA BESON SE AGRESORI NUK DO TË BARAZOHET ME VIKTIMËN

by

DEKLARATË E FEDERATËS PANSHQIPTARE TË AMERIKËS “VATRA”\

             New York, 5 nëntor 2020- Federata Panshqiptare e Amerikës”VATRA” po ndjek me vëmendje dhe shqetësim situatën që po kalon Republika e Kosovës dhe institucionet e saj pas konfirmimit të aktakuzave nga Dhomat e Specializuar në Hagë për presidentin e Kosovës, Hashim Thaçi, kryetarin e  PDK Kadri Veseli, ish kryetarin e Kuvendit të Kosovës Jakup Krasniqi dhe personave të tjerë nën akuzë. Vatra e vlerëson pozitivisht dorëheqjen e Presidentit Hashim Thaçi si dhe delegimin e kompetencave tek ushtruesja e detyrës së presidentit, Dr. Vjosa Osmani.

             Vatra e shqiptarëve të Amerikës e ndjen për obligim Kombëtar, që t’i bëj thirrje aktorëve politik në Kosovë që të forcojnë bashkëpunimin, të rrisin unitetin dhe të respektojnë institucionet shtetërore.                   Qytetarët e Kosovës duhet të ruajnë gjakftohtësinë dhe të besojnë se askush nuk mund të kriminalizojë ushtrinë e një populli që kërcënohej me gjenocid. I gjithë faktori shqiptar në Ballkan kërkohet të jetë i bashkuar dhe në një zë për çështjen tonë Kombëtare.

          Federata Vatra shpreh bindjen se të akuzuarit, ish drejtues të lartë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, do të jenë në gjendje të mbrojnë kauzën e drejtë të Luftës për Liri  të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës , aleate e NATO-s, kundër gjenocidit serb nën drejtimin e kriminelit Sllobodan Millosheviç dhe bashkëpunëtorëve të tij.

             Vatra i apelon Gjykatës Nderkombëtare të Hagës që të mos ushtrojë standarte të atilla hetimi e gjykimi, që barazojnë agresorin serb, që ushtroi gjenocid mbi popullin e pafajshëm dhe të pambrojtur shqiptar, –  dhe viktimën Kosovë, e cila luftoi për mbijetesë. Janë 1643 të pagjetur, varrhumbur, që ia kanë lënë të hapura plagët e Luftës popullit të Kosovës. Ku është Drejtësia. Përse nuk heton Gjykata e Hagës?

          Pasuesit e agresorëve në Serbi janë hedhur në ofensivë dhe ia kanë arritë të barazojnë agresorin me viktimën. Kjo është e padrejtë dhe e dhimbshme. Shqiptarët nuk sulmuan, por u mbrojtën. Falë Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe aleatëve Perëndimor, u shmang katastrofa humanitare dhe spastrimi etnik,që kërcënonte popullin e Kosovës. Nuk kishte ndodhë që në kohën e nazizmit që të kryheshin masakra çnjerëzore, vrasje masive, djegie, përdhunime çnjerëzore, dëbim i dhunshëm i një populli të tërë, siç ndodhi me shqiptarët e Kosovës.

             Federata Panshqiptare e Amerikës”VATRA” shpreh bindjen se Qeveria e Kosovës do të jetë e aftë për të përballuar sfidat që i dikton situate e krijuar, dhe se të akuzuarit do të jenë të aftë të mbrojnë kauzën e  drejtë të Lirisë…

                                                                                  KRYETARI:ELMI BERISHA

STATEMENT BY KADRI VESELI

by

PRISTINA: 5 November 2020 10:30 am- Yesterday afternoon, I was informed by the Office of the Specialist Prosecutor that the pretrial judge of the Specialist Chambers has authorised an Indictment to be issued against me. I am issuing this statement to inform the public that I have made arrangements to travel voluntarily to The Hague in order to answer to these charges. I will not be commenting further at this time.

