Albert Habazaj – Page 2 – Dielli

“Te Monumenti me lule/ Shqiponjat me këngë ulen …”

October 3, 2018 by dgreca

Festivali Folkorik “Buçet Kënga Labe”: Drashovicë, 2018/

Shkruan:MSc. Albert HABAZAJ, studiues i Etnologjisë dhe Folkorit/*

Duke u marrë me mbarëvajtjen dhe realizimin sa më të përsosur artistik dhe estetik të Festivalit Folkorik “Buçet kënga labe”, Drashovicë, 2018,kujtesa sociale na sjell para syve festimet aq të bukura, simbolike e mbresëlënëse, kur duke filluar qysh në vitet 1960, te rrepet e Drashovicës, çdo 14 shtator e çdo vit shndërrohej në një ditë sa të gëzueshme aq krenare, që i tejkalonte përmasat lokale dhe shënohej në ngjarjet e nivelt kombëtar për nga niveli i organizimit, realizimit dhe mesazheve që përcillte ndër banorë e nëpër breza.Mbështetur në këtë përvojë të mrekullueshme, synimi është që kjo ditë e shënuar e vjeshtës së parë në të ardhmen të jetë dita e festivaleve folkorike me tematikë “Buçet kënga labe”. Sivjet, të shtunën e të dielën e datave 15 dhe16 shtator u zhvilluaFestivali Folkorik “Buçet kënga labe”, Drashovicë, 2018 në njëatmosferë etnofestive model dhe vërtet emocionuese. Morën pjesë 19 grupe labe, që aktualisht bëjnë jetë aktive folkorike, banorë të fshatrave të 3 bashkive: Himarë, Selenicë e Vlorë. Organizatore e këtij Takimi Folkorik: Shoqata Kulturore-Atdhetare “Drashovica”. Ndihmoi organizimin Piro Bregaj. Udhëheqës artistik i Festivalit ishte Albert Habazaj. Ideja dhe realizimi ishte i shpirtit të madh e bujar të birit të Drashovicës e Vlorës, labit 24 karatësh, kryefisnikut të kulturës shqiptare Dr. Bujar Leskaj, të cilit i shprehim mirënjohje dhe falënderime të pafundme. Takimi Folkorik i Drashovicës përfundoi shkëlqyeshëm. Për këtë realizim shembullor kanë meritë të 163 artistët popullorë të zonës, për interpretimin virtuoz, kostumet folkorike, pasuruar e zbukuruar sipas traditës, për disiplinën e lartë artistike, si dhe 2 prezantueset: Ana H. Meçaj, studente e Universitetit “Ismali Qemali” dhe Hava Çelaj Muçaj, mësuese, të veshura plot hijeshi sipas kostumografisë tradicionale të krahinës. Ende më vjen në vesh e freskët, kumbuese, e mirëfilltë jehona e asaj mbrëmjeje magjike të së shtunës së atij Takimi Folkorik. Si vëlla, si mik e shok, si djalë Labërie nga Tërbaçi himariot i Lumit të Vlorës më tepër sesa si Udhëheqës artistik iFestivalit Folkorik “Buçet kënga labe”, Drashovicë, 2018”, falënderoj nga zemra të gjithë artistët popullorë, ata këngëtarë biblila e ato këngëtare thëllëza të labërishtes sonë të dashur në këngë e valle të kënduara, sipas stileve muzikore, varianteve dhe nënvarianteve të çdo fshati, grupet pjesëmarrës në këtë fetsë polifonike labe, si dhe përgjegjësit e grupeve, me të cilët bashkërenduam aq mirëkuptueshëm, me përgjegjësi e harmonishëm ditë e netë pune shpirtërore e fizike për të realizuar synimin: të kënaqnim banorët dhe artistët me paraqitjen tonë. Pa komente, por me përulje të thellë po i përmendim grupet pjesëmarrës dhe përgjegjësit përkatës:

1.Grupi “Drashovica” – Nazmi Kola;

Grupi “Ali Asllani” – Defrim Mustafaraj;
Grupi i Armenit – Gjelosh Hodaj;
Grupi “Bilbili” – Sejmen Gjokoli;
Grupi “Buronjat labe” – Mecan Myrtaj;
Grupi “Çipini” – Tomorr Lelo;
Grupi “Djemtë e Vlorës” – Lefter Lamani;
Grupi i Dukatit – Fatosh Likoj;
Grupin tim të zemrës “10 Shqiponjat e Tërbaçit” (A.H);
Grupi i Gorrishtit – Gëzim Rakipaj;
Grupi “Ismail Qemali” Kaninë – Piro Bregaj;
Grupi “Jehona Labe” – Berdo Berdaj;
Grupi Kudhës-Grehot (Sevaster) – Ëngjëllush Dapaj;
Grupi i Lapardhasë – Nazif Cela;
Grupi “Pavarësia” – Sofokli Bega;
Grupi “Bejkë e bardhë” i Pilurit – Kristo Çipa;
Grupi i Vezhdanishtit – Fuat H. Breshani; si dhe:
Grupin e Dushkarakut – Feta Dëraj;
Grupi e Selenicës – Paskal Kota, që bashkë me grupin e Armenit ishin tre grupet që, edhe pse u paraqitën në çastin e hapjes së Festivalit, u futën në program (j/r). Veçse, pa bashkëpunimin e frytshëm me ta Takimi “Buçet kënga labe” nuk do të realizohej kaq bukur. Mirënjohje, miq të mirë! Ju këndoftë zemra o thëllëza e bilbila të këngës labe!

Për banorët bujarë të Drashovicës, krahinës së Lumit të Vlorës, artistët popullorë të grupeve labe të Vlorës, miqtë e respektuar dhe të ftuar të tjerë gëzimtarë në këtë festë popullore, zotërinjtë e pushtetit vendor, pjesëmarrës në këtë ngjarje të madhe kulturore të folkorit zonal, para se të fillonte Takimi Folkorik dhe pa prezantim doli në skenën natyrore tek Monumenti i Drashovicës grupi polifonik i fshatit Drashovicë dhe përshëndeti me këngën: “Drashovica është me rrënjë”). Gjykojmë se, në atë mbrëmje të rrallë festive labërore, të gjithë festivalistët, përfshi dhe anëtarët e jurisë, me kryetar aktorin e mirënjohur të skenës dhe ekranit shqiptar Bujar Asqeriu “Nder i Kombit”, anëtarë: Novruz Bajrami, arkeolog, e kostumograf, si dhe kompozitorin e këngëtarin e njohur vlonjat Artur Dhamo “Mjeshtër i madh”, kontribuam në standardin e raportit të drejtë midis të mirëfilltës (autentikes) dhe spektakolares, jo thjeshtë duke paraqitur çdo grup dy materiale polifonike, një të traditës, një risi mbi shtratin karkteristik, me kostumet popullore të duhura, me tekst, melodi e interpretim artistik virtuoz për të lënë në kujtesën e regjistruar vulën autentike të çdo stili e nënstili muzikor të Labërisë së Lumit të Vlorës, Dukatit, Himarës, Topalltisë e Kudhës-Grehot Sevasterit. Ndamë bashkë emocionet e fuqishme, të bukura dhe krenare që na shkaktoi pozitivisht ai mjedis kaq i bukur e festiv, ata banorë bujarë të Drashovicës, ata njerëz të mrekullueshëm, me artistet dhe artistët popullorë të talentuar, që e firmosën me zërin e shpirtit të tyre të shtunën e 15 shtatorit 2018 si Ditën e këngës dhe valles labe.

Drashovica – Harku i Triumfit shqiptar, djep i shenjtë polifonie labe. Mbi shushurimën e Shushicës, me monumentin e bukur historik, të betejave legjendare të përmasave termopiliane (1920, 1943), ngritur, i tëri në bronz, që lidh të dy faqet e historisë në një të vetme dhe banorët e quajnë “Harku i Triumfit shqiptar” shfaqet Drashovica si një portë e hapur për t‘u futur pa trokikur në Luginën e Lumit të Vlorës. Ngritur mbi grykat e maleve e shpateve, Labëria e Vlorës, mbart si mesazh për brezat personazhe, ngjarje, data, episode dhe bëma të paharruara, në kohë e në hapësirë.Çdo qafë mali, çdo shpat, çdo grykë e rrëpirë këtu flet për një histori, për një betejë legjendare, për një sfidë ndaj pushtimeve të huaja. E vërteta është që banorët e Labërisë së Vlorës, janë edhe artistë prej natyre, me botë të brendshme të pasur, me shpirt të pastër e të lirë si zogjtë që fluturojnë mbi qiellin e Lumit të Bardhë e dy deteve të kaltra në mozaikun lirik, që të rrëmben, si me një magji gati hyjnore.Labëria ka traditë shumë të pasur folkoristike dhe ka patur grupe të famshëm, deri në nivel kombëtar e ndërkombëtar, por këto thesare të paçmuara të shpirtit popullor duhet të transmentohen fisnikërisht brezave.

