Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

ILIA KARELI – NJË RAST QË DUHET LEXUAR THELLË

by

Përjetim/

Kudret Kume, alias Ilia Kareli iku si në tragjeditë e moçme greke, iku sa edhe tragjediani i të gjitha kohrave, Shekspiri, nuk do ta skenonte kaq egër. Iku duke lënë pas një shije të hidhur që në gojën e analistëve e poltikanëve ka mbirë e po shumohet djegëse si hithrat.
Një therje në fyt me një thikë artizanale burgu gardianit duke lënë jetimë dy fëmijë, nuk mund të kalohej lehtë, pa një vedetë tipike greke, vedetë e cila, më e fortë se ajo e maleve veriore të Shqipërisë, është e gjallë dhe vepron dhunëshëm në malet e Kretës.
Mbase nuk do të ndodhëte sikur vedeta të tilla kaq makabre (deri në shkulje zemre “për analizë” – unikale në botë, a thua se zemra ishte “kutia e zezë” e ngjarjes)  të ishin lexuar “vedetat e vogla”, të shumëta ndaj shqiptarëve në këto vite mërgimi.
Në burgjet greke flitet se janë të dënuar për kohë deri përjetë 2800 shqiptarë.
Në dhomat e paraburgimit, një ndër gazetat më të mëdha të Greqisë “Eleftherotipia”, këto ditë shkruante se në 169 raste dhune të egër asnjë ushtrues nuk është dënuar. Fajtor gjithnjë ka qenë i rrahuri dhe hero polici!
Sa e sa herë në mjetet e komunikimit masiv janë dhënë skena makabre të rrahjeve barbare të të pandehurve, kryesisht shqiptarë.
Për të vazhduar më tej me mijërat e fëmijëve të trafikuar, të humbur pa nam e pa nishan, të vajzave si mall “mishi të bardhë”, për “30 dibranët e 9 marsit 1996” që dikush këmbëngul se ata janë në një burg të sigurisë së lartë në ishullin e Korfuzit…
Për ta heshtet, për ta asnjë zë zyrtar shtetëror nuk është dëgjuar…
Për të vazhduar me rastin (rastet) unikal të kuadratit ushtarak me uniformë që parakalon para presidentit të republikës me këngë që shprehin rracizëm mesjetar drejtpërdrejt ndaj Shqipërisë e shqiptarëve.
Në mërgatën dhe për mërgatën shqiptare në Greqi, mërgatë që numron çerekun e shqiptarëve të Republikës së Shqipërisë, ka probleme që do të thoja të pa shtruar për zgjidhje.
Në Athinë ka një ambasadë. Në Selanik dhe në Janinë ka konsullata. Të tria këto përfaqësi, bashkarisht nuk kanë më shumë veta se sa një minibashki e Tiranës, një drejtori në bashkinë e Tiranës apo një bashki e një qyteti provincial në Shqipëri. Një personel në këtë numur përballë një “Tirane” mërgimtarësh me komplekse të mëdha hallesh mund të them se është me “duar lart”.  Me këtë nuk dua të bëj thirrje që të shtohet numëri, por të vihen në lëvizje potencialet intelektuale, të vjetrat por më shumë të reja, potencialet intelektuale të djemëve dhe vajzave  shqiptare që mbarojnë universitetet greke, që njohin gjuhën, ligjet, psikologjinë, që mund të kthehen në vlerë për shtrimin dhe zgjidhjen e problemeve të shumëta të mërgimtarëve.
Ka shumë, por unë do të ndalem në njerin prej profesioneve të fituara me mund dhe djersë në universitetet e Greqisë, profesionin e juristit. Juristët e rinj shqiptarë, po nuk patën nënshtetësi greke, nuk mund ta ushtrojnë profesionin e tyre, nuk mund të marrin leje ushtrim profesioni. Edhe në rastet kur ata e marrin nënshtetësinë, e shumëta mund ta ushtrojnë profesionin e tyre si shegertë të ndonjë avokati grek, thjesht për të mbledhur informacion për klientin.
Do të dëshiroja që shteti shqiptar, Ministria e Drejtësisë, ta shihte me sy e ta mblidhëte këtë potencial të madh juridik në interes të emigrantit.
Një regjistrim në amzën e Ministrisë së Drejtësisë, një certifikim njohjeje të profesionit të tyre nga Ministria  greke e Drejtësisë, një organizim pjesë e një drejtorie jo të veçantë, do të zgjidhëte shumë probleme të karaketrit juridik, do të grumbullonte një informacion të madh për të dënuarit në veçanti.
Shpërblimin ata nuk do ta merrnin nga shteti por nga klienti, i cili me dëshirë do ta jepte për fjalën shqipe që i ofrohet dhe për pagesën modeste që do të jepte krahasuar me ato të avokatit grek.
Janë të njohura, të dokumentuara në sinkron me zë dhe figurë  në media rastet kur përkthyes që nuk dinin asnjë fjalë shqip kanë bërë përkthyesin në gjyqet kundër shqiptarëve. Dhe bëjnë.
Mërgata shqiptare në Greqi është jetime. Atë nuk e mbron kush kur polici i shkarravit apo i gris pasaportën në kufi, kur i vënë prangat dhe e sjellin në sallën e gjyqit, kur e rrahin dhe e torturojnë në qelitë e paraburgimit, kur afendikoi i mban pagën për muaj të tërë dhe edhe kur ndodh që ai e denoncon në gjyq, fajtorë ngelet ai kurse afendikoi i pafajshëm…
Mërgata shqiptare në Greqi është parë (dhe shihet) tek “xhepi”, tek postimet (remitancat) e parave që dikur ishin një miliard euro e tash kanë rënë 5-6 herë(!). Nuk ka ditë që në dritaret e vogla të kanaleve televizive të mos flitet për emigrantët dhe paratë e tyre të munguara në bankat shqiptare e në familjet e tyre.
Kudret Kume, alias Ilia Kareli iku. Nuk do të kishte ikur, nuk do të ishte bërë kriminel, nuk do të ishte shqyer nga inati shtazarak i një formacioni zyrtar sikur të kishte pas shtetin në krah, psikologun që do ti fliste me shqipen e nënës së tij, avokatin që shqip do ti tregonte hapësirën ligjore, të drejtat dhe detyrimet e tij.
Kudret Kume, alias Ilia Kareli, në veprimet dhe mosveprimet e tij duhet lexuar mirë. Në burgjet greke ka 2800 shqiptarë të cilët kanë nevojë të ndihmohen që të përballojnë vitet më të vështira të tyre. Ka edhe të pafajshëm që “për një viç e xu nata jashtë”.
Mërgimtarët shqiptarë në Greqi kanë nevojë ta mbështesin kokën në “jastëkun” e butë të shtetit për gjithëçka që lidhet me jetën e tyre; me drejtësinë, me shkollimin në gjuhën e nënës, me shkolla e qendra kulturore, me dokumentacionin e domozdoshëm të të qenit legal, me njohjen e patentave, njohjen e viteve të pensionit, me toponiminë e shkruar mbi pasaportat e fëmijëve nga administrata analfabete shqiptare…
Hallet e emigrantëve shqiptarë janë bërë tërkuzë lesh dhie që duhet këputur.

