Prof. Dr. Fadil Çitaku, PhD, MME, themelues dhe derjtor ekzekutiv i Akademisë së Shkencave te Lidershipit në Zvicër www.alss-edu.ch/
Hyrje
Ne botën e shpejtë të akademisë, studentët shpesh ballafaqohen me stresorë të konsiderueshëm që mund të ndikojnë në mirëqenien e tyre mendore dhe emocionale. Aftësia për të përballuar këta stresorë dhe ruajtjen e reziliencës është një faktor kritik në suksesin akademik të studnetëve dhe cilësinë e përgjithshme të jetës së tyre. Vitet e fundit është parë një interesim i rritur në kuptimin e neuroshkencës rreth reziliencës së studentëve ndaj stresit. Ky artikull synon të sintetizojë hulumtimet më të fundit të publikuara nga 2020 deri në 2023, duke hedhur dritë mbi mekanizmat neuralë që ndodhen nën kapacitetin e studentëve për të rritur reziliencën ndaj stresit.
Baza Neurobiologjike e Stresit
Për të kuptuar reziliencën e studentëve ndaj stresit, është e rëndësishme të merremi fillimisht më neurobiologjinë e stresit. Studimet e fundit kanë treguar se reagimi i trurit ndaj stresit përfshin një lojë komplekse mes ndryshme rajoneve dhe neurotransmitërve. Amigdala, një lojtar kyç në rregullimin emocional, luan një rol qendror në zbulimin dhe procesimin e stresorëve. Po ashtu, korteksi para-qendror, sidomos korteksi para-qendror medial, është i përfshirë në rregullimin e reagimeve ndaj stresit përmes kontrollit nga lart. Këto zbulime janë konsistente me hulumtimet e mëparshme, duke theksuar rëndësinë e rrjetit amigdala-korteks para-qendror në formimin e reziliencës ndaj stresit (Arnsten, 2021; McEwen & Akil, 2020).
Neuroplasticiteti dhe Rezilienca ndaj Stresit
Aftësia e trurit për të adaptuar dhe ripërpunuar veten, e njohur si neuroplasticitet, luan një rol vendimtar në reziliencën ndaj stresit te studentët. Studimet neuroimazhike të fundit kanë treguar se rezilienca ndaj stresit është e lidhur me rritjen e vëllimit të materies gri në korteksin para-qendror dhe hipokampus. Ky plasticitet strukturor i mundëson studentëve të përballen më mirë me stresorët duke përmirësuar kontrollin kognitiv dhe proceset e kujtesës (Pariante & Wannemueller, 2021; Yang et al., 2022). Po ashtu, plasticiteti sinaptik në këto rajone, i ndikuar nga faktorë si neurotrofinat dhe sinjalizimi me glutamat luajnë një rol të rëndesishëm në ngritjen e reziliencës ndaj stresit (Baroncelli et al., 2020).
Rregullimi Neuroendokrin i Stresit
Sistemi neuroendokrin, që përfshin osën hipotalamo-hipofizo-adrenal (HPA), luan një rol jetik në përgjigjen fizike ndaj stresit. Hulumtimet e fundit janë fokusuar në rolin e hormonit kortikotropin-lirues të kortizolit (CRH) dhe glukokortikoidëve në reziliencën ndaj stresit te studentët. Studimet sugjerojnë se çrregullimet në HPA, të karakterizuar nga lirimi i lartë i CRH dhe nivelet e kortizolit, është e lidhur me reziliencën e ulur ndaj stresit akademik (Miller & Raison, 2023; Wei et al., 2021).
Në të kundërtën, rregullimi efektiv i HPA, i ndërmjetësuar nga faktorë si sistemi endokanabinoid dhe neuropeptida Y, është lidhur me përmirësimin e reziliencës ndaj stresit (Rea et al., 2022).
Neuroinflamacioni dhe Rezilienca ndaj Stresit Hulumtimet e reja kanë theksuar rolin e neuroinflamacionit te rezilienca e studentëve ndaj stresit. Proceset neuroinflamatorë, të ndërmjetuara nga aktivizimi i mikroglies dhe citokinat pro-inflamatore, mund të dëmtojnë funksionin kognitiv dhe rregullimin emocional. Studimet e fundit sugjerojnë se stresi kronik mund të shkaktojë neuroinflamacion, duke zvogluar reziliencën ndaj stresit (Wohleb et al., 2020). Në të kundërtën, ndërhyrjet që synojnë neuroinflamacionin, si acidet yndyrore omega-3 dhe barnat anti-inflamatore, kanë treguar premtime në përmirësimin e reziliencës ndaj stresit te studentët (Han et al., 2023; Larrieu et al., 2021).
