Agim Xh Deshnica – Page 3 – Dielli

DY YJE TE NDRITUR MBI SHKUMBIN….

July 17, 2017 by dgreca

…. GENC LEKA E VILSON BLLOSHMI/

ME RASTIN 40 VJETORIT TE NDARJES NGA JETA/

Nga Agim Xh. Dëshnica/

Ju udhëtarë, ndërsa shkoni rrugës për Librazhd, ndaluni pak pranë përmendores së Gencit e Vilsonit, hidhni lule e kujtoni me nderim poetët demokratë të lirisë, pasardhësit e denjë të mësuesve atdhetarë.

Si çdo ditë, në mëngjes herët, edhe më 17 korrik 1977, gra e vajza me drapër në dorë, tek zbrisnin, për në arat e kooperativës së Bërzheshtës mbi Librazhd, s’kishin dëgjuar, krisma armës në mesnatë, as nuk dinin se në hijen e malit të Zgarës, ishin pushkatuar dy mësuesit e rinj, Genc Leka e Vilson Blloshmi! Kur kujtohen të dy poetët, shpaloset faqe maleve, bukuria e blertë e Librazhdit, dëgjohet jehona e poezive të paharruara, këngët si vaje të Bërzeshtës, isot e kabatë për vallen e vdekjes me dridhma shtatesh të Rrajcës, në livadhet e përzhitura nga vapa e korrikut.

Në rrjedhat e kohës nga brezi në brez, kujtesa e ngjarjeve të dikurshme, mbart pamje me ngjyrime mjegullash, ndryshe nga e vërteta e hidhur. Historia e trishtuar e viteve, para e pas luftës, flet, sesi komisarët me yll të kuq në ballë, tjetërsuan jetën, në qytet e fshat, rrëmbyen tokat e bukës, pronat, shtëpitë, hotelet, teatrot. kinematë e dyqanet, rrënuan e mbyllën xhami, kisha e teqe. Edhe në kohë paqeje, vrasjet e burgosjet vazhduan. Nga shtati i masakruar i poetit Dom Lazer Shantoja, pas sharrimit mizor të gjymtyrëve, u pushkatua çfarë kishte mbetur gjallë.. Më pas vijoi pushkatimi i poetëve Manush Peshkëpia, Trifon Xhagjika, i muzikantit të ri Gramoz Omari, varja barbare në litar e poetit Havzi Nelaj. Nëpër burgje, humbën jetën nga torturat poetët e shkrimtarët Vinçenc Prennushi, Bernardin Palaj, romancieri i parë shqiptar Ndoc Nikaj, dramaturgu klasik Et’hem Haxhiademi e shumë të tjerë. Aso kohe Lidhja e shkrimtarëve, botonte poemat “Enverit” “Me ty Stalin!”, “Strategu i fitoreve Stalini” etj. Pas pushkatimit pa gjyq të 21 burrave fisnikë dhe dijetares Sabiha Kasimati pranë Urës së Beshirit, një turmë e zhurmëshme, u mblodh para Legatës Sovjetike duke brohoritur për Stalinin, Enverin e Bashkimin Sovjetik.

Një përfytyrim i rrejshëm rreket të tregojë, edhe sot, sikur në atë sistem të çoroditur, gjthçka shkonte vaj. Veçse në orë të caktuara ditën, madje, edhe natën qytetarët mbanin radhë për bukë, kos e me raste për një a dy pula, të heshtur e të përulur para shitësit në dyqanet e shtetit. Një filozof gjerman shkruan se edhe populli gabon, madje është fajtor, meriton qeverinë që mban mbi shpinë. Shtetëzim, burgim e pushkatim-fjalë tmerri. Vendim për shembje ndërtesash monumentale – çmenduri sekretarësh në komitetet e partisë në qendër e në rrethe. Për të ndalur sadopak dorën e tyre rrënimtare, studiuesit më në zë, botonin hera-herë shkrime për formimin e kombit shqiptar, për kulturën, vlerat etnografike e nd֝ërtimore. E megjithatë zjarri i luftës kundër feve, kanuneve e zakoneve, të trashëguar brez pas brezi, mbahej i ndezur nga poetët e shkrimtarët real.socalistë, të cilët ngrinin lavde për një të krisur me emrin Enver. Mburnin heronjtë e sigurimit të cilët për të mbuluar dështimet në ekonomi, me porosi të partisë, sajonin grupe armiqsh e sabotatorësh.

Në vitet 70, kur ekonomia e përqendruar po tronditej në themel, partia vendosi përsëri, të vriste njerëz. Ndaj si ujku në pergjim priste rastin te kapte gjahun e parë. Nisi me poetët, shkrimtarët dhe artistët e lirisë në burgje, kampe pune, e miniera. Në vitin e zi 1977, u dënuan në kundërshtim me ligjet, dy poetët e rinj, me fat tragjik, Genc Leka 32 vjeç e Vilson Blloshmi 29 vjeç, për vargjet, ëndërrimet e shpresat e tyre djaloshare. Këta poetë të mohuar, e të pambrojtur nga askush, u rrezikuan jo vetëm nga dëshmitarët e rremë, por edhe nga ekspertët e letërsisë, për realizimin e skenarit vrastar me “grupin e sabotatorëve” në Kooperativën e Bërzheshtës. Skenari fillonte me një mushkë të mbytur, diku në punë e sipër. Në vijim u sajuan akuzat: “zjarrvënës e vjedhës”. Sipas partisë e sigurimit ato “akte sabotimi synonin rrëzimin e pushetit popullor!!”

Për dënimin e tyre, u hartua një plan i gjerë masash nga Komiteti i Partisë së Librazhdit me urdhër të sekretarit të parë, druvarit Sotir Koçollari, bashkë me gjykatën, prokurorinë, hetuesinë, drejtorinë e policisë etj. U ngarkuan me detyra të veçanta kryehetuesi Selim Çaka me një lukuni hetuesish. Në akuzën e sajuar u renditën shpifje nga më të ndryshmet: “krim e sabotim në bujqësi, axhitacion e propaganda.” Të gjitha bashkë morën pamjen e një litari të përgjakur nga historia tragjike e fisit të blloshmëve me zanafillë nga lufta vëllavrasëse e vitit 1944, zgjatimi hakmarrës në kohë paqeje, shpallja “kulak”, një nofkë e ngjashme me emrin skllav e së fundi, caktimi i “grupit të tetë sabotatorëve.” Në përfundim u dënuan me pushkatim dy më të rinjtë, Genci e Vilsoni “kryetarë e udhëheqës grupi.”, “Fajet” e “krimet” e tyre më të rënda, ishin krijimi i poezive dhe përkthimet nga Volteri, Viktor Hygo, Edgar Po, Alfred De Myse, Bodler, Rembo, Shatobrian, Maksim Gorki etj. A ka ligj në botë për vrasje poetësh, të cilët krijojnë poezi e kënaqen vetë me to? Dokumente për dënimin e tyre ishin ditaret, fletoret e shënimeve dhe letërkëmbimi me të afërmit e dashur, ku poetët shkruanin poezitë, mendimet për letërsinë, artin e kulturën. Hetuesit pa shkollën përkatëse shqyenin sytë dhe me anën e torturave shtazarake përpiqeshin t’i detyronin të pandehurit, të pranonin “fajet, krimet dhe “veprimtarinë armiqësore.” Pengësë e pakalueshme, për ata, që morën përsipër detyrën e caktuar nga sekretari i parë i Komiteti të Partisë, ishte vetëm një, Vilsoni i paharruar që mbante emrin e nderuar të presidentit shpëtimtar amerikan. Hetuesit-xhelatë, me britma e sharje, ua përplasnin kokën nga muri në mur, i qëllonin me grushta e shkelma, ku të mundnin. Vilsonit ia thyhen krahun, por ai qendroi i patundur, shkëmb-vigan. Të tjerët, gjatë torturave të padurueshme, u lëkundën, pranuan disa nga fajet e paqena.

Krejt ndryshe janë zhvilluar ngjarjet në kohën e Monarkisë së përfolur, me Migjenin mësues në shkollat e shtetit, kur poeti i trishimit, botonte lirshëm poezi e shkrime kritike, si “Hidhet e përdridhet” (me nënkuptime kundër Mbretit.), “Poema e Mjerimit”, “Molla e Ndalueme,” “Legjenda e Misrit.“ “Bukën tonë falna Zot”, ndërsa poetët mësues Gencin e Vilsonin, i vranë për krijime të pabotuara.