Abdurahim Ashiku

Athinë, 9 prill 2014

SHENIME UDHETIMI NE TROJET ARVANITASE

by

DITË VERE LUGINËS SË THIVAS…/

Shënime udhëtimi në troje arvanitase/

Nga Abdurrahim ASHIKU/

1. AUTOBUS…/

Të nesërmen e protestës të “furgonave” para Kryeministrisë dhe Kuvendit, më 7 mars, rasti e solli të udhëtoja me autobus  në linjën ndërqytetëse Athinë-Thiva, e më tej në linjën vendore drejt fshatit bregdetar të Sarantit.
Motivi i udhëtimit ishte ti dorëzoja mësuesit Eqerem Elezi certifikatën  “Mësuesi Model”, titull i dhënë nga revista “Mësuesi” për ndihmesën e tij  në mësimin e Gjuhës Shqipe në një fshat të largët të Greqisë. Gjithashtu më duhej të takoja Lamin, arvanitasin 103 vjeç që me atë gjuhën e tij shqipe që vinte nga shekujt më kërkonte të shkoja se… e kishte marrë malli…
Në Kato Patisia bëra vend në autobusin e linjës. Kisha udhëtuar shumë herë në këtë linjë ndërqytetëse ashtu siç kisha udhëtuar edhe në shumë linja këto tetëmbëdhjetë vjet të jetës time në Greqi. Isha mësuar me rregullat dhe me shërbimin e kulturuar,  gjë që njerëzve në udhëtim në shërbimin qytetës e ndërqytetës nuk u bën përshtypje, e quajnë element të zakonshëm të jetës, detyrim e kulturë qytetare.
Nuk do të thellohesha në hollësi sikur, siç shkrova në kryeradhë të këtyre shënimeve, mos të më ngacmonte “protesta e furgonave”…
…Ndërsa autobusi ecte, unë vrapoja…
…Ulur në një ndenjëse të rehatshme, mes një hapësire që ta zgjeronte gjoksin nga frymëmarrja, e përcolla mendjen larg në dheun tim…
…Kohë me diell !
…Ulur në një ndenjëse të rrafshët dyvendëshe, çjerrur nga kushedi ç’thika e hanxharë mesjetarë, ngjeshur me dy të tjerë, duarmbledhur e këmbështrënguar, në hedhje prekjetavani një rruge me gropa, në kërkim të dikujt që do të zinte dy vendet e para bosh që furgonisti nuk la njeri të ulej. Pas një ore pritjeje në mishmashin e furgonëve të linjës së qytetit tim verilindor, ora e bredhjes rrugëve të Bathores mu bë e tmerrshme, ashtu siç mu bë edhe rruga drejt vendlindjes…
…Kohë me shi !
Ndërsa autobusi la rrugët që gëlonin nga lëvizja dhe mori tërmalen në autostradën e veriut, u ktheva në vështrimin e pamjes dhe lëvizjes në kërkim të detajeve të udhëtimit, të autostradës ku mund të hyje dhe dilje nga rrethimi i teltë vetëm në pika të caktuara, e të ndalesave në stacione ku ngjiteshin dhe zbrisnin pasagjerët.
Nuk kisha hypur në autobus në stacionin e Liosionit nga ku nisen të gjithë autobusët e Veriut, kësisoj nuk kisha prerë biletë. Në kilometrin e gjashtëdhjetë u ngjit në autobus një njeri që mbante në dorë një celular dhe në krahun e djathtë, në lartësinë e brezit, një aparat  një gjysmë pëllëmbe të gjatë ku një dritë e kuqe tregonte se për diçka shërbente..
– Biletën ju lutem! – mu drejtua me dashamirësi ndërsa kontrolloi biletat e rradhës së parë.
– Nuk e kam prerë. – i them me të njejtën notë zëri.- Mund të më presësh një gjysmë bilete?
– Pa tjetër, por më parë më jepni një dokument.
Nuk e kisha marrë pasaportën me vete, kisha vetëm fotokopjen e saj. Kisha edhe abonenë mujore për lëvizjen nëpër gjithë Athinën me gjysmë çmimi, një vlerësim ky për të gjithë qytetarët që kanë mbushur moshën 65 vjeç.
Për kopjen e pasaportës sime ngriti supet. Ndërsa matej të pyeste syr i kapi abonenë në të njejtën faqe.
– Faleminderit!- më tha duke e ndalë vështrimin mbi ekranin e celularit. Diçka shtypi dhe nga aparati në lartësinë e mesit rrodhi një letër.
– Urdhëro!- më tha. – Gjysmë çmimi, katër euro!
Ndërsa ai iu drejtua pasagjerëve prapa meje unë e ndala vështrimin mbi biletën ende të ngrohtë të sapodalë nga aparati i vogël.
Në biletë shënoheshin të gjitha të dhënat me datë, orë të prerjes, adresa e stacionit dhe të dhënat financiare…
Autobusi, shumë më i rehatshëm se autobusët e linjave ndërkombëtare Athinë-Tiranë, ndër të tjera kishte edhe dy ekrane, një në ballë të autobusit dhe tjetri në mes, në krah tek porta e dytë e tij. Në ekrane jepeshin të shkruara linjat që zgjasteshin tej Thivas, fshatrave deri në lartësi të maleve. Linja që do të udhëtoja unë, më e largëta, për kohë nisjeje kishte orën 13.45, kohë që do ta arrija duke pritur një orë e gjysmë pas mbërritjes. Duke mos ditur kohëzgjatjen e udhëtimit unë isha nisur një orë më përpara…
Një shesh me autobusë, një sallë e madhe me stola, një bufe, një mjedis i pastër për kryerjen e  nevojave vetjake, një sportel ku priteshin biletat, dy ekrane të mëdhenj që të informonin për oraret e nisjes në rreth tridhjetë fshatra në tërë hapësirën e trevës, nisje në ditët e javës, nga e hëna në të premte dhe veç e veç të shtunat dhe të dielat…
Në orën 13.30 një zë në altoparlant, brenda dhe jashtë sallës, më informoi për numrin dhe vendqëndrimin e autobusit drejt fshatit të Sarantit. Nja 30-40  nxënës të moshës së liceut zbritën nga mikrobusët e shkollave dhe iu drejtuan autobusëve të linjave në tërë hapësirën ku ato banonin. Ora 13.45 ishte koha e nxënësve, piku i nisjeve të autobusëve…
…Fiks në orën 13.45 autobusi i linjës së Sarantit do të shtrinte perimetrin e rrotave në fillim rrugëve të qytetit të Thivas e më tej fshatrave në tërë luginën.
E kisha bërë disa herë këtë rrugë, kisha përshkruar fshatrat njeri pas tjetrit, fshatra që për nga rregulli urbanistik  u ngjanin qyteteve, madje po ti krahasoja me qytetin tim të lindjes, Peshkopinë e sotme, do tu veja notë më të lartë.
Në të gjitha udhëtimet, sa herë kam kaluar mespërmes Liontarit, mendjen e kam ndalë tek biri i këtij fshati, tek Aristidh Kola, Arvanitasi i madh që luftoi në gojën e ujkut për rrënjët shqiptare të arvanitasve. Nuk mund të mos luaja nga vendi, të ngrihesha paksa nga ndenjësja siç ngrihen njerëzit në kthesën e fortë drejt Krujës kur syu fikson teqenë e lashtë bektashiane krutane. Liontari për mua që e kam njohur Aristidh Kolën, madje i kam marrë edhe një intervistë, ndoshta të fundit e jetës së tij, më 9 shkurt 2000, është një vend i shenjtë.
Autobusi ndalej stacioneve nga njera qendër e banuar në tjetrën. Disa zbrisnin, disa ngjiteshin…
Shoferi u uronte natë të mirë atyre që zbrisnin. U buzëqeshte atyre që ngjiteshin duke i ftuar me mirësjellje të merrnin biletën.
Një kuti elektronike me madhësi 30 me 30 centimetra, me bateri, pas shtypjes mbi tastierë, nxirrte për secilin biletën përkatëse me gjysmë vlerë  për të moshuar dhe për nxënës e studentë dhe vlerë të diferencuar për gjatësinë e rrugëtimit të secilit.
Përsëri, edhe unë, megjithëse i huaj, me gjysmë bilete udhëtova. Kështu në vajtje. Kështu në kthim.
Rrugëtimit luginës kësaj rradhe, krahas ngastrave të gjelbruara nga qepa e famshme e Thivas, gruri dhe ugarit në përgatitjet për mbjelljen e pambukut dhe duhanit,  syu m’u fiksua në panelet diellore, panele të vendosura në fushë e në kodra, madje edhe mbi taracat e shtëpive.
I shënova këto hollësi si një mesazh për njerëzit e vendit tim, njerëz në protesta politike me “furgonë”. Në Evropë shkohet me ligje, me rregulla, me shërbim të kulturuar…
Saranti me atë gjirin si nallç kali me atë pamjen e bukur dhe detin e qetë më ftonte ta fiksoja në kujtesën digitale ndërsa autobusi nisi të marrë teposhten drejt tij…