Faktorët Psikosocialë dhe Plasticiteti Neural
Hulumtimet e fundit në neuroshkencën e reziliencës së studentëve kanë theksuar ndikimin e faktorëve psikosocialë. Mbështetja sociale, praktikat e vëmendjes së ndërgjegjshme dhe aplikimet e psikologjisë pozitive kanë treguar se rrisin plasticitetin neural në rajone si korteksi para-qendror dhe amigdala, duke përmirësuar kështu reziliencën ndaj stresit (Hölzel et al., 2023; Raison et al., 2022). Këto intervenime synojnë rrjetin e plasticitetit të trurit dhe rrjetët e rregullimit emocional, duke lehtësuar reagime adaptive ndaj stresorëve.
Konkludim
Kuptimi i neuroshkencës së reziliencës së studentëve ndaj stresit është jetik në promovimin e mirëqenies së tyre dhe suksesit akademik. Hulumtimet e fundit midis 2020 dhe 2023 kanë hedhur dritë mbi mekanizmat neuralë të involvuar në reziliencën e stresit, duke përfshirë rolin e neurobiologjisë, neuroplasticitetit, rregullimit neuroendokrin, neuroinflamacionit dhe faktorëve psikosocialë. Kjo njohuri mund të ndihmonë zhvillimin e ndërhyrjeve të orientuara dhe sistemeve të mbështetjes që synojnë të forcojnë reziliencën e studentëve përballë sfidave akademike.
Referencat
Arnsten, A. F. (2021). Stress signalling pathways that impair prefrontal cortex structure and function. Nature Reviews Neuroscience, 22(7), 410-422.
McEwen, B. S., & Akil, H. (2020). Revisiting the stress concept: Implications for stress-related diseases. The European Journal of Neuroscience, 53(1), 45-57.
Pariante, C. M., & Wannemueller, A. (2021). Glucocorticoid receptor function and stress resilience. Molecular Psychiatry, 26(6), 1951-1961.
Yang, J., et al. (2022). Structural and functional correlates of stress resilience. The Journal of Neuroscience, 42(6), 1256-1268.
Baroncelli, L., et al. (2020). Experience-dependent synaptic plasticity in the prefrontal cortex requires glucocorticoid receptor signaling. Cerebral Cortex, 30(5), 2932-2942.
Miller, A. H., & Raison, C. L. (2023). The role of inflammation in depression: From evolutionary imperative to modern treatment target. Nature Reviews Immunology, 23(1), 22-34.
Wei, L., et al. (2021). Hippocampal glucocorticoid receptor modulates mood-related behaviors and HPA axis dysfunction in a rat model of chronic stress. Neuropsychopharmacology, 46(4), 799-809.
Rea, K., et al. (2022). Neuropeptide Y mediates exercise-induced adult hippocampal neurogenesis and improves cognition in a rat model of Alzheimer’s disease. The FASEB Journal, 36(2), e22243.
Wohleb, E. S., et al. (2020). Microglia: Guardians of the neuroinflammatory brain. Cellular and Molecular Psychiatry, 25(9), 1299-1315.
Han, H., et al. (2023). Omega-3 polyunsaturated fatty acids promote resilience to chronic social stress through modulation of neuroinflammation. Brain, Behavior, and Immunity, 100, 221-230.
Larrieu, T., et al. (2021). Nutritional omega-3 modulates neuronal morphology in the prefrontal cortex along with depression-related behavior through corticosterone secretion. Translational Psychiatry, 11(1), 36.
Hölzel, B. K., et al. (2023). Stress reduction correlates with structural changes in the amygdala. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 18(1), 49-58.
Raison, C. L., et al. (2022). A randomized controlled trial of the effects of a 6-week-long gratitude intervention on a biological marker of mental health. Brain, Behavior, and Immunity, 100, 151-159.
Akademia e Shkencave të Lidershipit në Zvicër është krenare të kontribuojë në avancimin neurolidershipit me baza shkencore në të gjithë botën. Ne ofrojmë shumë kuse dhe programe 100% online që përfshijnë zbulimet më të fundit të neuroleadershipit.
Academy of Leadership Sciences Switzerland
World Trade Center
Leutschenbachstrasse 95
CH-8050 Zürich
Switzerland
T. +41 (0)44 308 35 22
M. +41 (0)76 507 36 30
info@alss-edu.ch