Programi. Organizatore e Festivalit “Buçet kënga labe” është Shoqata Kulturore – Atdhetare “Drashovica”, me kryetarë Novruz Bajramaj dhe Ardian Resuli; ndihmoi organizimin Piro Bregaj; udhëheqës artistik Albert Habazaj. Ideja dhe realizimi i këtij festivali tepër të veçantë është shpirti i madh e bujar i birit të Drashovicës e Vlorës, Labit 24 karatësh, kryefisnikut të kulturës shqiptare dr. Bujar Leskaj, aq të dashuruar me këngën e vallen labe! Në këtë festival, që Ideatori dhe Realizuesi dëshiron ta kthejë në traditë të përvitshme, morën pjesë këngëtarë e vallëtarë popullorë të grupeve labe, që aktualisht kanë jetë aktive folkorikenga tre bashki: ajo e Himarës, e Selenicës dhe e Vlorës. Si Grup i vendit mikpritës, çel festivalin Grupi polifonik i fshatitDrashovicë, me përgjegjës Nazmi Kola: -“Drashovica është me rrënjë”, teksti: Nazmi Kola, marrës Flamur Serjani, kthyes Xheladin Runa, hedhës Ferdinand Runa; -“Moj kunadh’ egër!…”,teksti Nazmi Kola, marrës Frederik Kola, kthyes Xheladin Runa, hedhës Ferdindand Runa; -“Ku këndon labçe belxhiku” valle e kënduar burrash, teksti popullor, marrës Flamur Serjani, kthyes Xheladin Runa, hedhës Frederik Kola. Përveç grupit vendali të Drashovicës, që, sipas të drejtës zakonore, ka dhe rolin e mikpritësit dhe u paraqit me tre numra, çdo grup tjetër shfaqi në skenën natyrore aq hijerëndë e po aq lirike të Monumentit të Drashovicës dy numra, siç qe kërkesa, një të traditës, një risi. Në vijim, paraqitja e vlerave folkorike të grupeve vijoi me korrektesë sipas programit, duke ndjekur kriterin alfabetik të emërtimit të grupeve pjesëmarrës në festival:2. Grupi “Ali Asllani”, përgjegjës Dëfrim Mustafaraj:-“Këngë për Ali Asllanin”, teksti: Tomorr Lelo, marrës, Dëfrim Mustafaraj, kthyes: Adriatik Revaj, hedhës, Valter Hodo;-“Moj, Mavrov’ e Drashovicë”, teksti popullor, marrës Ismet Binaj, kthyes Adriatik Revaj, hedhës Dëfrim Mustafaraj.3. Grupi “Bilbili”, përgjegjës Sejmen Gjokoli:-“Labëri, me supezënë”, teksti: Muhamet Tartari, marrës Bilbil Basho, kthyes Sadik Hodo, hedhës Mirjan Agaraj;-“Hyn e del një hënë”, teksti Lulzim Lekdushi, marrës Piro Latifaj, kthyes Sadik Hodo, hedhës MirjanAgaraj.4. Grupi “Buronjat Labe”, përgjegjës Meçan Myrtaj:-“Malet-o!”Jona, Labëria”, teksti Nertesi Asllani, marrës Meçan Myrtaj, kthyes Gëzim Veraj, hedhës Numan Canaj;“Jona, Labëria nëna”, teksti Astrit Zogaj, Marrës Numan Canaj dhe Meçan Myrtaj, kthyes Gëzim Veraj, hedhës Besnik Agaj.5. Grupi “Çipini”, përgjegjës: Tomorr Lelo, “Mjeshtër i madh”:-“Trimat e zgjedhur me dorë” për dëshmorët e Njëzetës, teksti Tomorr Lelo, marrës/ solistë Tomorr Lelo, Gëzim Rakipaj, Vendim Zykaj e Katina Beleri “Mjeshtre e madhe”; kthyes Golik Likaj “Mjeshtër i madh”, hedhës Vendim Kapaj “Mjeshtër i madh”;-“Drashovicë, portë istikami”, teksti Tomorr Lelo, marrës Bexhet Mahmutaj, kthyes Golik Likaj “Mjeshtër i madh”, hedhës Vendim Kapaj “Mjeshtër i madh”. 6.Grupi “Djemtë e Vlorës”, përgjegjës Lefter Lamani:-“Kënga juaj e bekuar”, teksti Nertesi Asllani, marrës Vasil Sera, kthyes Sefer Gjika, hedhës Përparim Goxhi;-“Kur më shkon me hap sorkadhe”, teksti Nertesi Asllani, marrës Ahmet Rrapaj, kthyes Sefer Gjika, hedhës Përparim Goxhi.7. Grupi i Dukatit, përgjegjës Fatosh Likoj:-“Nuk harrohen ato vite”, teksti Pelivan Bajramaj, marrës Fatosh Likoj, kthyes Syrja Brahimi, hedhës Aranit Kulluri;-“Telat-o po venë e vinë”, teksti popullor, marrës Barjam Hunda, kthyes Syrja Brahimi, hedhës Aranit Kulluri.8.Grupi “10 Shqiponjat e Tërbaçit”, përgjegjës Albert Habazaj;-“Mesazhi i nënave: Ligjëro, moj kënga labe!” teksti Albert Habazaj, marrëse Shpresa Kapo Çelaj, kthyese Liri Gaçe Shkurtaj, hedhëse Vito Shiroku Vera;-“Nënave u falet Vlora”- valle e kënduar grarishte, teksti Albert Habazaj, heq vallen Shpresa Kapo Çelaj, marrëse Lirjana Rrapaj Kapo, kthyese Liri Gaçe Shkurtaj, hedhëse Vito Shiroku Vera.9. Grupi iGorrishtit“Vatra Gorrishjote”, përgjegjës: Gëzim Rakipaj:-“28 mijë dëshmorë”, teksti Arap Caushaj, marrës Isa Rakipaj, thyes Xhenet Xhelili, hedhës Përparim Sherifi;-“Shqipëri, moj hallemadhe”, teksti Festim Skëndaj, marrës Gëzim Rakipaj, thyes Lekmi Beqiraj, hedhës Fatos Avdulaj.10. Grupi “Ismail Qemali” Kaninë, përgjegjës Piro Bregaj:-“Maj’ e këngës ata mbenë”, marrës Piro Bregaj, kthyes Besnik Merkaj, hedhës Fatjon Hyseni;-“Donika, zonjë e Kaninës” marrës Fatjon Hyseni e Piro Bregaj, kthyes Petro Limaj, hedhësVasil Halilaj.11. Grupi “Jehona Labe”, përgjegjës Berdo Berdaj:-“Hajmedet, o Skëndo Lumi!”, teksti popullor, marrës Berdo Berdaj, kthyes Viron Laci, hedhës Resmi (Mico) Ferraj;-“Drashovicë, moj portë e hapur”, teksti Nertesi Asllani, marrëse Fatbardha Hosi Brahimaj, kthyes Viron Laci, hedhës Resmi Ferraj.12. Grupi Kudhës-Grehot, përgjegjës Ëngjëllush Dapaj:-“Këngë për Pavarësinë” teksti Apostol Basho, marrës Ëngjëllush Dapaj, kthyes Salo Kanaj, hedhës Fako Fakaj;-“Një kala në Tepelenë”, teksti popullor, marrës Ëngjëllush Dapaj, kthyes Salo Kanaj, hedhës Fako Fakaj.13. Grupi iLapardhasë, përgjegjës Nazif Çela, “Mjeshtër i madh”:-“Ilegalët”. Teksti Feti Brahimaj, marrës Nazif Çela, kthyes Golik Likaj (të dy “Mjeshtër i madh”, hedhës Meleq Çelaj;-“O moj vajza bregdetare!”, teksti Feti Brahimaj, marrës Nazif Çela, kthyes Golik Likaj (të dy “Mjeshtër i madh”), hedhës Meleq Çelaj. 14.Grupi i Armenit, (ardhur në çast, j/r.) përgjegjës Gjolek Hodaj: -“Që kur m’u largove”, teksti Lefter Haxhiraj, marrës Sokrat Sejdiraj, kthyes Ervis Kocka, hedhës Lavdosh Aliraj; “E mban mënd, moj Drashovicë”, teksti Feti Brahimi, marrës Petrit Nuredini, kthyes Ervis Kocka, hedhës Lavdosh Aliraj.15. Grupi “Pavarësia”, përgjegjës Sofokli Bega: -“Drashovicë, harku i legjendës”, teksti Sofokli Bega, marrës Sofokli Bega, kthyes Ladi Alikaj, hedhës Skënder Habili;-“Kënga labe, kënga ime”, teksti Sofokli Bega, marrës Sofokli Bega, refreni David Muhaj, kthyes Ladi Alikaj, hedhës Skënder Habili.16. Grupi i Dushkarakut,(j/r. Bashkia Selenicë), përgjegjës Feta Deraj: – “Pleqtë me feste të kuqe” (këngë ode), teksti popullor, marrës Ilirjan Gabovaj, thyes Ariz Rrokaj, hedhës Bujar Sinani; “Gjeta një thëllëzë”, teksti Zaho Balili, marrës Bujar Sinani, Feta Deraj, thyes Xhezmi Hyseni, hedhës Përparim Sulçe.17.Grupi “Bejkë e bardhë” i Pilurit, përgjegjës Kristo Çipa:-“Ylli sytë e bukur lau”, teksti Kristo Çipa, marrëse Zaharulla Koka, kthyes Dhimitraq Bala, hedhëse Leni Mërkuri;-“Kemi ty, o Skënderbe!”, teksti Kristo Çipa, marrëse Ermioni Mërkuri, kthyes Dhimitraq Bala, hedhëse Leni Mërkuri.18. Grupi i Selenicës, (j/r.) përgjegjës Paskal Kota: “Malinë, e zeza malinë!”, teksti Përparim Çunaj, marrës: Përparim Çunaj, kthyes: Perlat Haxhiraj, hedhës: Tomor Haxhiraj; “Çtë bëjë fukarai?!”, teksti Përparim Çunaj,marrës: Përparim Çuni, kthyes: Perlat Haxhiraj, hedhës: Tomor Haxhiraj.19.Grupi i Vezhdanishtit, përgjegjës Fuat H. Breshani: -“Portë e madhe e Labërisë”, teksti Ëngjëllush Tahiri, marrës Ëngjëllush Tahiri, kthyes Nebi Sina, hedhës Izedin Sina; -“Për ty, Vlora hane-hane”, teksti Nexhip Sera, marrës Ëngjëllush Tahiri, kthyes Nebi Sina, hedhës Izedin Sina. Çmim të parë mori grupi Grupi “Jehona Labe”, çmim të dytë grupi i Laparadhasë dhe çmim të tretë grupi i Vezhdanishtit.