2. NJË “MËSUES MODEL” I SHQIPES NË MËRGIM

Në Saranti më priti Lida. Eqeremi, i shoqi, kishte shkuar diku i detyruar nga rutina e përditëshme e punës së tij pas kthimit nga peshkimi, shpërndarjen e peshkut.
Lida është nënë e tre fëmijëve, dy prej të cilëve, binjakët Dhimitra dhe Jani, kanë lindur e po rriten në fshatin e Sarantit. I madhi, Elisi ka ardhë foshnjë nga Shqipëria për tu rritur e bërë lis në trup e zanatçi në riparimet e motorëve pas mbarimit të liceut, krah i fortë i familjes.
Punëtore e pastërtore si ajo, e përkushtuar për familjen si ajo, e dashur dhe e respektuar si ajo, Lida na udhëheq drejt shtëpisë.
Eqeremi nuk vonon. Nuk vonojnë as fëmijët, nxënësit e Eqeremit…
Kam qenë në Saranti ditën e parë të hapjes së kursit për mësimin e gjuhës shqipe. Kam shpërndarë abetaret të cilat i kisha marrë drejtpërdrejt nga autorja, Mimoza Gjokutaj, kam bërë fotografi një për një nxënësit, dhe me mësuesin bashkë, me detin në sfond. Një kujtim i bukur i 5 majit 2009 që do të pasohej me kujtime e me fotografi të tjera, tashmë jo në një tavernë në pregdet ofruar nga Edi Sula, dibrani nga Ostreni, por në një klasë të vërtetë një fshat më lart, në Ostja.
Kam shkuar e shkruar disa herë mes fëmijëve të shqipes të Sarantit. Janë në faqe gazetash e revistash, janë edhe në dy libra të mi. Ajo që më ka mbetur në mendje është një fragment nga biseda me Eqeremin, fragment që shpalos botën e madhe të mësuesit, dhëmbjen e ikjes nga ora e mësimit dhe detyrimin shpirtëror që këtë orë mos e mbayllte larg, në vendlindje, në malet e Librazhdit por ta merrte e ta sillte në mërgim si një mesazh për të mos e harruar punën fisnike të mësuesit…

 “…Gjithmonë e kam pas brenda vetes. Profesioni i mësuesit më ka pas pëlqyer shumë. Të them të drejtën kur u larguam ato vite, flasim për vitin 1997, unë e quaj si një punë që nuk e çuam në fund, një punë që e lamë përgjysmë. Që të jem i sinqertë, mbase kjo është ajo forca shtytëse më e madhe që më detyron, që më bren se kam lënë diçka pa bërë nga ajo që mundja të bëja.
Nuk flasim vetëm për ëndrra. Flasim këtu se kemi detyrime.
Është ëndërr, por kemi edhe detyrime. Kemi detyrime ndaj Atdheut, në qoftë se do të themi këtë fjalë që sa vjen e nuk po dëgjohet më. Kemi detyrime ndaj atij mjedisi që na përgatiti ne për mësues, që të luanim një rol që duhet të luanim, por siç e thashë e lamë në gjysmë. Shtoj edhe ndaj kërkesës që njeriu ka ndaj vetes. Ajo bile duhet të jetë kërkesa më e lartë: Çfarë kërkesash ke ti ndaj vetes? Këtë e bëj për të shlyer diçka që e kam lënë në gjysmë dhe në rast se do t’ia arrij qëllimit, siç duhet të them sinqerisht, do të ndjehem i lumtur. Është një ëndërr për mua sikur këta të arrijnë të lexojnë dhe të shkruajnë në atë shkallë që dua unë…”
E përcolla furtunën shpirtërore të Eqerem Elezit në një reportazh për revistën “Mësuesi”. Një komision e radhiti midis shtatë mësuesve në shkallë republike si “Mësues Model”. Një nder për të, nder edhe për tërë mësuesit vullnetarë shqiptarë në Greqi, Rilindës të kohës sonë, siç i ka vlerësuar Dritëro Agolli.
Shkova në Saranti pikrisht ditën më të shënuar për gjuhën shqipe, më 7 Mars. Shkova me një certifikatë në dorë për ti përcjellë nderin si “Mësues model”.
Shkova edhe me një brengë. Certifikata nuk ishte origjinale, si të gjashtë certifikatat që u shpërndanë në Shqipëri. Origjinalja shoqërohej me një dhuratë jo thjesht simbolike, me një lap top. Dy vjet kërkime në Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës nuk hodhën dritë mbi hajninë. Dikush, në atë institucion të lartë të shtetit kishte vënë dorën e zezë mbi nderimin e një njeriu, një mësuesi që edhe emri “Model” është pak për të dhënë portretin e punës dhe përkushtimit qytetar. Ministria jonë nuk qe në gjendje që ta plotësonte “dosjen” e nderit të mësuesit, të gjente një sponsor (siç gjeti për të shtatët) për ta mbyllur me “dinjitet” turpin e vet…
Ceromoninë modeste, midis familjarëve dhe nxënësve, e kam përshkruar në një kronikë.
Ditën e 7 Marsit 2014 ndjeva në sytë e fëmijëve, në bisedat me ta shqip, kënaqësinë e njeriut që ka vënë një fjalë në themelin e shqipes për fëmijët e një fshati dyqind kilometra larg Athinës, një fshati me dyqind banorë në ditët e verës dhe me gjithnjë e më pak mërgimtarë e fëmijë mërgimtarësh. Kriza i ka larguar shumë familje e bashkë me ta edhe fëmijët. Megjithatë shkolla e vogël e Sarantit vazhdon të jetojë, vazhdon në sajë të mësuesit model Eqerem Elezi.
Do të shkoj përsëri në Saranti. Midis fëmijëve që më përqafojnë me mall e dashuri e ndjej veten të gëzuar…

3. BARBA LAMI,  ARVANITASI 103 VJEÇ…

…Kur e takova për herë të parë dhe i mora zërin në diktofon, më tha në të folmen e nënës së tij: “jam njëqind pa tre vjet”…
…Kur u ngjita në katundin e tij lart në mal, në Kukuri, dhe i dhurova librin “Rilindësit e kohës sonë” ku në disa faqe ishte biseda me të, pashë të përshkonte brazdave të moshës shekullore një rrjedhë loti…
“Unë nuk di të lexoj”- më tha ndërsa pika e parë e rrjedhës ra mbi tavolinë.

