Nga Keze Kozeta Zylo/

Jemi rritur buzë Vjosës, Mezhgoranit, Tepelenës me këngët për Tafil Buzin, me trimëritë e pashoqe të tij, me kryengritjet kundër osmanëve.  Tafil Buzi qëndroi si lis i papërkulur i Kombit. 

Tashmë duke vazhduar jetën buzë oqeanit Atllantik më duket sikur dallgët e lumit Vjosa janë bashkuar dhe derdhen si argjend i bardhë, si shpirti i buziotëve këtu pranë Urës së Brooklinit një nga 7 mrekullitë moderne në botë. 

Me krenari kohët e fundit mësova nga Shoqata e mirënjohur “Tafil Buzi” me kryetar z. Bashkim Brahimaj dhe sekretar z. Roshi Hajdini se në Tepelenë do të vendoset shtatorja e krye kapedanit Tafil Buzi.  Mirënjohje për këtë arritje të madhe, pavarësisht se duhet të ishte realizuar me kohë dhe për pak figura të tjera elitare, por siç thotë populli më mirë vonë se kurrë.  

Merita iu takon liderëve të kësaj shoqate, kryesisë dhe gjithë anëtarëve që bënë aq shumë përpjekje deri në realizimin e saj. 

Kur lexova se ishte miratuar m’u duk se dëgjova zërin e Tafil Buz mustaqeziut në një muzg 

nju jorkez.  Dhe fillova të kujtoj këngën e famshme popullore si: “Ndë Stamboll karta dërgojnë/ Se raeja po lëftojnë/ Që në Berat’ e në Vlorë/ U mbush deti me pamporë/ Një pasha me tre taborë/ Misërishtatë i korrë/ Se e dinë me kë lëftojnë/ Me Gjon Lekë Kuçin thojnë/ Gjon Lek’ e Hodo Aliu/ Mbë dorë palla ç’ju ngriu/ Tafil Buz-mustaqeziu/ Nga Gryk’ e Kuçit arriu/…

Në këto projekte madhore kombëtare shoh fytyrën e bukur dhe të vërtetë të buzjotëve që kanë lënë gjurmë të arta në histori dhe ne kemi për detyrë që këto gjurmë t’i ruajmë me fanatizëm dhe atdhetari.

Tafil Buzi shkruan historia sipas Wikipedisë se ishte një nga figurat më të njohura të kryengritjeve shqiptare kundër sundimit osman në fillim të shekullit të 19-të. I njohur si “Trimi i Vegjëlisë”, ai udhëhoqi disa kryengritje të rëndësishme në Shqipëri dhe veçanërisht në zonën e Jugut, rreth Tepelenës, ku ai ka lënë gjurmë të thella në historinë lokale dhe kombëtare.

Tafil Buzi lindi në vitin 1792 në fshatin Buz, afër Tepelenës, një zonë që asokohe ishte pjesë e Vilajetit të Janinës. Në një periudhë të trazuar të historisë shqiptare, kur shqiptarët përpiqeshin të çliroheshin nga zgjedha osmane dhe të mbroheshin nga agresionet e ndryshme të Perandorisë, Tafil Buzi u bë një udhëheqës popullor dhe një figurë qendrore në përpjekjet për rezistencë.

Ai printe si një Luan i vërtetë ndër beteja dhe ishte një udhëheqës i pashoq i rezistencave kundër Perandorisë osmane.  Të luftosh një jetë 30 vjet kundër Perandorisë më të fuqishme osmane duhet të ishje një atdhetar zemërzjarr, me vizion dhe trim mbi trimat si Tafil Buzi. Ndonëse pati një harresë shtetërore Tafil Buzi ngeli në këngët epike, folklorin popullor, si një kryetrim i Vegjëlisë. Dhe tani pas 200 vjetesh do të vi përsëri në Tepelenë, tashmë jo me pallë e jatagan, por i ngritur në shtatoren e përjetësisë dhe kjo fal Shoqatës “Tafil Buzi” që po punon me atdhetari, përkushtim që në themelimin e saj.  Më duhet të shtoj se kjo shoqatë ka bërë disa herë bamirësira dhe përpjekje për t’u ardhur në ndihmë shtresave në nevojë!  Kjo shoqatë arriti të mbledh anëtarë që në fillimet e saj, më vonë u rrit më shumë u zgjerua dhe duke vazhduar së bashku doemos është progres.” Shoqata “Tafil Buzi” është histori suksesi. 