Mesazhet e Festivalit Folkorik “Buçet kënga labe”, Drashovicë, 2018. Ky festival merr vlera të larta, sepse mban bukur gjallë shpirtin e popullit, të banorëve labë në këngë e valle popullore sipas stileve muzikore dhe nënstileve, varianteve dhe nënvarianteve të vendbanimeve me artistë labë, bij të këtij populli aq të fisëm të Labërisë, të shtrirë në tri bashki: Vlorë, Himarë e Selenicë ku këndojnë, kërcejnë (valle të kënduara) dhe qajnë sipas natyrës dhe traditës labe, kaluar brez pas brezi e shekull pas shekull si stafetë shpirti për gëzime e dhimbje. Aq më tepër shtohen këto vlera, sepse jemi në kohën kur Folkori duhet të përballet me sfidat e globalizmit dhe ruajtja e tipologjisë polifonike në kuadër të urbanizimit jo vetëm nga bartësit e folkorit, por edhe nga nipërit e mbesat e tyre, nga ne, studiuesit, miqtë e dashamirët e polifonisë labe (këngës dhe valles labe) kërkon të bëhemi misionarë të shpirtit të popullit të krahinës sonë në kënëge valle labe. Nga takime të përmasave të tilla vetëzbukurojmë jetën tonë, japim e marrim përvoja folkorike etnopolifonike në lokalitetet tona e qendrat e banuara nga labër, përfitojmë e nuk humbasim. Për këto arsye e shumë mesazhe të tjera të dashurisë së madhe, konkrete dhe pa u dukur ndaj vendlindjes, ndaj etnokulturës dhe folkorit të krahinës sonë të përbashkët të origjinës apo vendlindjes bujari ynë Bujar Leskaj e shton natyrshëm, vetvetiu përditë e më tepër respektin tonë për ç’ka jep nga shpirti i tij, nga fjala, nga zemra, nga mendimi dhe të ardhurat e tij financiare, që s’janë pak për Vlorën e Labërinë, por ai nuk do që t’i përmendim, biles shpesh herë dhe mërzitet. Mirënjohje dhe falënderime të pafundme prof. Bujar Leskaj për këtë kontribut të madh që po jepni për folkorin e Labërisë, që ai mos të shuhet, por të jetë i ndezur brez pas brezi, të trashëgohet nip pas nipi e mbese pas mbese në këto treva e të fluturojë tutje hapësirave labe me thëllëza e bilbila!

*) E dergoi per Diellin autori Albert Habazaj, Udhëheqës artistik iFestivalit Folkorik “Buçet kënga labe”, Drashovicë, 2018

*Per me shume fotografi svigni ne facebook dielli vatra

Varri i Pellazgut në Tërbaç (Himarë, Vlorë)

October 4, 2017 by dgreca

Zbulohet emërvendi (toponimi) Varri i Pellazgut në Tërbaç (Himarë, Vlorë)/

nga MSc. Albert HABAZAJ/
Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë/
I respektuar Editor i “Diellit historik- Dalip Greca, bir i palodhuri i Shqiptarisë me diell, që kur bota është
zënë! Të nderuar miq të gazetës “Dielli”, gazetes se Vatres Kombetare!
Kësaj radhe, më shumë do të flasim per imazhet që po ju dërgoj, ngaqë mendoj se, në këtë rast, ka më
shumë vlerë prania e relikteve arkeologjike, se sa përshkrimi i një pune në terren me fjalët e mia,
sado të bukura, emocionale dhe, pse jo, koherente të jenë ato. Jo më kot në këto pak fjalë të këtij
shkrimi të veçantë me prurjen e vetë, theksoj që me origjinë jam nga fshati Tërbaç, njësia
vendore Horë, bashkia Himarë, qarku Vlorë. Jetoj e punoj në Vlorë. Shkoj jo rrallë në Tërbaç.Ka vite, që kur shkova një herë në vendlindje, nëna ime Bejre Abazi, 80 vjeçe, me arsim 7
vjeçar, lindur, martuar dhe banore e gjithmonshme e Tërbaçit më pat’ thënë: “Xhano, do vemi një
çikë për urim nga Xhelua, atë keqen, se fejoi djalin”. [Xhelo Jaho, 67 vjeç, me arsim të mesëm,
banor i Tërbaçit, që ka jetuar 10 vjet në Vuno të Himarës, mbi det (1976-1986) – kushëri i nënës
time]… “Ooo, po është larg, kush vete në Lekaj tani, nesër unë duhet të iki herët. Herë tjetër,
patjetër, do të shoqëroj, se do të rri më shumë” – ia pata kthyer unë. “Muááá, po ai ka kaq vjet që
ka ikur nga Lekajt. Ka bërë shtëpi të reja. Ja tek është, a të keqen, te Varri i Pellazgut, këtu
përposh…” Fillimisht nuk ia vura re shprehjes së saj, prandaj “keqshqiptimin” e toponimit desha
ta korrigjoja: “Te varri i ilirëve, thuaj”. “Po jo, a të keqen nëna, varret e Ilirëve janë tutje, në
Bramyshnjë; ka dhe përtej, në Qafë të Elimit. Ohu, jo, mor djalë, jo, këtu përposh te Varri i
Pellazgut, të thashë”. “Varri i Pellazgut?! Ça thua, a e uruar dhe ti. Ëhë, u plake, mama …
Vendi mund të quhet Varri i Ilirëve, jo Varri i Pellazgut”, doja ta korrigjoja unë i “dituri”. Vijoi
ky “debat” jo pak herë, kur shkoja tek nëna. Unë e ngacmoja shpesh dhe për t’i provokuar
kujtesën: “Po ç’ne iku Xhelua nga Lekajt dhe bëri shtëpi pranë me “Varret e Ilirëve?”. “More ti,
s’dëgjon mirë çar’ të them unë, s’kupton, apo tallesh me mua plakën? Varri i Pellazgut”-
këmbëngulte ajo. Sinqerisht, më turbulloi mendimet “kokëfortësia” e simëje në shqiptimin si
zakonshëm, si normalisht, si për çdo emërvend (toponim) tjetër të mëhallave, lagjeve, fshatit,
etj., ato që dinte, që kishte dëgjuar, që ishin përdorur nga të parët e saj. Më duhej ta verifikoja
këmbënguljen e saj. Me këtë synim, hartova një platformë me tri faza parapërgatitore të punës
me njerëzit në terren.
Së pari, duke e pyetur disa herë në kohë të ndryshme, ditënetëve kur shkoja, relativisht jo afër
njëra-tjetrës. Në çdo bisedë me të, më vinte përgjigjja klishe: “E kam dëgjuar nga gjyshja ime,
Shero Lushaj, që rrojti 100 vjeçe (1912- 2012), e cila e kishte dëgjuar nga nëna e saj, Bako, e
cila dhe ajo kishte rrojur 100 vjet, e kam dëgjuar dhe nga pleq të tjerë që kanë ikur”. Ndërsa
unë, e kam dëgjuar dhe ende po e dëgjoj nga nëna ime që rron dhe e ka të mirë kujtesën.
Së dyti, më duhet ta verifikoja këtë fakt jo të zakonshëm, (do ta quaja të rrallë), rrëfimin e nënës
sime. Duhej ta kontrolloja, ta saktësoja të paktën nga tre burime serioze, të pranueshme, të
përdorura nga banorët përreth, nga komuniteti lokal. Shkova disa herë, si për kafe, për vizitë
respekti, sipas traditës së të parëve, të cilët shkonim e vinim me njëri-tjetrin edhe pa sebep, pa
ndonjë rast. Lëviza vetëm. Një herë takova Adriatik Mehmetin, 59 vjeç, me arsim të mesëm,
banor i përhershëm i lagjes, fqinj me Xhelon. Pohon ç’më kishte rrëfyer nëna ime. Herë tjetër
takoj Flamur Gjikën, ish-kryeplak, 60 vjeç me arsim të mesëm, banor i përhershëm i lagjes, fqinj
me Xhelon. Dhe përgjigjja e tij klishe. Takoj edhe të tjerë, ndër ta moshatarë vendës, pa e quajtur

