Search Results for: themistokli germenji

FALEMINDERIT BIBLIOTEKES KOMBETARE PER INDEKSIN E KATALOGIMEVE TE SHKRIMEVE

January 15, 2019 by dgreca

GJURMET E SHKRIMEVE TE MIA NE ME SHUME SE 2 DEKADA, BASHKEPUNIM ME 17 GAZETA TE TIRANES,RRETH 300 SHKRIME TE BOTUAR/

Duke kërkuar në indeksin online të Blibliotekës Kombëtare në Tiranë, gjeta edhe gjurmët e shkrimeve të mia në me shume se 2 dekadat e pas viteve ’90. Shumë shkrime për dy dekadat e fundit janë shkruar në SHBA dhe janë botuar jo vetëm në gazetat Illyria(Gusht 1999- korrik 2009) dhe në Dielli që nga shtatori 2009-2019 , por pjesa më e madhe e tyre janë botuar edhe në Tiranë. Në disa prej gazetave i kam dërguar me dëshirën time pasi botoheshin këtu, por ka shumë syresh që paralelisht janë marrë nga më shumë se sa një gazetë. Ndjehem mirë se nuk kam munguar në Shqipëri, tek lexuesi im në këto dy dekada mërgim. Sic tregon indeksi i mëposhtëm numri i artikujeve te indeksuar ne katalogim eshte rreth 300, ndersa numri i gazetave në Shqipëri, përjashtuar ato të Kosovës është 17: Ora e Fjalës, Republika, Albania, Rilindja Demokratike, Gazeta Shqiptare, Koha Jone, Gazeta 55, Shekulli, Gazeta Sot, Gazeta “Tema”, Korrieri, Kult-Celesi, Standard, Ndryshe, Tirana Observer, Telegraf, Shqiptarja.com,Bulevard . I falenderoj të gjitha ato gazeta që i kanë vleresuar dhe botuar artikujt e mi.
Per miqtë e mi dhe veten po e publikoj indeksin e shkrimeve, thjesh për Kujtesë, jo per-Doni më për Belulin e Pëllumb Kullës….

– Artistes së Popullit i mohojnë pronat :[Vaçe Zela dhe familja e saj] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 72, 25 korrik, 1995, f.5

– Kush e prishi imazhin e shqiptarëve në Greqi? : Sipas bisedës me minoritarin e emigruar në Greqi me 1990, Vangjel Loli / Vangjel Loli; Dalip Greca-Republika. – Nr. 47, 28 maj, 1995, f. 3

– Shteti nuk mund t’i braktisë qytetaret e vet!: Fshati “Pilot” katandiset në një grumbull barakash [Banorët e fshatit Kolsh të Kukësit, vendosur në Stravec të Lushnjes] / Dalip Greca-1996, shtator 18-Republika
– Larg parlamentit të marionetave :[Intervistë] / Dalip Greca-Koha jonë. – Nr. 35, 21 qershor, 1997, f.7
– KATOVICA- [Brenda pjesë nga fjalimi i Gorbaçovit në Katovicë në 1986] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 141, 20 qershor, 1998, f.4-

– Një 33 vjeçar përkujton 20 vjetorin e arrestimit :[Artur Kice] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 202, 13 korrik, 1996, f. 7

– Belortaja kthehet me Çmim Special nga Stambolli: [Karikaturisti Medi Belortaja] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 245, 21 tetor, 1998, f.13

– Traktet që tronditën shtetin…. dhe historia e vajzës emigrante që nuk mund të kthehet në Shqipëri: [Ngjarja është e 11 marsit 1989, Tiranë. Xhuljeta Çuka, Petrit Ishmi, Alfred Berisha] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 229, 14 nëntor, 1996, f. 7-

– Rrahman Uruçi – prijës popullor demokrat antifashist / Dalip Greca- 1995-Botoi- Myzeqeja- Nr. 5, F.6

– Divjaksja që i imponon vëmendje kryeqytetit :Studentja nga Divjaka, Brixhilda Ndini me tre librat poetik ka sfiduar moshatarët e vet kryeqytetas. Specialistët e kanë etiketuar si poete magjike / Dalip Greca-Botoi Ora e fjalës. – Nr. 140, 27 nëntor, 1995, f.2
– SOS Anija po mbytet / Dalip Greca-Republika. – Nr. 19, 27 janar, 1999, f.1, 3
– Mbijetesa e kombit, në rrezik / Dalip Greca-Republika. – Nr. 13, 19 janar, 1999, f.1, 6
– Fshatarët e Ballagatit tri herë të gënjyer / Dalip Greca- Republika. – Nr. 22, 19 mars, 1995, f.2
– Pesënjakët, braktisja e frikshme e shtetit / Dalip Greca-Republika. – Nr. 55, 10 mars, 1999, f.2

– Majko, i fshehur pas Nënë Terezes: [Projekti i VEVE për Qender bizneso-kulturor në qendër të Tiranës] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 59, 14 mars, 1999, f.10

– Dora serbe trazon politikën shqiptare / Dalip Greca-Republika. – Nr. 134, 10 qershor, 1999, f.1, 3
– Në Shqipëri të besojnë kur gënjen: Në vend të përcielljes të librit “Një jetë fallco” [E autorit Luan Laze] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 131, 6 qershor, 1999, f.9
– Fshatarët e Ballagatit, tri herë të gënjyer / Dalip Greca- Ora e fjalës. – Nr. 120, 20 mars, 1995, f.4

– Poeti që këndon dhimbjen e mërgimit :[Mbi librin “Gurë kundër erës” të poetit Gëzim Hajdari] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 75, 1 gusht, 1995, f.7

– Kush po e ngre murin e Mitrovicës?: [Rreziku i ndarjes në Kantenc thërret për kujdes!] / Dalip Greca- Republika, Mars 7, 1999
OSBE shtyn “vrapin për Kushtetutën” / Dalip Greca-Republika. – Nr. 258, 5 nëntor, 1998, f. 1, 3
– Çmimi i marrëveshjes dhe gracka e demokratëve / Dalip Greca- Republika. – Nr. 301, 26 dhjetor, 1998, f.1,3
– Desidenca shqiptare – monopol i njerëzve që bien nga fiku / Dalip Greca
– Shtypi në kurth / Dalip Greca-Republika. – Nr. 282, 4 dhjetor, 1998, f.1,3
– Gjenerali i Atdheut, me eshtra të mërguara : [Abaz Kupi] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 80, 7 prill, 2000, f. 6
– Dosje e pazbuluar e Ahmet Zogut : Zogu – njeriu që fiset i bashkoi në komb, ndërsa kombit i dha shtetin / Dalip Greca- Albania. – Nr. 86, 14 prill, 2000, f. 6
– Flamurtari i moçëm, Kristo Kirka / Dalip Greca-Albania. – Nr. 101, 3 maj, 2000, f. 6-

– Uashingtoni i bën radiografinë politikës së Tiranës : [Nga takimi i parë i Albanian Forum, mbajtur në SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 79, 6 prill, 2000, f. 6
– Epilogu i një regjisori : [Viktor Stratobërdha] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 124, 30 maj, 2000, f. 10
– Si u vra Prof. Fehmi Agani truri i LDK-së : [Dëshmon i biri, Mentori] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 43, 23 shtator, 2000, f. 8
– Masakra çame : [Vështrime historike] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 145, 23 qershor, 2000, f. 10
– Marrëdhëniet pozitë-opozitë, turpi i Shqipërisë së sotme : Intervistë e shkrimtarit të shquar Ismail Kadare / Ismail Kadare; Dalip Greca-Albania. – Nr. 147, 25 qershor, 2000, f. 4

– Në penelin e Alush Shimës, Shqipëria… : [SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 163, 14 korrik, 2000, f. 10
– Të orientohemi nga Atdheu : [Zenun Halili me banim në SHBA] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 50, 2 mars, 2000, f. 10
– Antonio Belushi : “Të mos strukemi në mbretërinë e harresës” : [Anton Belushi dhe aktiviteti i tij mes shqiptarëve jashtë atdheut] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 184, 4 gusht, 2000, f. 10

– Bisnesi amerikan i basketbollistit të “Dinamos” : [Lulzim Tela ndërton rrobaqepsinë SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 186, 10 gusht, 2000, f. 4

– Lufta për statujat e politikës…Politika jo gjithmonë e largon topin nga vetja për ta pasuar…- (Në prag të zgjedhjeve lokale) / Dalip Greca- Republika. – Nr. 8, 13 janar, 2000, f. 9

– Piktori i shpirtrave në Nju Jork : [Piktori Arben Morina] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 61, 15 mars, 2000, f. 10

– Varen eshtrat e shqiptarëve nëpër sqepat e sqifterit … : Ali Asllani, atdhetari, diplomati, shtetari, këngëtari magjik i dashurisë, mjeshtri i përsosur i poezisë shqipe / Dalip Greca- Albania. – Nr. 254, 28 tetor, 2000, f. 10

– Familja DILO- Nga Sheperi në Amerikë : Historia tragjike e një familje me rrënjë tek Rilindja Kombëtare … : [Familja Dilo] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 270, 16 nëntor, 2000, f. 10

– Rugova : “Kosova e ka fituar pavarësinë, pritet vetëm akti formal i shpalljes” / Dalip Greca-Albania. – Nr. 270, 16 nëntor, 2000, f. 4

– Jemi t’birtë e Skënderbegut,… Qitni pushkë, o djelm të Malëcisë!: figura e Mehmet Shpendit në shtypin e kohës, në vargjet e poetëve dhe këngët e rapsodëve / Dalip Greca- Illyria. – Nr. 971, 15-18 shtator, 2000, f. 20-21

– Mid’hat Frashëri, profet e misionar i kohëve të reja : [Libri “Gjeniu i kombit”] / Uran Butka; Dalip Greca-Rilindja demokratike. – Nr. 2711, 10 dhjetor, 2000, f. 21

– Dy akuzat e mia për klasën politike / Ismail Kadare; Dalip Greca-Albania. – Nr. 32, 9 shkurt, 2001, f. 4

– Demokracia nuk presupozon pushtet të pazevëndësueshëm : [Intervistë me botuesin e gazetës “Illyria”] / Ekrem Bardha; Dalip Greca- Albania. – Nr. 85, 14 prill, 2001, f. 4

– Të mjekohesh nga kompjuteri : [Mjeku Rifat Latifi dhe idea e tij për krijimin e spitalit ndërkombëtar virtual elektronik të Kosovës] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 88, 18 prill, 2001, f. 6
– Pse e kujtojnë shqiptarët Mbretin e tyre ? : [Ahmet Zogu] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 82, 11 prill, 2001, f. 4

– Sislej Xhafa mes pikturës dhe performancës / Dalip Greca- Koha. – Nr. 53, 1 prill, 2001, f. 25 – 29

– 100 vjet nga historia e një familje dhe pengu që nuk e tret koha : [Familja Lepenica] / Dalip Greca-Gazeta 55. – Nr. 147, 2 qershor, 2001, f. 20

– PD-ja të rishikojë marëdhëniet me SHBA-në : [Intervistë] / Pjetër Arbnori; Dalip Greca- Albania. – Nr. 283, 2 dhjetor, 2001, f. 4

– Koha për të konkuruar alternativat jo grindjet : [Me biznesmenin, botuesin e gazetës “Illyria” Ekrem Bardha] / Ekrem Bardha; Dalip Greca- Albania. – Nr. 18, 24 janar, 2002, f. 6

– Presidenti të vijë nga diaspora : Ish-kryeministri demokrat, komenton krizën politike në vend / Aleksandër Meksi; Dalip Greca-Albania. – Nr. 26, 2 shkurt, 2002, f. 4-

– Italiani që për 13 vjet mashtroi shtypin shqiptar dhe atë botëror / Dalip Greca-Illyria. – V. 12 Nr. 1118, 1-4 mars, 2002, f. 18

– Bomba në ambasadën sovjetike në Tiranë dhe zhdukja e mistershme e kolonelit që e denoncoi / Dalip Greca-Illyria. – V. 12 Nr. 1120-1121, 8-11, 12-14 mars, 2002

“Shqipëria i ka rihapur dyert e Zotit; Zoti nuk i braktis ata që besojnë në të” : Simpozium në qendrën “Nënë Tereza” pranë Kishës “Zoja e Shkodrës” ne Nju Jork / Dalip Greca- Illyria. – V. 12 Nr. 1147, 11-13 qershor, 2002, f. 30-31

– Një amerikan tregon aventurën shqiptare : [Pjestarë të Korpusit të Paqes në Shqipëri] / Dalip Greca- Illyria dhe -Albania. – Nr. 146, 23 qershor, 2002, f. 22

– Mihal Zallari : Atdheun dhe kombin t’i duam pa kondita! / Dalip Greca- Illyria. – Nr. 1140-1142, 17-27 maj, 2002

– Emigrantët, “delja e zezë” për politikën dhe median italiane / Dalip Greca-Albania. – Nr. 148, 26 qershor, 2002, f. 16 – 17

– 825 fëmijë të ngujuar nga gjaku / Dalip Greca-Albania. – Nr. 171, 23 korrik, 2002, f. 12 -13
– Vatra, zemra e lëvizjes kombëtare : [Beqir Meta “Federata Panshqiptare “Vatra”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 198, 23 gusht, 2002, f. 21

– Mirëkuptimi, sfida që krijon shpresë për të ardhmen e Shqipërisë : [Presidenti takohet me një komunitet gazetarësh shqiptarë në Nju York] / Alfred Moisiu; Dalip Greca–Albania. – Nr. 218, 15 shtator, 2002, f. 8 – 9

– Vajza shqiptare qe studion per mjeke….aktorja e re që u zbulua nga Stan Dragoti / Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 20, 23 janar, 2003, f. 17

– Pena, revista e frymëzimit shqiptar : [Revistë e shkrimtarëve të diasporës] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 25, 2 shkurt, 2003, f. 20.

