artan nati – Page 2 – Dielli

NDRYSHIMI SI LIGJ I PROGRESIT

August 28, 2023 by s p

Artan Nati/

Ngjarjet e ditëve të fundit të acarimit të marrëdhënieve midis Greqisë dhe Shqipërisë, për çështjen Beleri, por jo vetëm kjo, por edhe acarimi i marrëdhënieve midis kryeministrit shqiptar edhe atij kosovar si edhe qëndrimet antagoniste qeveri opozitë, deri në marrrëzi në shumë raste, tregojnë edhe njëherë tjetër qartë se në rajonin tonë, ashtu si edhe në Shqipërinë tonë, por edhe në familjet tona si edhe në nënvetëdijen tonë, egziston një dualitet i papajtueshëm midis të mirës dhe të keqes, midis miqve dhe armiqëve, midis djallit dhe engjëllit. Kjo mund të shpjegohet me faktin se ndërsa Rilindja Europiane, Iluminizmi dhe revolucioni borgjez si dhe ai industrial, në pjesën më të madhe të Europës patën një ndikim të rëndësishëm në formimin kulturor, intelektual dhe politik të shumë vendeve të Europës Perëndimore, jo të gjitha pjesët e botës ndoqën të njëjtën trajektore. Vendet e rajonit tonë dhe i gjithë ballkani qëdruan nën pushtimin otoman për shekuj të tërë dhe Shqipëria ishte vendi i fundit që fitoi pavarësinë në rajon. Kjo bëri të mundur që kulturalisht ne të ishim më afër kulturës së lindjes së mesme se sa kulturës së Europës perëndimore. Ndërkohë që Europa perëndimore kishte hyrë drejt një transformimi të madh që prej shekullit të 15-të me fillimin e rilindjes europiane dhe më në fund ishte filozofi gjerman Niçe që sfidoi nocionet konvencionale të së mirës dhe së keqes. Ai propozoi idenë e një perspektive “përtej së mirës dhe së keqes”, duke sugjeruar se këto kategori morale ishin konstruksione që ishin imponuar nga autoritetet fetare dhe shoqërore. Ai besonte se individët duhet të përpiqen të lëvizin përtej këtyre dallimeve konvencionale dhe të përqafojnë një kuptim më të qartë dhe kompleks të veprimeve dhe motivimeve njerëzore. Ai sot gjykohet si një mendimtar çlirues që inkurajon individët të mendojnë në mënyrë kritike, të sfidojnë normat shoqërore dhe të krijojnë të ardhmen e tyre. Siç e thotë filozofi amerikan Allan Bloom se çështja nuk është se ne nuk duhet të korrigjojmë gabimet tona që të kemi të drejtë për çështje të ndryshme,por duhet të mendojmë që nuk kemi aspak të drejtë. Në Shqipëri sundon mendimi se Shqipëria ndodhet në këtë situatë sepse është e rrethuar nga vende armiq që nuk na duan të mirën dhe kanë synime shoviniste ndaj vendit tonë. Gjithashtu mendohet se klasa politike në vend është djallëzore dhe se po të largohet ajo vendi do të rregullohet, ndërkohë mendohet se partitë kundështare janë e keqja e vendit apo komshiu,kushëriri apo ish shoku janë djallëzor dhe se ata janë shkaku i gjendjes së tyre. Kjo situatë shtrihet edhe në familje kur prindërit ankohen se fëmijët nuk i dëgjojnë apo fëmijët ankohen se