2
të nevojshme të zgjatem me gjeneralitetet e tyre. Natyrshëm ma përmendnin emërvendin “Varri i
Pellazgut”. Një mbasdite shkoj me nënën tek i kushëriri, për urim. Pritja bujare, biseda e bukur,
përgjigjja e pyetjes sime e njëjta-klisheja e simëje. Kështu që u binda dhe di, që në këmbë të
fshatit Tërbaç, afër vendit të quajtur Sinadane (tej, mbi shtëpitë e Xhelo Jahos, m’u në majë, në
qafë të Shúrbes e përballë shtëpive të Jaupit) përdoret toponimi “Varri i Pellazgëve”. Faza e dytë
e kërkimit u përmbyll me këtë përfundim: Tononimin “Varri i Pellazgut” (emërvend, emërvarr) e
kam dëgjuar dhe ende po e dëgjoj nga nëna ime, që rron, si dhe nga banorët përreth. E kam të
regjistruar në memorie. Ua kam thënë fëmijëve të mi ta dinë. Tani po e publikoj në shtyp për ta
ditur të tjerët, vendas a të huaj.
Ndërkaq, është interesant fakti, se, vite e vite më parë, duke gjurmuar për studimin tim
monografik “Lufta e Vlorës- Historia në epikën historike” [Tiranë, Neraida, 2013, f. 204], në një
nga botimet e nivelit akademik të fushës historiko-folkorike për Luftën e Vlorës dhe pikërisht në
librin “Kujtime dhe këngë popullore për Luftën Çlirimtare të viteve 1918-1920”, [përgat. Muin
Çami, Qemal Haxhihasani, Zihni Haskaj, Zihni Sako, Tiranë, Universiteti Shtetëror i Tiranës,
Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, Instituti i Folkorit, 1970, f. 319], gjendet edhe një tekst
poetik [njësia nr. 87], regjistruar në Vranisht, Vlorë, 1956, që nis me vargjet: “Shqiptarët, bijt’ e
Pellazgut,/ Trima dhe të zot’ e gjakut,/ Me pushkë të austriakut,/ U grinë zhapën e barkut,/…Në
Fushë të Peshkëpisë,/ Aropllan’ i Italisë,/ U këput e ra si mizë”…
Së treti, si një kërkues modest dhe studiues në lëmin e etnologjisë dhe folkorit, më duhej të
këshillohesha patjetër me specialistë profesionistë të fushës së arkeologjisë, etj. Mirësisht, takoj
prof.as.dr. Aleks Trushaj në Universitet. Është pedagog i Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë,
ku punoj dhe unë. Për fat, jemi miq të vjetër e të mirë. Prof. Trushaj është historian, arkeolog,
dekan i Fakultetit të Shkencave Humane. I përkushtuar, dashamirës, me ndjenjë të lartë të
përgjegjësisë morale dhe intelektuale, por një kërkues i rreptë shkencor dhe studiues serioz në
kërkimet e fushës së tij sa të rëndësishme, aq delikate e me përgjegjësi. Përfundimisht, një ditë të
shtunë dhe pikërisht më 29 prill të këtij viti (2017) ndërmarrim një ekspeditë në terren. Në grup
ishte vetë prof. Trushaj, prof.as. dr. Hajdar Kiçaj (biolog), doktorant Ermal Sina (ekspert i
metodologjisë së kërkimeve në terren, arsimuar për arkeologji në Itali) dhe unë unërrëfyesi, por
qëllimisht i paekspozuar, për të mos u diskutuar nga kërkuesit e vëzhgmit me pjesëmarrje në
terren si manipuluar. Edhe pse ishin miq e të njohur, vërtetë që shkova dhe vetë me eksploruesit
si udhërrëfyes, por, siç kam natyrën e punës, as për të mos u parë si i manipulueshëm nga ata,
gjatë udhëtimit, fola shkurt në celular me nënën time: “Dil te porta, se pë pak do të vijnë një grup
studiuesish me makinë të vogël e do t’i çosh tek tek ai vendi që më ke thënë mua, te Varri i
Pellazgëve. Me ta është dhe një i huaj”. Nuk i tregova gjë që isha dhe unë me grupin. Ashtu
bëmë. Ermali foli italisht. Natyrisht që Aleksi doli dhe e takoi. Ajo e njohu. Doli dhe Hajdari.
“Ndryshe ky muhabet. Ma paska luajtur një reng ky imbir” – ndoshta ka menduar. E qafosi Danin
dhe qeshi. (Ajo ka të bëjë me nënën e profesor Hajdarit që me origjinë është nga Tërbaçi). Unë
nuk dola nga makina. Kur hipi më pa, u habit, më “shau” një çikë, që s’i tregova. Ngaqë kohën e
kishim flori, nuk u kthyem as për kafen e traditës, por e morëm me vete të na shpinte tek kodra e
çmuar. Mbërritëm te çukëza dhe prof. Aleksi dhe doktorant Ermali filluan gërmimet. “Kemi të
bëjmë me gjurmë të varreve parake – tha ai.- Të shohim… Janë reliktet arkeologjike, që po
paraqesim nëpërmjet fotografive të bëra në vend. Ato flasin vetë. Nga specialistët pritet fjala e
tyre shkencore. Tërhoqëm vëmendjen me gërmimet dhe erdhën disa banorë përreth. Gjatë punës
në terren, morëm kontakt konkret të drejtpërdrejtë me banorët dhe njohëm kulturën e të folurit të
këtij komuniteti të vogël, ndaj këtij emërvendi, që asnjëherë më parë nuk është trajtuar nga asnjë
studiues shqiptar apo i huaj. Banorët pohonin toponimin Varri i Pellazgut. Gjithashtu – tregojnë

3
pjesëmarrësit vullnetarë, që plotësuan ekspeditën tonë të vogël – në vitet 1980 filloi pyllëzimi me
pisha i Fshatit. Edhe këtu patjetër. Ja këto pisha atëhere janë mbjellur. Janë hapur gropat e
duhura dhe shumë nga këto, objektet e vjetra janë thyer nga pakujdesia, nga mosdija, nga
mosvlerësimi i peshës së tyre arkeologjike e historike. Ec t’i gjemë sot. Një pjesë të atyre
objekteve të hedhura andej-këndej, shkurreve e gëmushave, brinjave të kodrës, i gjeti Xhelua dhe
i ka eksopzuar në faqe të banesës së tij, që e ka në sqetull të majtë të “Varrit të Pellazgut”.
Gjithsesi forma e varrit, përmasat, drejtimi, gjatësia, gjerësia, pllakat, dhembi i gjetur na flet se
kemi të bëjmë me parakë gjigandë. A janë paraardhësit tanë, protoilirë, pellazgë, ilirë, vendas
apo të ardhur? A kemi të bëjmë me një kodërvarr a varr pellazg, siç e trashëgojnë dhe përdorin
këtë toponim banorët vendas? Përgjigjen e këtyre pyetjeve e presim nga njerëzit kompetentë,
specialistët e fushës me njohuri të thella e të përpikta, krahasimtarisht dhe me fushat shkencore
simotra të domosdoshme për të arritur në përgjigjen e duhur, të vërtetë dhe të pranuar nga
opinion shkencor. Gjithsesi, edhe pse grupi i ekspeditës, me mbështetje në vrojtimin
pjesëmarrës, realizoi këtë kërkim në terren, edhe pse nga studiuesit, kërkuesit, profesorët e
fushës, akademikët, nuk e dimë ç’përfundim shkencor mund të rezultojë, kjo kodër me varre të
vjetra në bark të Tërbaçit, saktësisht në vendin e quajtur Shúrbe mbi Sinadane, ashtu siç është
folur ndër mijëravjeçarë, përsëri, deri sa të ketë banorë tërbaçiotë këtu, prapë ashtu do të quhej
“Varri i Pellazgut”, sepse ashtu e kanë quajtur të parët e tyre, ashtu e kanë dëgjuar ata, ashtu e
pranojnë të sotmit dhe nuk i bezdis. Edhe brezat, besojmë se do ta pasojnë stafetën e toponimit.
Nderim nga Albert HABAZAJ
Vlorë, ALBANIA, e mërkurë, më 4.10.2017

MANIFESTIM POETIK NË VLORË

September 23, 2017 by dgreca

23 SHTATORI-MANIFESTIM POETIK NË VLORË PËR NJË BOTË POZITIVISHT NDRYSHE/nga Albert HABAZAJ/Manifestimi poetik “100000 poetët e botës për ndryshim“ i LNPSHA “PEGASI” Albania- Biblioteka “Nermin Falasci”e Universitetit “Ismail Qemali “/Organizatorë: Lidhja Ndërkombëtare e Poetëve, Shkrimtarëve dhe Artistëve “PEGASI” ALBANIA, SHOQATA E SHKRIMTARËVE DHE ARTISTËVE “PETRO MARKO” VLORË/