…N’atë zë ndjeva një ngashrim shekullor, një brengë të madhe. Ai kishte një shekull që fliste shqipen e  të parëve, e fliste vetë, e flisnin edhe djemtë, edhe nipërit…
…Dy vjet të shkuara, kur u ulëm të derdhim në shpirt fjalën e vjetër arvanitase përcjellë me një gotë verë më tha se “jam njëqind vjet e tre muaj”
…Më 30 nëntor 2013 më mori në telefon. “Më ka marrë malli, më tha, eja të të shoh”.
U ula të shkruaj diçka, vura  një titull dhe formova një fjali… NJË BISEDË MALLI TË SHTUNËN E 30 NËNTORIT  2013…!
Lamin, Barba Lamin, e kishte marrë malli. Kisha që në prillin e vitit të kaluar që nuk…
Nuk e vazhdova. Desha të shkoj ta takoj, ta përafoj si çdo herë, të flas me të, ta dëgjoj tek nxjerr me një dashuri të pashoqe fjalët e shqipes së vjetër të brezave të bjerrur, gjakut të shprishur.
E vonova me sot me nesër. Më pengoi vetvetja por edhe shoku im i viteve të mërgimit, Shpëtimi, rrëfimet e të cilit për Barba Lamin dhe arvanitasit e luginës së Thivas më kishin bërë aq për vete sa shkrova një libër të tërë me 332 faqe, librin “Rrëfimet e komshiut”. Shpëtimi nuk i bënte dy ditë bashkë të lira nga puna. Nuk i bënte dhe nuk i bën, ndaj udhëtimi shtyhej javë pas jave.
Pak kohë më parë Eqeremi, shoku im që banon tash më se një dekadë në Saranti, më tha se Barba Lami është sëmurë, sapo ka dalë prej spitali.
Nuk mund ta shtyja me sot e me nesër udhëtimin.
Më 7 mars isha në Saranti.

Eqeremi më tha se nuk dilte si më parë bregut të detit Barba Lami. Nuk shkonte as në stanet ku dimronin delet. Me to merrej djali dhe nipi. Mbrëmjeve zbriste në lokalin e djalit për tu takuar me njerëzit që e duan dhe e respektojnë jo thjesht për moshën por për zemrën e bardhë dhe dashurinë që përcjell.
E gjetëm në shoqëri me djalin dhe nipin, ulur me një gotë verë në dorë. U përqafuam me mall.
– Sa vjeç u bëre?- e pyes ndërsa bëjmë vend në tavolinë.
– Sa u bëra? I drejtohet djalit.
– Njëqind  edhe tre.- i thotë djali.
– Njëqind edhe tre vjet- përsërit ai.
E zgjasim bisedën. E pyes për shëndetin, për Kukurin, fshatin e tij të lindjes diku majëmalesh ku nuk rritet as ulliri e as agrumet, e ku pleqtë me njeri tjetrin në gjuhën e të parëve merren vesh. E pyes për dashurinë e jetës së tij, delet, sa janë shtuar dhe sa qingja kanë lindur.
Më thotë se janë treqind…
Ishte i lodhur Barba Lami. E kishte lodhur shekulli i viteve, sëmundja por më shumë e kishte lodhur (do ta merrja vesh pasi u ndamë) vdekja e djalit…
Kur u takova për herë të parë me të para gjashtë vjetësh e kishte lodhur vdekja e gruas. Kishte kaluar statëdhjetë vjet me të. E kishin lodhur edhe kujtimet e hershme. Kishte qenë në Shqipëri ushtar në vjeshtën e vitit 1940 dhe mbante në gji shumë kujtime nga mikpritja shqiptare. Kishte dëshirë të shkonte edhe njëherë në ato vende. Nuk e mbështesnin fëmijët, kishin frikë se mos mbetej peng i kujtimeve të largëta.
…U ndava me Barba Lamin duken marrë me vete të fiksuar një fotografi me të.
…U ndava me shpresën që do ta takoj dhe bëj fotografi të tjera në vitet që vijnë.
Barba Lami është një mal midis maleve që mbajnë dhe përcjellin fjalën e bukur arvanite, fjalë që ai e ka ngulitur fort tek bijtë dhe nipërit…

4.  TAQI, NJË LEGJENDË QË KOHA S’TË MJAFTON TA LEXOSH

E kisha takuar edhe një tjetër herë. Në një ngjitje malit me një makinë të vogël që shtërzonte gropave të rrugës e kërcente gurëve të mprehtë shkulur nga shkëmbi e vënë çapraz. Aso kohe, në prill dy vjet të shkuara, me shkencëtarin Andrea Shundi shkonim të kërkonim fjalët e përveçme arvanite për vreshtarinë dhe verëtarinë. E kishim vjelur thjesht siç degustohet rrushi diagonal vreshtit ditë para se të vendosësh ta këpusësh bistakun e ta përcjellësh nëpër dhëmbët e makinës grirëse e shtrydhëse në dilemën e specialistit ta lësh edhe ca ditë sa lëngu të të ngjisë gishtrinjt nga trashësia e sheqerit apo jo.
…Atë ditë kisha bërë disa fotografi fokusuar pastër, i pata stampuar dhe futur në një zarf doja t’ia jepja në sebep të një bisede që më dukej se kishte mbetur në mes. Kjo sepse kur je me miq, ia le vendin atij në zinxhirin e pyetjeve. Për më tepër kur miku kishte kaluar Atlantikun vetëm e vetëm që ta dëgjonte, ta shkruante e ta jetonte fjalën e moçme për hardhinë dhe prodhimet që i vijnë pas.
Taqin ma kishte përshkruar Shpëtimi, komshiu im i tregimeve mbledhur e publikuar në “Rrëfimet e komshiut”. Dhe sa herë takohemi, tek gjerbim qetë kafenë e miqësisë , mes do të na futet Taqi me tërë madhështinë e njeriut që e do me shpirt Shqipërinë dhe shqiptarët, që ka dëshirë të çmendur të flasë e kuvendojë shqip, që t’i numron edhe gropat e rrugës për në Shqipëri në njëqind udhëtimet e tij bamirëse për mërgimtarët.  Tregimet për të, gurë-gurë, po më formojnë një mur legjende arvanite.

…Atë ditë të 8 marsit 2014 ngjitjen nga Saranti në Ostja e përshkova në sediljen e makinës së Eqeremit, i cili, si edhe Shpëtimi e ka në gojë Taqin në tregimet e gjata jetësore, e ka mik ashtu siç e kanë miq të gjithë mërgimtarët e fshatrave në skaj të luginës së bukur të Thivas. Bashkëfshatarët e Taqit, në moshë e në gjuhë të lashtë, përkushtimin e tij e kanë shndërruar në llagap. I thërrasin Taqi i Shqipëtarëve.
Pas kafes u ngushtova në ndenjësen e një kamjoçine me dy diferencialë, apo katër herë katër, siç i thonë rëndom, dhe pasi lam fshatin iu ngjitëm malit në një rrugë malore që ndërsa të lodhëte nga vallja e rrotave herë mbi gurë çakëlli, herë mbi kalldrëm të hedhur mbase pesëdhjetë vjet më parë, mbase edhe më shumë, e herë mbi tokë të butë. I mësuar me rrugët e Dibrës sime që ende janë siç i kam lënë, në gurë e tokë të butë, syun e kisha tek pamja që sa më shumë ngjiteshim aq në pëllëmbë të dorës më vinte, sa doja ta gjerbja me syun e ftohtë të digitalit tim të vogël. Provova ta bëj disa herë por në të gjitha rastet pamja më vinte e shpërfytyruar nga kërcimet e makinës. E lash detin që m’u shfaq  poshtë, fshatin me shtëpitë rradhë-radhë si në një ngastër mbjellë me përpikmërinë e makinave të kohës, luginën e gjelbëruar, kanalin e madh që e merr ujin nga 180 kilometra larg për ta sjellë në gotën time të ujit në Athinë, të pastër e të freskët…
– Këto që sheh, më tha Taqi, gjithë këto kodra të bukura, kanë qenë mbjellë me vreshta.
– Çfarë ndodhi?- e pyes dhe me njohuritë e specialistit vazhdoj: – Mos i zhduku filoksera?
– Jo. I zhduku pleqëria?
– Pleqëria!?- e pyes duke ngritur supet i habitur.
– Jo pleqëria e vreshtit por pleqëria e njerëzëve. Vreshtin mund ta rinosh por njeriun që tërë jetën qe plakur me të nuk e rinon dot. Djemtë morën kurbetin. Rinia mori qytetin. Vreshti,  “nuk rritet me urata, por me shata e lopata”. E kam dëgjuar edhe në Shqipëri këtë. E themi edhe ne.
Kamjoçina vazhdon të kërcejë gropave. Taqi si të dojë t’i imitojë herë hidhet në të kaluarën e herë ndal vështrimin e thotë:
– Këto pemë i kam mbjellë unë. Shikoji cerasjet, dardhëtt, pjeshkët, mollët…Kanë mbushur degët me sythe e shpejt do të nxjerin lule…
– Ky është vreshti që mbolla para dy vjetësh. E mba mend?
– E mbaj, bile e kam edhe në fotografi ku ti ke dalë bashkë me Shpëtimin.
– Sivjet do të marr vilat e para të rrushit…