prindërit nuk i kuptojnë. Studimi i historisë dhe i kulturës na mëson se e gjithë bota ishte e çmendur në të kaluarën; njerezit gjithmonë mendonin se kishin të drejtë, dhe kjo çoi në luftëra, persekutime, skllavëri, ksenofobinë, racizëm dhe shovinizëm. Ne shqiptarët e përjetuam më keq nga të gjitha kombet e Europës dhe rajonit tonë. Në vendin tonë një pjesë e madhe e popullsisë besonin verbërisht te ideologjia komuniste dhe besonin se pas eleminimit të grupeve armiqëore apo të burgosjes dhe persekutimit të individëve që mendonin ndryshe,komunizmi do të triumfonte. Në fakt ndodhi krejt ndryshe dhe ishte pikërisht ky fakt që përshpejtoi fundin e komunizmit. Ne jemi të destinuar të jetojmë me vendet e tjera që na rrethojnë,gjithashtu ne jemi të destinuar të jetojmë me njeri tjetrin dhe e vetmja alternativë që na mbetet është të transformojmë veten tonë,qëndrimet tona dhe të kuptojmë e përqafojmë kulturën europiane të kooperimit. Ashtu siç George Bernard Shaw thotë: “Përparimi është i pamundur pa ndryshim, dhe ata që nuk mund të ndryshojnë mendjen e tyre nuk mund të ndryshojnë asgjë”. Aftësia për t’u përshtatur, për të rishqyrtuar besimet tona dhe për të qenë të hapur ndaj ideve të reja është thelbësore për nxitjen dhe zhvillimin e vendit tonë si dhe të marrëdhënieve me njeri tjetrin dhe me vendet që na rrethojnë. Shembulli i Gjermanisë pas luftës së dytë botërore, kur presidenti Willy Brandt kërkoi falje publike për tmerret e luftës dhe u përul në gjunjë duke kërkuar falje të sinqertë për popullin e tij,duhet të ndiqet nga persekutorët Serb të popullit kosovar ose nga presidentët tanë kundrejt viktimave të komunizmit.Gjermania më tej,pranoi të bashkëpunoj me kushte inferiore,me vendet e tjera europiane duke e shndërruar Gjermaninë nga një vend të shkatërruar e të urryer në një lider të ekonomisë europiane dhe pararojë të demokracisë në Europë dhe arriti më në fund të vendoste drejtësinë në vend duke u bashkuar me Gjermaninë lindore. Mendoj se edhe Shqipëria duhet të udhëhiqet nga ky shembull,të bëhet e hapur duke u larguar pëtej të mirës dhe të keqes,duke adoptuar ligjin e bashkënimit si ligj të civilizimit si dhe të pranojmë se pa ndryshuar neve vetë nuk mund të ndryshojmë dot asgjë. Ndryshimet gjeopolitike në rajon kërkojnë si domosdoshmëri ndryshimet e mendësisë si ligji i vetëm i progresit dhe kooperimi si i vetmi ligji i civilizimit. Shkëputja e rajonit nga kultura bizantino otomane nën ndikimin e sllavo-ortodoksisë ruse është domosdoshmëri për integrimin europian. Vendi që do të përshtatet më shpejt me realitetin e ri do të përfitojë më shumë,ashtu si Gjermania u bë lider në Europë dhe bashkoi territoret e saj edhe Shqiptarët kudo që janë duhet të vënë në dyshim mënyrën si mendojnë dhe të ecin në shembullin e Gjermanisë.