– Bashkim Muhedini : “Porta e futbollit, jeta dhe drama ime” / Dalip Greca- Albania. – Nr. 30, 8 shkurt, 2003, f. 22 – 23.

– Natë shqiptare në New York : [Spektakli- Inva Mula-Ardit Gjebrea- Pirro Cako] / Dalip Greca- Gazeta Sot. – Nr. 43, 26 shkurt, 2003, f. 20.

– Botohet “Pena” në Amerikë : Revista e shkrimtarëve në diasporë / Dalip Greca- Gazeta Tema. – Nr. 812, 4 shkurt, 2003, f. 12.

– Bashkim Muhedini : porta e futbollit u bë dera e jetës sime, ajo ishte dhe drama ime plot ankth / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1206, 10-13 janar, 2003, f. 18-19

– Kledi Kadiu, ylli shqiptar i spektakleve italiane që ndërton ura miqësie mes dy brigjeve / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1213, 4-6 shkurt, 2003, f. 16

Jeronim De Rada, pararendësi i Rilindjes Kombëtare, vigani i botës
italo- shqiptare, “vjen” në Amerikë, 100 vjet pas vdekjes Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1219, 28 shkurt – 3 mars, 2003, f. 23

– Poeti mes reales dhe absurdes : [Eqrem Basha, “Neither nor a song” ose “As plagë, as këngë”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 128, 3 qershor, 2003, f. 20 – 21

-Qerim Haxhiu, memoria e mërgatës shqiptare në Egjipt / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1222, 11-13 mars, 2003, f. 24

– Mid’hat Frashëri, udhërrëfyes dhe shërbestar i kombit : me rastin e përvjetorit të lindjes, 25 mars 1880-25 mars 2003 / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1226-1229, 25 mars – 7 prill, 2003

– Një letër e panjohur e Abas Kupit drejtuar ministrit të Punëve të Jashtme të Anglisë, Anthony Eden / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1231, 11-14 prill, 2003, f. 24

– Historia e Amerikës vjen në shqip : Albana Mëlyshi, shkrimtarja, poetja, gazetarja që vendos ura lidhjeje me Shqipërinë dhe shqiptarët në botë / Albana Lifschin (Mëlyshi); Dalip Greca- Koha jonë. – Nr. 162, 15 qershor, 2003, f. 21.

– Djemtë e Abas Kupit rikthejnë tablonë e Luftës së II-të Botërore në Shqipëri : Julian Amery, oficeri anglez “flet” shqip për pozicionin e palëve në luftën e partizanëve, ballistëve dhe legalistëve kundër italianëve dhe gjermanëve / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1242, 20-22 maj, 2003, f. 23

– Poeti Eqrem Basha, mes reales dhe absurdes, një zë i veçantë i poezisë shqipe / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1244, 27-29 maj, 2003, f. 22

– Anton Çefa – poeti i disidencës së heshtur / Anton Çefa; Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1268, 22-25 gusht, 2003, f. 28

– Shuhet mjeshtri i instrumenteve muzikore që fitoi të drejtën për të konkuruar në Londër… / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1274, 12-15 shtator, 2003, f. 24

– Dëshmia e rrallë e Gjekë Gjonlekës : Nënë Tereza u lut në gjuhën shqipe gjatë meshës me shqiptarët e Amerikës / Dalip Greca- Albania. – Nr. 173, 25 korrik, 2003, f. 18 – 19.

“Shqiptarët e Amerikës” i Vehbi Bajramit, enciklopedia e diasporës më të vjetër shqiptare / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1292, 14-17 nëntor, 2003, f. 18-21

” Dilemat e mëdha” ballkanase që po shoqërojnë shenjtërimin e Nënë Terezës / Dalip Greca- Gazeta”Korrieri”. – Nr. 186, 9 gusht, 2003, f. 14 – 15.

– Një histori në tre shekuj : [Vehbi Bajrami, “Shqiptarët e Amerikës”] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 287, 5 dhjetor, 2003, f. 20 – 21.

– Sadik Rama nuk e ndërroi Atdheun për flori e grada / Dalip Greca- Illyria. – V. 14 Nr. 1321, 2-4 mars, 2004, f. 25

– A i dëgjon diaspora shqiptare këmborët e helenikëve të Amerikës?! / Dalip Greca- Illyria. – V. 14 Nr. 1325, 16-18 mars, 2004, f. 10

– Shtatë gjuhët e Frederik Ndocit : [artistët shqiptarë në SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 181, 6 gusht, 2004, f. 20 – 21.

– Laureta Meçi, shqiptarja në “Shadow Kill” / Dalip Greca-Albania. – Nr. 186, 12 gusht, 2004, f. 18 – 19.

– Arbërori i parë që u mor me historigrafinë shqiptare : [Athanas Gegaj] / Dalip Greca-Gazeta “Korrieri” – Nr. 47, 26 shkurt, 2005, f. 14 – 15.

Lamtumirë Anthony Athanas legjenda shqiptare e Amerikës / Dalip Greca-Albania. – Nr. 125, 31 maj, 2005, f. 16 – 17.

– Marinsi shqiptar – hero i Amerikës, që u vra ditën e bombës në Nagasaki : 9 gusht 1945 – 9 gusht 2005, 60 vjet nga hedhja e bombës atomike në Nagasaki, Odise Koleka / Dalip Greca- Koha jonë. – Nr. 218, 9 gusht, 2005, f. 12 – 13.

– Teprimi me lirinë dhe histeria prodiktatoriale / Dalip Greca- Albania. – Nr. 245, 18 tetor, 2005, f. 14 – 15.

– Zbulimi japonez me “Prillin e thyer” : [studiuesi Kazuhiko Yamamoto njohu Kanunin përmes librit të shkrimtarit Ismail Kadare dhe botoi librin “Struktura etike e Kanunit dhe nënkuptimet e saj kulturore”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 247, 20 tetor, 2005, f. 14 – 15.

– Safete Juka, Dora D’Istria e mosnjohur nga shteti Shqiptar / Dalip Greca- Gazeta Tema. – Nr. 1643, 11 – 12 dhjetor, 2005, f. 16.

– Zemra e Nexhatit digjej për Shqipërinë… : duke përkujtuar Nexhat Peshkëpinë që ndërroi jetë në Detroit, shkurt 1970 / Dalip Greca- Republika. – Nr. 40, 19 shkurt, 2006, f. 10 – 11.

– Si u përgatit pushtimi i Shqipërisë dhe versioni i vrasjes së Mbretit Zog / Dalip Greca-Illyria. – V. 17 Nr. 1637, 10-12 april, 2007, f. 28-29

– Pushtimi i Shqipërisë u vendos që me 6-7 shkurt 1939 / Dalip Greca-Illyria. – V. 17 Nr. 1638, 13-16 April, 2007, f. 19

– Nënë Tereza u lut në gjuhën shqipe gjatë meshës me shqiptarët e Amerikës / Dalip Greca-Kult nga çelësi. – Nr. 153, 23 gusht, 2006, f. 23.

Odhise Paskali : artisti mit që krijoi në katër regjime / Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1634, 30-2 prill, 2007, f. 36-37

– Shqiptarë, ruani familjen se ajo është më e pasur se Amerika! : [intervistë e Ipeshkvit të Kosovës] / Imzot Dodë Pashku Gjergji; Dalip Greca- Illyria. – 21-27 dhjetor, 2007, f. 10-11
– Blerim Destani, në një rol në Hollywood : po vjen “Koha e Kometës” me mesazhin: “Mos kërko luftën, ajo mund të të gjejë vetë ty” / Blerim Destani; Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1709, 28-3 dhjetor-janar, 2007-2008, f. 24-25

– Duke përkujtuar Hysen Mulosmanajn : jeta dhe poezia e Hysen Mulosmanajt, testamenti, ku janë hipotekuar dashuria për atdheun, dhe pengu për Kosovën e lirë / Dalip Greca-
Illyria. – Nr. 1709, 28-3 dhjetor-janar, 2007-2008, f. 27

– Shqiptarja e parë që synon Parlamentin Evropian : prej tre vitesh Mirela Bogdani është anëtarësuar në Partinë Konservatore Britanike, dhe ka kapërcyer me sukses dy faza të konkurimit drejt Parlamentit Evropian / Mirela Bogdani; Dalip Greca- Illyria. – 8-10 janar, 2008, f. 34-35

– Ish kampioni i Shqipërisë, zv/trainer në SHBA : [intervistë me Janko Markon] / Janko Marko; Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1726, 29-3 shkurt-mars, 2008, f. 38

– Kur mbi tryezat e OKB hidhej Çështja e Kosovës : intervistë me z. Pëllumb Kulla, ish kryetar i Misionit të Republikës së Shqipërisë pranë OKB në vitet 1993-1997 / Pëllumb Kulla; Dalip Greca- Illyria. – Nr. 1730, 14-17 mars, 2008, f. 29

– Lirio Nushi : Edhe në fund të botës do të them se jam shqiptar: këngëtari i denjë si ambasador i kulturës duke shpalosur artin shqiptar / Dalip Greca- Albania. – Nr. 65, 24 mars, 2007, f. 19.

– Formati botëror i regjisorit Pirro Mani : me rastin e 75 vjetorit të lindjes së regjisorit të madh të Teatrit Shqiptar / Dalip Greca- Albania. – Nr. 84, 15 prill, 2007, f. 23.

– Mjeshtri i madh Pëllumb Kulla fafenderon nga larg : [Presidenti i Shqipërisë dekoron Pëllumb Kullën me titullin e lartë “Mjeshtër i Madh”] / Pëllumb Kulla; Dalip Greca-Albania. – Nr. 99, 3 maj, 2007, f. 13.

– Odhise Paskali, artisti mit që krijoi në katër regjime : flet e bija e artistit :Ju tregoj sekrete e atit tim… / Floriana Paskali; Dalip Greca- Albania. – Nr. 143, 23 qershor, 2007, f. 10.

– Sikur ta meritonim Kadarenë president! / Dalip Greca- Albania. – Nr. 143, 23 qershor, 2007, f. 10.

– Ali Kuçi, vatrani që dha shpirt në hetuesinë e Beratit… : diktatura komuniste nuk i kurseu bashkëpunëtorët e bashkëluftëtarët e Nolit dhe të Konicës / Dalip Greca-Albania. – Nr. 179, 4 gusht, 2007, f. 18.

– Një lidhje shkrimtarësh shqiptare në Nju Jork : Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikane ndan çmimet letrare / Dalip Greca- Albania. – Nr. 183, 9 gusht, 2007, f. 21.

– Nano, bashkëpunëtor shumë i mirë i i Berishës : [ish – presidenti Moisiu flet për gazetën “Illyria” të Nju Jorkut] / Alfred Moisiu; Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 2075, 11 tetor, 2007, f. 5.

– Kolec Traboini, “Bukuri shkodrane” dhe “Koha e Prostitutave” / Dalip Greca-Republika. – Nr. 264, 15 nëntor, 2007, f. 19.

– Kërkohet një klasë e re politike që të çojë Shqipërinë në BE : Mirela Bogdani konkurron në radhët e konservatorëve britanikë drejt Parlamentit Evropian / Mirela Bogdani; Dalip Greca- Republika. – Nr. 3, 10 janar, 2008, f. 10 – 11.

– Parashqevi Qiriazi, një grua mes diplomatëve burra në Konferencën e Paqes në Paris…. / Dalip Greca- Republika. – Nr. 12, 20 janar, 2008, f. 18.

– Qëndrimi ndaj hebrejve i bën nder kombit shqiptar : kur hebrejve ju kërcënohej jeta, shqiptarët u ofruan miqësinë sipas kodit të lashtë të besës / Dalip Greca- Republika. – Nr. 29, 9 shkurt, 2008, f. 14 – 15.

– Urat matanë dhe këndej oqeanit që ndërton Albana Mëlyshi Lifschin : [“Ura mbi oqean : tregime nga Amerika”] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 59, 14 mars, 2008, f. 18.

– Kur Kongresisti Tom Lantosh vizitoi Kosovën dhe Shqipërinë komuniste : bisedë me aktivistin, i cili siç thotë ai ishte ndërmjetës i vizitës në Tiranë / Shaqir Gashi; Dalip Greca- Republika. – Nr. 66, 22 mars, 2008, f. 14 – 15.