Ndërkohë kamjoçina ndalet e ne marrim rrugës mes dy ngastrave me vresht, mes hardhive të krasitura me sythat fryrë nga limfa pranverore.
Këtu është perandoria e re e jetës së Taqit. Një ndërtesë që në katin përdhes ka mjetet mekanike të punimit të vreshtit e në katin e sipërm një dhomë me oxhak të mermertë, një dhomë me një divan, një ballkon që ta jep në dorë pamjen, rreshtat e hardhive si në një qëndismë prike të moçme vajzash.
Në krah të saj gica në rritje, lepuj, pula fushe, pula deti… që  lëshojnë zëra të gëzuar tek ndjejnë dorën e kujdesëshme të së shoqes së Taqit që mbush grazhdet me ushqime të koncentruara apo hap dyert e vogla të kotecëve për tu dhënë liri të përkohëshme pulave ku gjeli i madh i detit gugulit duke i hapur krahët pushtetshëm mbi ta.
– Ujin, më thotë Taqi, e kam marrë nga një burim lart në mal. Kam ujë të pastër burimi. Rrymë elektrike nuk kam. Është shumë larg dhe më kushton shumë ta sjell. Do të ve një panel diellor dhe dhe do të ngre lart një elikë për prodhimin e energjisë elektrike.
– Dhe sa të kushton kjo? –e pyes.
– Jo më shumë se pesëmijë euro. Nuk do të paguaj as ujë e as energji elektrike…
Një zjarr në oxhak, flaka dhe prushi i të cilit na ngrohu në një bisedë të gjatë shqip, në shqipen e vjetër arvanitase, në arvanitishten që mbahet gjallë në shpirtin e tij.
Vazhduam gjatë pa e pikasur që shiriti e kishte përfunduar rrugtimin e tij rrotullues. Nuk e dëgjova sinjalin e mbarimit që ta ktheja në anën tjetër…
Ani, një orë e kam zërin e tij shqip mbi shirit. Do ta zbardh për ta futur në zarfin kompjuterik arvanitas për ta përcjellë një ditë për vete dhe për të tjerë që e kanë përjetuar mallin arvanitas shqip.
Zbritjen e bëmë nëpër një rrugë tjetër, rrugë që hidhej e përdridhej mbi një kodër dikur pyll, djekur para një gjysmë shekulli, kodër që mbarte në bark një prej dhjetëra tuneleve të kanalit të madh të Mornosë, konsideruar si vepra më e madhe greke, vepër e viteve tridhjetë të shekullit të kaluar. Për të kam shkruar në një reportazh vite më parë…
Taqi kishte dalë në pension nga puna në këtë vepër të madhe.
Ndërsa makina ecte në rrugën paralele me kanalin në beton dhjetë metro mi kokën tonë, Taqi më tha:
– Kanali sot përcjell njëzet metra kub ujë në sekondë…
Grekët i vunë lumit të Mornosë një digë, krijuan një liqen artificial, e morën ujin nëpër një kanal të betontë mes shkëmbejsh e tunelesh për ti dhënë ujë Athinës dhe të gjithë hapësirës në të 180 kilometrat e rrjedhës së tij…
Sikur…nga liqeni i Shkopetit, fill pasi uji përshkon  turbinat e del i shkumëzuar të bëhej një kanal betoni…uji i pijshëm do të mbyste tërë hapësirën që nga Miloti, Laçi, Fushë-Kruja, Sukthi,  Shijaku, Durrësi, Kavaja…
Sikur … të kishim një shtet me kokë!?

 

ARVANITISHTJA, GJUHA E LASHTË SHQIPE, ENDE RRËNJËZON

Autobusi erdhi fiks në orën 12.15, pa luajtë sekondin. U përqafova me Taqin dhe me Eqeremin, që i lirë atë ditë nga udhëtimi në det, nuk deshte të më linte pa përqafimin e mallit dhe pa kërkesën e përsëritur sa herë takohemi e sa herë flasim në telefon: “Eja, të pres të vish me Natashën, me Shpëtimin dhe Dhuratën!”. Këtë ma përsëriti edhe Taqi duke shtuar se tërë kati i dytë i shtëpisë së tij është i kompletuar për të qëndruar ditë e netë të tëra.
Para se të ngjitesha në autobus shoferi më tha që çantën ta mbaja me vete sepse rrugae tij ishte e shkurtër, deri në fshatin pesë kilometra larg, në Domvrenjë.
Në të dalë të Ostjes u ngjit në autobus një burrë tek të gjashtëdhjetat. U ul në ndenjësen pas shoferit dhe u shtruan në kuvend.
Ndërsa pamjet ndërroheshin herë ngushticash shtëpishë me kthesa njera pas tjetrës e më tej hapësirës së një rruge të gjerë bashkëkohore që  kryet e lidhte në Ostja, meditimin tim ma bënte copë-copë biseda  e shoferit me pasagjerin. Ishin të njohur të hershëm, mbase të rritur bashkë që në fëmijëri e biseda herë shkulej e ngulej pas në vite, e herë ngulej e bënte rrënjë në të sotmen.
Në një çast, mes greqishtes së tyre mu duk se dëgjova një fjalë shqipe, thjesht fjalë të gjuhës së sotme shqipe …”pastaj”…
E tunda fort kokën për t’i thënë vetes se më bënë veshët.
E ndala edhe vështrimin, edhe dëgjimin mbi ta. Vazhduan të flasin greqisht kur…
– O të piqemi sonte ta pimë një raki?…
Kaq tha shqip dhe vazhdoi përsëri greqisht.
– Arvanitas jeni? Flisni shqip?
Atë çast autobuzi ndali. Para ishte autobuzi tjetër që më priste.
Zbrita duke i përshëndetur e duke marrë për përgjigje një buzëqeshje që u buronte nga shpirti.
Bëra vend në autobuzin e linjës. Mbi furkën e sajuar nga një furdë e nxjerr nga një arrnenë e kujtesës së pyjeve të vendlindjes vura shtëllungën e nxjerrë nga bashka e jetës. Me të djathtën lëviza boshtin e me të majtën nisa të nduk leshin rudë të kohëve. Fija nisi të mbështillet lëmsh…
Shumë furka kanë mbajtë shtëllungat, e duar të kujdesëshme kanë tjerë penjë e mbush boshtin e jetës kësaj treve të moçme ku është folë e kënduar shqip…
Shumë…
Në Saranti një mësues kërkon të lajë një borxh…
Një shekullorë e ka përcjellë fjalën e të parëve tek djali dhe nipi…
Taqi i Shqiptarëve ka zgjuar vreshtarin e moçëm dhe më ngroh me shqipen e tij me sy mbi prushin në oxhak…
Një pasagjer në autobus nuk gjenë fjalë nga gjuha e tij e përditëshme për ta  ftuar mikun veçse në shqipen e moçme, marrë e përcjellë shekujve nga brezi në brez…
– O të piqemi sonte ta pimë një gotë raki?…
Udhëtoj i menduar luginës së Thivas…
Udhëtoj dhe në mendje më vjen thënia vite më parë e një taksixhiu rrugëve të Athinës…
“Na jeshëm skipëtarë një qind për qind po greku na thithi. Nuk na la të vazhdonim skolinë dhe nuk mundëm me mësue dhe me shkrue gluhën tënë. Edhe juve kështu do t’ju ndodhë. Fëmijët tuej nuk e mësojnë gluhën e mëmës, nuk kanë disirë të këthenenë në Skipëri, do bënenë grekër si na…”
Rrugëtoj dhe mendoj për atë që është tretur shekujve…
Udhëtoj dhe mendoj për atë që ka mbetë nga shekujt…
Rrugëtoj dhe tund kokën për atë që po tretet sot…
Për fëmijë që nuk flasin gjuhën e nënës…
Për nëna dhe baballarë që nuk u flasin fëmijëve shqipen e nënës së tyre…
Për presidentë, kryeministra e ministra… që shkojnë e vijnë nga Tirana në Athinë, pa thënë një fjalë shqip për shqipen…
Dhe përsëri më vjen në vesh fjala e taksixhiut…
”Fëmijët tuaj…do bënen grekër si na…”