Në mjediset e Bibliotekës “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë u zhvillua Manifestimi poetik me një ekspozè me librat e autorëve pjesëmarrës në manifestim, të cilët paraqitën në këtë ekspozitë librat e tyre me objekt: humanizmin njerëzor, paqen universale, përpjekjen e Luftës kundër Luftës, respektimin e të drejtës dhe mirëqenien njerëzore, duke respektuar politika ekonomike ndryshe, për të luftuar varfërinë e tejskajshme, shmangie të krizës ekonomike dhe ekologjike, luftë kundër plagëve të rënda shoqërore, drogës, prostitucionit, trafikimit të qenieve njerëzore, për pasurimin e botës shpirtërore, se bëhemi më të mirë ,më të bukur, më të dobishëm. Mirrnin pjesë poetë të këyre shoqërive letraro-artistike nga Vlora, Himara, Fieri, Mallakastra, Tirana, Gjirokastra, Kosova e Çamëria. Pas regjistrimit në librin e apelimit, kur krijuesit po shikonin veprat e ekspozuara, Grupi “10 shqiponjat e Tërbaçit”, dekoruar me urdhërin “Naim Frashëri” përshëndeti aktivitetin me këngën lirike “Lulja e malit të Çikës”. Fjala hyrëse e manifestimit: “Poetët dhe artistët manifestojnë poetikisht dhe artistikisht sot për një botë pozitivisht ndryshe“ u mbajt nga Albert Habazaj, poet, studiues, kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë, koordinator i LNPSHA “PEGASI” Albania për Vlorën, që u përkthye në anglisht nga Aleksandra Shabani. Ky Manifestim fjalëpaqetor u realizua për synimin madhor: “Kontribut në ndryshimin pozitiv të Botës”. Sivjet, në vitin e shtatë të këtij Manifestimi Shoqata e Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë bashkëpunon harmonishëm me Pegasin Internacional ALBANIA me të vetmin objektiv humano-letrar: “Për një frymëmarrje ndryshe në Letërsi dhe Art”. Dhe Vlora ka Fatos Arapin, poetin ndryshe, model për çdo krijues shqiptar dhe europian, se si dhe sa ta lartëson shpirtin, emrin dhe dinjitetin krijimi. Në kuadrin e 30 shtatorit 2017, Ditës së Ndryshimit, në këtë Manifestim poetik të Ndryshimit, shfaqi idetë e mundësitë e konceptimit të ndryshimit dhe nisjen për realizim, Presidenti i LNPSHA”PEGASI” ALBANIA, Kristaq F. Shabani, poet, shkrimtar, studiues, estet, i cili në thelb u shpreh: “Ne shprehim besim se arkitekturimi i ardhmërisë bëhet vetëm nga njerëz të mençur, liderë, të cilët dinë të prijnë dhe të zbatojnë politikën e re të duhur për të ndryshuar në kahjen e duhur pozitive këtë gjendje të amullt të sotme të Botës. Ne pegaistët, kudo ku ndodhemi në 81 shtete të Botës,atje ku shtrihet hapësirisht Lidhja Ndërkombëtare e Poetëve , Shkrimtarëve dhe Artistëve “PEGASI” ABANIA përkrahim të gjitha masat pozitive, që ndërmerrren sot në Shqipëri, në favor të progresit të saj dhe i stimulojmë ato me paraqitjen e tyre reale në pasurinë tonë kreative”.Thelbin e Parë “Naiviteti të vërtit…, përqëndrimi dhe nisiativa të zjarrmon…“ e mbajti Laureta Petoshati , poete, përkthyese, gazetare. Veprimtaria kishte objektiv ndryshimin dhe vërtet shumë gjëra në takim u bënë ndryshe nga program në funksion të strukturësm, idesë së madhe poetike e qytetare. Fatma Jasimi, në emër të talenteve të reja pruri një poezi të sajën, që e interpretoi vetë, të shoqëruar me muzikë. Na vuri bukur në mendim se ne flasim për të rinjtë, por nuk flasim me të rinjtë. Takimi pati befasira, supriza. Pa patur më të voglin parainformacion, poeti i talententuar vlonjat Xhemil LATO, u vlerësua me diplomën: “NDERI I SHOQATËS SË SHKRIMTARËVE DHE ARTISTËVE “PETRO MARKO”. U kap në befasi… Befasi e bukur, poetike, e kaltër, emocionuese. Po kështu i bukur dhe befasues qe propozimi i merituar për shkrimtaren, gazetaren dhe botuesen me dinjitet Enrieta Sina. Përshëndetën shkrimtari dhe kritiku Eqerem Canaj, sekretar i Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” dhe në vijim krijuesja Nexhi Hasanaj, ardhur enkas nga Anglia. Përsëri Grupi “10 shqiponjat e Tërbaçit” me një këngë polifonike për humanisten Nermin Vlora Falaschi. Në vijim poeti kosovar Rrustem Geci pruri emocione të fuqishme me një poezi për Çamërinë, si dhe me idetë dhe me mesazhet e kumtimit të tij. Liriku Hiqmet Mehmetaj, i mirënjohuri Çlirim Hoxha, fabulisti Luto Memokondi, poeti dhe publicisti i talentuar Theodhori Proko, gazetarët poetë Vangjel Sako e Anila Sula Ahmataj, mësuesi dhe poeti i Dhërmiut Foto Bixhili, poeti lirik Eduard Frakulla, shkrimtarët Astrit Hajdini, Remzi Gjika, Kujtim Lapa, Luan Nazëraj, Serjan Caca, si dhe miqtë e ardhur dhanë idetë dhe mesazhet e tyre për një botë më të mirë. Ëngjël Shametaj, Tetem Alushaj, Vladimir Lulaj, tër tre ardhur nga Fieri, si dhe Ilir Berisha nga Prishtina kumtuan për dritëpërhapjen progresiste në shoqërinë ku dhe ne jetojmë, sepse nuk mund të krijojmë n akuarium, të shkëputur nga shoqëria dhe symbyllur ndaj realitetit. Çdo autor pjesëmarrë intrepretoi një poezi të tij. Në fund të këtij takimi, që vërtet nuk donim të mbaronte, krijuesve iu dha nga një Çertifikatë e thjeshtë pjesëmarrjeje në këtë veprimtari domethënëse. Mbresa shumë të mira la grupi i polifonisë femërore “10 shqiponjat e Tërbaçit” me një këngë të mrekullueshme për Kosovën. Respekt për artistet popullore vullnetare, nëna me fëmijë e halle, që kontribuojnë me solidaritet të plotë për përmirësimin e shoqërisëm me këngën e tyre, me shpirtin e tyre, me shembullin e tyre.

Në fund të takimit DEKLARATA UNIVERSALE E MANIFESTIMIT POETIK “100.000 POETËT E BOTËS PËR NDRYSHIM” E LNPSHA “PEGASI” ALBANIA, lexohet nga Alma Feruni, poete, anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë e LNPSHA “PEGASI” Albania:Ne, poetët, shkrimtarët dhe artistët pegasianë dhe të Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë, të mbledhur sot më datën 23 Shtator 2017, në një manifestim të madh poetik me një program të detajuar, nëpërmjet formave dhe trajtave të larmishme të fjalës së lirë dhe idesë për një botë ndryshe, mundësojmë: SENSIBILIZIMIN E OPINIONIT PUBLIK, INTELEKTUALËT, HISTORIANËT, ARTISTËT PËR NJË ECJE TË DUHUR PROGRESIVE TË ZHVILLIMIT TË VENDIT NË DREJTIM SHUMËPLANËSH. Këtë ditë shtatori e konsiderojmë “Dita e Ndryshimit” dhe kjo ditë po kthehet tashmë në një ditë, ku poetët, shkrimtarët dhe artistët po ngrënë zërin e tyre për ndryshim, duke e bashkuar zërin tonë me zërin e poetëve , artistëve të mbi 120 vendeve të Botës…
Ne, qysh në fillesë, në vitin 2011, në këtë manifestim ishim pjësëmarrës dhe iniciues, përkrahëm realisht dhe praktikisht poetët dhe artistët e botës në një “aksion” poetiko-artistik, duke dhënë kontributin tonë madhor me pikësynim: NDRYSHIMIN.
Manifestimi, në këtë përmasë, është një formë e re shprehëse, ku përndriten mendimet dhe pushtetet vendore, qendrore duhet të marrin në konsideratë mendimin poetik dhe artistik të avancuar dhe t’i konsiderojnë krijuesit e vendit si ideues, produktorë idesh dhe protagonistë në përshpejtimin e zhvillimit të vendit në drejtim shumëplanësh.
Ne kemi konstatuar në përditshmërinë, në vitet, që kalojnë se, Bota është futur në një krizë të rëndë ekonomike me pasoja të rënda në jetën njerëzore, rënie të nivelit jetik, deri në ekstremitete të milionave njerëzve, që kanë varfëri ekstreme, si rrjedhojë e prezencës korruptive dhe politikave jo efiçente, që ndiqen, në favor të disave dhe jo shumicës, e cila shihet me syrin e njerkës, gjoja, duke e stimuluar dhe impulsuar me formatin demokratik; mosdhënie parësi inteligjencës, inteligjentes dhe erudivitetit, profesionalizmit, duke mëshuar e impulsuar militantizmin, përdorimin e nepotizmit, nëpërkëmbjes të kreaturës të brezave të mëparshëm dhe nënvleftësimit të tyre; shkollimit me metoda të theksuara korruptive në shkollat ekzistuese të të gjithë rangjeve e deri në marrje diplomash false; akaparim të pasurive nga persona pa të drejtë, pronësimit dhe krijimit të “feudëve të tokave” , nëpërmjet përfitimit të paligjshëm, e realizuar po nëpërmjet ligjeve dhe vendimeve të ligjëruara vetë për përftesë; “pushtimit”, shitjes anormale dhe nxjerrjes në ankand të pasurive dhe vlerave kombëtare, shpërdorimit të tyre, shitje të këtyre pronave njerëzve, të cilët nuk janë të devotshëm dhe perspektivë; ngrirje e akullzim të inteligjencës, mendimit shkencor akademik dhe mos këshillimit me të, për të ecur në rrugën progresive të qartë… Kjo është një praktikë-fenomen i përbotshëm. Ndaj në këtë kontekst, duke parë dhe shpërdorime të mejdisit, amoralitetit dhe moshyrjes së vendit në BE, ëndërr e kahershme e shqiptarëve, të cilët po tronditen nga ky tranzicion i stërgjatë, pasi hyrja e vendit në të do të rrisë kontrollin e “peripecive” negative, ndërmorëm këtë manifestim poetik, duke protestuar me formë poetike dhe artistike paqshëm e duke dhënë shembull në drejtim të protestimit.. Ky është mendimi i përparuar poetik , i thellë, paqësisht dhe fjalësisht i demonstruar.

Gjithashtu, duke parë se është ulur “efekti” i paqes universale, rritja e diskriminimit dhe tensionimit, bota vuan, 1000000 Poetët dhe Artistët e Botës manifestojnë poetikisht, paqësisht për të treguar rrugën e ndirçuar, pasi ata janë profetët e avancuar të saj, parashikuesit “horoskopikë “ të së ardhmes.
Përse manifestuam me kreaturën tonë të larmishme dhe e kthyem manifestimin tonë në një shembull, sesi mund të shkëmbehen idetë:

Për një vend që t’i shfrytëzohen në të mirë të popullsisë së tij të gjitha potencialet dhe burimet që posedon.
Për një politikë dhe diplomaci aktive barazie në formatin demokratik dhe duke vënë në krye njerëz të ditur, të përzgjedhur, në të gjitha fushat
3. Për një një sistem demokratik real në përmbajtje dhe jo në formë.
4. Për dëgjimin e zërit intelektual, zërit të lirë demonstrues në kreaturë, media e tjerë, duke i dhënë parësi këtij mendimi aktiv dhe të thelluar që veç gjeneron ardhmërinë dhe ndryshimin.
Për përvetësimin elemenetëve për një paqe universale njerëzore (poetët dhe artistët, në këtë kontekst e kanë treguar veten se çfarë mund të bëjnë).
6. Për rritjen e frymës së dashurisë ndaj njeriut dhe për të ninimizuar efektin eliminimit të tij të kundërligjshëm, nëpërmjet luftrave të drejtpërdrejta dhe të ftohta, duke e konsideruar njeriun një qenie, që ka të drejtë ta jetojë jetën pa privacione, kërcënime, dhunë dhe me një nivel jetik të mirë, duke respektuar të gjitha të drejtat e tij njerëzore e universale.
Për një humanizëm dhe vëllazërim universal normativ në përmbajtje dhe në formë.
8. Për minimizim të produkteve negative të sistemit: drogimin, prostitucionin, shitjen dhe kremastimin e mishit të bardhë, nëpërkëmbjen e normave më elementare të të drejtave të njeriut.
Për krijimin e raporteve të drejta njerëzore dhe për respektimin e gjinive, duke çmontuar elementët tabu, regresivë…
Për krijimin dhe pasurimin e platformave të organizmit, drejtimit dhe realizimit, duke respektuar të drejtave e shteteve, paçka nga madhësia e tyre territoriale dhe popullsia.
Ne shprehim besim se arkitekturimi i ardhmërisë bëhet vetëm nga njerëz të mençur, liderë, të cilët dinë të prijnë dhe të zbatojnë politikën e re të duhur për të ndryshuar në kahjen e duhur pozitive këtë gjendje të amullt të sotme të Botës.
Ne pegaistët, kudo ku ndodhemi në 81 shtete të Botës,atje ku shtrihet hapësirisht Lidhja Ndërkombëtare e Poetëve , Shkrimtarëve dhe Artistëve “PEGASI” ABANIA përkrahim të gjitha masat pozitive, që ndërmerrren sot në Shqipëri, në favor të progresit të saj dhe i stimulojmë ato me paraqitjen e tyre reale në pasurinë tonë kreative.