– Testamenti i Safete Jukës si akt shqiptarie dhe leksion për shtetin shqiptar – Jeta dhe veprimtaria e Safete Jukës. Fondi prej 40 000 $ dhuratë për
Bibliotekën Kombëtare. Letra e motrës së S. Jukës, Lume Juka, drejtuar
drejtorit të këtij institucioni, z. Aurel Plasari. / Dalip Greca
Dielli. – V. 100 Nr. 2, , october, 2009, f. 17-18

– Dobrescu : “România a fost pentru albanesi o a doua patrie” : Intervistë me shkrimtarin rumun dhe studiuesin e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Marius Dobrescu, për vëllimin me tregime “Atdheu prej dëbore” të shkrimtarit Ramiz Gjini. / Dalip Greca- Prietenul albanezului = Miku i shqiptarit. – Nr. 92, , Iunie, 2009, f. 20-22

– Pasardhësit e heronjve të “Lahutës së Malësisë” e zhvendosën betejën në Amerikë : [pasardhësit e Vocërr Balës] / Dalip Greca- Gazeta “Standard” – Nr. 945, 13 korrik, 2008, f. 18 – 19.

– Pasardhësit e heronjve të “Lahutës së Malësisë” e zhvendosën betejën në Amerikë : [pasardhësit e Vocërr Balës] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 946, 14 korrik, 2008, f. 18 – 19.

– Çamëri moj Çamëri na mbeti loti në sy… veprimtaria që u organizua në Nju Xhersi nga Shoqata për të Drejtat e Njeriut “Çamëria” në SHBA / Dalip Greca-Gazeta “Ndryshe”. – Nr. 660, 9 korrik, 2008, f. 13.

– Shqiptarët në “Kohën e kometës” : [intervistë me aktorin mbi filmin e tij të fundit] / Blerim Destani; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 987, 23 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Enver Shaska, nacionalisti që u burgos nga fashizmi dhe u shpall kriminel nga Enver Hoxha / Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 980, 17 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Operacioni i CIA-s dhe Mi6 kundër komunizmit : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA, / Zef Luka; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 967, 4 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Historitë e grupit parashutist, që do të rrëzonte Enver Hoxhën : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA-II, / Zef Luka; Dalip Greca- Standard. – Nr. 968, 5 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Ramiz Dani, roja besnike e Abaz Kupit dhe shoqërues i anglezëve : [kujtimet e dy oficerëve anglezë: Julian Amery dhe David Smiley] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 971, 8 gusht, 2008, f. 18.

– E vërteta e vdekjes së parashutistit që do të rrëzonte Enver Hoxhën : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA, III / Zef Luka; Dalip Greca-Standard. – Nr. 969, 6 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Ramiz Dani, roja besnike e Abaz Kupit dhe shoqërues i anglezëve : [kujtimet e dy oficerëve anglezë: Julian Amery dhe David Smaley] / Dalip Greca-Illyria, 2 Gusht 2008

– Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi legalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet / Fuad Myftia; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 1016, 21 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Korrieri partizan në Oborrin e Mbretit : [Hajdar Tonuzi] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 997, 2 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Hajdar Tonuzi i internuar në Korsikë me Abaz Ermenjin : [Hajdar Tonuzi] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 998, 3 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Aventura drejt Italisë [dhe Egjiptit] : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1017, 22 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Si depërtoi agjenti i Sigurimit i shtetit shqiptar në udhëheqjen e lartë të legalistëve : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1018, 23 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Njëmbëdhjetë kongreset e legalistëve në emigrim : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1019, 24 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– ” Kulla”, fisi që u ndëshkua se priti Mbretin kur la Shqipërinë / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1002, 7 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Si e masakruan komunistët familjen Kulla / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1003, 8 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Historia e dhimbshme e familjes Çoku / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1032, 7 tetor, 2008, f. 18 – 19

– Historia e dhimbshme e familjes Çoku-2 / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1033, 8 tetor, 2008, f. 18 – 19.

– Fati i mbrapshtë, por poezi me fat : [Vaid Hyzoti, “Jemi të pandehur”] / Dalip Greca-Albania (“Albania e vogël”, suplement). – Nr. 44, 2 nëntor, 2008, f. 19.

– 100 vjetori i Kongresit të ABC-së u përkujtua në Nju Jork / Dalip Greca-Republika. – Nr. 275, 22 nëntor, 2008, f. 16.

– Kombi ndihet krenar me diasporën shqiptare në Amerikë / Flamur Gashi; Dalip Greca-Republika. – Nr. 296, 18 dhjetor, 2008, f. 16 – 17.

– I mbijetuari : Ju rrëfej çetën antikomuniste të Kurbinit / Bardhok Ndreu; Dalip Greca-Standard. – Nr. 1111, 26 dhjetor, 2008, f. 18 – 19.

– Sigurimi i dha Zefit helm që të helmonte Mark Pirolin : familja Qypi e Kurbinit, që humbi 9 pjesëtarë në luftën kundër komunizmit / Bardhok Ndreu; Dalip Greca-Standard. – Nr. 1112, 27 dhjetor, 2008, f. 20 – 21.

– Pengu i madh i të birit të Abaz Kupit : dëshmi dhe kujtime për jetën e Abaz Kupit dhe të birit të tij Fatbardh Kupi / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1134, 23 janar, 2009, f. 18 – 19.

– Kur Fan Noli bënte paqe me Mbretin Zog : [marrëdhëniet e Ahmet Zogut me anëtarët e shoqërisë “Vatra” në SHBA, qëndrimi i Faik Konicës dhe ngjarjet që pasuan në fund të viteve ’50] / Dalip Greca-Shekulli. – Nr. 2549, 11 shkurt, 2009, f. 22 – 23.

– Kur artisti i bindet fatit dhe jeton me shpresa / Zoi Shyti; Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 2560, 22 shkurt, 2009, f. 23.

– Leka Zogu pritej si “Mbret” në Amerikë : [vizita e Leka Zogut në SHBA me anëtarët e shoqërisë “Vatra” në vitin 1967] / Dalip Greca-Shekulli. – Nr. 2554, 16 shkurt, 2009, f. 20 – 21.

– A mundet ky shekull ta shpallë shenjtë Imzot Nolin? : [veprimtaria që u organizua në varrin e Fan S. Noli me rastin e 100 -vjetorit të Meshës së parë në gjuhën shqipe] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 46, 26 shkurt, 2009, f. 18 – 19.

–
– Jonuz Ndreu, Dibrani që shërbeu në ushtrinë amerikane, nga SHBA-ja në Gjermani : [Jonuz Ndreu] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1216, 16 prill, 2009, f. 18 – 19.

– Si e bëri kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait [Pertef Agaj] : ditari i Reshat Agajt / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1233, 3 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Takimi me Kadri Hazbiun : -E more Reshat, a e fitove luftën? : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1234, 4 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Rrefimi: Vasil Mano spiunoi shokët, por e vranë bashkë me ta : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1235, 5 maj, 2009, f. 18 – 19.
-Muajt e ferrit në Kënetën e Maliqit : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1236, 6 maj, 2009, f. 18 – 19.
– Takime me vëllanë peng para arratisjes në Greqi, ku u njoh me Hamit Matjanin : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1237, 7 maj, 2009, f. 10 – 11.
– Rrëfehet tek amerikanët : sigurimi më ka mbujtur vëllanë peng : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-
Standard. – Nr. 1238, 8 maj, 2009, f. 18 – 19
-Kadri Hazbiu i shkruan në SHBA me emër të rremë : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1240, 10 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Gazeta “Dielli”, pas një mungese dyvjeçare, tashmë e përmuajshme / Dalip Greca; Astrit Lulushi- Zeri i Amerikes- Republika. – Nr. 206, 2 shtator, 2009, f. 18.

– Përkthimi i parë i kujtimeve të Ismail Qemalit është kryer nga Reshat Agaj : ju tregoj vlonjatin që solli i pari në gjuhën shqipe “Kujtimet” e Plakut të Vlorës / Dalip Greca- Gazeta -55. – Nr. 4, 8 janar, 2010, f. 15.

– Ekspozita e piktorit Nazmi Hoxha u fal buzëqeshje njujorkezëve : një udhëtim me penel përmes stinëve në Nju-Jork / Dalip Greca- Gazeta DIELLI, Gazeta “Metropol”. – Nr. 2035, 19 prill, 2010, f. 22.

– Dyluftimi Noli-Konica, “Dielli” : Fan Noli, bolsheviku republikan : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1525, 25 prill, 2010, f. 10 – 11.
– ” Vetëvrasja” politike e Nolit, admiroi paradën e ushtrive të Stalinit [1927] : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1526, 26 prill, 2010, f. 18 – 19.

– ” Dorëzimi” pa kushte i Nolit dhe paqja me Konicën : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1527, 27 prill, 2010, f. 14 – 15.

– Kur atdhetarizmi ndëshkohej me plumba : [98 vjetori i themelimit të Federatës Panshqiptare “Vatra”] / Dalip Greca- GAZETA 55. – Nr. 135, 19 maj, 2010, f. 6.

Gazeta “Dielli”, shkollë e shtypit të lirë për gazetarinë shqiptare / Dalip Greca- Republika. – Nr. 166, 22 korrik, 2010, f. 14 – 15.

Operacioni i CIA-s dhe Mi6 kundër Shqipërisë : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 494, 17 gusht, 2010, f. 10 -11.

– ” Ju rrëfej si na futi në kurth Sigurimi i Shtetit” : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 495, 18 gusht, 2010, f. 10 -11.

– ” E vërteta e vdekjes së Alush Lleshanakut” : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 496, 19 gusht, 2010, f. 10 -11.

– Historia e marinsit nga Vunoi që luftoi për amerikanët në Japoni : kush janë shqiptarët që kanë rënë për luftërat e SHBA-ve / Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 524, 21 shtator, 2010, f. 10 – 11.

– Shuhet prof. Peter R. Prifti, ndër të fundit e kohës noliane / Dalip Greca- Gazeta Dielli, Gusht 2010

– Poezitë e Faslli Halitit botohen në New York / Dalip Greca-Gazeta “Metropol” – Nr. 2149, 2 shtator, 2010, f. 18 – 19.

– Shqiptarët e Amerikës e shpallën shenjtëreshë Nënë Terezën, që në vitet ’80-të / Dalip Greca- Republika. – Nr. 32, 10 shkurt, 2011, f. 18.

– Kristo Floqi, i harruari bashkëthemelues i “Vatrës” dhe editor i “Diellit” : në prag të 100 vjetorit të “Vatrës” / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 277, 6 tetor, 2011, f. 6.

Kristo Floqi, i harruari bashkëthemelues i “Vatrës” dhe editor i “Diellit”2 : në prag të 100 vjetorit të “Vatrës” / Dalip Greca-55. – Nr. 278, 7 tetor, 2011, f. 8.

– Zbardhet enigma e Himnit të federatës “Vatra” : cilët ishin krijuesit e himnit të Federatës / Dalip Greca-Gazeta 55. – Nr. 280, 9 tetor, 2011, f. 6.

– Avokati shqiptar, në radhët e avokatëve milionerë në ShBA / Ylber Dauti; Dalip Greca-Gazeta “Telegraf” – Nr. 304, 19 dhjetor, 2011, f. 24-25.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 300, 29 tetor, 2011, f. 8.

– Pj II- Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca–55. – Nr. 301, 30 tetor, 2011, f. 14.

– Ja përse shqiptarët e Amerikës duhet të mblidhen rreth “Vatrës” 100 vjeçare / Dalip Greca-55. – Nr. 27, 31 janar, 2012, f. 4.

– Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca-55. – Nr. 30, 3 shkurt, 2012, f. 6.

– PJ II- Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca- 55. – Nr. 31, 4 shkurt, 2012, f. 18.

– Pj III- Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca-55. – Nr. 32, 5 shkurt, 2012, f. 14.

– Gjon Mili, i madh si fotograf, por edhe si patriot : letra e përkthyer në shqip nga origjinali që ruhet në arkivin e Federatës “Vatra” / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 76, 2 prill, 2012, f. 18.

– Kostë Çekrezi, një kapacitet intelektual që nuk u vlerësua kurrë për ato që bëri për Shqipërinë : [gazetari, përkthyesi, shkrimtari] / Dalip Greca- Telegraf. – Nr. 78, 4 prill, 2012, f. 14 – 15.

– Një foto e rrallë dhe 100 – vjetori i themelimit të Vatrës : takim me Presidentin Wilson gjatë homazheve në varrin e presidentit të parë të Amerikës, George Washington. Krahas përfaqësuesve të Kombeve të tjerë edhe Fan Noli / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 34, 12 shkurt, 2012, f. 19.

– Historia e gazetës “Dielli” që u bë 103 vjeç ! / Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 859, 16 shkurt, 2012, f. 8.

– Sot ditëlindja – Dielli u bë 103 vjeç : [përvjetori i gazetës Dielli] / Dalip Greca-55. – Nr. 45, 18 shkurt, 2012, f. 22 – 23.