Mars 2014

 

 

SHKOLLA SHQIPE E SELANIKUT

by

Një libër i ri i gazetarit Abdurahim Ashiku/

Nga Bujar Karoshi/

Abdurahim Ashiku, me 6 libra të serisë publicistike “NJERËZ QË I DUA”,  me rreth 3000 faqe jetë në mërgimin Helen, erdhi këtë MARS 2014 me një dëshmi për 7 MARSIN 2001, ditë kur për herë të parë shkronjat e Gjuhës Shqipe, u shkruan në një klasë të thjeshtë në Selanik.
I dashuruar pas punës vullnetare të mësuesve shqiptarë anekënd Greqisë të cilët në tre librat e tij i sjell si Rilindës të Kohës Sonë: “Rilindësit e Kohës Sonë” (2008); “Shkolla Shqiptare e Athinës-Rilindësit e Kohës Sonë-2” (2009); dhe “Shkolla Shqipe e Selanikut-Mësuesit, këta Rilindës Çudi” (2014)… e mpreh lapsin, e fokuson fotoaparatin për ti sjellë në përkushtimin dhe madhështinë e tyre; profesor Dashin, mësueset Mimoza,Valbona, Merita, Mimoza D, Juliana, Evisi, Irena, Irisi, Redina, Rovena, Evgjenia, Anila, Xhensila, Evrisi, Jonida, Silvana, Dëfrimja, Almira, Afërdita, Aurela…
Një libër sa historik po aq edhe letrar në shkronjën jo vetëm të autorit, por edhe të mësuesve që me dije e kulturë janë gjallëria e bisedave dhe e paraqitjeve publike në seminare e simpoziume në Greqi dhe në takimet e përvitshme me bashkëmësues të Gjuhës Shqipe që nga Mesdheu deri në zonën polare.
Abdurahim Ashiku, nxënës në fshatin e tij të lindjes Brezhdan-Zdojan nuk harron të sjellë midis Rilindësve të Rinj, dy mësuesit e tij; Nigjare Velçanin  nga Berati dhe Mikel Garulin nga Përmeti, në shenjë se MËSUESI është gjithë jetën me germa kapitale në shpirtin e njeriut…
Abdurahim Ashiku, mësues për disa vite në Shkollën e Mesme Bujqësore “Nazmi Rushiti” në Peshkopi, nuk harron të sjellë dy nga nxënësve të tij; Gjovalinin dhe Gjonin, njeri në Miçigan e tjetri në Tropojë, fjalët e të cilëve i ka vënë në kopertinën e librit në shenjë , siç shkruan…
“Prindi e do fëmijën mbi veten. Mësuesi e do nxënësin mbi veten. E dëshiron të ecë përpara. Të dy, edhe prindi, edhe mësuesi, kur thinjen dhe u bie rasti, ngrenë kokën me krenari dhe thonë: “Ky është djali im!”, “Kjo është vajza ime!”, “Ky është nxënësi im!”…”
“Nëna Terezë” e Selanikut, shoqata që ka mbledhë pas vetes më se njëzet mësues vullnetarë që shkruajnë prej 13 vjetësh germat e arta të Gjuhës Shqipe ka të drejtë të krenohet për ato që kanë bërë mësuesit, nxënësit dhe prindrit, Rilindës të Kohës Sonë, përjetuar në një libër nga gazetari i palodhur Abdurahim Ashiku.

Bujar Karoshi /Botimet M&B

 

 

Otranto, 9 mars 1996

by

Në kujtim të 30 dibranëve të humbur mes dallgëve/

9 mars… !

Kjo datë, kjo ditë, nuk figuron në asnjë kalendar as si ditë e bardhë dhe as si ditë e zezë. Është lënë në kornizën e një dite të zakonshme, si të gjitha ditët e tjera të rëndomta të kalendarit të jetës. Kështu e kanë lënë politika dhe politikanët, publicistika dhe publicistët, familjet dhe familjarët. Askush prej tyre, këto TETËMBËDHJETË  vjet, që nga 9 marsi i vitit 1996, nuk është kujtuar dhe nuk kujtohet për të hedhur pak dritë për të çarë pak errësirën e natës së madhe që mbështolli ajo ditë. Një natë që të vë gishtat në sy, nën ujë e mbi ujë…

Natën e 9 marsit të vitit 1996, e premte në të shtunë, tridhjetë dibranë u tretën si kripa në ujë në ngushticën detare të Otrantos në udhëtimin klandestin drejt Italisë…

As mëngjesin e së shtunës, të dielë, të hënës, të martës, të mërkurës…as edhe një lajm, as edhe një germë e shkruar në gazetat e kohës, as edhe një zë në të vetmin televizion e radio të vendit !

Një fonogram nga Vlora në adresë të komisariatit të policisë të Peshkopisë përcillte lajmin e kobshëm se një djalë i ri nga Kllobçishti i Maqellarës, Sulejman Qoku, ishte gjetur në brigjet e Italisë, i mbytur…

Ishte ky “zë në kasafortë” që do të trondiste jo vetëm familjen Qoku por edhe dhjetëra familje të tjera që dinin se me të kishin qenë edhe djemtë e tyre. Kjo bëri që në zyrat e PTT në Peshkopi e Maqellarë të vërshonin burra e gra, nëna e motra me lot në sy në përgjigje të pyetjes “Ku janë djemtë tanë?”…

I kam jetuar dhimbshëm ato momente…

Më 14 mars 1996, e enjte, në një cep në faqen e parë të gazetës “Zëri i Popullit” botohet shkrimi: “Viktima të eksodit” – Një i mbytur në det dhe 30  të tjerë të humbur. Të gjithë nga Maqellara e Dibrës.

Ishte shkrim me firmën time…

Më 15 mars, e premte “Gazeta Shqiptare” boton lajmin mbi humbjen e një skafi ku kanë qenë ”34 vetë nga Dibra” dhe gjetjen në brigjet e Otrantos të kufomës së Sulejman Qokut nga Maqellara.