Si gjithmonë kam patur një vemendje krejtësisht të posaçme për të dëgjuar, kur mundesha ose gjeja një shteg hyjnor për këngët dhe vallet folklorike rreth krygjeneralit Tafil Buzi. 

Është e pamundur të përmend emra si kontribues për Tafil Buzin pasi ndroj se harroj dikë dhe natyrshëm nuk do ndihem mirë, por ajo që dua të përmend se Tafil Buzi jeton dhe rron në zemren e popullit, artistëve, poetëve, folklorit dhe skulptorëve.  Më lejoni të përmend Librin “Tafil Buzi dhe Trebeshina”, një enciklopedi e vërtetë e shkruar nga shkrimtari i mirënjohur dhe ish kryredaktor i Gazetës “Trebeshina” Feti Zeneli ku ish atdhetari dhe kryetari inxh. Medin Duro të gjithë kontribuesit për disa vjeçarë për të sensibilizuar opinionin për figurën e ndritur të Tafil Buzit i quan “40 shenjëtorët”.  Vërtetë frymëzuese!  

Ai ishte udhëheqësi kryesor i kryengritjeve antiosmane në Shqipërinë e Jugut në vitet 1828-1847. A e kuptoni të dashur lexues se çdo të thotë që një djalë buzjot nuk i pagoi taksat nuk u bë skllav, mbrojti trojet e veta dhhe i dërgoi osmanet me bisht ndër shalë në Anadoll? 

Detyra të mëdha na dalin përpara për edukimin e brezave me këto figura brilante të Kombit dhe do ja dalim…

Më 1834 drejtoi kryengritjen ushtarake në Berat ku mblodhi 10,000 luftëtarë ndaj populli i këndoi: “Çelua, arapi zi/ Tafili një grusht njeri/ Bashkë me Veis Vasjar/ Ikën e zunë Besanë. Duan të marrin kalanë”. 

Tafil Buzi me trimëritë e pashoqe si një udhëheqës popullor të kujton poeten e famshme amerikane Maya Angelou e cila thotë se: “I think a hero is any person really intent on making this a better place for all people që përkthehet: “Mendoj se një hero është çdo person që vërtete është i vendosur për ta bërë një vend më të mirë për të gjithë njerëzit.” —

Perandoria osmane e donte me çdo kusht të vdekur sidomos kur Gjenerali organizoi kuvendin e Picarit më 1847 i cili kërkonte shtetin autonom.  Ai arriti të kishte vëmendjen e Konsullit francez në Janinë, per shkak te autonomisë së Shqipërisë që donte të realizonte. Dhe kënga vazhdon: “Vanë more shokë,vane/ Gjithë ata burrat e parë/ Celua me Veiz Vasjar/ Me Tafil Buzin me pallë/ Bashkë me Gjolekë lap’në/ Tashti duhen, po ku janë?  Arbërinë shkretë e lanë!…

Historia shqiptare është e magjishme e dhimbshme, e shndritshme, është si Dielli dhe Hëna, ngase larmia shumëngjyrëshe e tregimeve, historive, kostumeve, traditat shekullore ndezin edhe netët duke ndriçuar fort saqë disa fjolla dritëzash refelektojne dhe në sipërfaqen e mëndafshtë të Oqeanit Atllantik ku jetoj.

Shoqata “Tafil Buzi” po e mban lart emrin e Kryegjeneralit të Kombit, ai është kthyer në një legjendë dhe doemos pa legjenda nuk ka heronj.  Kjo shoqatë po lufton dhe punon dhe me penë duke botuar gazetën “Trebeshina” e cila është bërë një tribunë e mendimit të lirë tepelenas dhe mbarëkombëtare.  Ndoshta mund të mos takohesh kurrë me këta krijues të nderuar gjatë jetës tënde, por shkrimet, gazetat, librat që kanë lënë bëhen miq pakuptuar me të gjithë lexuesit e tyre.

Kjo gazetë shkruan dhe tregon herë pas here si uji i kthjellët i bjeshkëve historinë e Tafil Buzit i cili që nga Tanzimati e tutje/ I mbeti palla mbi supe!