– Historia e Kostë Çekrezit, antizogistit që pati kundërshtarë Faik Konicën dhe Fan Nolin : [gazetari, përkthyesi, shkrimtari] / Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 866, 24 shkurt, 2012, f. 10 – 11.

– Tonin Mirakaj i “Vatrës” që priti presidentët e Shqipërisë në Amerikë : është një nga aktivistës e shoqatës “Vatra” dhe komunitetit shqiptar në kontinentin e largët / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 138, 19 qershor, 2012, f. 18 – 19.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- 55. – Nr. 299, 28 tetor, 2011, f. 8.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- Telegraf. – Nr. 113, 17 maj, 2012, f. 16

– Nelo Drizari : gjuhëtar, përkthyes dhe… / Dalip Greca-55. – Nr. 298, 27 tetor, 2011, f. 6.

– Kronika e vonuar e një vdekje të papritur : më 11 dhjetor 1947, 65 vite të shkuara, u nda nga jeta Vasil Pani, ish-kryetar dhe arkëtar i Vatrës, ish luftëtar i çetës së Themistokli Gërmenjit / Dalip Greca-55. – Nr. 343, 13 dhjetor, 2012, f. 6.

– Si e rilinda gazetën “Dielli” të Nolit e Konicës : kryeredaktori i gazetës flet për median dhe organizatën “Vatra” / Dalip Greca; Raimonda Moisiu-Tirana observer. – Nr. 2337, 25 janar, 2013, f. 10 – 11.

– Prof. Nelson Çabej, shqiptaro-amerikani që ka tronditur opinionin shkencor me teorinë e tij të evolucionit / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 185, 8 gusht, 2013, f. 10 – 11.

– Vatra dhe vizita e Mehmet Shehut në New York, përleshja e shqiptarëve me grekët / Dalip Greca-Republika. – Nr. 199, 14 shtator, 2013, f. 16 – 17.

– Venizellos i hodhi benzinë zjarrit dhe Mehmeti u kthye krejtësisht i vetmuar : shqiptarët e Amerikës harrojnë Mehmet Shehun dhe i vërsulen grekërve : [shtator 1960, manifestim proteste i shqiptarëve para Kombeve të Bashkuara] / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 202, 25 gusht, 2013, f. 14 – 15.

– Zbulohet letra e “Vatrës” për Mehmet Shehun : letra e botuar para se të shkonte në OKB. Si u hakmor Mehmet Shehu me vatranët e Nju Jorkut përmes Radio-Tiranës. Historia e panjohur e tri kryengritjeve që u bën kundër Shehut në vitet ’60 / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 202, 27 gusht, 2013, f. 12 – 13.

– Si e denoncuan Mehmet Shehun për krimet në OKB : [Nju-Jork 1960, manifestim proteste i shqiptarëve] / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 203, 28 gusht, 2013, f. 20 – 21.

– Konica, letër Nju York Tajmsit : nuk mbulohen të gjitha gratë shqiptare : Konica reagon ndaj gazetës prestigjioze. Ishte koha kur shtypi amerikan po shkruante për Shqipërinë si për një vend musliman fanatik / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 16, 23 janar, 2014, f. 19.

– Përkujtohet me nderim Abaz Kupi në Nju York / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 8, 14 janar, 2014, f. 6 – 7.
– Asgjë e re në deklaratën e Servet Pëllumbit për Ramiz Alinë, Gorbaçovin dhe Katovicën shqiptare : Tomorr Malasi e ka publikuar 15 vjet të shkuara dokumentin e Katovicës shqiptare të Ramiz Alisë në gazetën “Republika”… / Dalip Greca- Republika. – Nr. 227, 17 tetor, 2013, f. 15.

– KADARE- Viti 2001 : takimi i fshehtë Nano-Kostunica gjë e keqe : asnjë lider partiak s’ka mandate të përfaqësojë shtetin / Ismail Kadare; Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 126, 4 qershor, 2014, f. 10 – 11.

– Dr. Agim Leka, mjeku që kuroi plagët e kombit dhe shërbeu për 50 vjet shqiptarëve të Amerikës / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 133, 12 qershor, 2014, f. 16 – 17.

– Keqardhje për gazetarinë e sotme : rrëfim ekskluziv i ish-sportistit / Gavrosh Levonja; Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 252, 23 tetor, 2014, f. 10 – 11.

– Lirika fushore : poezi / Baki Nezha; Dalip Greca- Parathenie- Botoi – Mendimi i lirë, 1995
– Udhëtim në historinë amerikane / Albana Lifschin (Mëlyshi); Dalip Greca-Republika)
– Shqiptarët e Amerikës / Vehbi Bajrami; Dalip Greca, Illyria,
– Vëllai i pengut : ditar i mbajtur në Amerikë / Reshat Agaj; Dalip Greca-Vlorë : Europrint, 2009-
– Paskal Milos i vjedhin pallton në Ambasadën Shqiptare në Ankara : Intimitete, flirte, incidente të delegacionit presidencial në Turqi. / Dalip Greca-Republika. – Nr. 36, 15 shkurt, 1998, f.10
***
SHKRIME NGA ORA E FJALES 1991-1996
– Une nuk i mbaj meri Atdheut- Ora Fjales,11 Tetor 1991- Dalip Greca & Prenjo Imeraj

-Zoti Ju dhashte! – Dalip Greca- Ora e Fjales, 27 Djetor 1991

– Opozita nuk Premton Parajsen, por do te beje Shqiperine-Ora e Fjales- 24 Janar 1992

-Kombi ne provim perballe Demokracise-Ora e Fjales- 7 Shkurt 1992

-Mos e Vrisni Demokracine!- Dalip Greca- Ora e Fjales- 6 Mars 1992

-C’deshen Portretet e Enverit ne Pluk? Dalip Greca- Ora e Fjales, 6 Mars dhe 13 Mars

-Jemi kunder Bejlere te Kuq!- dalip Greca-Ora e Fjales, 13 Mars 1992

– Demokracia do te fitoje- Dalip Greca- Bisede me shqiptaro-Amerikanin Adem Rushit- Ora e Fjales-13 Mars 1992

– Kur Nderron duart Pushteti- Dalip Greca- Ora e Fjales- Qershor 1992

– Nena Ime Doli Njerke– Guzhina e Beogradit Gatuante Edhe Per Tiranen…Dalip Greca , Ora e Fjales Qershor 1992

– Ata qe vrane Friken dhe ata qe vrane Shpirtin- Dalip Greca, Ora e Fjales, Qershor 1992

– Gorbacovi dhe Jaruzeski Po shkruajne Kujtimet, Po Ramizi cafre do te shkruaj?- Ora e Fjales-Gusht 1992
– Partite jane shume, Shqiperia eshte vetem Nje- Dalip Greca Gusht 1992.
– Kush i hodhi ne Greven e Urise Ballgatasit?- Dalip greca-Ora e Fjales-19 Mars 1993
– Kush e dogji dhe e shkaterroi Lushnjen? -Dalip Greca- Ora e Fjales- 18 qershor 1993
– Ores se Fjales kerkojne t’i heqin Fjalen!-Dalip Greca-Ora e Fjales- 20 Korrik 1993
– E burgosen pse kerkoi te jetoje- Dalip Greca- 20 Korrik 1993
– Kronike e vonuar e nej vdekje tragjike- Dalip Greca- Ora e Fjales- 2 Gusht 1993…
– Mesazhe Paqeje ne Kohe nervoze- Ora e Fjales, 31 Gusht 1993
– Nje Grua Paralajmeron- Do te Digjem me Benzine po me nxoren nga shtepia- Ora e Fjales- 14 Shtator 1993
–
Bisede me Visar Zhitin- Dalip Greca: Ne jemi Antifunerali qe po sjellim Konicen nga varri i harrimit-Ora e Fjales-10 nentor 1993

– Si tek Maria Oktober- Dalip Greca- Ora e Fjales- 2 Prill 1994

– Lushnja kundershton Qeverine- Ora e Fjales Gush 1994

– Kushtetuta nuk i shpetoi Kurthit Politik- Ora e Fjales- 11 Nentor 1994

– Mbjellja e Vetetimave e Visar Zhitit- D. G”Ora e Fjales” Dhjetor 1994

– Bomba Plasi ne Durres, Tymi ne Lushnje- Dalp Greca- Myslym Murrizi, mbahet Peng- Ora e Fjales- 11 Shkurt 1995
– Pakti i se Djathtes-Dalip Greca- Ora e Fjales- Shkurt 1995

– C.I.C.A.L, Ambasador i dy Brigjeve- Bisede me Frfanko Bruno(D greca)-Ora e fjales nr 118, 25 Shkurt 1995

-Hija e Blerimit nuk tremb njeri ne Lushnje- dalip greca-Ora e fjales- Mars 1995

– Para qe pikojne gjak- Dalip Greca-vMars 1995

– Ka Pushtetare qe nuk duan t’i shohin me sy ish te persekutuarit- dalip greca-Bisede me Deputetin Esat Coku. Ora e Fjales Prill 1995

– Bisede me Sabri Godon: Askush nuk niset ne Lufte per te humbur- dalip Greca -Ora e Fjales -Prill 1995
– Deputete e pushtetare t’i kerkojini falje mesuses Liri Kazazi-dalip Greca- Ora e Fjales 1 Korrik 1995-

– Nga Brindisi ne Torino, mes emigranteve shqiptare ne Itali-Dalip Greca-Ora e Fjales, Gusht 1995

– 19 vjet pas aventures qe e coi ne qeli kur ishte 13 vjec- dalip Greca- bisede ma Artur Kice-Ora-nentor 1995

– Etiketojne Komunist edhe Ylberin pse ka ne spekter edhe ngjyren e kuqe- Bisede me poetin(ish kulak) Sherf Bali-dalip Greca- Ora e Fjales-10 Dhjetor 1995
* Natyrisht ne ktalogim mungojne shume shkrime te botuara si ne Illyria ashtu edhe ne Dielli.

SHKOLLAT SHQIPE DHE MËSUESIT SHQIPTARË TË ÇAMËRISË

January 11, 2019 by dgreca

Shkruan: Adil FETAHU/

Vetë lavdërohemi, por edhe studjues e historianë të huaj e pranojnë se Shqiptarët, si pasardhës të pellazgëve, ilirëve e arbënorëve, janë raca dhe populli më i lashtë në Ballkan dhe në Europë, që dikur kishte një shtrirje të gjërë. Përkundër kësaj, në historinë më të re kemi ngelur ndër popujt më të prapambetur në Europë, në pikëpamje ekonomike, sociale, arsimore, shkencore e kulturore. Kjo prapambetje jona është pasojë e pushtimeve të perandorive dhe fuqive të huaja pas rënies së Mbretërisë Ilire, tkurrjes së hapësirës jetësore dhe zhvillimit të vonshëm të shkollimit dhe arsimit në gjuhën amtare, shqipe.Në kohën e Perandorisë Osmane, hapësira etnolinguistike homogjene shqiptare shtrihej nga Sutomore dhe Pazari i Ri deri në Gjirin e Prevezës (në vijën veri-jug), dhe nga deti Adriatik dhe Joni deri në Preshevë (në vijen perëndim-lindje). Në këtë hapësirë etnolinguistike bënë pjesë edhe Çamëria dhe i tërë Epiri, deri në Artë e Prevezë, i banuar me shqiptarë autoktonë. Gjuha shqipe e popullit të Çamërisë dhe Epirit është një dialekt i shqipës që ka ruajtur format arkaike qysh prej gjuhës ilire, të cilën poeti ynë i madh Naim Frashëri e quanë “gjuhë e perëndive”: “Eni vjen pej Çamërie/, me ato milëra fjalë/e me gjuhë Perëndie”.

Sami Frashëri, në Enciklopedinë e tij (1889), kur bënë fjalë për Shqipërinë, në zërin “Arnavutlluk”, shkruan: “Bregu jugperëndimor i Shqipërisë thirret Çamëri. Ka pamje parajse, me ullinj, portokalle, limona e kullota të bukura dimërore. Në brendi ka lugina shumë të bukura midis maleve, pllaja e fusha të larta, siajo e Janinës”. Ndër të tjera, Samiu thotë: “Viset më të begatshe të Shqipërisë janë fushat e Myzeqesë (1000 km/katrore), ndërsa më e bukura është Çamëria (5000 km/katrore)”.

Historia e Çamërisë është e dhembshme, por edhe krenare, me personalitete të shquara që kanë dritësuar dhe i kanë dhënë lavdi vendit dhe kombit, prej historisë së lashtë e deri në historinë më të re. Nuk ka një vend tjetër në botë kaq i vogël, që i t’i ketë dhënë njerëzimit aqë shumë figura të shquara, të përmasave botërore, e të profileve të ndryshme, sikur ka dhënë Çamëria në tremijë vjetët e fundit të historisë.