Më 27 mars, e mërkurë, Televizioni Shqiptar, pas  18 ditë heshtjeje, më në fund bëhet i gjallë. Spikerja njofton thatë se në brigjet e Italisë  është gjetur një kufomë dhe se 29 dibranë të nisur me një skaf më 9 mars  kanë humbur…

Më pas asnjë lajm, asnjë zë, as në gazeta, as në radiotelevizion, as në Kuvend, as nga “e majta” në opozitë, as nga “e djathta” në pushtet, asnjë veprim demokratik – protesta të familjarëve, greva urie…

Shteti dhe partitë politike ishin në ethet e zgjedhjeve të 26 majit 1996. Tragjedia dibrane e 9 marsit 1996 ishte hedhur në koshin e harresës…

 

*        *        *

 

Koha kalon. Deti Jon përsëri ngre dallgë. Vjen 28 marsi i vitit 1997. Vjen tragjedia e madhe ku “kateri i radhës” goditet nga “Sibila” dhe Otrantoja merr në gjirin e vet të errët shtatëdhjetë e ca jetë njerëzish, burra e gra, fëmijë që ende nuk kishin hedhur hapin e parë mbi tokë…

Kohët kishin ndryshuar. Zërat në kërkim  të njerëzve formuan dallgë të mëdha, dallgë që kurrë, as atëherë dhe as sot e kësaj dite, nuk janë qetësuar…

…Më 28 mars, çdo vit, në gjirin e Vlorës dhe në det të hapur, nëna e nuse shamizeza u hedhin valëve lule të pranverës, të asaj pranvere që ata e lan pas  në kërkim të një pranvere në vende të tjera…

… 9 janar 2004. Përsëri Otrantoja merr jetë njerëzish, kësaj radhe 28 vetë, 27 prej të cilëve shkodranë…
Nuk po zgjatem në përshkrim të “varrezës” gjigante të Otrantos, varrezë pa varre. Po kthehem tek “Tragjedia dibrane”…

Më 15 janar 2004 ministri i rendit Toska, duke bërë një përmbledhje të viktimave që humbën në valët e detit për herë të parë deklaron publikisht në Kuvend: “Do të isha i padrejtë të mos përmendja edhe tragjedinë  e 30 dibranëve më 9 mars 1996 që u mbytën; askush nuk tentoi t’i shpëtonte dhe mizorisht fakti iu fsheh publikut dhe familjeve të tyre!”

Më 29 mars 2005 (sipas shtypit) ministri Toska bën një vizitë në familjen e Abdulla Hakores në Brezhdan i cili  humbi djalin në këtë ngjarje tragjike. Ndërsa u ka dhënë familjarëve lajmin e hidhur ka qenë i pari që i ka ngushëlluar sipas zakoneve të vendit. Ministri Toska ka premtuar në emër të qeverisë se do të shihen të gjitha mundësitë për të ndihmuar financiarisht fëmijët e viktimave…(!)

Në një letër të hapur në adresë të ministrit Toska më 2 prill 2005 shkruaja:
Ju i nderuar Ministër thoni:
“Nga kontrolli i dokumenteve përkatës rezultoi se në vitin 1996 Policia Italiane ka njoftuar Policinë e Vlorës për gjetjen e dy kufomave me emrat  Sulejman Qoku dhe Petrit Qoku nga fshati Kllobçisht i Maqellarës dhe më pas edhe katër kufoma të tjera të cilat nuk mund të identifikoheshin për shkak të dekompozimit” (!)

Unë, në atë kohë, kam pas mësuar për gjetjen e kufomës vetëm të njërit, të S. Qokut që deputeti i PD-së, njeri i afërt i tij, Agron Qoku shkoi dhe e njohu vetë dhe e solli në Kllobçisht ku ka edhe sot e kësaj dite varrin e vet. Ju jepni edhe një emër, që të paktën unë nuk e kam ditë si të vdekur, të Petritit, por nuk jepni emrat e katër personave të tjerë që “nuk mund të identifikoheshin për shkak të dekompozimit”. Një përgjigje të tillë mund ta presësh nga kushdo por jo nga një ministër rendi. Çelësi për identifikimin e kufomave tashmë është kaq i njohur sa është bërë dhe po bëhet edhe në dhjetramijëra apo më shumë njerëz, viktima të Cunamit, është ADN-ja. A është bërë, qoftë edhe një veprim i vogël në testimin e atyre kufomave nëpërmjet testeve bashkëkohore? Me njoftimin që dhatë  mendoj se keni sjellë një tronditje të re, të thellë, midis familjarëve të viktimave. Ata, me siguri, duan të dinë emrat e atyre djemve, të marrin eshtrat dhe t’i varrosin në fshatin e tyre, pranë dhimbjeve të tyre. Këtë, i nderuar Ministër, duhet ta bëni. Dhe ta bëni sa më shpejt të jetë e mundshme”.

Kaq është hapësira informative për djemtë e Dibrës. Shteti pas 9 vjetësh i deklaron të gjithë të mbytur. Katër prej tyre nuk u ve as emër dhe as mbiemër. Ata janë varrosur në tokën italiane pa identitet. Për të tjerët, ata që i mori deti, nuk flitet fare përveç një personi i cili edhe në vitin 2008 deklaron se ata “mbahen peng” në një burg të sigurisë së lartë në Korfus të Greqisë duke i dhënë ngjarjes ngjyrë mitologjike…

Tragjedia dibrane ndodhi në prag të zgjedhjeve të 26 majit 1996, zgjedhje të njohura për dhunën dhe arrogancën, për manipulimin ekstrem. Politikës së djathtë në pushtet nuk i interesonte publikimi i ngjarjes. Kështu do t’i deklaronte “shoqërisht” një gazetari një personalitet i lartë i shtetit të kohës: “Ata janë mbytur por ne nuk na intereson publikimi i ngjarjes”.

Ishte i justifikueshëm për  partinë demokratike në pushtet një veprim i tillë. Heshtja për të ishte votë për zgjedhje.

Por a ishte e justifikueshme heshtja në ato ditë të marsit, prillit dhe majit 1996 për partinë në opozitë, atë socialiste?

Pse deputetët socialistë nuk thanë as edhe një fjalë të vetme në Kuvend?

Kanë kaluar tetëmbëdhjetë vjet dhe “fjala kryengritëse” në kërkim të të vërtetës së 9 marsit 1996 është zënë (apo e kanë zënë) në fyt.

Më 9 janar të vitit 2009, në përvjetorin e pestë të “Tragjedisë së Karaburunit” as gazetat, as televizionet, as politikanët as familjet nuk heshtën. Nuk heshtën as edhe ato ditë kur tre shkodranë me tre arkivole të hapur kërkojnë nëpërmjet grevës së urisë ose të sillen eshtrat e fëmijëve të tyre ose të futen ata të vdekur. Politika e të dy krahëve të mëdhenj, PD e PS, hesht.

Të mos heshtësh, të ngrihesh në këmbë, të protestosh me të gjitha mënyrat demokratike është shenjë kulture, shenjë qytetërimi të atij kahu që kërkojmë të shkojmë të gjithë.

Shkodra nuk hesht dhe nuk do të heshtë kurrë për 9 janarin 2004.

Vlora nuk hesht dhe nuk do të heshtë kurrë për 28 marsin 1997.

Mua, si gazetar, më ka takuar fati i keq i përcjelljes publike të një ngjarje të rëndë. Do të doja të jenë gjallë, qoftë edhe në një “burg të sigurisë së lartë”, të mbyllur si në legjendat dhe mitet e moçme helene. Por mbi të gjitha do të doja të vërtetën, do të doja që njerëzit pranë ngjarjes të flasin, do të doja që arkivat të hapen deri në rreshtin e fundit. Nuk e dua unë. E do e vërteta, e do historia. Ata djem, duam s’duam ne, donë apo nuk donë politika, kanë hyrë në histori, janë bërë pjesë e tragjedive shqiptare të këtij tranzicioni pa kuptim.

Sot është 9 mars. Jam larg Dibrës, që të ndalesha pak tek ura e Topojanit e t’i jepja Drinit një tufë “kukrekësh – Dite Vere” për t’ia përcjellë…detit.