Ne fillimet e demokracisë, njërëz të politikës e të kulturës, u munduan më kot të shfajsoheshin me frikën e diktaturës, heshtën për librat e botuar dikur, por për çudi, as sot nuk po e marrin veten, përpiqen të harrohet gjithçka nga e kaluara me shprehje të tilla “se ashtu ishin ligjet në monizëm.” Ndërkohë të tjerët për pak desh u fshinë nga kujtesa e kombit. Gjithsesi, ndihen të qetë në ndërgjegje ndaj shkruajnë për të vërtetat e asaj kohe të mallkuar, kur ndalohej mendimi ndryshe, kur vriteshin poetët e lirisë për vargje kushtuar natyrës e dashurisë njerëzore.

Siç ndodh zakonisht me poetët, në moshë të re, me anën e poezive, Genci e Vilsoni shprehnin gjendjen shpirtërore ndaj fatit të mbrapsht, për humbjen e të drejtave studimore, mendimin e heshtur kundër padrejtësive: largimi nga arsimi, në minierë e bujqësi, punëtorë në pyje dhe ushtri. Ajo lojë hetuesish, ishte në kundërshtim me faktet e ekspertizës ekonomike e juridike. Megjithatë tërë ato fakte pafajësije, u fshinë me vendosmëri nga sekretari i parë i cili kryente verbërisht detyrat e caktuara nga lartë, sipas parimit komunist: “të vrasim njerëz për të mbajtur pushtetin.” Kjo detyre u plotësua, edhe me ndihmën e njerëzve të kulturës nga Tirana. Faktet janë kokëfortë, nuk merren me nderime ndaj askujt, qofshin dhe profesorë, të cilët nuk bënë asgjë për të shpëtuar poetët me argumentin e fuqishëm, se poezitë, as ishin botuar as të shperndara dorazi.. Gazetarja Çul…e tmerruar nga sigurimi, tejkaloi detyrat, duke qëmtuar, edhe me hamendje vargjet e Gencit kushtuar dashurisë. Prof. N.J. për poezitë“ Vjeshtë”, “Rrethi i hënës”, “Harabelat”, gjykon: “Vilsoni ka thënë se që të bëhesh njeri i afirmuar, duhet të studiosh dhe në gjuhë të huaj. Ai ka bërë përkthime nga autorë dekadentë, si: Lamartin, Shatobrian, Rembo, Bodler etj. Ka nxjerrë shënime me përmbajtje reaksionare si “s’ka gjë më të bukur se ajo që nuk shërben për asgjë”, ka nxjerrë citime nga Gorki “nuk ka njeri më egoist se i sëmuri”, ose nga Naim Frashëri “mos u bëj mjaltë se të hanë mizat” – citime që i shërbejnë ideologjisë së tij”. Bara më e rëndë ra mbi mësuesin e poetin K. Petritit, me poezinë e Vilsonit “Saharaja”. Sado, u orvat me disa e trajtime, me po ose me jo, të paqarta apo të errëta, nuk mundi t’ia dilte mbanë për shkak të hetuesve të egër, të cilët me klithma, kërcënonin, se për idealin komunist mund të hidhnin në erë, malet dhe vetë Shqipërinë.

Pra, ishin, profesorët të cilët duke kryer detyrën e letrarit bashkëkohor, shqyrtuan poezitë intime e përkthimet e bukura të poetëve. Ishin ata që poshtëruan veten me fyerjet ndaj poetëve të mëdhej europianë. Ishin, pra ata që lehtësuan punën e hetuesve, dhe rënduan më tej gjendjen për shpëtimin e Gencit e Vilsonit.

Dokumenti i vendimit të jashtëligjshëm, me vdekje, u miratua nga kryetari i Gjykatës së lartë, Aranit Çela dhe Kolegji i Apelit, ndërsa Presidiumi i Kuvendit Popullor, nuk e pranoi lutjen për faljen e jetës. I fundit, ministri i brendshëm, urdhëroi me shkrim policinë e Librazhdit për ekzekutimin larg qytetit. Qarkullon dhe një dëshmi nga një pjesëtar i togës së pushkatimit. Në moshë të thyer, i munduar nga ankthi i padurueshëm i heshtjes, si në një rrëfim, ai tregon për çastet e fundit të jetës së dy poetëve Genc Leka e Vilson Blloshmi. Para pushkatimit, kryehetuesi kriminel, iu qas buzëgas Vilsonit. Mesa kuptohej pas torturave ç’njerzore ai kërkoi poshtërimin e tij, edhe në çastet e fundit të jetës, bashkëpunimin me organet e sigurimit. Kundërshtimi këmbëngulës i poetit të lirisë, qe i menjëhershëm. Pas pak u dha komanda, ”zjarr!” Gjithçka mbaroi. Krismat nga hija e malit të Zgarës u përzihen me zhurmën e rrjedhës së Shkumbinit e jehonën maleve, ku poetët të pandarë ndrijnë si yje lart në qiell, ndërsa vepra e tyre e bukur jeton në mendjen e zemrat e rinisë.

Kur diktatori i pashpirt, u zhduk nga kjo botë, degjohej gaz-hidhët në festivale, kënga e vdekur “Lule për xhaxhin Enver” nga barinjtë e dhive, “bilbila me lule mbi qeleshe…”

Nxënësit në shkolla, kudo në Shqipëri, presin të kthehen mësuesit e vërtetë, t’u mësojnë, si krijohen poezitë e lirisë. Tashmë poetët, Genci e Vilsoni, ligjërisht janë jo vetëm të pafajshëm e Martirë të Demokracisë, por dhe Nderi i Librazhdit, e Nderi i Kombit.

Dy nga poezitë e dënuara të Gencit:

KUJTIMI YT

“Kujtimi yt më hodhi këtë natë

Në thellësinë e brengave pa fund…

( Ah! ëndërr e kaltër, këputur për mes)

Dhe nis mendimi rrugën më të gjatë.

Shtegun e blertë kur nuk e gjen gjëkund

Vezulluar prapa mbrëmjes e çdo mëngjes.”

POEZIA E FUNDIT

“O hënë pse dole, moj kaq e trishtuar

Mos vallë për mua po mban zi?

…

Ç’më fsheh ashtu me sy të lotuar,

Mos m’u sos jeta dhe unë s’e di?

Po dhe në vdeksha, jeta s’ka të mbaruar

Dhe pse sot po shkruaj të fundmen poezi.

Nga dosja e Vilsonit:

Në dosjen e Vilsonit u gjetën shënime me shqipe të pasur, arsyetime të thella, ligjërime prej shkrimtari, me vlerë për ata që studiojnë gjuhen e letërsinë shqipe:

“Në vitin 1966 mbrojta shkollën e mesme pedagogjike. Ishim 208 maturantë. Nga të 208-ët vetëm unë u ndava: nuk m’u dha e drejta për të ushtruar profesionin si arsimtar. Me sa duket, kjo lidhej me të kaluarën jo të mirë të familjes sime. Në vitin 1972 kam shkruar një poezi. E kam bërë në ditët kur po hapej viti i ri shkollor; isha i dëshpëruar, mbasi me kohë kisha kërkuar që të ushtroja profesionin si arsimtar dhe kjo e drejtë nuk më jepej. Në ato rrethana kam shkruar poezinë:

“Nëse nuk munda brengës t’i bëj ballë

Zjarr përsëri unë kam në shpirt të djegur

Nëse më i vdekur jam nga çdo i gjallë,

Mirë pra, m’i gjallë jam se çdo i vdekur.”

Jam thyer para dëshirë sime, para dëshpërimit tim. Kohët shkonin dhe unë vazhdoja të punoja në prodhim. U bëra pesimist. Nuk jam llogaritur mes njerëzve dhe shokëve me të cilët bashkë mbaruam shkollën, por u llogarita midis klasave të vdekura, mes njerëzve të vdekur. Në poezinë më sipër unë kam dashur të them se jam më i gjallë se të vdekurit.

Shënimet në ditarin tim japin mbresa nga jeta e përditshme, shprehje të nxjerra nga studimi i autorëve të ndryshëm të letërsisë së huaj, ngjarje dhe ndodhi të jetës sime, të jetës shoqërore. Me shprehjen se njerëzit mbajnë ndonjëherë emra falsë, dua të them se njerëzit ndryshe hiqen e ndryshe janë. E kam shkruar këtë si vlerë njohëse për njeriun, ose dhe për ndonjë njeri konkret.