I know that some people in Kosovo view the Specialist Chambers as an insult to our historic fight to protect the people of Kosovo from the ravages of the Milosevic regime. But I do not see it that way. I welcome the opportunity to finally answer the false allegations and rumours that have been circulating for many years. Ever since Dick Marty published his flawed report, it was inevitable that this day would come. It was inevitable that the unjust accusations he made would have to be tested in a court of law, so that they can finally be put to rest. That is why I supported the establishment of this tribunal, and it is why I am now ready to play my part in that process.

More than twenty years have passed since the end of our war of liberation. Kosovo is now an independent State, and is well on its way towards admission to the United Nations. Since weaspire to be treated as an equal partner with other States, our political leaders must rise to that challenge, and behave as international Statesmen. When individual leaders are called upon to co-operate with an international tribunal, we must do so without hesitation. And if charges are made against us, they must be answered in the proper way, with evidence of the truth.

I have every confidence in the objectivity and fairness of the judges, and I would ask that everyone in Kosovo should show due respect to their judicial authority at all times. The process is there to get at the truth. We have nothing to fear from the truth. There must be no attempts whatsoever to undermine the work of the tribunal, or to obstruct or interfere in any way with due process. It must be allowed to get on with the important task we have entrusted to it. The integrity of the process must be respected at all times and by everyone. Justice does not just serve the interests of one side or the other. It serves the interests of the people. So, if you are asked to assist the Specialist Chambers, please do so without hesitating. That way, we will all get at the truth. I would therefore ask that all sections of our society respond to this situation calmly and with dignity, confident in the knowledge that the judges will deliver a just result at the end of the process.

Please remember at all times that this tribunal was set up by the Kosovo Parliament, acting on behalf of the people. It is the embodiment of the principle that there is no peace without justice and no justice without peace. Although it sits in The Hague, it is part of our own law.

There should be no resentment directed towards the internationals who work at the tribunal.

They are only doing what we, the people of Kosovo, have asked them to do. This tribunal is part of Kosovo’s journey to Statehood, and we must see it through to the end.

  ***

PRISTINA: 5 November 2020 10:30 am

STATEMENT BY KADRI VESELI

I would like to thank the Specialist Chambers for extending me the courtesy of an invitation to attend Court, rather than arresting me in an undignified way. I have responded to that courtesy by agreeing arrangements to travel this morning with representatives of the tribunal to The Hague, where I will formally appear in court to answer these charges, and to begin the long process of defending the case. This will require my full engagement and concentration, and I have therefore decided to step back from all public political activity for the duration of the process. I will not be making further public statements or official appearances in Kosovo whilst these proceedings are ongoing. For now, at least, I am a private citizen. Until the end of these proceedings, I would ask that this position is respected by everyone in Kosovo, particularly those involved in the media and or in public political life.

Personal sacrifices must sometimes be made for the greater good of the nation. Many of our people have already sacrificed a great deal. Far too many have made the ultimate sacrifice.

The process that is beginning before the Specialist Chambers is the final step on our historic journey towards full Statehood. It should be welcomed as an opportunity to establish that we fought a just war against overwhelming odds, and that we did so honourably.

If mistakes were made, then of course individuals should be held accountable for their actions. That is what the rule of law means to a new nation like ours. But I am quite confident that when the judges have heard all the evidence, they will conclude beyond reasonable doubt that the Kosovo Liberation Army was a people’s movement, an uprising in self-defence, with brave men and women doing their honest best, in almost impossible circumstances, without formal structures, to protect the civilian population against a carefully planned and genocidal military onslaught by Serbian forces. Today, in honour of the memory of the 10,000 or more innocent victims of the Milosevic regime, we must stand up and tell our story. I must stand up and tell my story. We must tell their story. We must set the record straight, so that history may know the truth.

ENDS

Shqiptarët heronj e ata terroristë…!

by

– Atetantori shqiptar, viktima shqiptar…!