Jam larg Vlorës që, bashkë me shamizezat dibrane, të hidhja edhe unë një karafil mbi dallgët e detit…

Jam larg atdheut por pranë detit, një deti të huaj. Po këpus nga pjeshka e kopshtit ku punoj një degë me  lule të sapoçelura. Po e hedh në detin e Pireut duke iu lutur dallgës t’i çojë në detin e shpirtit të “Djemve të Dibrës”

Abdurahim Ashiku

Athinë, 9 mars 2014

 

“QARKU I TREMBËDHJETË” DHE “MINISTRIA E DIASPORËS”

by

Nga Abdurahim Ashiku, gazetar, Athinë/*

Në medien e shkruar dhe atë satelitore na vjen një emër i ri, një “ndarje” e re administrative e Shqipërisë –“QARKU I TREMBËDHJETË”…
Qarqet në Shqipëri  formohen në një hapësirë territoriale me një numër popullsie që në ndonjërin nuk e kap njëqindmijëshin. Edhe qarku më i madh, Tirana, nuk është më i madh se “Qarku i trembëdhjetë”, qark që në medie nënkupton mërgatën shqiptare nëpër botë. Nuk po përdor fjalën “diasporë” për faktin e thjeshtë se shumica e shqiptarëve që punojnë në Greqi, Itali e gjetkë janë njerëz që bukën e ditës e gjejnë duke punuar dhe paratë i  postojnë në adresë të familjeve apo të blerjes së pasurive të paluajtshme. I vetmi ndryshim nga kurbetet e punës (po ta quajmë kështu)  në kohë e hapësirë, nën pushtimin osman kur punonin në ndërtimet perandorake  shekullit të 19-të, apo të lëvizjeve gjatë gjithë vitit (gollobordasit në ndërtimet  në tërë Shqipërinë, reçjanët në ndërtimin e veprave hidroenergjetike, lumjanët në lëvizjet e njohur me blegtori e në punime stinore) është se në kalimet në kufi duhet të paraqesin pasaportën me vizë apo me leje pune apo leje qëndrimi. Mërgata shqiptare (flas për Greqinë) nuk është gjë tjetër veçse qarku më i madh i shqiptarëve në truall të huaj, ngjitur me truallin shqiptar.
Të dhënat statistikore zyrtare më të fundit (censusi) tregojnë se Qarku i Tiranës me 766.000 banorë është më i vogël se “Qarku” i mërgimtarëve shqiptarë në Greqi. Qarqe të tjerë me popullsi të madhe (Fieri me 305 mijë banorë, Elbasani me 293 mijë banorë, Durrësi me 267 mijë, Korça me 216 mijë, Vlora me 173 mijë…kanë më pak banorë se sa ka Athina emigrantë legalë shqiptarë.  Gjirokastra me 68 mijë banorë, Kukësi me 83 mijë, madje edhe Lezha, Dibra … kanë më pak banorë sa ka shqiptarë vetëm në ishullin e madh grek të Kretës. Krahasime të tilla mund të bëjmë edhe me qytete të tjerë si Selaniku, ishujt etj. ku shqiptarët punojnë legalisht e jetojnë me dinjitet.
Shqiptarët në Greqi, ata me letra të rregullta dhe ata që hyjnë nga mali apo shfrytëzojnë “90 ditët” për punë sezonale në bujqësi janë sa një e treta e popullsisë së Republikës së Shqipërisë.
Sa sipër, kuptimi që i jepet mërgatës shqiptare si “Qarku i trembëdhjetë”, mua më duket gjumëndjellës për një problem që duhej zgjidhur me kohë dhe që duhet zgjidhur menjëherë me marrjen e pushtetit dhe formimin e shtetit të koalicionit të majtë.
Shteti më i ri në botë, Kosova, ka disa muaj që me vendim Kuvendi ka vendosë të regjistrojë të gjithë mërgimtarët kosovarë shqiptarë në botë.
Shteti më i ri në botë, Kosova, ka një ministri që merret vetëm me mërgatën, ministri që siç më deklaronte ministri Ibrahim Makolli- emrin “Ministri e Diasporës” ia kanë vënë vetëm e vetëm në kuptim të gjuhës së ndërkombëtarëve ndërsa në të gjithë bisedën me të (është e botuar) nuk e përdori në asnjë rast fjalën “diaspora kosovare” por “mërgata kosovare”.
Një “Ministri Diaspore” , emër mjaft i lakuar sidomos nga mërgimtarët, përbën domosdoshmëri për të sotmen dhe të ardhmen e mërgatës shqiptare shpërndarë në të gjitha anët e globit.
Regjistrimi i mërgatës është domosdoshmëri për njohjen pjesëtarëve të saj me emër dhe mbiemër, me adresë banimi, me nivel arsimor e kulturor, me potenciale ekonomike, me të gjitha të dhënat e një regjistrimi kompleks.
Një “Ministri e Diasporës” është domosdoshmëri për të ardhmen e saj, veçanërisht për brezin e ri, lindur e rritur në mërgim, brez i cili sipas studimeve të mija në një sërë shkrimesh dhe në dy libra “Rilindësit e kohës sonë” dhe “Shkolla shqiptare e Athinës”, nga harresa totale e shtetit është në zgrip të humbjes së identitetit gjuhësor e kulturor.
Në qoftë se shkollimi shqip i fëmijëve nuk sanksionohet me ligj (një detyrim ky kushtetues i nenit 8 pika 1 – 2 dhe 3 dhe i nenit 57), nuk i jepen aq fonde sa ka qarku më i madh i vendit, nuk vlerësohen mësuesit njëlloj me mësuesit në shkollën shqipe në Shqipëri, “ QARKU I TREMËDHJEË” mbetet një slogan, pa nerv e pa asnjë kuptim.
“Qarqet trembëdhjetë” në Greqi, Itali, Gjermani, Angli, SHBA, Kanada…, në qoftë se duam nesër që çdo shqiptar në të gjithë globin ta thotë fjalën e vet për të ardhmen e vendit (miliardave që ka dërguar dhe dërgon për investimet në Shqipëri) nëpërmjet votës së lirë, po nuk u formuan dhe po nuk patën të njëjtën hapësirë ligjore si “Dymbëdhjetë qarqet” aktuale shqiptare, humbin çdo kuptim.
Mërgata shqiptare duhet vlerësuar në tërë aspektet e jetës që përcjell atje ku jeton e punon por edhe në vendlindje. Është pohuar se nga mërgata shqiptare janë postuar çdo vit rreth një miliard euro drejt familjarëve dhe bankave të ndryshme. Bashkuar këtyre edhe detyrimet e saj fiskale dhe të përballimit të jetesës, hamendësoj që edhe qarku më i madh në Shqipëri nuk sjell kaq të ardhura. Mos harrojmë edhe faktin se këta miliarda euro në vit, investuar në ndërtime vetjake, në biznese por edhe thjesht në mbajtjen në këmbë të familjeve të tëra në çdo skaj të vendit, kanë sjellë të ardhura për shtetin nëpërmjet sistemit të taksave dhe tatimeve, ashtu siç kanë mbajtur me të ardhura të drejtpërdrejta Ministrinë e Jashtme nga “vulat dhe pullat” në konsullata.
“Qarqeve trembëdhjetë”  duhet tu kthehet pjesa që u takon nga paratë e rrëmbyera deri tani nëpërmjet sistemit fiskal shqiptar. Kthimi duhet bërë nëpërmjet investimeve të drejtpërdrejta në shkollimin e fëmijëve, ngritjen e qendrave kulturore dhe të  gjitha ato gjëra që lidhen me dinjitetin e tyre.
Në medien shqiptare flitet e shkruhet përditë për “Qarkun e trembëdhjetë”, në vlerë të votës së emigrantëve për ndryshimin politik në Shqipëri, por nuk flitet se pse këto dhjetëramijëra vota nuk u përkthyen në mandate deputetësh. Edhe ata kandidatë që u vunë në lista nga mërgata shqiptare në Greqi u vunë në rrezen e të pamundurës për të fituar.
“Qarku i trembëdhjetë” tashmë është një realitet, një njësi vendore e veçantë që ka vend për tu sanksionuar me ligj dhe e vlerësuar si të gjitha qarqet e tjerë në Shqipëri. Jashtë kësaj kornize ai do të mbetet një slogan i rëndomtë për “përdorim zgjedhor”.

(Shkruar në korrik 2013 përditësuar në shkurt 2014.)