Kryeministër i hajduteve apo kryehajduti i ministrave?

August 10, 2023 by s p

Artan Nati/

Thënia “The buck stops here” ishte një citat në tryezën e Truman-it në Zyrën Ovale, që tregonte se ai pranonte përgjegjësinë përfundimtare për veprimet dhe vendimet e marra nga qeveria e tij. Kryeministri ynë ndoshta nuk e ka dëgjuar kurrë, por kjo nuk e përjashton atë nga e vërteta e saj..”Fraza passing the buck” rrjedh nga shprehja zhargon “pass the buck” që do të thotë e kundërta e “The Buck Stops Here”, pasi ia kalon përgjegjësinë dikujt tjetër. Në lojën e pokerit do të thoshte “heqja e fajit” ose heqja e përgjegjësisë”The Buck Stops Here” është më shumë se thjesht një frazë; është një filozofi që mishëron përgjegjshmërinë, udhëheqjen dhe rritjen personale. Ajo nuk presupozon që ta lëshë anijen në det të hapur siç vepron kryeministri jonë. Çmimi që paguan një lider i madh (në shpirt jo në gjatësi) është përgjegjshmëria edhe për dështimet. A mund të thuhet e njëjta gjë për situatën e krijuar në Shqipëri,ku nuk bëhet fjalë për dështime të vogla,por për korrupsion masiv të zv kryeministrit dhe shumë ministrave të tjerë dhe duket sikur ky është vetëm fillimi. Duket sikur kryeministri ynë është krejt i shkëputur nga përgjegjësia dhe vepron si të ishte Zeusi dhe lëshon vetëm kritika duke thënë se përgjegjësia është individuale. Po si mund të jetë përgjegjësia individuale kur ne flasim për një kabinet të përzgjedhur nga vetë kryeministri dhe ai është i vetmi që vendos për gjithçka në PS. Nuk ka në Shqipëri parti politike,ka vetëm kryetarokraci dhe përrallat që na tregon kryeministri tregojnë se ai është frikacak dhe jeton në panik”Një udhëheqës i mirë merr pak më shumë se pjesa e tij e fajit, pak më pak se pjesa e tij e kredisë.” Kjo deklaratë nga Arnold H. Glasow thekson rëndësinë e pranimit të përgjegjësive nga udhëheqësit kur gjërat shkojnë keq dhe t’u japin kredi të tjerëve kur gjërat shkojnë mirë.Qeveria do të krijojë mendimin se është çdo moment në aksion ,duke na treguar për turizmin dhe bizneset e reja të krijuara,për të shmangur vëmendjen e qytetarëve nga korrupsioni masiv i inceneratorëve dhe bashkëpunimi me krimin në vend,ndësa kryeministri thotë se përgjegjësit do të ndëshkohen dhe ai nuk ka pëgjegjësi..Si mund të ketë kaq shumë gënjeshtra publike, si jetojnë gënjeshtarët me veten e tyre dhe pse mbështetësit e gënjeshtarëve tanë publikë janë të gatshëm t’i anashkalojnë të gjitha. Një shpjegim është se besnikëria gjithashtu ka rëndësi, dhe kur përballen me një zgjedhje midis gënjeshtrës dhe tradhëtisë, shumë njerëz e konsiderojnë gënjeshtrën opsionin më të drejtë. Mbështetësit e qeverisë i mbyllin sytë para fakteve duke përfituar nga përçarja e opozitës dhe apatia e saj.

Politikanët që refuzojnë të gënjejnë dhe të shfrytëzojnë injorancën publike janë sistematikisht në disavantazh në krahasim me politikanët e paskrupullt dhe fitojnë shumë pak në zgjedhje për shkak të saj. Ironikisht, po të njëjtët votues që urrejnë politikanët e pandershëm shpërblejnë rregullisht mashtrimin duke bërë një punë të tmerrshme për të shoshitur gënjeshtrat nga e vërteta,veçanërisht kur gënjeshtrat përforcojnë paragjykimet e tyre. “Mënyra e parë për të vlerësuar inteligjencën e një sundimtari është të shikosh njerëzit që ai ka rreth tij.” thotë Makiaveli. Ky citim nxjerr në pah idenë se një udhëheqës që e rrethon veten me individë të korruptuar mund ta bëjë këtë qëllimisht, sepse ata gjejnë të tjerë që janë të gatshëm të jenë bashkëfajtorë në veprimet e tyre. Kush e rrethon kryeministrin tonë?Pse u zëvendësua Shkëlqim Cani nga Arben Ahmetaj? Një gjë duket e qartë që shumica e atyre që e rrethonin janë në burg ,kanë marrë arratinë ose janë të akuzuar nga drejtësia e re,e drejtuar nga USA. Konkluzioni duket i qartë dhe është e tepërt të analizohet ndërsa shpjegimi që bën kryeministri tregon më qartë situatën në të cilën ai ndodhet. Situata në të cilën ndodhemi,në një vend normal demokratik,do të kishte dorëheqje të qeverisë, krijimin e një qeverie teknike dhe zgjedhje të reja.Por situata duket e pashpresë. Prandaj Charles de Gaulle thotë se: “Kam arritur në përfundimin se politika është një çështje shumë serioze për t’u lënë në dorë politikanëve.” Deklarata e De Gaulle nxjerr në pah idenë se politika ndikon në jetën e të gjithëve dhe ndikimi i saj shtrihet përtej sferës së zyrtarëve të zgjedhur dhe politikëbërësve. Lënia e politikës ekskluzivisht tek politikanët mund të çojë në një shkëputje midis qeverisë dhe njerëzve të cilës i shërben, duke rezultuar potencialisht në vendime që nuk pasqyrojnë saktësisht nevojat dhe dëshirat e popullatës më të gjerë. Mosbindja civile bëhet detyrë e shenjtë kur shteti bëhet i paligjshëm ose kur shteti është i korruptuar.Mosbindja civile nuk është problemi i shoqërisë tonë. Problemi ynë është bindja civile. Problemi ynë është se ne si shqëri i bindemi diktateve të liderëve dhe prandaj shumë qytetarë janë vrarë,burgosur apo emigrojnë për shkak të kësaj bindjeje të verbër. Në këtë kontekst, De Gaulle inkurajon pjesëmarrjen aktive të qytetarëve në proceset politike. Ai mbron që individët të edukohen rreth çështjeve politike, të shprehin mendimet e tyre dhe t’i mbajnë përfaqësuesit e zgjedhur përgjegjës për veprimet e tyre. Citati sugjeron që një demokraci e shëndetshme lulëzon kur qytetarët e saj janë të informuar, të angazhuar dhe të përfshirë në formësimin e kursit të vendit në vend që të mbështeten pasivisht te politikanët për të marrë të gjitha vendimet.