Ja për këto histori kombëtare u krijua Shoqata “Tafil Buzi” e cila është bërë frymëzim, krenari duke e mbajtur lart emrin e kryeheroit të Tafil Buzi i cili vuloste Kuvende burrash të Kombit dhe këtë Hero ndër 100 Heronjtë e Kombit do ta shohim të përjetësuar në Tepelenën tonë historike.

Autorja e shkrimit mban titullin e lartë: Kalorës i Urdhrit të Flamurit nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Medaljen e Meritës Presidenciale dhënë nga Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani.  Është publiciste, shkrimtare, autore e tetë librave, mësuese dhe bashkëthemeluese e Shkollave Shqipe “Alba Life” në New York, Ambasador i Kombit, Gruaja e Vitit 2022, NY dhënë nga Motrat “Qiriazi”.

Dr. Afrim Shabani/

Mbërritja ime në Shkup, më 20 qershor, kishte një ndjesi të dyfishtë: kthimi në atdhe dhe nisja e një rruge të re drejt majave të maleve. Në aeroport më priste miku im i dashur, profesori i arkitekturës Kujtim Elezi, biri i patriotit të njohur Sulejman Elezi. Aty nisi një udhëtim që do të përshkonte shtigjet e historisë dhe të natyrës shqiptare, nga Kërçova e deri në mbretëreshën e maleve, Maja e Gjeravicës.

Arsyetimi i një udhëtimi të tillë

Kam mbi tre dekada që jetoj në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por prej pesë vitesh kam bërë një zotim bashkë me familjen: të njohim çdo cep të trojeve shqiptare – malet, fushat, lumenjtë, liqenet, detet, banjat, burimet, qytetet e lashta, kështjella, fortesa dhe fshatrat e harruar. Ky nuk është thjesht turizëm. Është një rikthim tek vetja, një proces i rivendosjes së kujtesës dhe identitetit. Në një botë ku udhëtimet ofrojnë miliona destinacione, unë zgjodha rrugën e maleve shqiptare sepse ato nuk janë vetëm gjeografi, por vetë historia jonë e pashkruar. Po t’i shkelësh, ndien se nuk je thjesht udhëtar, por një vazhdim i një brezi të lashtë që prej Ilirisë e deri sot.

Në prag të nisjes: Ulpiana, Mirusha dhe Rugova

Grupi ynë prej shtatë vetash nga Shoqata e Bjeshkatarëve “Ujëmiri” – Selim Ballazhi, Kujtim Elezi, Bedri Jahoja, Xhelal Saliu, Osman Adili, Riza Imeri dhe unë – nisi rrugën nga Kërçova me ndalesa që vetë kishin peshën e shekujve.

Në Ulpianë, pranë Prishtinës, pamë nga afër një qytet të lashtë dardan, qendër e rëndësishme ekonomike dhe kulturore, që arkeologët vazhdojnë ta zbulojnë shtresë pas shtrese. Zbulimi më i ri i mozaikëve dhe rrënojave të një bazilike të shekullit VI dëshmon për vazhdimësinë e jetës urbane shqiptare edhe në kohët e pushtimeve. Ishte një prekje e gjallë me qytetërimin iliro-dardan.

Nga aty shkuam në Ujëvarat e Mirushës, një varg prej mbi 16 kaskadash që formojnë liqene të vegjël blu si kristali. Këto ujëvara nuk janë vetëm një mrekulli natyrore, por një dëshmi e asaj se sa bujar është ky vend me bukuri të papërsëritshme.

Në Grykën e Rugovës, aty ku Bjeshkët hapen si një portë gjigande, ndaluam për të ndjerë thellësinë e kanionit mbi 25 kilometra, të skalitur nga lumi Lumbardh. Për çdo shqiptar që sheh këtë grykë, mendja shkon tek qëndresa e Rugovës, tek burrëria dhe tradita e kësaj treve.

Lepusha: porta e Trojanit

Në mbrëmje arritëm në Lepushë, ku bujtina malësore na priti me sofrën e mikpritjes dhe zërat e këngës folklorike. Familja që na priti, pasardhës të brezave buzmalit të Trojanit, mbante gjallë zakonet e vjetra, këngët dhe lahutën.