Ndryshe nga shokët e mi të shkollës, të cilët kanë disa vjet që e ushtrojnë profesionin e mësuesit jeta ime është monotone, e mërzitshme dhe pa asnjë gëzim. Ata janë arsimtarë, unë punoj në minierë. Ky trajtim nuk më pëlqen dhe më duket i padrejtë. Perspektiva ime është e një njeriu të pafat në jetë. Ç’farë kam bërë? I ri jam, forcat nuk më mungojnë, por nuk kam qetësi, ndërgjegjja nuk më lë të qetë. Kulmi i dëshpërimit arrin atje ku unë them më mirë të mos kisha lindur sesa linda në një jetë që më vret e më brengos. Unë kam një natyrë të keqe, kjo është natyra e trishtimit, unë mërzitem shpesh. Në jetën e përditshme e kam për natyrë që të mos i bëj keq askujt. Gjithmonë vrisja mendjen: ç’do bëhej më vonë, madje, duke qenë i brengosur, rrija zgjuar, i mërzitur, i dëshpëruar, sa arrija ta bashkoj mbrëmjen me mëngjesin…”

Pra, në dëshpërim e sipër poeti përfytyronte veten në një botë të ngjashme me Saharanë:

Saharaja, larg është Saharaja,

Saharaja shkëmb e rërë e gurë,
Që ka shok veç emrin e saja

Dhe ngaqë s’sheh ëndrra, s’sheh as drurë.

Saharaja s’di të ëndërrojë.
Ajo bluan gurë në mënt’ e sajë…
Saharaja s’ka këngë të këndojë,
Saharaja s’ka as lot të qajë,

.Saharaja nuk ka miq e shokë
Saharaja është një copë tokë,
Thonë se dhe natën nuk shkon mirë.

Natës s’i pëlqen në Sahara,

S’i pëlqen të ketë veç gurë për shtrojë;

Fjalë e dashuri e njerëz s’ka;

Shkretëtirës shket e shkrepë
Kur hynë dielli e kur hesht thëllimi
Shkretëtirë e shkretë mbetet shkretë…”

———–

Nga Viktor Hygo:

EKSTAZE

Një natë plot me yje, pranë dallgëve isha vetë.

As dhe një re në qiell, as dhe një vel mbi det.

Më larg nga bota jonë vështrimi zhytej thellë.

Dhe pyjet mbarë, dhe malet, natyra pa mbarim

Sikur po pyesnin ngjanin, me të turbullt murmurimë

Dallgët e detit, zjarret edhe qiell.

Edhe të lartë yje, legjiona me mijë

Me zë të lartë e të ulët me mijëra harmoni

Thoshin duke përkulur atë kurorë të zjarrtë.

Dhe dallgët blu q’asnjë s’mund, t’i drejtojë, t’i ndalë,

Thoshin duke mbështjellë shkumën mbi shkulm e vale:

Ky është Zoti, Zoti i lartë.

* * *

Në kujtim e peng nderimi, shkruesi i këtyre rradhëve u ka kushtuar poezinë “Dy yje mbi hijen e malit.”

DY YJE MBI HIJEN E MALIT*

Në hijen e malit, në përvëlim korriku,

shkretëtira bijtë e nënave mbuloi,

bylbylat e pyjeve, poetët e freskisë rinore,

poetët e bukur të qiellit, guximtarët e lirisë.

Me klithma e flakë vrastare

në terr mizor,

shkretëtira e tërbuar mori hak,

kundër ajrit, kundër lirisë,

kundër dritës,

kundër ëndrrave, kundër këngëve.

Heshtja e thellë sundoi

veç një çast!

Jehona e dhimbjes së malit

fluturoi gjithkund!

S’është aq lehtë me vra poetë

në hijen e malit,

s’është aq lehtë me vra poetë,

të ndalësh rrjedhat e mendimit,

të zhdukësh shpirtin, të fikësh ditën,

s’është aq lehtë me vra poetë,

krimin ta fshehësh nën dhe!..

Nga zemra e tyre,

këngët e gjakosura, thirrjet për liri,

me flatrat e shqipes,

kryengritëse u ngritën lart,

murlanin e fjetur zgjuan,

zëmërimin ndaj tiranisë.

U rrafshuan dunat e sfilitjes,

në shkretëtirë zhegu u shua,

pluhuri gri u tret.

U tund piramida në themel,

muret e ngujimit ranë.

Fryma e kohës i shkundi retë ujëplota,

u zbut dheu, ngriti kryet bari i njomë,

plasën gonxhet, shpërhyen lulet,

mbi blerim e hijeshi.

Frymë e kohës me psherëtimë,

tymin shpërndan nga hija e malit,

gjurmë krimi, njolla gjaku zbulon.

Në oborre shkollash,

vështrojnë ndër lot malin e trishtuar,

rrëzimin e gjetheve në vjeshtë.

Pse vonojnë mësuesit,

pse s’po vijnë poetët

Genci e Vilsoni?

Shkumbini shkumëzon

dredhon ndër gurë e kthesa,

zëra valësh zhurmërojnë,

kërkohen poetët.

Oshëtima nga hija e malit

çohet në qiell.

Dilni e shihni,

mbi rrethin e hënës

vezullues dy yje të qetë,

dy yje të bukur,

dy yjet e ndritur të zgjimit.

BERATI- REPUBLIKA E RE -MIREQENIE

June 12, 2017 by dgreca

Nga Agim Xh.Dëshnica/ Boston/MA/

Vështrim Panaromik/

Ne Foto: Universiteti i Beratit/

Berati, qyteti liridashës i atdhetarëve të Pavarësisë Kombëtare, si Jorgji Bab Dud Karbunara, Ilias Vrioni, Sami Vrioni, Dhimitër Tutulani, Ferit Vokopola, krenohet me bukurinë e lashtë mbi hapësirën e madhërishme, të maleve përqark. Në lindje Tomori mbi re, me kreshtën e shtrirë nën borë, nga shfaqet dielli në çdo mëngjes. Mali i Drobonikut me lagjen Goricë në hije e dritë, mbi Osum përballë mureve të Kalasë me Mangalemin pranë, ndërsa Shpiragu nën qiell nga perëndon me Qafën e Sinjës në mjegullnajë.Berati sado i përgjakur dhe i goditur pabesisht nga arma vrastare e kazma e dhunëshme e sundimtarëve komunistë, mbeti gjallë, muze i rrallë, me këngë e legjenda, monument kulture, lashtësi, histori që flet.

Ne foto:Pamje nag Ura e Gorices/

Ne Foto: Kalaja e Beratit/

Kalaja, e piktorëve shërbestarë të fesë, e banuar në shekuj, si askund, ruante Kodikët e Beratit, Kishën e Shën Triadhës me Ikonat e Onufrit, Kishën e Shën Vllahermës, Katedralen e Shën Mërisë me afreskat e ikonostasin plot art; Xhaminë e Hunqarit dhe Xhaminë e Kuqe me gjysëm-minaren, me vjetëri qindravjeçare. Mbron brenda mureve e kullave iliriane, nga furia e erave të largët, shtepitë me dritaret varg, çardakët nën strehët e gjera çatish, oborret e kopshtet, sokakët e sheshet e gurtë, historinë 2400 vjeçare. Nga Kulla Ali Pasha, në jug-perëndim, zbret nëpër humnerë, një shkallare e mbuluar që përdorej për ujë në lumë.

Nën humnera e shpella, mbahet fort faqe shkëmbi Mangalemi-mrekulli, krijim i mjeshtrave artistë, me shtëpitë sup më sup, me vargje dritaresh, kopshte e oborre, mure e porta dhe sokakët, njëri sipër tjetrit. Si e varur në kep të shkëmbit, duket në kaltërsi Kisha e Shën Mëhillit. Poshtë kalon rruga kryesore e makinave e mbuluar me asfalt, nga hyrja veriore e qytetit, shumë kohë më parë. Në sheshin, ku ndodhet busti i Bab Dud Karbunarës, rruga ndahet në tri degë. E para, merr djathtas afër lumit e humbet larg. E dyta, pasi kalon para Xhamisë së Beqarëve, merr majtas, thuhej “ku dridhen qerret”, rreth Sarajeve të Pashallarëve, vepër madhështore monumentale e dënuar me shkatërrim nga sekretarët e krisur. Më larg të mbijetuara pas “revolucionit kulturor”, rreshtohen Xhamia Mbret, me tavanet e piktorëve- mjeshtra të panjohur, Teqeja e Helvetive-larushi ngjyrash, Xhamia e Plumbit me katër kupola gri. Xhamia e Telelkave. Mbi hotel Tomorin. ngrihet madhështor Universiteti i Beratit, vepër arti e demokratit Astrit Veliaj, nga kanë dalë mijëra studentë, tani për habi, mbyllur me urdhër nga zyrtarët social-komunistë. E treta, rruga kryesore e qytetit hisorik, e tjetërsuar në “pedonale”, mbuluar nga “Rilindësit” hokatar me plloça guri. Përbri zgjatet parku i krijuar para viteve 90, pas shembjeve barbare të një vargu dyqanesh pranë Osumit, tok me Hotel Kolombon, ndërtesë neoklasike. me pamje nga Kalaja. Në “pedonale” ndalohet kalimi i makinës si më parë. Duhet ta lësh diku larg, kushedi se ku, pastaj të ecësh më këmbë, nën erë, shi e borë, për në dyqane apo kafe, tek berberi ose me dhimbje të mprehta me vrap tek ndonjë klinikë dentare. Me makinë gjobitesh nga policia rrugore, sepse çahen gurët e malit. Veçse, vërshimi i ujrave nga shiu, përrenjtë dhe lumi, nuk pyet, as gurët, as gjobëvënësit. as kryetarin e Bashkisë nga Mjeshova, që ndërron parti e sekte fetare, mandej me shirit të kuq në sup e gjoks, shoqëron Peleshët për inaugurimin e shkatërrimit të qendrës së Beratit e të historisë së tij.