– Dhe ta mendosh, që shqiptari nga emigrant ekonomik kthehet në një xhihadist rruge, është me plot gojën vraje veten. Tjetri del të pijë një cigare, ti e vret në emër të Allahut. Tjetra zbret nga urbani, ti e vret në emër të Zotit…./

Nga Ilir Levonja-Dielli-

Pak para se të ndodhte akti terrorist i Vjenës, shqiptarët mbushën faqe të tëra me një mjek të suksesshëm në Amerikë. Dhe me të drejtë. Modeli i mirë gjithmonë duhet ndjekur. Për kë nuk e kanë bërë? Zgjidhet një shqiptare në parlamentin europian, megjithëse me shtetësi suedeze, rrahën gjoksin. Dalin dy këngëtare në Angli, rrahin gjoksin, menderen, çirren nga fyti. Por rrudhen si dreqi sapo ndodh e kundërta. Me të ndodhur akti i Vjenës, kanë filluar të fshehin sytë, fytyrën, duart etj. Madje po justifikohen. Përse? Sepse atentatori ishte me origjinë nga trojet shqiptare. Diku nga periferia e Tetovës, sot në juridiksionin e shtetit të Maqedonisë së Veriut. Sikur ai që bëri gjëmën të mos ishte me origjinë shqiptare, do kishim mbushur faqet me solidaritetin tonë fallco, si ngahera e për t’u dukur, se solidarizohemi me Austrinë. Por na ka rënë kokës. Atetantori shqiptar, viktima shqiptar. Dhe ta mendosh, që shqiptari nga emigrant ekonomik kthehet në një xhihadist rruge, është me plot gojën vraje veten. Tjetri del të pijë një cigare, ti e vret në emër të Allahut. Tjetra zbret nga urbani, ti e vret në emër të Zotit. Dhe pikërisht për ironi të fatit të mbrapshtë të sojit nga vjen, vret një kalimtar që rezulton gjaku i yt. Ajo çfarë është e trishtueshme me ne, është loja me besimin. Jemi kaq o burra, kaq zhurmëtar sa e kemi kthyer besimin në një sfidë sociale. Dhe jo rastësisht në Shqipëri më shumë ka minare a objekte kulti se sa fabrika e kantiere. Por çfarë vret më shumë është edukata fetare që vjen nga vendet e lindjes. Dhe a e dini përse, se andej vijnë edhe paratë. Vendi ynë nuk investon në buxhetin e besimeve, për rrjedhoj nuk i kontrollon dot. Madje as nuk ka ndonjë informacion. Madje ua lejon futjen e parave qofshin këto edhe të nxira. Vetëm në shtetin e Ahmet Zogut buxheti i besimeve buronte nga taksat dhe kontrollohej. Sot në shtetin e kuadrove të nomeklaturës as që bëhet fjalë. Në fund të fundit kishën e Nolit internacionalistët e vet e lanë në mërgim. Kështu edhe me xhamitë. Besimi plot urtësi i gjyshërve patriotë, u zëvendësua me militantë të xhihadit. Një masë e gjerë që nga njëra anë predikon islamizmin, nga ana tjetër ndihet e persekutuar. Kudo ku dalin flasin për një përvuajtje a paragjykim, pavarsisht se shkaqet mund të jenë edhe naive. Dhe ajo që është më e trishtueshmja, është imponimi. Mund të mos ta kesh fare mëndjen tek besimi, qoftë i tyre apo i ndonjë tjetri, ata të imponohen. Ndërkohë të shfaqin pakënaqësi pa fund me paragjykimin social. Aq sa sot tema të tilla janë gati eksplozive për një debat të hapur. Madje një besimtar mylsiman është kthyer në një internacionalist duke mohuar thelbësoren, kombësinë e vet. Sot myslimanët e Shqipërisë janë sa turq, sa arabë, sa sirianë, sa egjiptianë etj., po shqiptarë asesi. Dhe jo vetëm ata, por gjithë e kudo në trojetet e tyre. Nuk e kanë për gjë të luftojnë për ISIS-in, ashtu sikur nuk e kanë për gjë t’i kthejnë kurrizin Shqipërisë në një rast agresioni. Ndaj është e dhimbshme të zbulosh në kampet e Sirisë plot muxhaedinë internacionalistë nga trojet shqiptare. Por ne kurrë nuk e pranuam përse-në, nuk pyetëm përse arritëm deri këtu? Ashtu sikur ishte e tmerrshme ngujimi në mes të Tiranës i një familje që nuk besonte në institucionet e vendit dhe në dritën e diellit. Megjithatë trumbetuam plot pasion propogandën e një qeveritari dështak nga maja e avionit. Kësisoj mos të na vij turp që është shqiptar ky Kujtimi se, më për kokës do dëgjojmë. Jemi tashmë një problem universal.