Lidhja Ndërkombëtare e Poetëve, Shkrimtarëve dhe Artistëve “Pegasi“ Albania dhe SHOQATA E SHKRIMTARËVE DHE ARTISTËVE “PETRO MARKO” VLORË përkrah, inicion, mbështet çdo lëvizje përmastive, e cila ka synim zhvillimin, ndryshimin dhe lidhet me ardhmërinë e ëndërruar.
Grupi përgjegjës i veprimtarisë:

Albert Habazaj

Enrieta Sina

Laureta Petoshati

Aleksandra Shabani

Elda Dilo

Alma Feruni

QAZIM KOKOSHI, FIRMËTAR I DEKLARATËS SË PAVARËSISË KOMBËTARE…

July 28, 2017 by dgreca

….. NË NJË STUDIM TË ENVER MEMISHAJ/

Për aktivitetin e tij në shërbim të atdheut Qazim Kokoshi u dënua tre herë me vdekje, nga Otomanët në vitin 1908, nga italianët në vitin 1920 dhe nga Ahmet Zogu në vitin 1932./

1 Qazim Kokoshi

Nga Msc. Albert Habazaj-Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë./Instituti i Sudimeve Historike “Lumo Skëndo”, ka botuar veprën Qazim Kokoshi “Një histori e shkurtër e ngjarjeve shqiptare”, kujtime, përgatitur për botim nga studjuesi njohur Enver Memishaj.Në pjesën e parë të librit botohet nje studim i gjatë i z. Memishaj “Mbi jeten dhe veprat atdhetare te Qazim Kokoshit”, në pjesën e dytë autori ka botuar dokumente që përfshijnë periudhën 1908 – 1924, në pjesën e tretë janë botuar kujtimet e Qazim Kokoshit të cilat ai i rishkrojë pas djegies së shtëpisë dhe kujtimeve nga italianët në Vlorë dhe gjermanët në Beograd. Në pjesën e katërt janë botuar faksimile të dokementeve dhe fotografive që plotësojnë madhështine e figurës së Qazim Kokoshit. Në fund është botuar gjenealogjia e familjes atdhetare Kokoshi të Vlorës.

* * *

Qazim Kokoshi lindi në Vlorë në vitin 1882 dhe vdiq në burgun e Vlorës më 9 tetor 1947. Ai ishte udhëheqës i kryengritjeve antiosmane, firmëtar i deklaratës së Pavarësisë, një nga burrat e shquar të Vlorës që më 1914, mbajtën me bukë e shpëtuan nga vdekja mijëra muhaxhirë të Kurveleshit të përzënë nga vatrat e tyre nga bandat kriminele greke, ideator organizator dhe udhëheqës i Luftës së Vlorës më 1920, që rishpalli Pavarësinë e përmbysur nga Lufta e Parë Botërore.Në vitin 1919 ai mirëpritë në shtëpinë e tij ambsadorin amerikan Haven, të dërguarin e Presidentit Uillson për çështjen shqipatre dhe nëprmjet tij ndikoi të Presidenti Ullson për të mbrojtur çështjen shqiptare në konferencën e Paqes në Paris. Nëvitin 1921 u zgjodh deputet i Vlorës, prefekt dhe kryetar Bashkie i Vlorës, udhëheqës i Revolucionit të Qershorit në vitin 1924. Në vitet ’30 ai dallohet për përpjekjet për një sitetem demokratik në Shqipërinë dhe në vitet e Luftës së Dytë Botërore është antifashist dhe luftëtar i orës së parë.Qazim Kokoshi kishte dhuntinë që shkruante. Ai themeloi dhe botoi në Vlorë dy gazeta: në vitin 1914 gazetën “Populli” dhe në vitin 1920 gazetën “Mbrojtja Kombëtare”, gjithashtu ai mbante shënime dhe ditar për ngjarjet historike shqiptare. Për aktivitetin e tij në shërbim të atdheut u dënua tre herë me vdekje, nga Otomanët në vitin 1908, nga italianët në vitin 1920 dhe nga Ahmet Zogu në vitin 1932.

* * *

Aktivitetin dhe shërbimet e shquara që Qazim Kokoshi i ka sjellë vendit të tij na i ka paraqitur me dashuri dhe me sukses të plotë z. Enver Memishaj në këtë libër. Në historinë e kulturës dhe luftës së vlonjatve për liri e pavarësi ka mjaft emra të shquar, të cilët i bëjnë nder dhe i japin vlera të veçanta traditave tona historike. Në këtë plejadë të patriotve të shquar të Vlorës bën pjesë edhe firmëtari i Deklaratës së Pavarësisë Kombëtare Qazim Kokoshi, i cili na vjen sot madhështor i ringjallur dhe i rivlerësuar në monografinë e përgatitur nga Enver Memishaj.Duke lexuar këtë libër të bie në sy moria e dokumenteve, burimeve arkivore, dëshmive e kujtimeve, të cilat kanë një qëllim: zbardhjen e të vërtetës historike dhe portretizimin e kësaj figurë aq të dashur për shqiptarët dhe veçanërisht për vlonjatët.Qazim Kokoshi njihet dhe vlerësohet në Vlorë dhe në historinë e Shqipërusë sepse është nga ata burra të çmuar që për shumë kohë dhe veçanërisht në kohë shumë të vështira kur nuk kishte Shqipëri u bënë përfaqësues të Vlorës dhe të Labërisë në luftë për pavarësi, liri dhe ekzistencë.Autori i librit e vlerëson Qazim Kokoshi veçanërisht për udhëheqien e Luftës epope të njëzetës në krah të atdhetarëve të tjerë si Osman Haxhiu, Ahmet Lepenica, Qazim Koculi, Murat Tërbaçi, Halim Xhelo, Spiro Jorgo Koleka, Hamza Isai, Tol Arapi, Duro Shaska, Sali Bedini i Armenit, Myqerem Hamzaraj, Ymer Radhima, Jani Minga, Ali Asllani e të tjerë që u bënë dufi, zjarri i qëndresës dhe emblema e luftës për liri kundër pushtuesve.Në këtë libër autori z. Enver Memishaj ka përfshirë ngjarje të ndryshme që nga lufta kundër pushtuesit otoman deri në vitin 1947, ku figura e Qazim Kokoshit është në marrëdhenie me elitën vlonjate dhe atdhetarë të tjerë në të gjith territorin e Shqipërisë Etnike. Autori në studimin e tij ka ditur të zbulojë dhe evidentojë cilësitë e larta të Qazim Kokoshit, që në krye të adminstratës shtetërore ka ditur të drejtojë me aftësi, kompetencë dhe dashuri për qytetarët shqiptarë për t’i dhënë administratës shtetërore fytyrë europiane. Nga ana tjetër autori ka ditur të dallojë përpjekjet e pareshtura të Qazim Kokoshit për demokratizimin e jetës së vendit.Në një artikull të vetëm unë s’mund t’i shpreh dot të gjitha, sepse i ka shprehur z. Enver Memishaj në studimin e tij dhe në dokumentat e botuar në këtë libër, por unë dua të nënvizoj edhe një fakt tjetër: Figura si ajo e Qazim Kokoshit në kohën e sotme të trazuar të jetës shqitare, janë një model, edhe pse padrejtësisht janë anatemuar nga sistemi totalitar. Por e dhimbshme, tronditse është edhe fakti që aq mirë na e ka paraqitur dhe përshkruar z. Enver Memishaj, pereskutimin që kjo familje e nderuar e Vlorës, pësoi nga fashistët, nga nazistët dhe nga komunistët. Të afërm të Qazim Kokoshit u pushkatuan nga fashistet dhe nga komunistët, të tjerë si Kudret Kokoshi, Burim Kokoshi, Ëngjëll Kokoshi që ne vlonjatët i kemi njohur dhe vlerësuar kanë qenë njerës të urtë e të ditur, që rrezatonin kulturën e tyre, e megjith atë ata u burgosën dhe persekutuan padrejtësisht.

Kujtimet e Qazim Kokoshit, studimi jetës dhe veprës atdhetare të tij nga z. Enver Memishaj, si dhe dokumentet e shumtë të botuar në të veç vlerave për ndriçimin e të vërtetës historike le të jenë edhe një model për të shtyrë studjues të tjerë vlonjatë për të zbuluar thesaret dhe vlerat historike të Vlorës sonë të dashur.