Në orën pesë të mëngjesit nisëm ngjitjen drejt Malit të Trojanit. Shtegu i ngushtë kalonte mes livadheve alpine e pyjeve të dendura. Ajri i pastër, era e barit të freskët dhe tingujt e zogjve e bënin çdo hap të dukej si një kthim në kohë. Kur arritëm majën, qielli u errësua dhe një stuhi shiu e breshëri na pushtoi. Por forca jonë ishte bashkimi – ndaj u përballëm si një trup i vetëm, dhe mbijetuam siç kanë mbijetuar gjithmonë shqiptarët në stuhitë e historisë.

Pas stuhisë, u kthjellua gjithçka. Peizazhi u hap me pamje nga Vermoshi, Kelmendi e deri tek bjeshkët e largëta të Plavës. Një horizont që dëshmon se kufijtë politikë nuk mund të ndajnë një komb që është i lidhur me male, gjak dhe gjuhë.

Vuthaj dhe Majat e Rosit

Të nesërmen shkuam në Vuthaj, në Malësinë e Gucisë. Prej aty nisëm ngjitjen drejt dy majave të Rosit, mbi 2500 metra, që sfidojnë alpinistët me shkëmbinjtë e thepisur. Vuthaj vetë është një fshat i famshëm për krojet e bukura, për Lahutën e Malësisë dhe për figurat patriotike që kanë dalë nga kjo trevë.

Tropoja, Rrasa e Zogut dhe kujtesa e Kosovës

Më tej, udhëtimi na çoi në fshatin Gjeravicë, ku kaluam dy net në një bujtinë që përzinte modernitetin me traditën. Nga aty u ngjitëm në Rrasën e Zogut, një majë që lidh Tropojën me Kosharën. Emri i saj ngjall kujtime për betejat e lavdishme të Kosovës, për gjakun e derdhur në luftën e fundit dhe për lirinë që sot ne e shijojmë. Prej asaj maje, fushat e Kosovës shtrihen poshtë si një libër i hapur ku lexohen plagët dhe fitoret e kombit.

Maja e Gjeravicës – Mbretëresha e Dardanisë

Pastaj erdhi dita e madhe: ngjitja në Majën e Gjeravicës, 2656 metra, maja më e lartë e Kosovës dhe e gjithë Dardanisë historike. Quhet “Mbretëresha e Dardanisë” sepse qëndron mbi të gjitha, duke ruajtur si një rojtar qiellor gjithë hapësirën shqiptare.

Ngjitja ishte e lodhshme, por çdo hap sillte një horizont të ri: liqenet akullnajore, barin e njomë, majat e thepisura që rrethojnë si një kurorë natyrën shqiptare. Në majë, ndjemë një ndjenjë të shenjtë – sikur gjendeshim në altarin më të lartë të kombit. Flamuri ynë i kuq me shqiponjën dykrenare, i valëvitur nga shoqata “Ujëmiri”, dukej si shenja më e pastër e një kombi që jeton e ngrihet lart, pavarësisht gjithçkaje.

Në zbritje, me nismën e Kujtimit, Selimit dhe Bedriut, mblodhëm tetë thasë mbeturina nga shtegu, për ta lënë malin më të pastër sesa e gjetëm. Ishte një gjest i vogël, por me domethënie të madhe: dashuria për atdheun nuk është vetëm fjalë, por vepër.

Prizreni – qyteti i kujtesës kombëtare

Në kthim ndaluam në Prizren, qyteti muze i shqiptarëve. U ulëm buzë lumit, pranë urës së gurit, shijuam ushqimin tradicional, pimë ujë nga krojet e lashta dhe soditëm kalanë që shekujve ka parë ngritjet dhe rrëzimet tona. Prizreni gjithmonë të kujton se shqiptarët nuk janë një popull i vogël, por një popull me një kulturë që përmban qytetërim.

Mbyllja e udhëtimit

Natën vonë arritëm në Kërçovë, të lodhur por të pasuruar shpirtërisht. Ky udhëtim nuk ishte vetëm një ngjitje malesh, por një pelegrinazh kombëtar, një shkollë historie e natyre, një mësim se bashkimi, mikpritja dhe kujtesa na bëjnë të mbijetojmë si komb.