Pazaret e paharruar të tregtarëve në qendër të qytetit, Bezisteni, Kulla e Sahatit, punishtet, kafet e pijetoret, heshtin nën themelet e pallateve me beton e tulla socialiste. Ndërtesa e Prefekturës, përmendore historike tok me rrethimin, pajtonet me kuaj dhe lundra, shihen vetëm në foto. Emërtimet me vlerë për historinë e turizmin, janë fshirë nga dokumentet zyrtare, por aspak nga kujtesa e qytetarëve, si, “Lëmi i Shamatasë, Lëmi i Plykut, Ku dridhen Qerret, Rasa Çekbeni, Shpella e Memecit, Hani i Fëshfërimës, Hani i Shpiragut, Tregu i Kazanxhinjve, Zarizana, Pellgu te Trarët, ingjiri i Hafëz Rizait” etj. Këta emra romantikë, tashmë shkruhen nga studjuesit, me foljen në kohën e shkuar, ishte, ishin, kishin- humbje e pazevendësueshme vlerash turistike.

Ura me shtatë harqe mbi Osum, ku sipas legjendës, prehet vasha e flijuar, bashkon fuqishëm bregun e rrapeve me lagjen Goricë me shtëpitë e fshehura faqemali, në hije e në pyll. Një kishë, zbardh në qendër, me kambanoren ndërmjet selvive. E dyta, në këndin lindor, ku merr përpjetë rruga, e njohur gjatë luftës, për në Drobonik. Pas ndreqjeve të zakonshme, papritur gjatë përurimit, shfaqet mbi urë, edhe Kryeministri rilindës, sikur e tëra qe ndërtuar për herë të parë, jo me me florinjtë e Kurt Pashës më 1778, por me eurot e Saimirit të drogës, Nuk është aspak çudi se rilindësi ynë me ato origjina maramendëse, mund të jetë stërnip i Pashës. Në një takim me barcoleta. ka pohuar se është, edhe nga Berati, jo nip bariu nga Mbreshtani i Shpiragut, siç thotë dikush nga fshati.

Lagjja Murat Çelepi më e gjelbëruara e qytetit. me Parkun e Madh të vitit 1930, rreth e qark plot me lule, me shtëpitë e bahçetë përrallore mbi brigjet e lumit, e masakruar nga kazma e qysqia e kuqe, tashmë jeton nëpër kujtime. Vetëm natën dëgjohet uturima e trishtuar e rrjedhës së Osumit dhe jehona e largët e krismave të vrasjes së poetit të lirisë Namik Mehqemeja dhe e shpëtimtarit Kostaq Stefa, të ekipit mjekësor amerikan. Ndërmjet prishjeve vandale renditen, Xhamia e Dylibegës në hyrje të qytetit, nga niseshin besimtarët pas faljes, për haxhillëk në Mekë. Sot në atë vend të shenjtë, ngrihet përpjetë gryka e një mitrolozi. Edhe Xhamia e Çelebi Hysen Pashës, e motit 1663, u kthye në depo, ndërsa Kulla e lartë e Sahatit me çezmën e ujin, u shemb rrafsh me tokën. Më tej, Shkolla Qytetëse, ndërtesë neoklasike, tek kalonte e ndalej pak më larg, Felbani austro-hungarez i hekurudhës Shkodër–Berat, sokakët e mbrojtur nga era, të pastër dritë, tok me çezmat, shtepitë e bardha dykatëshe beratase, muret e portat me hark të lartë, oborret e puset, bahçetë e çikrikët e vaditjes me ujë nga rema, të gjitha u fshinë barbarisht nga faqja e dheut, me urdhër Partie dhe me vendimin e vulën-gjak të Pushtetit Popullor. Gjithsesi Berati, ky qytet legjendar i trashëguar nga breza atdhetarësh, ky qytet dashamirës i demokracisë, sado i dhunuar nga sundimtarët komunistë, mundi t’i shpëtonte, pak a shumë, vlerat veta,

Nërkohë “Rilindësit” socialistë, pas qindra premtimeve, nuk kryhen asnjë punë serioze për mirëqenien e qytetarëve, dhe mirëmabajtjen e Qytetit Muze, se paratë e taksapaguesve dhe e fondacioneve amerikane, u shpërdoruan për prishje rrugësh historike nga ata, që dukeshin e papritur zhdukeshin. Kanabisi i fshehur dhe paratë e pista nga shitja, janë në kasafortat e Rehovicave dhe e Klosëve te drogës me të cilat blejnë vota dhe debutetë pa dinjitet të cilët ndërrojnë parti, sipas stilit Ngjelian. të lidhur me krerët, bijë kuadrosh të një kohe dhune që orvaten ta marrin në duart e tyre, qytetin më të bukur të Shqipërisë, vetëm për argëtim. Në çdo fundjavë mbërrinin zhurmshëm, jo për hallet e qytetarëve, por për dreka e darkat e shijshme të Beratit. Më pas, papritur, fillonte shkallmimi i asfaltit, mbulimi me gurë i rrugës kryesore të qytetit dhe i kujtimeve te rinisë, larg zonës muzeale të qytetit magjik, në Mijëvjeçarin e Ri! Në një kohë, kur Berati nuk vuan aspak nga mungesa e gurëve, por nga problemet e pazgjidhura ekonomike.

Gjatë katër viteve, që shkuan këta pushtetarë gënjeshtarë, u tallën me shpërndarje kartash pa vlerë, me shpërdorim fondesh për “lungomare”, “pedonale” qesharake dhe shkretimin e shesheve historik, kur në shumë qytete vuajnë nga mungesa e punës, e parave, e ujit dhe e dritave, Mandej luajnë filmash me makete ishujsh mbi lumë. me tunele autobuzësh e trenash nën lumë dhe nën brigjet shkëmborë të Beratit. Nërkohë ura madhështore me beton mbi Osum e autostradës së Qeverisë Berisha që përshkon krahun perëndimor të lagjes Murat Çelepi, pret rifillimin e punimeve të ndërprera më 2013, se “Rilindja” e bujëshme është mekur, asnjë mendim, asnjë projekt, nuk ka per keto punë tepër të vështira për zhvillimin e mëtejshëm të turizmit, me shumë vlera, për mirëqenien e qytetit e qarkun e Beratit.

Autostradat ndërmjet qyteteve dhe rrugët përmes fshatrave, janë gjithçka, punësim, bujqësi, zejtari, art, muzeume, gjallërim i tregtisë, hoteleri, shkolla, kulturë, shëndetësi, festivale, ndërsa nxitja e fshehtë për kultivimin e kanabisit, shkatërrim i bujqësisë, pakësim i blegtorisë dhe i bletarisë, varfëri, rrezik jete.

Gjatë kohës së Qeverisë Demokratike, u ndërtuan rrugë të shumta nga Veriu në Jug: Rruga e Kombit, autostrada Lushnjë-Fier. Levan- Vlorë dhe gjysma Levan-Tepelenë. Filluan punimet për hapjen e Rrugës së Arberit, Kardhiq – Delvinë. U zgjerua autostrada Tiranë-Durrës,Tepelenë-Gjirokatër. Rreth Gjirokastrës u ndërtuan dhjetra rrugë. Hapja e Tunelit të Kërrabës, shkurtoi rrugën Tiranë-Elbasan e më tej, zgjerimin drejt Librazhdit me sinalistikë deri në hyrje të Pogradecit. Kjo gjendje krijoi mundësinë për vazhdimin drejt Beratit deri në Urën e madhe mbi Osum. Projekti mesa kuptohej synonte daljen në Mamaliaj dhe në Sarandë. Për t’u ardhur në ndihmë fshatrave në krahun e djathtë të Osumit u ndërtua rruga, e cila qarkoi malin e Shpiragut deri në fshatin Sinjë dhe lidhi atë zonë të thellë me qytetin e Beratit.