ROMANCIERI I PARË I TEMËS PELLAZGJIKE

February 6, 2017 by dgreca

Mozaiku pellazgjik në botën romanore “Kodi i baltës së pjekur” të Çlirim Hoxhës/Nga MSc. Albert HABAZAJ/ poet, studiues/Romancieri Çlirim Hoxha, autor i shtatë librave të botuar në gjininë e prozës së gjatë, pasi u la kohë të mjaftueshme lexuesve, dashamirësve të librit dhe studiuesve të letërsisë e historisë, na mblodhi së bashku të diskutojmë për pjellën e shpirtit të tij krijues.

Se përse e ka shkruar Çlirim Hoxha këtë vepër, kam dëshirë të bëj një paraqitje të shkurtër për njerëzit që e duan librin: Lexuesi ka në dorë veprën e një autori, i cili është i njohur në gazetari e publicistikë, por që spikat edhe në dy fusha të tjera të diturisë: si krijues letrar i prozës së gjatë, që ka krijuar përvojë në linjën e romanit, dhe si studiues i pasionuar për gjurmime e kërkime në mënyrë të pavarur, si individ apo edhe si pjesë organike e grupimit të studiuesve të tjerë të përkushtuar në fushën e Studimeve të Pavarura Pellazgjike, organizuar dhe integruar në Shoqatën e Qendrës së Studimeve Pellazgjike. Kjo shoqatë, më 21-22 tetor 2011, organizoi në Tiranë Konferencën e Parë mbi Qytetërimin Pellazg (e para në botë e këtij lloji), ndërsa më 18 dhjetor 2016 u organizua Simpoziumi i Katërt i Shoqatën së Qendrës së Studimeve Pellazgjike, e cila ka dhe revistën e saj me emrin e duhur e kuptimplotë “Dodona”. Çimi është anëtar i kryesisë, që nga fillimi, konsekuent e konstant, me kontribute të dukshme për “zanafillën 10 mijë vjeçare të shqiptarëve”, siç ka dhe logon Shoqata e Qendrës së Studimeve Pellazgjike.

Me librin “Kodi i baltës së pjekur”, autori vjen me një gjetje artistike në gjininë e prozës së gjatë, me llojin e romanit, duke na sjellë një material të ngjeshur me kohë, që lëviz aty te 4717 – 5000 vjet nga sotshmëria në retrospektivë; me mozaik hapësinor nga Shqipëria, Greqia, Franca, a më ngushtë nga Athina, Tirana, Vlora, ishulli i Lemnit, Parisi; ku veprojnë një galeri e tërë personazhesh të klasifikuar sipas hierarikisë së vlerave në shoqëri, që nga qytetarët e thjeshtë, specialistët, studiuesit, profesorët, shkencëtarët, apo zyrtarët, drejtorët, (theksueshëm në dy vende ballkaniko-mesdhetare, fqinjët e vjetër Shqipëri – Greqi), burokratët e institucioneve, të muzeve, të ministrive, deri në kupolë, në zyrën me shkëlqim të rëndë verbues të kryeministrit të shtetit kufitar nga Jugu (gjithmonë brenda linjave që hap letërsia). Planet strukturore të romanit kanë hapësirë, subjekti zhvillohet, siç po e ndjekim në tekst, deri sipër në zyrat ministrore, biles në majë të piramidës kryeministrore të shtetit grek. Personazhet e Çlirim Hoxhës realizojnë ngjarje nga më të papriturat, që, sipas skanerit autorial, të mbajnë në tension, me nerva të tendosura apo të krijojnë situata të këndshme, të bukura, tërheqëse, deri në tronditje. Ata janë dinamikë, kanë densitet dhe intensitet veprimi. Ka dramë, ka dashuri, ka seks, ka Synim. Shkalla e lartë e forcës, energjia, vrulli vërehen sidomos në dy personazhet kryesorë të veprës: Erand Muja dhe Elisavet Holebas. Në kërkim të së vërtetës, heronjtë pozitivë të romanit bëhen një skuadër serioze në funksion të Synimit të madh. Për hir të së vërtetës së madhe, heronjtë e romanit të Çlirim Hoxhës e marrin rrezikun në sy, krijojnë një solidaritet shembullor, se në rremba u qarkullon gjaku i të parëve, që i thërret për misionin e bekuar nga hyjnitë e të parëve të të parëve tanë. Ata nuk tuten as nga sakrifica sublime, në gjurmë të kulturës materiale, asaj pllake varri, aq të çmuar, gjetur në ishullin e Lemnit, që në kërkim të origjinës së tejlashtë të banorëve të trojeve tona, ishte i vetmi objekt i gjuhës së shkruar shqipe, për të bërë lidhjen midis pellazgo-ilirëve dhe shqiptarëve të sotëm, që duhej paraqitur patjetër në Kongresin Botëror të Gjuhëve të Vjetra të Parisit. Nëse mund ta kërkojnë rrethanat, vetëm e vetëm për arritjen e Synimit, për etnogjenezën e shqiptarëve, Erandi me Elisavetën, me vullnet, dije, vëmendje e guxim, e bëjnë të mundur të pamundurën. Personazhet në vepër ndahen në dy palë, që me gjuhën antropologjike klasifikohen: tanët dhe të tjerët, ne dhe ata, shqiptarët dhe grekët.

Autori Hoxha, me letërsinë që bën, shfaqet i qartë letrarisht, duke nuhatur intuitivisht bashkëveprimin ndërdisiplinor të shkencave sociale me letërsinë, gjuhësinë dhe prehistorinë, mbetjet kulturore të periudhave parake historike, duke kërkuar të shkruajë qartë, sipas mundësisë për shikimin tejet të largët ndaj qytetërimit pellazgjik, që, ndër ne, endet si një re mitologjike aq dhe reale, veçse ende e pa njohur dhe e klasifikuar nga opinionet shkencore bashkëkohore. Jo nga leximi, por nga studimi i romanit, kuptojmë, që autori ka kërkuar të njihet me gjuhët e vjetra, që quhen gjuhë të vdekura. Ai është marrë me historinë e antikitetit pellazgo – ilir, si një pellazgolog idealist, i pakthyeshëm, i përkushtuar e i vendosur. Ka shumë personazhe, toponime, objekte, fakte, detaje, raporte, debate, diskutime, teza të rëndësishme që të ngelen në kujtesë ndryshe nga sa na bezdisin ca media të shkruara e vizive, (sipër dhe këtu) … Mbi të gjitha, ravijëzohet lidhja e qartë logjike e kuartetit: Pellazgji, Stela, Ishulli i Lemnos, Shqipëri, (të paktën 2700 vjet para erës sonë gjurmëlënëse, që ne shohim në tekst).

“Kodi i baltës së pjekur” është roman historik, apo më ngushtë, roman prehistorik. Në letrat shqipe, temën historike e kanë trajtuar letrarisht Sabri Godo, Ismail Kadare, Skënder Drini, Sulejman Krasniqi, Petro Marko, Shevqet Musaraj, etj. Por, për rastin që diskutojmë, kemi të bëjmë me një “specialitet” të veçantë, me romanin historik të një lloji të ri në trajtim (veçse tejet të lashtë në ekzistencë jetësore). Qytetërimi pellazgjik në letërsi, si temë, ndoshta është gati e parrahur; për të mos thënë, është i pari Çimi që rrok hapësira dhe kohë të tej lashtë, prurë letrarisht në një trajtë studimore në sotshmëri, me personazhet që ka ndërtuar, me idetë që hedhin dhe mendimet që mbartin, në funksion të tezës shumë të diskutueshme që mbron, që ha debat shkencor në qarqet akademike shqiptare dhe ato të huaja, sepse, për një arsye a një tjetër, “gjumi i ariut” ndër ne është i ëmbël sot, por nesër shkakton pagjumësi apo del i hidhur… Kështu mos qoftë…

Ndjej kënaqësi që marr pjesë në këtë ngjarje letraro-kulturore-albanologjike të qytetit, kësaj radhe projektuar e realizuar nga familja Hoxha, at e bir me banim në Vlorë: babai shkrimtari i librit, djali piktori i librit. Redaktori dihet, është i mbarënjohuri ynë, “Mjeshtri i Madh”, se një ka Vlora për Letrat – prof. Bardhosh Gaçe, të cilit, i mbetet qejfi po s’i përmende vlerën e merituar të grafistit Kosta Raka, se mërzitet romani pa ilustrimet… Ndihem mirë me pjesëmarrjen time, edhe për faktin se Çimi me Klevisin plotësojnë në imazhin tim një bulëz të Pemës së shëndetshme Letraro-Artistike, me rrënjë të thella, me trung të fuqishëm, me degë të freskëta e gjethe të gjelbëra të Krijimit.

Formalisht janë shumë faqe, rreth 400, që plotësojnë lëndën e ngjeshur romanore, por autori, duke perfeksionuar mjeshtërinë e shkrimit, me këtë roman ndryshe, ka përdorur (edhe pse fasada na shfaq një sipërfaqe të lodhshme fletësh) një gjuhë lakonike të dobishme për të ç’kodifikuar pllakat, si mbijetoja të antikitetit të artë të të parëve tanë, të cilat mbetën 4 -5 mijë vjet, tulatur e tutur nga një trekëndësh ardhur ndryshkur deri më sot: 1. mbuluar nga pluhuri i harresës, 2. nga qulli i mosdijes dhe 3. nga llumi i ligësisë. Ju, miq të librit, jeni letrarë, njohës dhe mësues veteranë dhe të sotëm të letërsisë, gjuhëtarë e profesorë të fushës dhe mund ta nuhasni bukur e hollë që autori subjektin e shtjellon në 8-9 rreshta, cituar nga filologu italiano – arbëresh Xhuzepe Krispi [Giuseppe Crispi (Arbërisht: Zef Krispi, 1781-1859)], që, si pararendës i studiuesve romantikë të shekullit të XIX, mëshonte mbi tezën se shqipja qe nëna e gjuhëve, tezë që u përkrah edhe nga shkrimtarë të tjerë arbëreshë të Italisë si Jeronim De Rada (1814-1903) e Dhimitër Kamarda (1821-1882), apo nga rilindasit tanë si Pashko Vasa (1825-1892), Abdyl Frashëri (1839-1892) e Sami Frashëri (1850-1904), por që, sipas albanologëve tanë, i përkasin “fazës parashkencore”.[1] Autori i romanit “Kodi i baltës së pjekur”, në paradigmën e albanologut romantik arbëresh Zef Krispi; “Duke gjurmuar origjinën e gjuhës greke, është një gjë e bukur të njohësh se si ajo të kthen, në pjesën e saj më të madhe, te shqipja. Si nuk u dashka pra të ngjallë një interes të madh kjo gjuhë, mbase më e lashtë se greqishtja dhe në thelb, gjuha me të cilën flitej në shekujt para Homerit… Dardanët, frigët, maqedonët dhe pellazgët, pa dyshim më të lashtë se helenët, kishin të njëjtën gjuhë, gjurmët e së cilës vërehen sot te gjuha shqipe”[2] gjeti “Thembrën e Akilit” dhe goditi bukur.