Shoqata “Ujëmiri” dëshmoi se shqiptarët e Kërçovës, të Amerikës, të Kosovës, të Malësisë – të gjithë – jemi një. Dhe si shqiptar e amerikan, ndjej se kjo lidhje mes dy botëve nuk më largon nga atdheu, por më afron më shumë, sepse idealet e Amerikës për liri, drejtësi dhe dinjitet njerëzor janë të njëjtat që kombi ynë ka kërkuar gjithmonë.

Nereida Xhakolli/

Sapo morëm vesh që edhe sivjet do bëhej e mundur zhvillimi i Seminarit të XVIII të mësuesve të Diasporës filluam menjëherë kontaktimet mes kolegësh e një nga pyetjet që më bëhej ishte: sivjet do vishesh me veshje sepse ty pa to nuk të imagjinojmë? Edhe personalisht unë pa kostumet nuk ndihem e plotë sidomos në seminare të tilla e kështu u lidha menjëherë edhe me dy bashkëpunëtoret e mia në Shqipëri të kostumeve tradicionale; Tefta Qose e Buqe Muka të cilat në kohë rekord mundësuan realizimin e dy kostumeve me të cilat do paraqitesha në ditët e këtij seminari. Për mua ishin emocione shumë të forta edhe për vetë faktin që po kthehesha në qytetin e Shkodrës plot mbas 32 viteve mbasi në atë qytet, në universitetin “Luigj Gurakuqi” unë isha diplomuar si mësuese dhe mes personaliteteve që do na prisnin do të ishte prezent edhe rektori i këtij Universiteti.

Sa emocione kur u takuam edhe me kolegë të tjerë që dje ishim studentë në bankat e tij e sot pedagogë ….Sa krenari, pozitivitet, forcë dhe energji e re. Nuk munguan as edhe pikat e lotit kur u kalua pragu i universitetit apo i ish – konviktit dhe sidomos ai i mencës ku ishte edhe diskoteka jonë e parë…Faleminderit për mikpritjen të gjithëve, për emocionet dhe ato ndjenjat e bukura që jetuam për ato ditë e mbrëmje të paharruara mes jush…Sivjet përveç shkëmbimit të eksperiencave, ritakimi me kolegët e diasporës, ky seminar ishte shumë bashkëkohor, ishte një gërshetim shumë i bukur i mësimdhënies tradicionale me atë teknologjike. Shumë interesante edhe për vetë faktin se shumë prej nesh, mësuesve të diasporës, jo të gjithëve patëm “fatin” të përdornim gjatë mbas viteve të studimeve teknologjinë.

Gjatë prezantimeve që u mbajtën në ditët e këtij seminari ndoqa me shumë kujdes, vëmendje duke u munduar të mos më shpëtonte asnjë fjalë nga kolegët. Në kumtesën e mësueses Lindita Budini u gërshetuan dy metodologjitë, ajo tradicionale ( libri) me atë bashkëkohore – digjitale. Çelësat kryesorë të mbajtjes së vëmendjes konstante së nxënësit gjatë orës së mësimit dhe nxitja e nxënësit dhe “transformimi” i tij në bashkëpunues me mësuesin pra; vënia e nxënësit në qëndër të orës së mësimit. Një pikë tjetër e rëndësishme ishte: libri/ kjo dritare diturie drejt njohjes së gjuhës amtare apo e trashëguar kurse teknologjia si mjet në përvetësimin më të mirë të saj. Si mund të shndërrojmë një orë mësimi në një orë argëtimi duke inxitur nxënësit të bëhen më aktiv dhe të zhdërvjellshëm ishte një pikë tjetër me shumë interes. Në kumtesën e Albana Haskut mbi udhëtimin imagjinar binte në sy fakti sesi mësueset e kësaj shkolle në bashkëpunim me nxënësit na demonstruan se si mund të realizohet një projekt shumë i kompletuar ku përfshin të gjitha lëndët dhe se si ai mund të pasurohet me aspektet kulturore.