Çamëria, i tërë Epiri dhe pjesa më e madhe e territorit shqiptar ra nën pushtimin e Perandorisë Osmane në vitin 1449. Pushtimi osman shkaktoi valë të migrimit të popullsisë së Çamërisë dhe gjithë Epirit, në drejtim të ishujve të Greqisë dhe në Itali (Arbëreshët). Megjithatë, Çamëria deri në vitin 1944 është dominuar nga popullsia autoktone shqiptare, veçse pa të drejta elementare kombëtare për gjuhën, arsimin dhe kulturën e vet, e shtypur nga regjimet fashiste të Greqisë. Sipas statistikës turke, në vitin 1910 Sanxhaku i Çamërisë kishte 72999 banorë, prej të cilëve 60897 ishin Myslimanë dhe 29593 Ortodoks (A.Baltuçi). Ndërsa sipas statistikës greke, në vitin 1937 Çamëria kshte 279 fshatra, me 112619 banorë, nga të cilët vetëm 20200 ishin grekofonë.

1.Politika arsimore e Perandorisë Osmane Pas reformave të Tanzimatit, me një Rregulloren për Arsimin e Përgjithshëm (1869), arsimi u fut në mbrojtje të shtetit, do të thotë se shkollat themelohen, financohen dhe mbikqyren nga shteti, ndonësese lejoheshin edhe shkolla private. Rregullorja përcaktonte që në çdo fshat të ketë shkollë fillore të ciklit të ulët, katër klasëshe (“Iptidayie Mektebi”); çdo fshat, vendbanim apo qytet me mbi 500 familje, ta ketë shkollën fillore të ciklit të lartë (“Rushtiye Mektebi”), e cila zgjaste 6 vjet dhe pas saj mund të vazhdohej shkolla e mesme; çdo qytet me mbi 1000 familje, një shkollë të mesme (“Idadiye Mektebi”), ndërsa në qendrat e mëdha nga një shkollë e lartë (“Sulltaniye”). Për mësuesit dhe arsimtarët parashihej të kishin kualifikimin “Darulmualim”, që nënkuptonte të kenë të kryer universitetin. Rregullorja kishte paraparë edhe shkolla profesionale (industriale) dhe shkolla ushtarake. Mirëpo, shqiptarët, përveçse të shkolloheshin në shkolla të huaja e në gjuhë të huaj (turqisht, greqisht, gjermanisht, italisht), nuk përfituan nga ajo Rregullore, ngase atyre nuk iu lejohej hapja e shkollave në gjuhën shqipe. Nga ajo Rregullore përfituan “miletet” tjera: greke, bullgare, serbe, rumune, po edhe Austrohungaria dhe Italia, të cilat, për interesa të veta e me synime djallëzore, zgjëruan rrjetin e shkollave të tyre edhe në tokat shqiptare. Që prej shekullit 15, me islamizimin e një pjese të popullsisë, shqiptarët ishin të ndarë në tri fe, dhe ata vetëm gjuhën e kishin të përbashkët. Ndërsa Perandoria osmane bazohej në sistemin e “mileteve” e jo të kombeve. Milet quhej kombi i përkufizuar sipas besimit fetar (myslimanë ose të krishterë: ortodoksë e katolikë). Dhe me qenë se shqiptarët ishin shpërndarë në tri fe, ata nuk ishin një “milet”, prandaj mund të ndiqnin shkollat në gjuhë turke (me alfabetin arab), në gjuhën greke, sllave ose latine, me alfabetet e tyre. Në fund të shekullit 19, në katër vilajetet shqiptare, kishte 1187 shkolla turke (1125 shkolla fillore, 57 shkolla “plotore”- fillore të ciklit të lartë, dhe 5 të mesme), kishte më se 1000 shkolla greke dhe mbi 300 në gjuhën serbe e bullgare, si dhe disa tjera në gjuhën italiane ose gjermane (austriake). Kështu, Perandoria otomane ua kishte mohuar shqiptarëve jo vetëm lirinë dhe pavarësinë kombëtare, por edhe gjuhën, pasi nuk iu lejonte shkolla, administratë as aktivitete kulturore në gjuhën shqipe. Edhepse shkollat e hueja iu shërbenin qëllimeve dhe interesave tjera, shqiptarët që u shkolluan në to përfituan dije e kulturë. Disa sish punonin në shkollat ose administratat e hueja, dhe ata që kishin ndjenja kombëare, dijen e tyre e shfrtyëzonin për t’i ndihmuar popullit të vet; ata fshehtas ua mësonin gjuhën shqipe fëmijëve e të rriturve. Këtë e bënë veçmas në periudhën e Rilindjes kombëtare.

2.Roli i rilindasve në përhapjen e arsimit shqip

Rilindja kombëtare shqiptare, si një lëvizje e përgjithshme, që veproi prej vitit 1931-1912, e sidomos pas Lidhjes së Prizrenit (1878), të cilën Engelsi e quante se ishte lëvizja më përparimtare në Ballkan, në programin e saj politik kishte çlirimin nga pushtuesi otoman, pavarësinë dhe bashkimin trojeve shqiptare, ndërsa në fushën ideologjike e sociale kishte – hapjen e shkollave, zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe dhe të kulturës mbarëkombëtare. Rilindasit e njohur,si: Naum Veqilharxhi, Konstantin Kristoforidhi, Anastas Kullurioti, Dhaskal Thodri, Abdyl, Naim e Sami Frashëri, Hoxhë Tahsini,Pashko Vasa, Jani Vreto, Zef Jubani, Koto Hoxhi, Thimi Mitko, Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani, Pandeli Sotiri, Nuçi Naçi, Mihal Grameno, Themistokli Gërmenji e shumë të tjerë, përkundër vështirësive, pengesave dhe rreziqeve që iu kanoseshin, bënë punë të mëdha në formimin e klubeve dhe shoqërive kulturore, hapjën e shkollave, botimin dhe përhapjën e librave e gazetave në gjuhën shqipe. Porta e Lartë dhe kisha greke merrnin të gjitha masat dhe bënin çmos për të mos lënë shkolla në gjuhën shqipe. Në vitin 1867, një delegacion i popullit shqiptar, i përbërë nga K.Kristoforidhi,Pashko Vasa, Hasan Tahsini dhe Ismail Qemali, i kërkoi perandorit osman çeljen e shkollave shqipe, por Porta e lartë jo se lejoi ato, veçse ndërmori masa më të rrepta për ndalimin e tyre. Edhe në ato kushte, fshehurazi mësohej shkrim-këndimi i gjuhës shqipe.

Një frymëmarrje më e lehtë për të hapjen e shkollave dhe zhvillimin e mësimit në gjuhën shqipe u krijua pas “Hyrjetit” ( korrik, 1908) kur, me ndihmën e shqiptarëve, xhonturqit erdhën në pushtet, dhe filloi çelja e shkollave gjithandej nëpër Shqipëri, veçse ajo periudhë nuk zgjati. Sepse, programi politik i xhonturqëve ishte i kundërt me ineresat kombëtare shqiptare. Haki Pasha, në mbledhjen e parë të qeverisë së tij (1911), pasi u bë kryeministër, kishte deklaruar: “Rreziku më i madh nga të gjitha kombet që rrojnë nën imperatorinë tonë janë shqiptarët; ky komb mos zgjohet nga gjumi i rëndë dhe mos përkëmbet, mos marrë diturinë dhe gjuhën e vet, se atëherë e mori lumi Turqinë Evropjane, madje shqiptarët që kanë zënë të hedhin temelet e kombësisë me anë të shkrimit e këndimit shqip, një ditë mund të vënë tërë Turqinë në dorë”!

3.Hapja e shkollave dhe mësuesit në Çamëri

Si të gjitha viset shqiptare nën pushtimin otoman, edhe krahina e Çamërisë ishte në situatë të vështirë, sa i përket shkollimit dhe arsimimit të popullit në gjuhën amtare. Bile ishte në pozitë edhe më të keqe, për shkak se përveç pushtetit turk, gjuhën shqipe e urrenin akoma më tepër kisha dhe shteti i Greqisë. Në të vërtetë në Çamëri asnjëherë nuk pati një sistem të mirëfillt të shkollimit dhe arsimimit në gjuhën shqipe. U bënë disa përpjekje, fshehtas e herë-herë edhe haptas për të mësuar shkrim-lexim e për të çelur shkolla në gjuhën shqipe, por përndiqeshin me ashpërsi, arrestoheshin, persekutoheshin ose likuidoheshin aktivistët, mësuesit, shpërndarësit e librave dhe përkrahësit e përhapjes së gjuhës shqipe.

Lidhja Kombëtare Shqipatare i kishte dy qendra kryesore patriotike në Çamëri: Preveza (në jug) dhe Filati (në veri), nëpërmes të cilave zhvilloi aktivitetin e vet, si në pikëpamje të luftës për liri e pavarësi, ashtu edhe në përpjekjet për ruajtjen, mësimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe. Përhapja e mësimit të shkrim-leximit dhe të librave në gjuhën shqipe bëhej kryesisht nga klubet dhe shoqëritë atdhetare, të mëdha e të vogla, që ekzistonin ose formoheshin asokohe: në Stamboll, Sofje, Bukuresht, Selanik, Shkup,Manastir,Janinë, Elbasan, Korçë, Berat, Delvinë, Gjirokastër, Filat, Prevezë, etj. Dhe ky aktivitet mori hov pas Revolucionit xhonturk (1908). Në Prevezë, Sheh Sabri Preveza, formoi shoqërinë “Dituria” dhe në teqën e tij çeli “shkollën” shqipe. Në Filat, atdhetari Rexhep Demi mbante lidhje të dendura me klubet dhe shoqëritë shqiptare të Stambollit, Bukureshtit, Sofjes, Janinës, Aleksandrisë etj, dhe menjëherë pas Hyrjetit (korrik 1908), formoi klubin “Vëllazëria”, duke mundësuar kështu që përmes klubit të përhapte aktivitetin e mësimit të gjuhës shqipe. Ai edhe vet punoi si mësues në Konispol, Gjirokastër, Libohovë etj. Veç kësaj, u angazhua kundër shpërnguljes së çamëve për në Turqi. Shkolla e parë në Filat u çel më 7 shtator 1908, ku mësues të parë ishin Qamil Izet Çami dhe Hamit Demi. Pas kësaj, deri më 1910 u çelën edhe disa shkolla tjera, në Luros, Mallakastër, Konispol, Ninat, Koskë, Janjar, Konicë, Mazarek, etj. Qamil Çami bëri përpjekje edhe për hapjen e një shkolle të mesme në Filat, për të përgatitë mësues për shkollat shqipe. Përveç mësimit të fëmijëve gjatë ditës në shkollë, mësuesit mbanin edhe kurse të natës, për të mësuar edhe të rriturit shkrim e lexim shqip. Me insistimin e aktivistëve dhe të popullit të Çamërisë, gjuha shqipe nisi të mësohej edhe në shkollat turke dhe në ato greke, ndonëse me fond të vogël orësh dhe e nënçmuar nga udhëheqësit e atyre shkollave. Një formë të mësimit të shkrim-leximit në gjuhën shqipe e ndihmuan edhe “mësuesit shetitës”. Shkollat shqipe (1908-1912) i ndihmuan me libra e financa klubet dhe shoqëritë atdhetare brënda e jashtë atdheut, ndërsa populli i lëshoi shtëpitë për shkolla. Ndihmë të veçantë asokohe dha Dervish Hima, doktori Asaf Çami-Ajdonati po edhe shumë të tjerë. Rasih Dino mbante me financat e tij katër shkolla dhe paguante nga 350 grosh në muaj tre mësues “shetitës”, për t’ua mësuar njerëzve shkrim-këndimin, dhe kishte filluar ndërtimin e një godine shkollore në Filat. Rexhep Demi, në moshën 62 vjeçare kreu kurse për mësues. Dhe këta mësues e aktivistë, sa bënin luftë për gjuhën, poaq bënin për alfabetin latin, pasiqë xhonturqit ua impononin alfabetin arab, ndërsa kisha greke alfabetin grek.

Duke vlerësuar punën në mësimin e gjuhës shqipe në periudhën prej Lidhjes së Prizrenit, Sami Frashëri në librin e tij: “Shqipëra ç’ka qenë, ç’është, e ç’do të bëhet”(1899), shkruan:“Shkollat nuk u shtuan e të vinin mbarë si duheshe, po shkronjat shqip u përhapnë nëpër gjithë anët e Shqipërisë, edhe burra e gra, djem e vasha, gjithë mësuanë në pak kohë të shkruajn’ e të këndojnë gjuhënë shqip. Më njizet vjet shkronjatë shqip lëshuanë aqë rrënjë të shëndosha e zun’ aq themele të fortë, sa s’mund të çkulet e të rrëzohet kurrë. Ky dru q’u vu njizet vjet më parë, u lulëzua edhe dha pemë fort t’ëmbla e të bukura”.