Pushteti si dashnorja e vetme

August 2, 2023 by s p

Artan Nati/

Në mitologjinë greke, Kronos është një titan që përmbysi babanë e tij, Uranin, dhe u bë sunduesi i kozmosit. Megjithatë, nga frika e një profecie se ai do të rrëzohej nga një prej fëmijëve të tij, Kronosi gëlltiti secilin prej pasardhësve të tij kur ata lindën, duke i penguar në mënyrë efektive ata të uzurponin pushtetin e tij. Ky mit tragjik mund të shërbejë si një metaforë e fuqishme për politikën e përditëshme në Shqipëri, veçanërisht në këto kohët e fundit. Shikojmë që qeveria aktuale ose më saktë lideri i saj po gllabëron “bijtë e partisë”, duke i përdorur ata si koka turku. Shkaku kryesor është frika nga humbja e pushtetit: Frika e humbjes së pushtetit është rruga drejt anës së errët. Frika të çon në zemërim, zemërimi të çon në urrejtje, urrejtja të çon në veprime irracionale. Ashtu si Kronos, shumë liderë politikë gjatë historisë janë shtyrë nga një frikë e fortë e humbjes së pushtetit të tyre. Kjo frikë po e detyron edhe lidershipin në PS të marrin masa drastike për të mbajtur kontrollin, edhe nëse kjo do të thotë të të hedhë në rrjetën e drejtësisë disa nga bashkëpunëtorët më të ngushtë,ku rasti më flagrant është ish zv.kryeministri Ahmetaj, por edhe ai i ditëve të fundit i Damian Gjiknurit e ministra e funksionarë të lartë të tjerë. “Qeveritë, nëse qëndrojnë për një kohë të gjatë në pushtet, priren gjithnjë e më shumë drejt formave aristokratike. Asnjë qeveri në histori nuk është njohur që t’i shmanget këtij modeli. Dhe ndërsa aristokracia zhvillohet, qeveria tenton gjithnjë e më shumë të veprojë ekskluzivisht në interes të klasës sunduese – qoftë ajo klasë mbretërore trashëgimore, oligarkë të perandorive financiare apo burokraci e rrënjosur.” shkruan Frank Herbert (1920-1986) . Ky fenomen është i vërtetë jo vetëm për qeveritë,por edhe për partitë politike etj.A nuk po ndodh i njëjti skenar në PD?
“Njerëzit në pushtet nuk do të heqin dorë pa luftë, sepse pushteti është afrodiziaku i fundit.” thotë Henri Kisinger, duke dashur të thojë se pushteti është e vetmja mënyrë ose iluzioni i vetëm rreth të cilit jeta e tyre rrotullohet ose si Bonoparti e thotë në mëyrë figurative:“Pushteti është zonja ime. Unë kam punuar shumë në pushtimin e saj për të lejuar dikë që ta largojë atë nga unë.” Kur udhëheqësit janë të shtyrë nga kjo frikë e fortë e humbjes së pushtetit, qoftë në politikë apo në vendin e punës, disa faktorë motivues fillojnë të veprojnë,faktorë që shërbejnë si ilaçi i vetëm,faktorë që bëjnë të zgjohet faktori shtazarak dhe të humbasin arësyen. Duket se kjo po ndodh në politikën tonë, në qeverinë tonë. Ashtu si në Romën e lashtë ngritja e Cezarit në diktaturë tregoi rreziqet e mundshme të përqendrimit të pushtetit në duart e një individi. Nga frika e humbjes së pushtetit Cezari i dha fund republikës duke u shndërruar në diktator dhe përfundoi në vrasjen e tij nga bashkëpunëtorëe tij. Ai shërben si një shembull paralajmërues për rreziqet e autoritetit të pakontrolluar në çdo sistem politik. Aktualisht Shqipëria duket si një xhungël ku i vetmi synim në jetë i çdo politikani është pushteti pa e kuptuar se sa më shumë pushtet akumulojnë aq më shumë shkëputen nga realiteti dhe aq më afër janë drejt fundit të tyre.