Në momentin e nisjes së këtij udhëtimi nis udhëtimi mbi urën e re të krijuar prej tyre. Çanta e shpinës është “Valixhja” e mbushur jo më me mallin apo kuriozitetin e tyre për vëndin e origjinës por aty ndodheshin diamantët dhe thesaret që kishin zbuluar vetë me ndihmën e mësuesve. Kureshtja që do shkelnin vetë në tokën e prindërve, dashuria për kulturën e historinë, krenaria për profesionet dhe se si kanë luajtur një rol të rëndësishëm gjyshërit, familjarët e tyre në ndërtimin e Shqipërisë. Nga puna e mësuesve fëmjëve u lind një ndjejë e bukur dhe e mrekullueshme që quhet ATDHEDASHURI, prindërve u rizgjohet kjo ndjejnë dhe është një element ndihmës për rikthimin e brezit të ri. Dy sesione të zhvilluara me një profesionalizëm të lartë, nga ku sejcili prej nesh gjen diku vetveten në bazë të mundësive organizative që ka dhe në mjediset ku ndodhet. Ne mësuesit krenohemi me punën e secilit prej kolegëve.

Faleminderit organizatorëve që edhe sivjet bënë të mundur takimin, por a do vazhdojmë kështu akoma?

Fuat Memelli/

Çifti amerikan Alan Field dhe Dona Winright, për 20 vjet kanë dhuruar në Afrikën e Jugut 1000 kompjutera ,ndërsa tre muaj në çdo vit jepnin mësim falas në komunitetin Zulu.

Në qytetin Winchester jo larg Bostonit ku jeton vajza ime e madhe me familjen e saj , njoha këtë çift amerikanësh që jetonin ngjitur dhe kishin miqësi. Herë pas here takoheshim para shtëpisë dhe shkëmbenim biseda. Një ditë, me sa duket pasi u “verifikuan kredencialet” më ftoi të vizitoj shtëpinë e tyre. Ishte një shtëpi me të gjitha gjurmët e histoirisë së tyre familjare, ku humbisje në foto dhe histori të çuditshme. Në këtë kuptim, sipas mendimit tim, çdo shtëpi në Amerikë, është një muzeum më vete me plot befasi. Kjo është shoqëri e individit që me krenari ruan historinë e vet si kontribut në vetë historinë e kombit amerikan. Por dua të flas për diçka vërtet befasuese. Gjëja e parë që më “prezantuan” në shtëpinë e tyre, ishte një gjallesë e veçantë, një lloj miu që ata e quanin “rat” dhe ishte në “krye të këndit”. Miqësia e ngrohtë e të zotit të shtëpisë me një kafshë të tillë, që ne realisht e shohim si neveri, ishte shokuese për mua, por edhe joshëse. I zoti i shtëpisë, Alan Field e mbante në prehër dhe herë pas here e kalonte nëpër qafë.(Unë e kisha vështirë ta mbaja në fillim, por sikur u bë pjesë e bashkëbisedimit tonë.) Kë nuk shajmë ne shqiptarët me fjalët ”mi arash”! Në të vërtetë ky ishte një “brejtës i qytetëruar” që të vështronte si njeri me ata sy të vegjël.

Biseduam gjatë për punën dhe jetën time në Shqipëri si dhe për punën e jetën e tyre në Amerikë. Më tregoi se ishte 79 vjet. Veç gruas, ka një djalë që jeton veçan me familjen e tij. Kishte mbaruar kolegjin dhe pastaj kishte realizuar një master, Alan kishte punuar si mësues teknologjie. Qysh në vitin 1970, pra nga mosha e re, dinte të regullonte kompjuterat. Mori pjesë në një projekt që duhet të çonin 1000 kompjutera në Afrikën e Jugut. Mblodhën me makinën e tyre në rrethinat e Bostonit 1000 kompjutera të përdorur, por jo në gjendje pune. I regulluan bashkë më gruan në shtëpinë e tyre. Instaluan programe për fëmijë , i dërguan në tre kontenierë në Afrikën e Jugut dhe i shpërndanë në 30 shkolla të ndryshme. Për 20 vjet, tre muaj në vit dhanë mësim në shkolla të komunitetit Zulu. Gjithë projekti u realizua në mënyrë vullnetare.

“Kisha disa kursime para se të filloja projektin, por kam edhe një shtëpi që e kam dhënë me qera në qytetin Medford. Nuk harxhojmë shumë, pasi nuk blemë shumë gjëra, bëjmë një jetë të thjeshtë”, më thotë Alan. Të punosh vullnetar si ky çift dhe me shpenzimet e veta, vërtet është një model për t’u admiruar. Punë të tilla, nuk janë bërë me urdhër nga dikush , por vetëm me një “urdhër të brendshëm” që e ndien dhe e zbaton vetëm një njeri me botë të madhe.