Teksti është i mbushur bukur me fjali të thjeshta në ndërtim, të pasura në përmbajtje, që nuk të lodhin, se mbartin ngarkesë emocionale të ndezur dhe të dekoruar me të gjitha ngjyrat e jetës së përditshmërisë njerëzore, me diskutime e kërkime, me dashuri e dhimbje, me përplasje e nerva, me ulje e ngritje. Shpesh herë reminishenca pellazgjike na vjen si retrospektivë romantike e pashlyeshme, në strukturën e tekstit, ku feksin fjali në trajtën e fjalëve të urta. Autori shfaqet edhe si një mjeshtër i përshkrimit fizik të personazheve, deri në imtësitë e mundshme të përshkrimit letrar. Nuk do të ndaloj në sherbetin figurativ, me të cilin autorin ka spërkatur lëndën, për ta mbajtur të ëmbël veprën, sepse do të kërkonte kumtesë më vete, por thjeshtë po përmend similitudën e Çimit “kostelacion nishanesh të vegjël, si yjet e largët të Arushës së Vogël që shfaqeshin në kupën e qiellit” [një krahasim i zgjatur ky, i cili e bën akoma më të plotë përfytyrimin për djalin e hijshëm vlonjatë, me shtat të drejtë sportiv, 1.77 m i gjatë, me nishan mbi faqen e djathtë, me kaçurrela skrop të zeza e sy blu të shkruar, të qeshur e me bisht të Erandit simpatik, diplomuar për histori antike dhe arkeologji, që tërboi bjonden e fuqishme greke Marinela Kostandinos në Muzeun më të madh arkeologjik të Ballkanit, (edhe kjo figurë është përshkruar bukur shumë, natyrshëm, pa artificializma)]. Autori i bën një përshkrim romantik Erandit, me atë portret djaloshar, të bukur e dinjitoz përballë një sirene deti, siç qe bjondinka faqemollë, Marinela e Athinës. Gjykoj se edhe shtatlartësinë e Erand Mujës e lidh antropologjikisht me etnogjenezën. Duket si një detaj formal, por ka rolin e duhur në ansamblin veprimtar, në funksion të Synimit. Me dashuri e ka përshkruar ai dhe restauratoren Elisavet Holebas, “të freskëtën me reflekse ylli”[3]

Edhe pse tema është shumë delikate, kam vënë re pozitivisht, që autori nuk ka rrëshqitje në studimizëm pa krye, është treguar i vëmendshëm dhe i ka ruajtur me kujdes raportet studimtari historike – krijimtari letrare. Si studiues i përkushtuar, ai përdor dhe shpullën e guximshme të fjalës për vertikalët e fushës. Ai ndjek me koherencë linjën pellazgo – iliro – shqipe dhe nuk gabon në kronologjinë relative të zhvillimit të etnosit iliro – arbëror. Që ta qartësojmë sadopak situatën e librit, e shohim të udhës të bëjmë një paraqitje për katër etapat e ndërmjetme historike (paleoilirë, ilirë, arbër – kohë historike mbi 3000 vjeçare), të cilën autori e ka respektuar. Sipas albanologëve të prehistorisë, që merren me studime ndërdisiplinore për historinë parake, gjuhën shqipe, letërsinë dhe kulturën e shqiptarëve, shoqëria njerëzore ka si hallka lidhëse e ura kalimi midis prehistorisë dhe gjendjes së sotme këto katër periudha të zhvillimit historik:

Paleoilirët (ilirët e hershëm) koha e Bronxit – mijëvjeçari i tretë p.e. r. deri në shek. XI p.e.r., fillimi i epokës së Hekurit;
Ilirët, epoka e Hekurit, shek. XI p.e. r. deri në shek. IV – VI të e.r.;
Arbërit, koha e Mesjetës së hershme, shek. VII – XIII, XIV të e.r.;
Shqiptarët, koha e mesjetës së mesme e vijim[4].

Dhe më tej, kujtojnë studiuesit e fushës: “Gjatë epokës së Paleolitit të Lartë (30.000 – 12.000 vjet më parë) vazhdon procesi i antropogjenezës, d.m. th. i formimit të njeriut si i tillë, rrjedhimisht nuk mund të flitet as për gjuhë pellazge dhe as për popuj të cilësuar etnikisht.[5]

I përmenda këto etapa, se shkrimtari e studiuesi Hoxha, si të kishte sy shqiponje për mendimin, shikon edhe nëpër mjegull. Këtu qëndron merita e autorit, lexues të nderuar; ai nuk tjerr histori, por bën letërsi, ku spikat trajtesa fine e lëndës historike, të besueshme me trillin e shkrimtarit. Autori nuk i nënvleftëson periudhat kronologjike relative të zhvillimit përderisa sa merr penën e guxon të shkruajë për një temë të madhe, kushtuar një populli të lashtë me histori e gjuhë, se nuk kanë qenë memecë të parët e të parëve tanë, protoilirët pellazgjikë. I vëmendshëm e i kujdesshëm tregohet autori për të mos lënë vakume, boshllëqe, ku të shpojnë skeptikët me dyshime për tekstin që ai ka shkruar e botuar. Në bojën e penës së autorit ka lëndë gjuhësie, historie, arkeologjie, etnografie, etnologjie, antropologjie, religjonale për tekstin letrar në funksion të Synimit. Ai edhe fenë e ka studiuar po në funksion të tematikës që trajton dhe kjo është e dukshme kur, në tekst i duhet kultura fetare (aq sa i nevojitet). Çlirim Hoxha është romancieri i parë shqiptar, që rrok temën e madhe pellazgjike.

Fola më parë për ç’kodifikimin që realizon autori me planet vepruese hap pas hapi e të shkallëzuar në vepër. Çimi, të 2700 vjetët para erës sonë, me gjithë botën tonë paraardhëse, nëpërmjet Stelës së Lemnos, deshifrimit të asaj pllake varri qeramike, të sallës së famshme nr. 53, me baltën e pjekur të qytetërimit pellazgjik dhe paraqitjen e asaj dëshmie të pakontestueshme atje ku duhet e ku mblidhet elita e mendimit botëror, na i pruri këtu bindshëm me romanin e tij. Ky libër është roman, nuk është histori. Ka pra trill, por ndërtuar mbi realitetin jetësor e historik, sado të largët, të brishtë, deri të pakapshëm, autori di e na i sjell. Shkrimtari, në funksion të idesë që rrok, përmend edhe emra të përveçëm si Zef Krispi, Xhuzepe Katapano, Shote Galica, Ismail Qemali etj.; por unë tek personazhe si zonja fisnike Emine Valona gjej kulturologen humaniste Nermin Vlora Falaschin me tezat e saj dritërore për Pellazgët yjnor; tek kryetari i Qendrës së Studimeve Pellazge, profesor Luan Pazaj dhe profesoreshë Lindita Pazaj, gjej prof. Luftulla Peza me bashkëshorten e tij, studiuesen e pasionuar Liljana Peza; tek arvanitasi Aristotelis Kolikas, gjej të pavdekshmin e Çështjes së Madhe Aristidh Kola. Të mos flasim pastaj për Erand Mujën, që edhe pse autori i vënë ca kaçurela skrop të zeza e i ka bërë ca patinime të tjera, nuk e maskon dot me tjetër kënd, se ato karakteristika fizike, shpirtërore dhe intelektuale, deri me shkrimet e linjës te gazeta “Telegraf”, i përmbush vetëm një pellazgolog i ndjeshëm e i zjarrtë, 1.77 m i lartë me emrin zyrtar Çlirim Hoxha, (megjithëse letërsi kemi, jo monografi dhe trillet e zbukurojnë lëndën letrare). Duke u ndjerë këndshëm në lexim, me përfundimin pozitiv të kryengjarjes dhe bashkimin e lumtur në Vlorë të dy personazheve kryesorë (Erandit dhe Elisavetës), po i mbyll shënimet e mia të përgjithshme për romanin “Kodi i baltës së pjekur” të shkrimtarit të njohur Çlirim Hoxha, me respekt për kontributin special që autori jep ndaj kësaj teme madhore, e rrallë në letërsinë bashkëkohore shqipe.

Vlorë, e premte, 03. 02. 2017

[1] ) Korkuti, Muzafer; “Vështrim mbi disa botime me temë “Problemi pellazgjik”’; shih: “Perla”, revistë shkencore – kulturore, 2016/2, ISSN 2410-762X, f. 8.

[2]) Hoxha, Çlirim: “Kodi i baltës së pjekur”, Tiranë, Maluka, 2016, [f. 6].

[3] ) Hoxha, Çlirim: “Kodi i baltës së pjekur”, f. 75.

[4] ) Korkuti, Muzafer; “Vështrim mbi disa botime me temë “Problemi pellazgjik”’, vep. e cit., f.10.

[5] ) Korkuti, Myzafer, po aty, f.12.