Përveç këtyre arritjeve, nuk duhen harruar anëtarësimi në NATO, heqja e vizave, përpjekjet, në kundërshtim me opoziten social-komuniste, për plotësimin e kushteve, për anëtarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Europian, marrëveshja përfundimtare me TAP, për kalimin e tubacionit të gazit përmes Shqipërisë, rritja e pensioneve dhe e pagave, ulja e taksave etj. Por votat e gabuara, pas mashtrimit të madh të “Rilindjes” së gënjeshtarëve, frenuan ecjen më tej.

Në qytet e fshat, shpresojnë, se ditë më të mira do të vinë me Republikën e re që do të krijohet nga Partia Demokratike me aleatët e saj, pas një ndërprerje katërvjeçare. Republika e Re, do të shtojë vendet e punës, prodhimin. do ulë taksat, çmimin e naftës. Do japë para për fermerët dhe do të ndihmojë direkt familjet në nevojë ekonomike duke paguar faturën e energjisë dhe të ujit të pijshëm. Do ketë kreditim më të mirë të ekonomisë.

Votat janë vullneti dhe shprehja e besimit ndaj një të ardhme më të sigurtë jetese për Beratin, me ndhimesën e kandidatëve të djathtë, si: Eduard Halimi, jurist e ligjvënës i shquar, Astrit Veliaj, jurist, ekonomist dhe administrator i njohur,. Bujar Hoxha, ish Prefekt i Beratit. Myslim Haxhi, veprimtar i palodhur për probleme të administratës, Juvina Qevani, eksperte psikologe dhe Monika Qosja, mjeke e përkushtuar për probleme shëndetësore të qytetit.

Të gjithë në votime për Republikëne e Re, me Lulzim Bashën në krye, këtë udhëheqës energjik, i cili nga viti në vit, me ndershmërinë e punën e tij, ka fituar besimin e respektim e qytetarëve, shtypit shqiptar dhe zyrtarëve të lartë në Europë e SHBA.

Zoti e Bekoftë Beratin! Zoti e Bekoftë Shqipërinë!

SOFRA E DIELLI:REVOLTA, SPAÇ

May 20, 2017 by dgreca

Nga Agim Xh. Dëshnica/

Migjen, Migjen/

tek prehesh lart/

mes yjeve të artë/

a t’shkoi kund ndër mend/

në meditimin tënd/

dhunim e poshtërim,/

që ç’mend, si ky mjerim?/

Ku jeta hiqej zvarrë, pa gjurmë, pa mbresë,/

Sizifi i dërmuar, do shuhej nën ngarkesë;/

ku veç një qen të shoqëron si mik, si qengj/

e zogu në frengji, këndon si shenjtë/

e uji vjen e qan/

e sy e buzë të lanë./

Njeriu bishë e verbër; i prapë, pa vesh, pa shpirt ;

Cerber, me dhëmbët plumb që shemb

e kthetrat si kamxhik.

Mos griset re e zymtë, sipër majë më majë

e copë e pakët qielli, mos zbret në ferrin Spaç,

me erën dhe mendimin, kalon hendekë e boka,

përroin – rrjedhë gjaku, ku jeta tretet nëpër gropa;

mbi kulla karakollësh, pushon e pret në pragje,

troket në porta lehtë, nga gjumi zgjon të lodhur,

me thirrje e pak fjalë,

të vdekur e të gjallë.

E gjaku vlon në tru , në zemër e në krah,

ringjallja merr vendim

në mug e zbardhëllim.,

shpërthen dëshira për liri,

Mjaftë më! Më këmbë! Drejtësi!

Sfilitur, skllevër, por bijë të mirë,

kur s’dimë u ngrys apo ka gdhirë.

S’durohet , tmerr, skëterrë-minierë,

vagon mundimesh- Karont në hon;

qysqi e plagë, kazmë e lopatë,

vare e rëndë, vdekje e mandatë,

me afsh vullkani në çdo skutë;

në ditë pa ditë, helm e gas i mrytë;

me gjakun tonë-normë mizore,

tunel e terr e shpellë mortore

e jashtë të pret, ndëshkim, kërbaç,

e brenda burgut qeli, litar,

O Spaç, O Spaç, o Spaç!

Më këmbë. Flamurin !

Mjaftë më, gazetë e supë e zezë,

përbindësh apelesh në mëngjez,

pa diell, pa qiell,

pa një livadh e hijeshi

e shtigje qark, për miqësi.

Më këmbë! Lirinë !

Na digjet shpirti për lule e degë,

na digjet buza për fjalë e këngë;

për dhomë të qetë e shpresë e ëndërr;

për dasmë me valle, me nuse , dhëndër.

Afër nënokes kur gatuan,

për lojë vocërakësh tok me gruan;

për një gotë me babanë,

bisedë me motër e me vëllanë.

për mësim e shkencë e krijim,

për ardhmërinë me ngadhënjim . 2

Na presin drita, era e lirë, gjindje e tokë.

Të gjithë me halle e mall, për miq e shokë.

Të dalim rrugësh, në bulevard,

kur moti ngroh a mali zbardh.

Të shkojmë të lahemi në lumë,

në hije manash të bëjmë zhurmë;

në det të hapur kur fryn nga jashtë,

në muzg, në park, në orën gjashtë.

O ti, o Orë e malit, pse rri e kqyr më kot,

rrudh ballin e menduar, në faqe rrjedhin lot?

Skënderin, Palin, Dervishin, Hajriun;

s’i preu plumbi,

as vdiqën, as humbën.

Jetojnë, thërrasin: Kujdes!

Djelmoshat e bukur.

Bijtë e nënave, trimat e dritës,

armiqtë e territ. Të patundur!

Enden gërmadhash, gurësh , braktisjesh ,

Pjetër, poetë, piktorë, kujtesa dhimbjesh;

përroi zhurmon, mbush rrjedhën e jetës…

Dëgjohen fuqishëm zëra: Kujdes, kujdes

ÇEKU NJË MILION

February 27, 2017 by dgreca

Nga Agim Xh. Dëshnica*/

.Mbarim dhjetori 1998, thëllimi i maleve nën borë, përhapej mbi qytet, në pullaze e taraca, në oborre, rrugë, sheshe e parqe. Dielli i mesditës i ngjante hënës, ndërkohë në kafen e ngrohtë e të mjegulluar pranë Sahatit të Xhamisë së Et’hem Beut, tek dëgjoheshin vetëm zëra burrash e trokitje gotash, qenë ulur dy miq të vjetër. Njërin e quanin Memli, Memli Kalaja. Vite e vite mësues, të ngratin e kishin hedhur tutje Matit, mbi Macukull, Komsi, Lis e Gurrë. Më së fundi i lodhur e thuajse i plakur, doli në pension. Tjetri, Rudini, Rudin Toshkëzi, i zbardhur ekonomist nëpër kantiere ndërtimi në baltë e pluhur, sado i aftë, lumëmadhi, kurrë nuk pati ndonjë post me rëndësi. Me atë shtatin e hedhur ai, njihej në mjedise klubesh e mencash, për zërin e lartë e pakëz si të ngjirur, kur hahej sidomos për sport e kulturë. Si plot të tjerë, edhe ai kishte dalë para kohe në pension. Po rinia? Bota e ëndrrave të tyre, qe vërtitur vetëm përbrenda kufirit, Memli.i frymëzuar nga bukuritë natyrës si poetet e lirisë; Rudini bredharak anës detit, me vështrimin për nga horizonti. Shpeshherë sodisnin ajrorët, teksa ngriheshi në qiell e humbisnin mbi re, ose me një farë trishtimi lundrimin e anijeve, që zhdukeshin dalëngadalë përtej valëve. E kështu, duke shpresuar në diçka të brishtë, fluturake e të pakapshme, në atë jetë tronditjesh, punuan për një fund pa fund e befas u zbardhën.

Tashmë, të enjteve e të shtunave, të dy miqtë, zinin vend në kafe, me filxhanët e gotat e ujit mbi tryezë. Ndjehej atje erë kafeje përzier me duhmë duhani, po miqtë të mësuar me atë gjendje, nuk donin t’ia dinin e nuk i trazonte asgjë. Teksa shijonin kafen, biseda e tyre, shtruar e shtruar pleqërishte, si përherë, përveç kujtimeve, sillej rreth shëndetit e parave.

– Eh, mor, Rud! E ku mbahesh dot me pensionin sot.

-Mos pyet! Gjithsesi, meqë gruan e kam ende në punë mësuese, muajin e përballojme me aq sa mundim.

-Edhe unë punoj, herë marangoz, herë elektriçist, edhe hidraulik.

-Pra, nga mësues tani na je bërë, si usta Sadiku.