Më habit dëshira e çiftit për të kontribuar falas gati në çdo gjë që mundin. Është një tipar amerikan puna vullnetare, si një “dhuratë nga Zoti” nga njeriu që beson, se të gjithë duhet të ndihmojmë kur mundemi. Veçmas, në kishat e besimit kristian, janë “ushtri” të tëra njerëzish që punojnë falas, ndihmojnë komunitetin, shërbejnë, pastrojnë, gatuajnë, shpërdajnë ushqim falas, bëhen pjesë e një bamiresie të padukshme, por që ka efekt tek jeta e shumë njerëzve në nevojë. Ne shqiptarët, nuk e kemi sensin e vullnetarizmit amerikan sepse puna falas, ose kontributi pa interes, na kujton komunizmin. Mbase është koha për një fillim të ri, duke mësuar edhe nga rasti në fjalë.

Megjithëse ka mbushur 79 vjet, Alani nuk ri i qetë. Duke qënë i shqetësuar për ndryshimin e klimës, është vullnetar në disa shoqata mjedisore. Shpesh herë merr pjesë në mbledhjet e këshillit bashkiak dhe jep mendime për probleme që kanë të bëjnë me ndryshimin e klimës. Mund të flasësh shumë për këtë çift që e kanë në gjak shpirtin e vullnetarizmit. Kjo ndjenjë është e përhapur shumë në Amerikë dhe vullnetarë ndesh në spitale, në arsim e në shumë institucione të tjera. Ajo spikat në raste fatkeqësish natyrore. Punë vullnetare bëjnë edhe nxënësit që mbarojnë shkollat dhe u shtohen pikë kur aplikojnë për të shkuar në universitet.Vullnetarizmi nuk bëhet me urdhër. Është cilësi e njerëzve fisnikë e me shpirt human. Larry Furrer, nga St. Luis që ka qënë vullnetar edhe në disa projekte të marketingut bujqësor në Shqipëri, në librin e tij me kujtime, sjell detaje shumë interesante se si sensi i kontributit vullnetar, është një tipar i qëndrueshëm amerikan, që përsoset duke u kthyer në një traditë perëndimore.

Në vendin tonë me urdhër nga lart janë bërë shumë punë vullnetare, që pas Çlirimit e në vazhdim. Kështu u ndërtuan shumë vepra si hekurudha, rrugë, u thanë këneta, u ndihmua bujqësia në sezone pike, në mbjelljen e fidanave pyjorë në muajin dhjetor, etj. Në fundjavë punë vullnetare bëhej edhe në pastrimin e shkallëve të pallateve dhe pjesët para shesheve të përbashkëta, ndërsa në shumë fshatra lyerja me gërqele ishte një festë e bukur që zbardhte shtëpitë . Edhe ne kemi pasur traditën për t’ju ndodhur kujtdo në kohë të vështira, por idologjizimi dhe politizimi i çdo gjëje, ka bërë që të largohemi nga disa gjëra të mira.

Besoj se është koha të kthejmë sytë tek disa punë të mira, edhe pse ishin “nga e shkuara”. Në mjaft raste quhet si metodë e socializmit. Disa shoqata bëjnë punë vullnetare, ose në grupe më të mëdha siç është në rastin e shuarjes së zjarreve, mbjelljen e fidanëve pyjorë, etj, por kjo është pak.

Ajo që duhet theksuar është se ndaj këtij shpirti vullnetarizmi që nuk besoj është shuar krejt tek shqiptarët, mediat kombëtare tregojnë indiferentizëm. Ato janë të etura të gjurmojnë kriminelët, vrasjet dhe aksidentet, por kurrë nuk kanë nisur një lajm për punë vullnetare. Na duhen këto punë. Një shpirt i tillë sjell civilizim dhe shpresë, edhe pse jo bujshëm.Vendi ynë ka nevojë për më shumë punë vullnetare. Për të nxitur vullnetarizmin Organizata e Kombeve të Bashkuara qysh në vitin 1985, 5 dhjetorin e ka shpallur Dita Ndërkombëtare Vullnetare për Zhvillimin Ekonomik dhe Social.