A është kjo“Vala e Dytë” e Covid-19?

by

Nga: Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik */

Rritja aktuale e rasteve të korona-virusit në Shtetet e Bashkuara (SH.B.A.) dhe në shumë vende të botës, na kujton ngritjen e shifrave gjatë muajve te verës. Shifrat në rritje flasin për një kthim prapa, dhe na kujtojnë shfaqjen e krizës globale në pranverë, gjë që shkakton pyetjen se a mos është  fjala për “valën e dytë“ të Covid-19? Por, derisa, shumica e kontinentit Evropian është mes rritjeve të konsiderueshme të infeksioneve dhe valës së tyre të dytë, në SH.B.A., jemi akoma në valën e parë. Në një farë mënyre, përhapja e korona-virusit te ne, deri më tani ka qenë më shumë si një seri shpërthimesh sesa një valë. Pandemia Covid-19 në SHBA po prek zona të ndryshme në të gjithë vendin në mënyra të ndryshme në kohë të ndryshme. Nga fillimi, pjesë të vendit që përjetuan shpërthime të rënda gjatë pranverës, përjetuan një rimëkëmbje. Vende të tjera nuk kanë pasur shumë raste, dhe disa shtete vetëm tani po përjetojnë një rritje të Covid-19. Edhe në zonat që kanë raportuar rënie të numrit të infeksioneve dhe vdekjeve, shpërthime të lokalizuara dhe ngjarje “super përhapëse” – në të cilat një person i infektuar transmeton virusin te shumë të tjerë, në një tubim – vazhdojnë të ndodhin. Është gjithashtu e qartë se vendet ku njerëzit jetojnë ose punojnë së bashku, apo në afërsi të njëri tjetrit, kanë pas më shumë përhapje të korona-virusit.

Rritja e numrit të të infektuarve me Covid-19:

Transmetimi themelor i virusit nuk ka ndryshuar. Mbetet lehtësisht i transmetueshëm dhe virusi do të depërtojë kudo që i jepet hapësirë, ​​për t’u zgjeruar, dhe do të gjejë njerëz që janë të ndjeshëm. Hulumtimet kanë treguar se njerëzit që janë të infektuar me COVID-19, janë më ngjitës 2-4 ditë para se të shfaqin simptoma, të cilat zakonisht fillojnë 4-5 pesë ditë pas ekspozimit. Me fjalë të tjera, është e sigurt të thuhet se do të ishte jashtëzakonisht e rrallë që dikush të transmetojë virusin më herët se dy ditë pas ekspozimit; megjithatë, në një moment pas kësaj, rreziku do të fillojë të rritet ndjeshëm. Përkundër 9 milion rasteve të konfirmuara në Sh.B.A, shumica e amerikanëve – deri në 90%, mbeten të prekshëm nga ky infeksion. Ne ende nuk e dimë nëse, dhe për sa kohë, njerëzit e infektuar dhe të rikuperuar nga Covid-19 do të jenë imunë ndaj një infeksioni tjetër. Tetë muaj pas pandemisë, njerëzit mund të jenë lodhur nga masat paraprake për të ngadalësuar përhapjen e virusit. Duket se qëndrimet e relaksuara në lidhje me rreziqet me të cilat ende përballemi po shkaktojnë sëmurje të reja. Takimet shoqërore dhe familjare, ku njerëzit priren të harrojnë rrezikun nga kjo pandemi, kanë qenë nxitësi kryesor i rritjes aktuale të numrave. Ndërsa vazhdohet me rihapjen, njerëzit janë të etur të dalin dhe të rinisin aktivitetet e tyre, të rregullta e rutinë, qe i bënin para Covid 19. Duket se ka një vonesë midis ndryshimit të infektivitetit dhe shfaqjes së të dhënave mbi Covid-19 në një vend. Ne mund të mos shohin ndonjë efekt të tillë, si një rritje në numrin e rasteve Covid-19, ose hospitalizimeve, një javë apo edhe dy javë më vonë. Duket se do të duhet më shumë kohë, ndoshta disa javë, që efektet reale të shfaqen në të dhënat e nivelit të popullsisë. Kur një person është i ekspozuar ndaj korona-virusit, mund të duhen deri në dy javë para se të sëmuret dhe të kërkojë ndihmë nga mjeku, ku do të testohet dhe pastaj të numërohet në të dhënat aktuale. Duhet edhe më shumë kohë që njerëzit shtesë të sëmuren pasi të jenë ekspozuar ndaj atij personi, etj. Ka të ngjarë se disa cikle infeksioni mund të ndodhin para se të tregohet rritje e dukshme në të dhënat, të cila zyrtarët e shëndetit publik i përdorin për të ndjekur pandeminë.

Jemi te pozicionuar më mirë për të trajtuar valën e dytë:

Ndërsa parashikojmë vjeshtën dhe dimrin e stuhisë Covid-19, në shumë mënyra, ne jemi në një pozitë shumë më të mirë sesa ishim në shkurt dhe mars, kur u identifikuan rastet e para. Që nga ajo kohë, ne kemi mësuar shumë për korona-virusin. Ne e dimë se si përhapet virusi dhe dimë si të mbrohemi më mirë. Ne e dimë që mbajtja e maskave, praktika e mbajtjes së distancës shoqërore, dhe larja e duhur e duarve, mund të ndihmojnë në mënyrë të konsiderueshme në parandalimin e përhapjes së sëmundjes. Ne, gjithashtu e dimë që mbrojtja e më të rrezikuarve midis nesh, të moshuarve dhe njerëzve me shëndet të komprometuar, është thelbësore për të mbajtur infeksionet nën kontroll. Për më tepër, ne kemi bërë përparime të mëdha në ngritjen e qendrave të testimit dhe krijimin e proceseve të gjurmimit të infektuarve, për të parandaluar shpërthime të reja. Përmirësimet dhe risitë në barnat terapeutike dhe ndërhyrjet mjekësore kanë ulur ndjeshëm ashpërsinë e sëmundjes dhe shkallën e vdekshmërisë. Me përmirësime të vazhdueshme në ilaçet për të luftuar infeksionet, ne do të vazhdojmë me përmirësime të dukshme.  Ndërsa vazhdojmë kërkimin tonë për një terapi më efektive dhe një vaksinë, ne mund të vazhdojmë të rihapim dhe të qëndrojmë të hapur në mënyrë të sigurt duke përdorur metodat e provuara që ndihmuan në ‘rrafshimin e kurbës’ në rajonet e goditura më herët gjatë vitit. Distanca social, shmangia e turmave, veçanërisht në ambiente të mbyllura, vazhdimi i përdorimit të maskave dhe mbulesave të fytyrës dhe larja e duarve, siç kemi bërë gjatë muajve të fundit, do të vazhdojnë të jenë siguria më e mirë për të na mbajtur të shëndetshëm-të japim kohe shkencës ne zbulimin e vaksinës, cila do të jetë fillimi i fundit për këtë pandemi-dhe kthim në normalitet për mbarë botën.

* Nënkryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës -VATRA