Qeshën të dy, pastaj Memli tha:

-Meqë ra fjala për zanate, do të të rrëfej një histori për të qeshur e për të qarë. Pardje dhashë e mora në shtëpi, me një mekanizëm të sajuar enkas për mbushjen e njëkohëshme të dushit e të lavatriçes, në orët, kur na vjen uji. Veçse për atë shpikje më duheshin katër bulona me dado. Kërkova hipur mbi stol, në raftin e aneksit, në qeset e kutitë e vjetra. Ishte një punë e kotë. Para se të nxehesha me veten edhe me gruan, meqë edhe koha dukej e mirë, e pashë të udhës të hidhesha ca andej, nga Pazari i Ri, ku shiten hekurishte të vjetra, nga ishmagazinierë a kapterë pleq e aty-këtu, edhe nga ndonjë i ri, përbri tendave me fruta, zarzavate, peshk e ngjala. U ndala para një burri të thyer në moshë e nursëz që rrinte ulur në një stol druri, pas një zgare të hekurt, me gjithëfarë vidash, gozhdësh e bulonash, bravash e kyçesh e ku di unë! Të gjitha të veshura me një shtresë ndryshku, ngjyrë kafe në të zezë. Mora në dorë një bulonë, që sipas mendjes sime, mund të më hynte në punë.- Sa bën kjo, usta? – e pyeta.–300 lekë të vjetra, – më tha.

“Ah! këta lekë, të vjetër e të rinj”, rënkova. “Cilët qenë ata dritëshkurtër që e çuan ndërmend të na i ndryshonin lekun dhe ata kokëboshë, që miratuan ndryshimin!?” Gjithmonë pyesim: “të vjetra apo të reja?” Bëj hesap, edhe pse kanë shkuar tërë ato vite as sot, s’ka zot që e ndreq atë prapësi.

-Ke shumë të drejtë,-ia ktheu Rudi,–na u paksua një zero në llogaritë tona, por na u shtuan fjalët, hamendjet e vlerave e shpjegimet. E pësuam si francezët, “frank vjô, frank nëvë.” Si duket, kjo flame zhvlerësimesh apo rivlerësimesh, do të na jetë ngjitur si rodhe, ndoshta nga krizat financiare franceze, qysh nga Luigjët e parukeve e shpatave. Ndaj, shpesh ndërhyrja e ekonomistëve të shquar nga Anglia e shpëtonte Francën nga katastrofat. Ose kjo flamë do të na jetë shpifur nga reforma monetare “çervonc” e rusëve bolshevikë, pas revolucionit, se prapësitë politike dhe ekonomike e kanë kaluar kufirin tonë, jo vetëm nga Parisi i komunarëve, por edhe nga Moska. Në kohën e Zogut, librat e Marksit i kishim peshqesh jo vetëm nga Berlini e Londra, por edhe nga Parisi. Pas luftës pushteti, që u shfaq në emër të popullit, me reformën agrare e la vetë popullin me gisht në gojë. Pra, nga fqinjët e veriut mori thonjtë e bufit e nxorri njërin sy. Me reformën monetare fshatarët, pasi sollën në banka paratë e kursyera, ngarkuar me hejbe mbi gomarë, pas këmbimi morën nga një trastë me letra. E njëjta gjë ndodhi me ndryshimin e lekut nga i vjetër në të ri. Të gjithë u hutuan, sidomos udhëheqja, që miratonte si pa te keq kërkesa fondesh me lekë të reja, në dukje më të ulta. Pra, pushteti i popullit duke dashur të vërë vetullat e bufit, nxorri syrin tjetër me rrjedhje shpenzimesh për rrush e kumbulla, me dështime e varfëri. Mirëpo në qytet e në fshat, siç ndodh edhe sot, populli i bënte hesapet me të vjetra, ashtu si për një kohë të gjatë shumë vetë, në vend të 100-lekëshit ta prisnin shkurt: 1 napolon.

-Ashtu vërtet, ndaj edhe unë vrava mendjen me shifra e çmime. “Pra për dy bulona, thashë me vete, u dashkan 600 lekë, ose që të mos ngatërrohesha, 60 lekë të reja.” Po, për dreq, duke rrëmuar nëpër xhepat e palltos të sapoblerë në pazarin me tenda, gjeta vetëm një monedhë metalike, 5O lekëshe! Pra, paratë nuk do të më mjaftonin për të blerë ndonjë send tjetër. Si t’ia bëja? -Shtrenjtë i paske! – i thashë atij burri nursëz.. Ai më pa me mërzi…- Në daç merri, në daç lëri! – m’u përgjigj pa ngritur kokën. – Aq i shes!

Bëra më tutje…Ndalova para një banaku “all’ aperto” prej llamarine mbi këmbëza hekuri “L” ose siç thonë në Gjirokastër, pafidhe.

– Ou, prit! Me atë pafidhen, -ia preu fjalën me të qeshur Rudi,- më kujtove një ndodhi furnizimi, kur kryeministër ishte Mehmet Shehu. Nga drejtoria e Punishtes, që bënte kova e gjyma në Gjirokastër, mbërriti papritur në kryeministri një telegram urgjent, tek thuhej: “Pafidhe koqe, plani rrezik!“ Nëpunësit mbetën gojëhapur e s’po mundnin ta deshifronin atë telegram enigmë. Kush tallej ashtu dhe si guxonte!? Vajti puna deri te zv.kryeministri Haki Toska. Ky e pa, mblodhi vetullat e zeza dhe si gjirokastrit i ra në të, ndaj urdhëroi: “U dërgoni menjëherë llamarinë, se atje mo shokë, po rrezikohet pllani i shtetit!’’ Siç dukej po bëhej hataja. Djalli e merrte vesh, mbase po rrezikohej ujitja e misrit me kova e gjyma ose Kina për orizin.

– Ha, ha, ha! – u gajas Memli, pas tij iu ngjit edhe Rudit. Pasi u mbushën me frymë, pinë nga një gllënjkë ujë e pak kafe.

-Pra, ku e lamë fjalën?

– Te banaku me llamarinë.

-Ah, po! E pyeta të zotin e dyqan-banakut mbushur me një mori sendesh të ndryshkur:- Sa e jep këtë bulonë? Ndërkaq, një të dytë si ajo e mbaja në dorën tjetër.-100 lekë,- më tha mesoburri me kasketë.- A m’i jep të dyja aq?- Ai në ato çaste po merrej me një tel të sertë e të përdredhur. Pa më hedhur sytë më tha:- Hajt, merri! – I zgjata 50 – lekëshin “nëvë”. – Oh, po ku kam të vogla!… Pa i lëshuar bulonat nga dora, ia ktheva: si t’ia bëjmë? Unë vetëm këtë kam!…-A e di çke? Merri dhe mbaro punë! Kur të bëhesh me të holla, m’i sill!

E falenderova e në çast ndërsa largohesha, vrava mendjen sesi ta thyeja atë monedhë të rrallë. Ndalova para disa çikrimave të tjera e po i vëreja me kujdes. Më zunë sytë tri bulona të gjata. -Sa bën një nga këto, të lutem?- Tri copë-njëqind lekë, -ma ktheu një djalosh kokorodhe që rrinte ulur përbri nja dy pleqëve me mall të pakët. I tregova 50 -lekëshin…-Nuk kam të holla zotni. Po edhe këtej rrotull asnjë nuk ka.- Kaloi një hop në heshtje. Papritur, ai shtoi:- merri të trija pa para, zotni! S’ka problem!…

Dija se sllavët thonë nema problema, kurse amerikanët dhe europianët no problem. Neve në kësi rastesh themi, nuk prish punë. Mos ishte djali ndonjë mërgimtar i kthyer? -Jo, jo! Do t’i bije paratë patjetër, -fola i vendosur. Ai buzëqeshi e tha: Ç’të mundohesh, zotni!

-Falemnderit e mirë u pafshim! –Dhe e mbylla bisedën me aq.

Teksa rrotulloja nëpër duar 50- lekëshin, që nisi të më bezdiste, iu drejtova një fshatari që shiste vezë aty afër:

-A ke të ma shkoqësh këtë? – Jo, nuk kam! – Ma preu shkurt; iu afrova një gruaje bullafiqe, që kishte vënë mbi një shtroje domate, speca e spinaq. – Me gjithë qejf ta shkoq, o xhaje, por s’kam, e shkreta!

Më vajti mendja te një dyqan në kënd të rrugës, që mbante gozhdë, vida, vegla lloje – llojesh, rrjeta për miza, etj. Sa hyra i thashë:-Tungjatjeta!-Mirë se erdhe!

-Urdhëro,- ma priti një burrë i shkurtë e vetullzi.- Më pesho, të lutem, njëqind lekë nga ato gozhdët e vogla atje, se i dua për të mbërthyer një xham, që m’u thye dje, – e gënjeva. -Si urdhëron! – Mori një dorë gozhdë, i peshoi, i mbështolli me një copë gazetë dhe i shtyu në banak drejt meje. I zgjata 50- lekëshin e dëgjova të njëjtën përgjigje:- Nuk kam të thyera, zotni!- Ç’bëhet kështu!?- fola majë buzëve me zë të lodhur, pa ditur se kujt poi drejtohesha. Shitësi i dyqanit më pa të merakosur.