Por ai proces, ai aktivitet dhe ai enthusiazëm i popullit të Çamërisë e gjithë Shqipërisë për mësimin e gjuhës dhe për shkollën shqipe, u ndërpre me shpërthimin e kryengritjeve të armatosura për çlirimin e vendit dhe me Luftën Ballkanike, me ndarjen e Çamërisë nga Shqipëria, të cilën Konferenca e Londrës (1913) ia dha Greqisë, e cila jo se nuk lejoi shkolla shqipe, por bëri terror mbi popullsinë myslimane të Çamërisë, duke i detyruar të shpërngulën për në Turqi, Shqipëri e deri në Amerikë, ndërsa shqiptarët e krishterë duke i asimiluar në grekë.

4.Periudha mes dy luftërave botërore

Gjatë Luftës së Parë Botërore, në vitin 1917 Çamëria ishte nën pushtimin e ushtrisë italiane. Për ta joshur e qetësuar popullin, Komesariati i Përgjithshëm Italian lejoi përdorimin e Flamurit kombëtar shqiptar dhe hapjen e shkollave shqipe. Menjëherë u çelën shkollat në Filat dhe Gallbaç, por kjo situatë nuk zgjati, pasiqë Greqia iu bashkua fuqive të Antantës, ashtu që ushtria italiane e la Çamërinë përsëri në zotërim të ushtrisë e të pushtetit të egër fashist grek. Me politikën raciste e fashiste, Greqia bëri gjithçka që myslimanët e Çamërisë të shpërngulën prej vendit të tyre, ndërsa orthodoksët të asimilohen. Për shkolla shqipe as që mund të bëhej fjalë më.

Pas shpalljes së Republikës së Shqipërisë (21 janar 1925), po edhe pas shpalljes së Mbretërisë Shqiptare (1 shtator 1928), qeveria shqiptare shumë herë paraqiti ankesa në Lidhjen e Kombeve, për diskriminimin e shqiptarëve të Çamërisë nga sheti grek. Pas shumë ankesave, në vitin 1926, u arri një marrëveshje reciproke midis qeverisë së Shqipërisë dhe asaj të Greqisë, për mësimin e gjuhës shqipe për minoritetin shqiptar në Greqi dhe minoritetin grek në Shqipëri, por edhe ajo sabotohej nga regjimi i Greqisë. Në vitin shkollor 1936/37, në Çamëri u hapën 6 shkolla, me 10 mësues, për mësimin e gjuhës shqipe, por kjo bëhej në shkollat greke, dhe nga mësues grekofonë! Megjithatë, prej vitit 1929 deri më 1939, në disa qytete e fshatra të rrethit të Pramithisë dhe të Filatit, në Çamëri, funksionuan disa shkolla fillore për nxënës dhe kopështe për fëmijë, diku të ndara veçmas për myslimanë, e diku të përziera. Kështu, bie fjala, në vitin shkollor 1937/38, në shkollat e Çamërisë mësonin gjuhën shqipe 387 nxënës,në: Filat (85), Lopës (75), Smartë (14), Nistë (40), Solloëi (27), Gurrës (16), Mazarek (80), Grikohor (50), ndërsa për shkollat në Karbunara dhe Vrohona nuk kishte mësues. Edhepse ai nuk ishte një sistem i shkollimit kombëtar, sadopak e mbajti gjallë gjuhën shqipe. Asokohe, nxënës nga Çamëria u shkolluan edhe në shkollat në Shqipëri. Në këtë drejtim, një kontribut të veçantë të shkollimit të çamëve e dha Konvikti ”Çamëria”, në Sarandë, i cili funksionoi prej vitit 1928 – 1941, dhe gjatë asaj kohe shumë nxënës nga Çamëria, me shpenzimet e shtetit shqiptar, kryen shkollimin cilësor në shtetin amë. Shqipëria e asaj kohe i kishte kushtuar vëmendje të posaçme shkollimit të popullit, duke përfshirë edhe shqiptarët jashtë Shqipërisë (Kosovë, Çamëri e vise tjera). Shteti investonte në shkollimin brënda dhe jashtë vendit. Në periudhën 1925-1939, në gjithë Shqipërinë ishin çelur 643 shkolla fillore dhe 18 shkolla të mesme, të cilat i kryen mbi 60000 nxënës. Se sa ishte e lartë cilësia e mësimit në shkollat shqiptare të asaj kohe, tregon fakti se me diplomën e shkollës së mesme të Shqipërisë, pranoheshin pa konkurs në studime kudo në shtetet e Europës: Itali, Austri, Francë, Angli, Gjermani, Turqi, Rumani, Greqi. Sheti shqiptar i paguante mirë mësuesit dhe oficerët e ushtrisë. Në pyetjen e një gazetari të huaj, përse shteti i stimulon veçmas këto dy kategori, Ahmet Zogu ishte përgjigjur: “Mësuesi e ndriçon mendjen e kombit, ndërsa oficeri i ruan kujftë e atdheut”.

5.Periudha 1941-1944

Gjatë Luftës së Dytë Botëtore, shqiptarët jashtë Shqipërisë londineze pushtimin Italian dhe gjerman (1941-1944) e përjetuan si çlirim nga regjimet fashiste serbo-malazeze dhe greke. Sepse pushtuesit e ri lejuan bashkimin e trojeve shqiptare, hapjen e shkollave shqipe dhe përdorimin e simboleve kombëtare. Ministri i arsimit në qeverinë e Shqipërisë, Ernest Koliqi, ndërmori masa të menjëhershme për hapjen e shkollave dhe dërgimin e mësuesve në “trojet e çliruara”, në Kosovë, Çamëri e Maqedoni. Në Çamëri u hapën shkollat shqipe në rrethin e Filatit, Gumenicës, Margëlliqit e Paramithisë. Pa patur të dhëna tjera, për numrin e shkollave e të nxënësve dhe funksionimin e atyre shkollave, për to po shënojmë vetëm emrat e 24 mësuesve veteranë të asaj periudhe, që punuan në Çamëri, e të cilët presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha, i dekoroi në vitin 1994, me motivacion: se hapën dhe shërbyen në shkollat shqipe të Çamërisë, gjatë periudhës 1941-1944. Ata mësues të dekoruar janë (për rrethin e Filatit): Dino Aqif Abedin, Zeqiraj Mehmet Abdyl, Sejko (Zelfo) Mahmut Abdul, Sejko (Adem) Jakup Shefqet, Sejko Beqir Fejzi, Duçe Mete Ilaz, Demi Avdi Isa, Feçi Ismail, Çumani Sulo Jakup, Sejko Rahmi, Husa (Niza) Riza, Muharremi Alush Sami, Muharremi Halim Sadik, Vëllazërori Nikollë Spiro, Dino Vesel, Çomi Hamza Zenel; (për rrethin e Margëlliçit): Çeço Hasan, Dauti Jahja, Mehmet Halil Jasin; (për rrethin e Gumenicës): Rusi Kasi Musa, Sejko Abdul Qamil, Beqo (Meço) Duro Shaban; dhe (për rrethin e Paramithisë): Saliko Hasim Sadik (*emrat e mëspipërm për të dekoruarit, janë marrë nga libri i Tahir Z.Berishës: “Emra që nuk harrohën III”, Prishtinë, 2005).

Dhe vëtetë, emrat e atyre rilindasve, atyre atdhetarëve që luftuan me pushkë e me penë, për çlirimin e atdheut e për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe të ndjenjave kombëtare, qoftë në cilësi të udhëheqësve të klubeve e të shoqërive atdhetare, atyre mësuesve, atyre që dhanë pa kursim për mësimin e gjuhës dhe arsimimin e popullit, atyre që lëshuan shtëpitë për shkolla, atyre që përhapën librin shqip, duke sakrifikuar e rrezikuar jetën e vet e të familjeve të tyre, duhet të kujtohen e të mos harrohën kurrë, të shkruhen e të ruhen për brezat e ardhshëm.

Lamtumirë Niko Kirka !

December 4, 2018 by dgreca

Nga Skënder Shkupi/

E njoha për herë të parë në Nju Jork ku na bashkoi një mërgim i detyruar. U bëmë shumë shpejt miq të afërt. Ai ushtronte tek unë një tërheqje të veçantë që buronte nga afëria e madhe e pikëpamjeve tona mbi kombin, historinë tonë të përgjakur dhe zig-zaget politike të viteve pas shembjes de-jure të diktaturës komuniste. Por ndryshe nga unë që qëndroja disi gjakftohtë edhe kundrejt absurditeteve më të pabesueshme të ish-komunistëve që bënin të pamundurën për ta shpëlarë disi, qoftë edhe me ujë të ndotur, realitetin e shëmtuar të viteve 1944-1991, Niko Kirka shpërthente. Ai nuk kursente askend, qoftë edhe njeriun më të afërt që shfaqej si ‘vërejtës objektiv’ për të maskuar subjektivitetin e tij të tejskajshëm në analizat e situatave të kaluara që përjetoi një komb i tërë për gati pesëdhjetë vite të gjata vuajtjesh e mjerimi të paparë që deformuan deri ADN-në e racës sonë.

Nuk e di pse shpesh më ngjante si Rilindas i mirëfilltë (kuptohet s’është fjala për ata modernët, ngjyrë mavi), diçka ndërmjet Petro Nini Luarasit dhe Themistokli Gërmenjit, njeri i mendjes dhe i veprimit, me një vendosmëri të rallë në mbrojtje të interesave të kombit për të cilat – unë kisha krijuar bindjen time të patundur, – ai nuk do të kursente asgjë, as edhe jetën e tij. Sa vuante tek vërente që punët në Atdheun e largët nuk venin mbroth. Si bir i denjë i Kristo Kirkës, njërit nga themeluesit e ‘Vatrës’, mikut të afërt të Nolit e të Konicës, interesat e Shqipërisë ishin gjëja më e shenjtë për të dhe në asnjë rrethanë ai nuk pranonte të bënte kompromis për to. Sa më prekte kjo anë e karakterit të tij. Nuk është se këto tipare të Nikos u demonstruan vetëm në bisedat që bënim rëndom në lokalet e Nju Jorkut. Jo, jo, ai pat tërbuar xhelatët komunistë në Kampin e tmerrshëm të Maliqit të cilët të xhindosur nga qëndrimi i tij burrëror, e lanë të lidhur në një hu në mes të kampit tri ditë e tri net, gjysmë të zhveshur, për ta thyer, për ta mposhtur, për ta nënshtruar. Por nuk e thyen dot.

E arrestuan më 1946, pasi e përjashtuan nga gjimnazi i Korçës, fill pas burgosjes së Kristo Kirkës, ish prefektit të atij qyteti, që shpëtoi qindra jetë njerëzore nga pushkatimi hakmarrës i nazistëve. Shpërblimi i komunistëve qé burgu. I njëjti fat ndoqi edhe të birin. Përplasjet e tij me policët e kampit ishin të përditshme. Por edhe reagimi i dhunshëm i xhelatëve të Tasi Markos, komandantit të kampit, ishte thellësisht mesjetar. Në një vend të hapur, lidhur tek një hu i trashë, me ca lecka mbi trup ngrihej si monument i qëndresës, në të ftohtit e hidhur të asaj zone, ditën e natën, figura sfiduese e Niko Kirkës si një Jezu Krisht i shekullit XX që luftonte me tiraninë e kuqe sunduese mbi gjysmën e Europës.

Niko Kirka ishte këmbëngulës në përpjekjen që duhej bërë për rivlerësimin e figurave të shquara të së kaluarës, të demonizuara nga komunistët. Të shumtë ishin shkrimtarët, studiuesit, politikanët e diplomatët të cilëve u qé hedhur baltë nga historianët komunistë. Përfaqësuesi më i spikatur i tyre ishte pa dyshim Mid’hat Frashëri.

Me nismën e tij u nisëm, bashkë me mikun tonë të përbashkët Pëllumb Kullën, rreth 12 vjet më parë, në varrezat e Nju Jorkut, për t’i bërë homazh njerit prej burrave më të mëdhenj të shqiptarizmës, Mid’hat Frashërit. Arritëm atje dhe me ndihmën e hartave të përpikta që na dorëzuan nëpunësit e Varrezave gjetëm atë që kërkonim. E vështroja me kureshtje Nikon tek qëndronte thellësisht i menduar përpara varrit të shqiptarit të madh. Ishim që të tre mjaft të emocionuar. Ai nuk nguroi ta quajë Mid’hatin një ndër etërit e kombit të shekullit XX për ndihmesën e tij të jashtëzakonshme në emancipimin europian të shqiptarëve, si një mbartës i denjë i ideve dritëdhënëse të prindërve të tij.

Për vite me radhë takoheshim çdo të shtunë paradite te ‘Kafja e Kuksianit’ në Rrugën 186 të Bronksit. Bisedat me Nikon ishin të këndshme. Ai kishte njohuri shterruese në temat politike dhe ato historike. Interesant është fakti që nëse ndokush mundohej të shfajësonte ndonjë të afërm të tij për mëkatet që kishte bërë në të kaluarën e afërt komuniste të Shqipërisë, Nikoja ia priste me ‘sëpatën e dardharit’. I tillë ishte ai, armik i mashtrimit dhe i hipokrizisë.