Liria që ka 35 vjet që e shkelim dhe e përkëdhelim, është mbi të gjitha liri edhe për vullnetarizëm, si një tipar i hershëm i njeriut që në kulturën e perëndimit shihet si një virtyt që nuk shuhet, përkundrazi. Në fushatat zgjedhore në Amerikë janë mijra dhe miliona kontribute vullnetare që fillojnë me telefonata, takime, shpërndarje mesazesh, mbledhje në grupe interesash, diskutime, debate etj, për të realizuar ndryshimet dhe përtëritjen e lidershipit në çdo nivel qeverisje, jo thjesht vetëm për Shtëpinë e Bardhë. Ndaj, edhe nga raste të tilla, le të mësojme diçka, sepse një nga përparësitë e të jetuarit në liri, është pikërisht edhe liria për të mësuar nga gjërat e mira. Ҁifit Alan Field dhe Dona Winright , janë një shëmbull i vullnetarizmit modern, që përditë merr përmasa të reja, këtu në Amerikë, por besoj jo vetëm këtu.

Nga Ramazan Çeka/

Më 20 gusht, në Varrezat e Vuksanlekajve të Hotit, Tuz, u mbajt një ceremoni e paharrueshme përkujtimore në nder të Kryetrimit Dedë Gjon Ujka, “Dëshmor i Atdheut”, prijës i shquar, humanist i madh e udhëheqës i pathyeshëm i Kryengritjes së Malësisë së Madhe. Ky aktivitet i shenjtë, organizuar nga famullia e Tuzit në bashkëpunim me familjen e Gjeto Kolë Ucit Camaj, mblodhi klerikë të Kishës Françeskane, hulumtues, aktivistë, përfaqësues të institucioneve vendore e të diasporës, si dhe shumë malësorë që ruanin të gjallë në kujtesë gojdhënat e pleqve mbi jetën dhe lavdinë e këtij burri të madh.

   Në solemnitetin e kësaj dite u mbajtën fjalime nga klerikë, familjarë e akademikë, duke përkujtuar me nderim figurën e Dedë Gjon Ujkës. Në përmbyllje u zbulua dhe u bekua varri memorial, i ngritur me përkushtim e bujari nga familja e Gjeto Kolë Ucit Camaj. Dedë Gjon Ujka ishte organizator dhe komandant i betejës së përgjakshme në Qafën e Uglës, ku, më 25 qershor 1911, dha jetën për liri e atdhe. Me vendimin nr. 792/19, datë 15.8.2020, qeveria shqiptare e shpalli zyrtarisht “Dëshmor të Atdheut”.

   Lindi rreth viteve ’60 të shekullit XIX në Traboin të Hotit, në një kohë të trazuar kur malësorët, me pushkë e besë, i bënin ballë perandorisë osmane. U rrit nën hijen e Kullës Vuksanlekaj, simbol i burrërisë dhe dinjitetit malësor, vlera që e farkëtuan karakterin e tij si patriot i flaktë dhe rilindas i pathyeshëm i çështjes kombëtare.

   Dedë Gjon Ujka përmendet jo vetëm për trimërinë, por edhe për zemrën e madhe. Shiti shumë nga pronat e veta për të larë borxhet e Hotjanëve në ditët e vështira të spastrimeve osmane. Ishte nismëtar i kuvendeve të Malësisë, ku u falën gjaqet, u mobilizuan luftëtarët, u sigurua armatimi dhe u ngjall fryma e qëndresës së përbashkët. Këto vendime burrërore, pararendëse të Besëlidhjes së Malësisë, morën jehonë deri në qarqet diplomatike të kohës.

   Në Qafë të Uglës, Dedë Gjon Ujka u shqua si prijës dhe organizator i betejës më të përgjakshme të Kryengritjes së Malësisë. Atje, në vijën e parë të frontit, ai ra dëshmor, duke vulosur me gjakun e vet idealin e lirisë.

   Organizimi i kësaj ceremonie të lartë u përshëndet gjerësisht nga opinioni publik, si një hap i domosdoshëm për rishikimin e historisë së Malësisë dhe rivlerësimin e figurave më të ndritura të saj.

   Nder e lavdi Dëshmorit të Atdheut, Dedë Gjon Ujka!

   Mirënjohje e respekt bijve të Gjeto Kolë Ucit Camaj, për këtë përjetësim të jetës e veprës së Kryetrimit Malësor!