-Merrini, s’ka gjë! M’i sillni paratë, kur të kaloni këndej nesër a pasnesër!- Qëndrova një çast si i hutuar, pastaj e falënderova dhe dola. Pra, m’u shtua dhe një kreditor.

.U hodha një sy dyqaneve përballë. Mbi një derë dukej qartë me shkronja të bardha emri “Bukë!” Kalova në trotuarin matanë. U përkula para dritares së ulët me atë qerrata 50-lekësh në dorë e po vështroja bukët. Por edhe shitësi po më shikonte nga brenda.-Sa kushton kjo simite e vogël? – e pyeta.- Njëqind të vjetra! – “Të blej diçka, mendova apo t’i lutem të më thyejë këtë metal rrumbullak banke?”-Më jep një simite si kjo, të lutem!- Ai kërkoi në raft, zgjodhi një të butë dhe ma zgjati të mbështjellë te një qeskë të bardhë, i zgjata 50-lekëshin. Shitësi vuri buzën në gaz. – S’kam të holla, po nuk ka gjë! Merre simiten! Paratë – nesër! Ai vazhdonte të më buzëqeshte miqësisht, si të kishte para një të njohur prej kohësh. Mos ishte nga një lagje me mua!?

Memli heshti, zgjati dorën, mori gotën e ujit, piu gjysmën e vazhdoi -Rashë në mendime sërish: “Ç’dreqin po më ndodh sot!? 50-lekëshi më kishte mbetur në xhep dhe unë kisha hyrë në borxh te katër vetë! Ku ta thyeja atë 50-çe të mallkuar, për të hequr qafe borxhlinjtë dhe për të qetësuar ndërgjegjen? Ku qenë zhdukur të hollat që kishin dalë më 1995 dhe 1996!? Ç’bënte Banka e sotme e mbushur me nëpunës të rinj? Po Qeveria?”

Vijoja t’i hidhja hapat duke u lëkundur e duke u nxehur me veten. Ndërkaq, nuk po pikasja “Dremler- Benzet” e përdorur e me frena të prishur, që nxitonin poshtë e lart pranë këmbëve të mia, nëpër atë rrugë të ngushtë, duke ngrënë, edhe trotuarin. Për më zi, nuk kisha me vete as letërnjoftimin. Në çast më ra ndërmend tregimi i Mark Tuenit për fatin e djaloshit Henri, që për pak do të mbytej në det, gjatë shetitjes me velier, por për mrekulli i shpëtuar nga një anije, që kalonte atypari, doli gjallë në Londër. Duke u endur vetëm nëpër atë qytet të madh, me rrobet copë, me pare sa për një ditë, ishte aq i uritur saqë një dardhë të kafshuar plot lëng të hedhur në kanalin me baltë nga dikush, pa një pa dy e mori dhe e hangri menjëherë. Në ato çaste, ngjau mrekullia e dytë, djaloshi papritur u bë zotërues i një dokumenti banke me vlerë, i çekut një milion, dhuruar nga disa xhentëlmenë thatimë që merreshin me baste. Veçse çekun për habi nuk ia thyente dot askush, si 50-lekëshn tim! Më tej me varg robaqepsish, me bodigardë e veturë, kryq e tërthor nëpër Londër. Në hotele luksoze, me kryehotelierë, me dama, reporterë të shumtë, plot pyetje e aparate fotografike me flesh! Më së fundi skandali! Natyrisht, nuk më ndodhi ajo që pësoi ai, se metalin tim, nuk ma mori era. Pra, nuk m’u desh të kërceja para e prapa, lart e poshtë, apo të shtrihesha për ta kapur. Ai qerrata nuk donte që nuk donte të binte as nga dora, që të vrapoja pas tij në rrokullimë e sipër e ta kapja para se të binte në ndonje pusetë pa kapak në trotuar!

Rudi dëgjonte e qeshte me gjithë shpirt, ndërsa Memli fliste i nxehur:-Nuk po ia gjeja fillin asaj pune. Më merrnin për mësues të vjetër, në gjendje jo të mirë, pa më respektonin? Apo mos më pandehnin të pasur, por kurnac e plakush? Jo, jo, se i atillë as kam qenë e as jam! Nga ky hutim më zgjoi një lypës i ri sakat, shtruar shesh në një qoshe, pak më sipër Poliambulancës së madhe, me moneha metalike para, që nuk reshtte refrenin migjenian:

-Më fal ndonjë lekë, zotni, të faltë Zoti! –.Dhe befas si vetëtimë më erdhi një mendim. Shkova drejt tij, i hodha një sy dhe i tregova paren time, “Njëmilionshin e Henrtt”. -Unë po të jap pesëqind lekë, – i thashë, – dhe ti do më kthesh vetëm katërqind! Të shkoqura, ama, qindshe! Mirë? Ai më vërejti ngultas, pastaj buzëqeshi aq ëmbël, saqë e gjithë ajo pamje e përvuajtur iu zhduk si me magji. Pranoi në çast. I lëshova 50-lekëshin në dorë dhe mblodha nga coha e shtruar-përtokë katër qindshet e mia!

-Faleminderit shumë! – i fola më në fund tepër i kënaqur.

-Zoti të ruajtë!- më tha ai.- M’u bë sikur degjova: “Zoti të ruajtë mendjen!…” Ika pothuaj me vrap, me përshtypjen se kalimtarëve kureshtarë u kishte kapur syri çudinë më të madhe të asaj dite, se si një burrë i mbajtur me flokë të bardha e me pamje profesori qe përkulur e kishte marrë paratë e një lypësi fatkeq…Mbërrita me një frymë te bukëshitësi.- Urdhëro njëqind lekët dhe faleminderit! – Asgjë dhe eja prapë, kur të duash! Do t’ju shërbejmë me qejf!- Shkova te dyqani në kënd të rrugës.- Urdhëro njëqind lekët dhe më fal, hë? Burri i shkurtër më hodhi një sy, më kujtoi, e mori monedhën metalike dhe e hodhi në sirtar.-Mirë ardhsh!

I lashë dyqanet dhe kërceva në sheshin e pazarit.

-Faleminderit! – i thashë burrit me kasketë! – Ja, njëqind lekët e tua! Ai i mori dhe qeshi.- Nuk përtove që u ktheve!? -Më fal, po nuk kam përtuar kurrë në jetë. Pazari, pazar! – Nga aty, drejt e te djaloshi kokorodhe.

-Urdhëro njëqindlekëshin për tri bulonat!- i thashë. Më pa me mirësi dhe buzëqeshi.- Unë e kisha harruar fare. Mbaje, nuk e dua!- Jo, jo! – ia prita. – Tregtia pa para s’ecën përpara! Meqenëse po më dukesh djalë për së mbari, dua të të pyes, a fiton gjë me këtë sojë tregtie?- Eh! ka ndryshuar koha.- Më tha si burrë i pjekur dhe heshti, nuk e mbaroi fjalën.- Kohën mos e lër të iki kot djalosh! Pse nuk merresh me një punë më fitimprurëse? Fytyra iu çel e tundi kokën me miratim.- E përshendeta: Mirëupafshim! -Rrofshi!- më tha buzëgaz.

Pas kësaj, mora frymë lirisht dhe preka në xhepa bulonat, gazetën me gozhdë dhe simiten e butë në qeskë. Tashti të gjitha ato ishin të mijat. Para s’kisha më. Mirë thonë gjirokastritët: “e thieve, vate!” Nisa të filozofoja përsëri për çekun e bastet e pasanikëve londinezë, që talleshin me milionat e bankave.

-Ashtu siç ndodhi me thesarin e Bankës Shqiptare dhe gjermanët, – shtoi Rudini.- apo Europa, që nguroi t’ia kthente Shqipërisë edhe pas vitit 92. Nuk thonë kot se floriri i huaj, pasuron bankat e mëdha.

-Mirë thua! E ç’është një pensionist si unë? Herë zanatçi e filozof, por edhe i zemëruar me ata që punojnë në Bankë, të cilët nuk e vënë ujët në zjarr e na lënë pa të holla, pa lëre pastaj me ato vonesa e pagave tona të ulta, pas vjedhjeve misterioze, edhe ditën në rrugë!…

Bisedat e zgjatura mbaruan. Në mes të zhurmës, vetëm tani dëgjoheshin, pak si tepër, krismat e gotave prej qelqi e filxhanëve në pjata porcelani dhe fërshëllima e avullit të ekspresit. Të dy miqtë paguan kafenë e ujin. U ngritën, veshën palltot dhe dolën. Bënë disa hapa në trotuar, pastaj ndaluan, i dhanë dorën njëri – tjetrit dhe u ndanë disi më të lehtësuar se herëve të tjera.