U përpoqa ta takoja Nikon e sëmurë para tri javësh kur gjendesha në Nju Jork. Por qé e pamundur. Meri, gruaja e tij fisnike që i qëndroi gjithmonë pranë atij burri të papërkulur e trim më kërkoi ndjesë : ‘Është në gjendje kome – më tha në telefon – nuk njeh njeri.’ Dy pika lot më rodhën padashur. E parandjeva të keqen. I kthyer në Tiranë mora vesh lajmin e hidhur. Niko Kirka, ky Rilindas i fundit, ndërroi jetë.

Lamtumirë i dashur Niko. Të qoftë i lehtë dheu i Amerikës, Atdheut tënd të dytë, dheu i atij vendi që u bë limani shpëtimtar i qindra mijëra shqiptarëve të përzënë nga trojet e tyre prej trilleve tekanjoze të historisë sonë të dhimbshme.

JOSIF E VASIL PANI-DY BIJ TË SHQUAR TË DARDHËS

October 27, 2018 by dgreca

Nga Niko Dako/*

Rreth një vit para se të botohej libri “Atë e bir për Mëmëdhenë”, autori i tij, Sotir Pani, ma dha në fletë të printuara për ta lexuar e për t’i shfaqur mendimin tim. Sot gjej rastin ta falenderoj edhe këtu për vlerësimin dhe nderin që më bëri, si dhe ta uroj për botimin.

E lexova me kënaqësi dhe me një ndjenjë të thellë emocioni, sepse në faqet e tij gjeta jetën, përpjekjet dhe sakrificat e dhjetëra atdhetarëve shqiptarë të Amerikës, të cilët mund t’i quaj me pa frikë “brezat e fundit të rilindësve tanë të mëdhenj”, breza ku zënë një vend të nderuar dy bij të Dardhës, Josif e Vasil Pani, atë e bir.

Ashtu si edhe disa shokë e miq të tjerë të autorit, e inkurajova, mbase me një farë këmbëngulje të tepruar, për ta botuar si libër, sepse isha i bindur për vlerën e tij.

Kushdo që e ka lexuar apo do ta lexojë, do të bëhet i vetëdijshëm se këtu nuk bëhet fjalë thjesht për gjyshin dhe babain e autorit, por, nëpërmjet tyre, edhe për gjithë ata veprimtarë që, ndonëse Amerika iu bë atdhe i dytë, nuk e harruan Shqipërinë, por u vunë gjoksin luftës dhe përpjekjeve për çështjen e mëmëdheut, për ata që sollën vetëdijen kombëtare shqiptare, për ata që s’kursyen as jetën, as familjen, as pasurinë e venë me mundim, në fund të fundit, për ata që bënë Shqipërinë.

Besoj se është kuptimplotë edhe fakti që ky prezantim libri bëhet këtu, në këtë kishë të shenjtë të Fan Nolit, pragun e së cilës Josifi dhe Vasili e kapërcyen shumë herë, folën e rrahën problemet e kombit me peshkopin e mençur dhe ndezën nga një qiri duke iu lutur të Plotfuqishmit jo aq për veten e tyre sesa për atdheun e largët, për Shqipërinë e dashur, për njerëzit e zemrës, për Dardhën e shtrenjtë, që i fali kombit dhjetëra burra të shquar, të cilët, mbi çdo gjë vunë atë që Perëndia na e jep vetëm një herë në jetë e që është i pazëvendësueshëm: MËMËDHENË.

Libri të bën përshtypje të thellë që në vështrim të parë, me kopertinën: një titull i goditur dhe një fotografi e bukur e dy njerëzve të pashëm, fisnikë, atë e bir, që iu kushtuan pa kursim çështjes kombëtare.

Libri ndahet në 25 kapituj. Gjashtë të parët i kushtohen jetës dhe veprimtarisë se Josifit, kurse 14 të tjerë i kushtohen Vasilit. Meritë e veçantë e veprës është pajisja me një numër të madh fotografish, rreth 100 të tilla, të bëra në Amerikë dhe në Shqipëri (në Dardhë kryesisht). Në fund është edhe një album i veçantë me foto. Zënë vend, gjithashtu, edhe plot fotokopje të artikujve në gazetat e kohës, shkruar nga Josifi e Vasili ose artikuj që bëjnë fjalë për këta, si dhe fotokopje dokumentash të ndryshme, letrash etj.

Autori ka përfshirë edhe një shkrim të publicistit Kolec Traboini, që ka jetuar para disa vjetësh ketu në Boston, një shkrim plot vlerësim për pasionin e palëkundur të Sotirit për të krijuar një muze në shtëpinë e tij në Dardhë me material nga veprimtaria atdhetare e gjyshit dhe babait të tij, si dhe e dardharëve të tjerë. Libri përmban edhe një bibliografi ose referenca, siç i quan autori.

Çdo lexues preket që në rreshtat e parë të parathënies, shkruar nga Sotiri, fjalë plot dhemkë e nostalgji për vendlindjen, Dardhën, për plagën e kurbetit që e përjetuan aq thellë breza të terë dardharësh, për burrat që ai fshat i përcolli larg, larg por që s’e turpëruan kurrë, sepse, ashtu si gjyshi dhe babai i tij, u rreshtuan me forcat më përparimtare të kohës. Ndaj dhe justifikohet qëllimi i ketij botimi për t’ua bërë të njohur, siç thotë autori, jetën dhe veprimtarinë patriotike të Josifit dhe Vasilit gjithë pasardhësve të tyre, nipërve dhe mbesave, farefisit, brezave që do të vijnë dhe kujtdo tjetër.

Josif Pani, biri i Ligor Panajot Panit dhe i Sofisë, u lind më 1868 në Dardhë. Më 1903 qe nga dardharët e parë që mori rrugën e Amerikës, fillimisht në Natick. Në Dardhë la djalin, Vasilin, dhe tre çupa.

U aktivizua në shoqëritë dardhare si “Bleta”, në Federatën “Vatra”, duke qenë i pandarë nga Faik Konica, Sotir Peçi e Fan Noli. U zgjodh gjithashtu, kryetar i shoqërise “Besa-Besën”.

Më 1907 shkoi në Shqipëri dhe u kthye sërish në Amerikë duke sjellë me vete djalin, Vasilin 12-vjeçar. Më 1922 shkoi përfundimisht në Dardhë dhe mbylli sytë përgjithmonë në fshatin e dashur më1934. Figurën e tij e vlerësuan lart gazetat e Amerikës, “Dielli” etj., dhe gazetat e Korçës. Por nuk vdiq i zhuritur, siç përdoret kjo shprehje në Korçë, sepse një muaj e gjysmë para se të largohej nga kjo jetë, përjetoi gëzimin më të madh për lindjen e nipit, djalit të Vasilit, Sotirit, i cili na ka mbledhur sot këtu.

Një sagë më vete përbën jeta dhe veprimtaria e Vasil Panit. Ishte vetem 12 vjeç kur u nda nga vatra amtare dhe nga Dardha me shpirt të këputur. Në fillim në Natick e pastaj në Boston, ndoqi rrugën e t’et. Që i ri mori pjesë në veprimtaritë e atdhetarëve. Më 1912 shkoi si vullnetar me shokë te tjerë në Shqipëri, ku luftoi me çetat e Themistokli Gërmenjit kundër andarteve grekë. U kthye në Boston i burrëruar dhe, duke shfrytëzuar talentin e të shkruarit, botoi me dhjetëra artikuj në “Dielli” dhe në gazetat e tjera. Atdhetar i palëkundur, u zgjodh në fillim sekretar, arkëtar dhe më pas kryetar i “Vatrës”, një nder i madh për të dhe për dardharët e tjerë. Më 1922 bleu restorantin “Court House Lunch” në Cambridge, që u kthye në një seli tepër aktive për vatranët.

Vasili shkoi dhe dy herë të tjera në Shqipëri, më 1933, kur u martua në Dardhë me Evriviqi Gjikën dhe, për herë të fundit, më 1937, kur i biri, Sotiri, ishte 3-4 vjeç. Ja fati i dhimbshëm i mërgimtarit: me gruan dhe me djalin nuk rrojtën bashkë veçse reth një vit e gjysëm, kurse çupën Dhoksinë, s’e pa asnjëherë, përveçse në fotografi.

Vatrani Vasil Pani ndërroi jetë papritur në Dhjetor 1947, pas 40 vjetësh larguar nga vendlindja. Për të përgjithësuar ndjenjën e dhimbjes dhe vlerësimet më të larta që bënë bashkatdhetarët për të, po përmend vetëm një fjali, por me domethënie të madhe, nga fjalimi që mbajti imzot Fan Noli në drekën pas varrimit: “Vasil Pani,-tha ai,- kish qëndurar kurdoherë në krye të taborit të shqiptarizmës”.

Pas 50 vjetësh mbylljeje të Shqipërisë në monizëm, i pari erdhi në Amerikë Andrea, djali i vogël i Sotirit, më pas Sotiri dhe gjithë pjesa tjetër e familjes. Të dhënat për këto fakte jepen në kapitujt e fundit të librit. Për emocionet që përjetuan pasardhësit e dy vatranëve, askush s’mund të flasë më mirë se ata. Ndaj kanë të drejtë të jenë krenarë për të parët e tyre, ashtu siç përkulemi edhe ne të gjithë në nderim të kujtimit të atyre atdhetarëve të palodhur.

Duke vlerësuar kontributin e tyre, më 1992 Presidenti i Republikës së Shqipërisë i dha Josif Panit Urdhërin për veprimtari patriotike të klasit III, kurse Vasilit Medaljen për veprimtari patriotike.

Sot, në këtë ditë jo të zakonshme për familjen Pani, kur, nëpërmjet veprës së Sotirit, kujtojmë e vlerësojmë dy nga paraardhësit e saj, nuk mund të mos shprehim një peng e një ndjenjë të thellë nderimi edhe për një personazh tjetër, që, ndonëse nuk zë shumë faqe, ka një vend me peshë, si një gur i rëndë, në fletët e librit. Sot, pra, nderojmë dhe kujtimin e gruas së Vasil Panit, nënës së Sotirit, Evriviqit, e cila, mbetur e ve dhe veshur me të zeza që në moshën 34-vjeçare, rriti me përkushtim, me sakrifica e dinjitet dy fëmijët mbetur pa baba, ashtu si shumë gra dardhare që pritën tërë jetën burrat të ktheheshin nga kurbeti i largët dhe e lanë me lot fatin e tyre, me lot shpirti që thërmojnë edhe gurin…. E kush më mirë e më shumë se burrat e gratë e Dardhës dhe të ngjashmit e tyre mund t’i ndiejë aq me shpirt vargjet e njohura të poetit të Rilindjes sonë Kombëtare A. Z. Cajupit, shkruar me aq realizëm e shqetësim qytetar: Kurbeti, shokë, kurbeti/Kush vate e nukë mbeti?

Theksova se kjo ditë është e veçantë për familjen Pani. Por në këto momente emocinuese, fatkeqësisht, na mungon edhe një njeri tjetër, na mungon bashkëshortja e ndjerë e Sotirit, Margarita, nëna e shtëpisë, nëna e djemve, nuseve dhe nipërve, e cila, në çdo sukses e në çdo ngjarje të madhe të familjes, ka pjesën e vet të meritës, si një grua e mençur, e sinqertë, nikoqire dhe e fisme. Por le të shpresojmë se edhe ajo gëzohet sot bashkë me ne, që aty lart ku e ka thirrur i Plotfuqishmi.

Po e mbyll me nje pasazh domethënës nga shkrimi i K. Traboinit. Ky, kur e sheh një ditë Sotirin që po nisej si shumë herë të tjera nga Bostoni për në Shqipëri, i thotë: “Po rrugë e gjatë o Soto, si nuk u lodhe….” Sotiri, me mençuri i përgjigjet: “ Nuk lodhet njeriu duke rendur pas dashurisë”!

Vërtet, nuk lodhet…sepse ato janë dashuritë më të shenjta, dashuria për familjen dhe dheun mëmë, dashuri që na i fshijnë thinjat e na japin forcë të jetojmë e t’u percjellim edhe brezave të rinj këtë flakë të perëndishme që nuk shuhet kurrë.

*Ditë më parë në kishën e Shën Gjergjit në Boston, u promovua libri i Sotir Panit “ Atë e bir për mëmëdhenë”. Mernin pjesë shqiptarë që banojnë në Boston e qytete të tjerë rreth tij. Shkrimi i mësipërm ishte ligjërata kryesore e mbajtur prej mëuesit të letërsisë, Niko Dako.