Liderët në vendin tonë që nxiten nga frika e humbjes së pushtetit shpesh nuk arrijnë të kuptojnë se udhëheqja e vërtetë ka të bëjë me fuqizimin e të tjerëve.Udhëheqja e vërtetë nuk ka të bëjë me dominimin ose kontrollin e të tjerëve, por për t’i ngritur lart dhe për t’i ndihmuar ata të arrijnë potencialin e tyre të plotë. Duke fuqizuar të tjerët, udhëheqësit krijojnë një mjedis pozitiv dhe bashkëpunues që mund të arrijë rezultate të jashtëzakonshme. Stili i udhëheqjes së liderit gjerman,pas luftës së dytë botëore, Adenauer përfshinte delegimin, besimin dhe përfshirjen. Ai e kuptoi se duke u dhënë përgjegjësi individëve të aftë dhe duke i lejuar ata të ushtrojnë talentet e tyre, vendi mund të bëjë përparim të jashtëzakonshëm. Kjo qasje inkurajoi bashkëpunimin, inovacionin dhe ndjenjën e pronësisë mes njerëzve që punonin nën të.Qeveria jonë dhe lidershipi i PS si pasojë e frikës së humbjes së pushtetit është më e interesuar të përçajë opozitën se të mendojë për bashkëpunim. Vetë opozita është më e interesuar të shkatërrojë grupet kundështare të të njëjtës parti duke u shndërruar patericë për sistemin e korruptuar në dëm të vendit.

Ndërsa politika ndonjëherë mund të ngjajë me një xhungël interesash konfliktuale, është përmes bashkëpunimit që ne ndërtojmë një shoqëri të civilizuar dhe të drejtë. “Konkurrenca është ligji i xhunglës, por bashkëpunimi është ligji i qytetërimit.” thotë Peter Kropotkin. Politika vetë është art i kompromisit. Partitë politike duhet të kenë të qartë se ato nuk janë thjesht rivale, por partnerë në ndjekjen e një qëllimi të përbashkët që të jenë në shërbim të vendit për një shoqëri të begatë dhe harmonike. Vendi nuk ka nevojë për kompromise fallco në shërbim të kryetarëve si ajo e 2008 apo marrëveshje për të votuar SPAK-un nën presionin amerikan, por në realitet nën rrogoz e minonin atë. Politikanët tanë duhet të kuptojnë se themeli i qeverisjes demokratike është kompromisi duke përfshirë këtu edhe dorëheqjen e tyre si kompromis për të hapur rrugën ideve të reja drejt qëllimit final të përparimit të vendit.

PUSHTETI KORRUPTON APO SISTEMI FAVORIZON TË KORRUPTUARIT?