Në qiell dielli mbërdhinte, në tokë drurët e zhveshur kishin ftohtë.

* Variant i përmirësuar nga autori.

Agim Xh. Dëshnica risjell në sofrën e Diellit përkthimet e kohës së Rinisë

February 14, 2017 by dgreca

POEZI TE ZGJEDHURA NGA POETET E MEDHEJ/

Perkth. në kohën e rinisë nga Agim Xh. Dëshnica/

George Gordon – Lord Byron*/

AJO SHËTIT

NDËR BUKURI

-nga Meloditë Hebreje

Ajo shëtit ndër bukuri,

Në natë pa re, me qiell ndër yje;

Në mug, shkëlqim, çdo mirësi

Has pamjen e ato dy sy;

Me dritë të ngrohtë gjithë butësi,

Që Zoti heq nga ditë mërzije.

Rreze më pak, hije më tepër!

E brishta bukuri -pa emër!

Kreli zi, valëvitet lehtë,

A shdritje e këndshme mbi fytyrë,

Ku n shpesh shprehen mendimet qetë,

E pastër, e dashur, strehë e tyre

III

Nën vetull, në buzë dhe në faqe,

Sa ëmbëlsi shfreh fjalë e saj!

Buzagazi joshës, ngjyrat përflakje,

Rrjedh ligjerim të mirash pa skaj!

Mendim i shtruar mbi gjithçka,

Zemra që dashuron s’ka faj!

Edgar Allan Poe/

LIQENI

Në të rit e mi isha fatlum,

Kur shkoja shpesh diku,

Në liqen me kënaqësi,

Aq i dashur me atë vetmi,

Me shkëmbinj të zinj breg më breg,

Pishat pirgje nga shtegu në shteg.

E kur nata mbulonte gjithçka,

Aty përqark e gjithkah

E hovshëm era misterioze

Frynte e shfrynte melodioze.

Ah! n’ato çaste, rrija zgjuar

Nga ai tmerr liqeni të vetmuar.

Por dridhma s’më shtinte aspak,

Ndieja veç ëndje të vakët,

Siç ndiej një thesar nën dhe,

Apo lajkën që përkëdhel,

Mësimin që s’mora vesh at’botë,

As të dashurisë edhe e ytja qoftë.

Vdekja dergjej mbi valët helm

Dhe një varr n’atë gji të thellë,

E dikujt që për ngushëllim,

Përpiqej me përfytyrim,

Në vetmi të krijonte një Eden,

Me shpirt në të mugtin liqen.

LORENZO STECCHETTI*

KUMBON NE RRUGE NJE ORGANETE

Kumbon në rrugë një organetë,

dritare e hapur, mbrëmja sa ka ardhë

çohet mbi fusha e vjen te dhomëz e shkreë

aromë bujare, pranvere të bardhë.

S’e di përse më dridhen gjunjët sot,

s’e di përse më mbushen sytë lot.

Ja, kryet ula, mbi dorën time,

për ty, që je aq larg, bie në mendime.

VAU

Lum që zbret Bolonje gjithë shkëlqim,

Lum i pastër dritë, vjen e shkon i qetë

O lum i dashur, lum i vendit tim.

Ti më rrite, të jem sot poet:

Kallmishteve mike në lulëzim,

Hijeve të fshehta me fresk në çdo breg,

Në blerimin e dendur, bukurinë,

Për herë të parë, njoha dashurinë.

Mbi të artën ranë në ato bregore

Me mërmërimë uji ikte ngadalë

E në va përmes rrjedhës shkumbore

Duhej të hidheshim në breg përballë.

Ajo këndonte e kënga gazmore

Shuhej diku në ultësira pastaj.

Flokartën e bukur, sa fort e doja.

T’i hapja zemrën, as mundja, as guxoja.

Ecnim krah për krah të lumturuar,

Me përkëdhelitë e ditës së re,

Të dy përmes heshtjes të harruar,

Nën hije rrapesh me kryet në re.

Nga veshje e saj e flokrat e praruar,

Përhapej erë lulesh gjithandej,

Erë nga shtati i hajthëm plot shëndet,

Që hyn në shpirt nga udhë e fshehtë.

Dhe ja, atje, buzës lumit në va,

Vrik na rrëmbeu po një mendim të dy,

Të pavendosur u ndalëm një çast

Mes turpit e gazit në buzë, faqe e sy.

Ishim vetëm e askush nuk na pa,

Të skuqur flakë, u pamë sy më sy

E kur ujrat murmurinin më pranë,

Duhej të hidheshim në breg matanë.

Pasi mora zemër, eja, i thashë,

Në krahët e mi të të mbart përtej,

Ajo tha po, qeshi e drejt më pa.

Një ëndje të panjohur ndonjëherë,

Ndjeva teksa më përshkoi shtatin

Fjala u mek, gjuha ndër buzë u mpi,

Zemra hidhej e rrihte fort në gji.

U ula e çorapet hoqa mbi bar;

Ajo me sytë përdhe, unë vështroja.

E mora në krahë e eca në va,

Me vashën, që aq shumë e dashuroja!

E së fundmi u ndodha afër saj,

Në gjirin që dridhej, teksa e shtrëngoja,

E trembur, pëllumbeshë e rrallë,

E rrëmbyer, e mbartur nëpër zall.

E ç’ngjau më pas? E ndjeu me dridhtim

Uji pastër dritë, në rrjedhën e qetë,

Ti më i dashuri lum i vendit tim,

Ti që më rrite, të jem poet:

E dinë kallmishtet në lulëzim,

Hijet e freskia përtej në breg

Blerimi i dendur me gjithë bukurinë,

Ku për herë të parë, njoha dashurin

FJODOR I. TJUTÇEV

———–

D E T I

Sa bukur nëpër natë, o det me valë!

Këtu-shkëlqim atje-në blu dhe terr!

Në dritë të hënës, posi qenie e gjallë,

Shfreh, vezullon, ecën e frymë merr.

Në pambarim, në hapësirë nget,

Lëvizje, dritë, gjëmë dhe shamatë,

Shkëlqim i zbehtë derdhet përmbi det…

Sa bukur-në shkretirë, nëpër natë.

O valë madhështore, o valë deti,

Kjo festë ç’është e për kë kremtojnë?

Suvalat sulen me rropamë e dritë,

Dhe yjet sipër, ndjejnë e vështrojnë.

Te ky shkëlqim e te kjo trazirë,

I humbur si në ëndërr, po qendroj,

Oh! në magjinë e tyre me sa dëshirë,

Të mundja, gjithë shpirtin të mbuloj.

———–

LI BO (701-762)/

PI VETEM

Mes lulesh vendosa poçen,

Kur nata ish e qetë.

Dhe shtruar nisa të pi verë

Pa mik i mbetur shkretë.

Të pinim bashkë i thirra hënës,

Në orë të mirë përmbi dhe,

I çova fjalë hijes sime

E tok u bëmë tre.

A mundet të pijë hëna,

Pyes unë për një çast,

Dhe hija ime, që s’më ndahet

E shpesh më qepet pas?

Me hënën, hijen pa nguruar,

Në natën me qeti,

Gjersa të vijë sërish pranvera

Të pinim rashë në ujdi.

Ia mora këngës, pas avazit,

Lëkundej hënë e artë.

Kërcej, kërcen dhe hija ime

Pa zhurmë dhe e gjatë.

Gëzuam çakërqejf, të tre,

U dehëm për bukuri.

E pasi paq u pimë u ndamë

Gjithkush në fat të tij.

I mbetur vetëm prapë,

më duhet t’endem nëpër jetë.

Gjersa të shihemi ndër yje,

te Kashtë e Kumtrit vetë…

***

VAN VEJ ( 701-761)

NE NJE KASOLLE MALI

Në mes të jetës mbërrita e tani

Në heshtje të vërtetën po kërkoj.

Maleve Zhunan jetoj në shkretirë

E paqe e dëshiruar më pushtoi.

I vetëm shkoj shetis në male thellë,

Kur vjen më merr i ëmbli frymëzim.

Nuk paska qenë e kotë çdo trazirë,

Kujdesjet e dikurshme pa kuptim.

Shpeshherë atje mbi rrëpirë,

Prej nga buron lumi shkumë e valë

Ndalem, e shoh si ngrihen nga luginat

Të bardha borë retë palë, palë.

E rastësisht takohem me druvarin,

Me të ia nis bisedës zemërhapur.

Pa bëj shaka e qesh dhe s’merret vesh

Se ora e kthimit për shtëpi ka ardhur.