Prof. Isuf Luzaj shkroi :”Prosopopean” , mendohej se ishte krijuar nga Musine Kokalari

September 24, 2018 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

1.Nisja e Isuf Luzajt, në udhën e letërsisë fillon në vitin 1937 ,thotë studiuesi Enver Memishaj ,kur botoi në Korçë “Rrëfime”, vargje lirike. Libri u konfiskua dhe autori u burgos për 94 ditë. Po këtë vit, bashkëpunon me revistën “Përpjekja” të Branko Merxhanit.Vepra e Isuf Luzajt është thellësisht atdhetare dhe përshkohet fund e krye nga parimi: “E keni për detyrë kombëtare dhe fetare, që për atdheun ta jepni jetën, pa u menduar fare”.Emri i Isuf Luzajt, si letrar i ri është i njohur në vitet ’40, në shtypin letrar shqiptar, me daljen e tij në mërgim në SHBA u njoh si pedagog, poet e shkrimtar të fushës së filozofisë, shkruan Dr. Leka Ndoja, në temën e tij doktorate.Mendimtar i cili arriti të bëjë analiza socio-politike për situatën e Shqipërisë gjatë sundimit komunist. I përfshirë në travajet politike të Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Botërore në radhët e Ballit Kombëtar,‖ ai në vitin 1945, mërgoi fillimisht në Itali pastaj në Argjentinë dhe me vdekjen e‖Mithat Frashërit‖ më 1963, thirret në SHBA për të marrë drejtimin e partisë:”Balli kombëtar”‖ në mërgim. Gjatë kësaj periudhe mbrojti gradën profesor të filozofisë në Kolumbia University‖ dhe ushtroi profesionin e pedagogut në universitete të ndryshme të SHBA. Njëkohësisht Prof Luzaj i njohur me shkrimet e tij letrare në Shqipëri vijoi të shkruajë në poezi e të hartojë ese filozofike të cilat i botoi pjesërisht në të përkohshmet e mërgatës dhe në Shqipëri në vitet (‘90).Poezia e tij është me frymë popullore të trevës së Vlorës dhe ndikimet e tij të para i shkojnë poezisë së Ali Asllanit.

2.Në vitin 1996, ndërsa po punoja për veprën “Hysni Lepenica…”, në gazetën “Liria”, gjeta poezinë^:”Martiri^,, me vlera ideo-artistike, kushtuar Hysni Lepenicen, sipas gazetës ishte një krijim i Musine Kokalarit,thotë E.Memishaj:”Mbi një vepër të pa njohur të prof. Isuf Luzaj”.Po në këtë gazetë, Makensen Bungo në artikullin “Një vepër e panjohur”, bënte të ditur se gjatë hulumtimeve të tij ,kishte gjetur në fondin e Musine Kokalarit poemën ^:”Prosopopea”pa emër autori, të pa njohur më parë dhe të pa botuar. Z. Bungo bënte thirrje, që nëse ndokush e dinte emrin e autorit të kësaj poeme ta publikonte atë. Poezinë, apo poemthin “Martiri”, e përfshiva ne librin tim “Hysni Lepenica…”, që botova në vitin 2000, me këtë post shënim:”Marrë nga “Zëri i Lirisë”, Tiranë, Organ i Partisë Socialdemokrate, dt. l janar 1944. Ka mendime se autorja nuk është Musine Kokalari. Kur punoja me këtë libër u njoha me z. Hektor Kokalari, i cili ruan origjinalin e librit “Prosopopea”. Atë e posedonte i ati, Vesim Kokalari para pushkatimit. Hektori pohon se babai tij këtë libër, ia ka marrë autorit të saj ,që është z. Isuf Luzaj, që banon në Çikago, SHBA”.Pavarësisht nga këto informacione, unë e botova poezinë si krijim të Musine Kokalarit. Më pas gjatë hulumtimeve në fushën e historisë, gjeta në Arkivin Qëndror të Shtetit, poemën “Prosopopea”, të plotë, e cila ashtu si edhe Makesen Bungos,më tërhoqi vëmendjen për vlerat e sajë ideo – artistike. Aty gjeta se poezia “Martiri”, ishte pjesë e kësaj poeme dhe ishte nxjerrë prej sajë e botuar në gazetën “Zëri i Lirisë”, organ i Partisë Socialdemokrate, në Nr.l, date 1 kallnor 1944 ditë e shtunë, identifikonte autorin e kësaj poeme dhe nuk ka dhënë asnjë mendim për autorin e saj, por në vitin 1997 ai shkoi në Amerike dhe atje pati korrespodencë me Isuf Luzin për të cilin shkruan:”Me të unë këmbeva vetëm tri letra. Kur i shkrova së pari, ai pranoi të bisedonte me mua me gëzim, megjithëse nuk njiheshim.Duke vijuar shqyrtimin rreth kësaj gjetje, autori E.M shkruan:”Isuf Luzi, kur u largua nga Shqipëria, dorëshkrimet e disa veprave, që kishte bërë gati për botim, nuk i mori me vete, i la në atdhe. Kështu, më ka shkruar në njërën nga letrat, që më dërgoi këtu në Amerikë. Fati tyre është për të ardhur keq ,se duhet të kenë humbur. Njëra nga këto më ka rënë mua në dorë rastësisht. U lidha me atë dhe me anë të një letërkëmbimi të thjeshtë mësova të dhëna mbi formimin e Partisë Socialdemokrate më 12 tetor 1943 dhe veç të tjerave edhe se kur ishte larguar nga Shqipëria, Prof. Isuf Luzaj kishte lënë në atdhe disa vepra të pabotuara, midis te cilave edhe një poeme titulluar “Prosopopea”.

Nga ky letërkëmbim me Prof. Dr. Isuf Luzaj, mësova se cili ishte autori i veprës “Prosopopea” .Edhe studiuesja Mimoza Hysa, pohon autorësinë e Isuf Luzajt për poemën “Prosopopea”, kur shkruan: “Pas kapitullimit të Italisë, Isuf Luzaj kthehet në Vlorë i lodhur, i dërrmuar, i zhgënjyer nga politika e krerëve të Ballit Kombëtar. Me largimin nga radhët e Ballit, përpiqet të realizoje ëndrrën e projektuar, që në burg në Itali, krijimin e Partisë Socialdemokrate. Kësaj here ia arrin qëllimit së bashku me Musine Kokalarin, Vesim Kokalarin, Kujtim Koculin, Manush Peshkëpinë dhe Selami Jelen. Partia e posakrijuar e shtrin aktivitetin e sajë në Tiranë, Shkodër e Vlorë dhe nxjerr gjithashtu shtatë numra të gazetës “Zëri i Lirisë”, ku profesori do të botojë me pseudonim, shkrime dhe krijime: programi i Partisë Socialdemokrate, artikuj edhe shkrime filozofike e vjersha, poezi për Hysni Lepenicën. C’farë gjetëm në dosjen e Raile Muhamet Luzi ?

Për të mos lënë asnjë dyshim për autorin e veprës, pas këtyre të dhënave mendova të shfrytëzoja dosjen e Raile Luzit, motrës së vogël të Isuf Luzit, e cila ishte dënuar për motive politike ,shkruan studiuesi E.Memishaj.S hkurt ,autori thotë se Raile Muhamet Luzi, kishte lindur në vitin 1928 në Kanine dhe banonte ëe lagjen Uji i Ftohtë Vlorë, fshatare e mesme, shtëpiake, me arsim fillore pa triska fronti. Ajo u arrestua më 29 janar 1953 dhe në procesverbalin e kontrollit të banesës së kësaj date, shënohen shumë materiale të sekuestruara me interes historik si thirrje, Statut i Partisë Socialdemokrate, procesverbal mbi formimin e kësaj partie, historik i ngjarjeve të luftës, etj, por që nuk u gjetën në dosje. Këto materiale ose janë marrë nga studiuesit komunist ose janë zhdukur për shkak të injorancës së hetuesve. Pavarësisht nga shqetësimi im, që materialet e sekuestruara nuk i gjeta në dosje më gëzoi fakti se në faqen 15-16 të dosjes gjeta dorëshkrimin e poezisë “Martin” ,që i dedikohej Hysni Lepenices.

Po shënojmë për interes të lexuesit se: vajza 25 vjeçare Raile Luzaj u akuzua dhe dënua se:Familja e sajë ka ndihmuar deri në fund Organizatën e Ballit Kombëtar, vëllezërit e sajë: Isuf dhe Ifrahim Luzi kanë qenë udhëheqës dhe organizator të Ballit Kombetar, të arratisur jashtë shtetit në vitin 1944 si dhe disa akuza konkrete. Më poshtë E. M thotë:Tani pasi u njohëm me vuajtjet e padrejta të kësaj zonje, le të shqyrtojmë poezinë “Martiri”, që gjetëm në dosjen e sajë kushtuar Komandantit të Përgjithshëm të Ballit Kombëtar Hysni Lepenica. Poezia është shkruar me shkrim dore në format të zakonshëm, po në atë format, që është daktilografuar edhe poema “Prosopopoea”. Nga krahasimi i kësaj poezie me atë të botuar në poemën ” “Prosopopoea” dhe në gazetën “Zeri i Lirisë”, të cituar më lartë, del se është e njëjta poezi fjalë për fjalë. Autori nuk e shënon emrin e tij në këtë poezi, por mendja vet-vetiu na shkon se ai s’është tjetër veçse Isuf Luzi, vëllai i Ralile Luzit. Sipas hetuesve kriminel kjo poezi ishte kaq e rrezikshme sa që e kanë detyruar zj. Raile të konfirmojë me dorën e sajë pas letrës format ku është shkruar poezia: “Vërtetoj që u gjet në kontrollin, që u bë në datën 26.1.1953. Firma”.Por për të mos lënë asnjë dyshim për autorin e kësaj poezie dhe për pasojë edhe të poemës ‘Trosopopea”, dorëshkrimi i poezisë së bashku me një letër të Isuf Luzit datë 16.11.1992, drejtuar deputetit Ibrahim Vasiari në Vlorë, shkrimi iu nënshtruan një këqyrje dhe analize nga një specialist i Ministrisë së Brendshme. Specialistit iu kërkua t’i përgjigjet pyetjes: Dorëshkrimi i poezisë tek e cila nuk është shënuar autori dhe letra e shkruar nga Isuf Luzaj, a janë shkruar nga e njëjta dore nga i njëjti person?

Përgjigja e z. Arvit Mitkolli ishte: “Po .Poezia dhe letra janë shkruar nga i njëjti person”, gjë do të thotë se autori i poezisë dhe poemës “Prosopopea”, ishte pa asnjë dyshim Isuf Luzi. Edhe një detaj tjetër duhet marrë parasysh se Raile Luzi ka disponuar një makinë shkrimi ,të cilën ia ka dhënë Petref Bajramit nga Vlora, të dënuar më vonë me pushkatim, për pjesëmarrje në organizatën antikomuniste “Rilindja Kombëtare”.Ky fakt na bën të mendojmë se edhe poema “Prosopopea” është daktilografuar në shtëpinë e Isuf Luzit dhe Raile Luzit me këtë makinë shkrimi.

Përmbajtja e poemës dramatike “Prosopopea“

Vepra është daktilografuar me makine shkrimi në 36 faqe, të formatit të zakonshëm. Titulli është “Prosopopea”, që në shqip do të thotë:” libri i shenjtë, pjesë nga ungjilli. Autori nuk shënohet, ndërsa shënohet viti dhe vendi i përfundimit të poemës: Vlorë, fruer 1944. Vepra është një poemë epiko-lirike, ose poemë dramatike. Autori i panjohur ua kushton poemën: Dëshmoreve të Kombit me citimin: “Asnjëri gjatë jetës së tij nuk bën për Atdhe, aq sa bën heroi në një çast”. Në këtë poemë janë himnizuar denjësisht heronjtë dhe dëshmoret ,që u dalluan ne betejat për liri dhe pavarësi të popullit shqiptar ,që nga plaku Ismail Qemali e deri tek Selam Musai, duke mos harruar Bajram Currin, Preng Bib Doden, Naim Frashërin e Themistokli Gërmenjin.Vepra i bën jehone heroizmit të popullit në shekuj dhe veçanërisht vullnetarëve të lirisë gjatë Lëvizjes Antifashiste, 1939 – 1944. Poema dramatike, fillon me “Proemio”, ku autori i drejtohet Zotit. Rëndësia e këtij zbulimi ka disa arsye:Kjo vepër kushtuar figurave madhore të kombit mbante autorë tjetër. Dhe e dyta është një vepër, që i kushtohet një pjese patriotike, që ndonëse humbën luftën rreth 80 vjet më parë ,nxirren në pah vlerat e tyre atdhetare. Ndërsa së fundi kjo vepër është shkruar nga një filozof shqiptar i vlerësuar shuam në perëndim,i dënuar nga Stalini i vlerësuar nga SHBA ,që kishte letërkëmbim me Sartërin ,ka marrë titullin “Profesor emeritus” në SHBA, një dekoratë, që mban shënimin “Profesor i Amerikës” dhe të cilën ia pat dorëzuar vetë presidenti Regan, ka dhënë mësim në universitetet amerikane: Harvard, Columbia, Vox Hampshire, Indiana, Illinois, etj. Ka botuar libra në fushën filozofike. Poet dhe mendimtar. Duhet vlerësuar punimi shkencor rreth kësaj gjetje historike për rëndësinë e saj artistike me rreth 130 faqe me shënime të dhëna dhe fotografi të studiuesit të shquar, E.Memishaj,