July 25, 2023 by s p

Artan Nati/

“Kur plaçkitja bëhet mënyrë jetese për një grup njerëzish në një shoqëri, me kalimin e kohës ata krijojnë për vete një sistem ligjor që e autorizon atë dhe një kod moral që e lavdëron atë.” thote studiuesi i politikave ekonomike Frédéric Bastiat. Kur Shkëlqim Cani dha dorëheqjen te kërkuar nga kryeministri per mospranimin e firmosjes se dokumenteve të procedurave te inceneratorëve,te gjithe mbetën të habitur,por shumë pak dhanë alarmin te shkonin në thellësi te këtij fenomeni tipik të një sistemi te korruptuar. Një fenomen tipik doli i qartë se një sistem i korruptuar tërheq politikanë të korruptuar si në Shqipëri dhe një sistem i ndershëm tërheq politikanë të ndershëm si në Danimark. Te bësh politikë te ndershme si zoti Cani mund te bëj të kualifikuar në Danimark por jo në Shqipëri,ku zoti Cani u zëvendesua nga zoti Ahmetaj. Çështja shtrohet se ne si komb,parti politike apo qeveri nuk duhet te fokusohemi në zgjedhjen e njerëzve ose politikanëve të fuqishëm por në riparimin e sistemit A korrupton pushteti apo ai është magnetik për më të korruptuarit? Pra më saktë mund të themi se mënyra si është ndërtuar pushteti në Shqipëri bën të mundur te tërheqë të korruptuarit dhe nqs pushteti është i strukturuar si në Danimarkë tërheq njerëzit e ndershëm. Frank Herbert (1920 – 1986), shkruan, “Të gjitha qeveritë kanë një problem të përsëritur: Pushteti tërheq personalitete patologjike. Problemi nuk është se pushteti korrupton, por se ai është magnetik për ata që mund të korruptohen. Këto persona kanë tendencë të bëhen si të marrë në përdorimin e dhunës, një gjendje në të cilën ata shpejt bëhen të varur.” Pra më shumë se të thuhet se fuqia absolute korrupton absolutisht, Herbert zbulon se është korruptibiliteti, që lidh thelbësisht të gjithë ata me pushtet politik. Pushteti nuk korrupton.

Ai përforcon dhe zbulon tiparet e predispozicionit të një lideri. Më të frikshëm janë politikanët që kanë kombinim të çrregullimeve të personalitetit të kombinuar midis narcisismit dhe sociopatit(antisocial) që ekspertët thonë se “nuk ka trajtim dhe shërim”. Narcisistët mund të duken shumë tërheqës dhe karizmatikë ndërsa promovojnë plane jashtëzakonisht madhështore (ana e tyre narcisiste). Ata janë të pamëshirshëm,të pashpirt dhe nuk kanë ndërgjegje (ana e tyre antisociale). Ata janë gjithashtu paranojakë dhe sadist, thonë ekspertët, kështu që ata janë më të shtyrë se shumica e narcisistëve ose sociopatët për të shkatërruar objektivat e tyre të fajit, duke përfshirë pothuajse gjithçka dhe të gjithë në rrugën e tyre dhe, në fund të fundit, veten e tyre. A duket kjo familjare për shumicën e politikanëve në Shqipëri? Kur një politikan është duke bërë fushatë,përpiqet të bindë elektoratin për t’i dhënë atij votën,duke fshehur dëshirën e tij për pushtet dhe përpiqet të bindë ata se ai do të jetë shëbëtori i tyre. Por, sapo ai merr pushtet, kamuflimi bëhet më pak i nevojshëm.” Për të përfunduar, nuk është se pushteti korrupton ose është magnetik për më të korruptuarit. E vërteta është se pushteti zbulon vetëm se kush jemi në të vërtetë. Nga të gjitha sa u tha më sipër duket qartë se problemi në Shqipëri nuk janë njerëzit,por sistemi që kemi. Shqiptarët janë të suksesshëm kudo në botë,përveç vendit të tyre.Fakti që shumë Shqiptarë kanë arritje të jashtëzakonshme në shkencë, politikë, biznes dhe arte në të gjthë botën tregon se sistemi ynë ekonomik politik,egzekutiv dhe juridik ka nevojë për reformim.Këta individë të suksesshëm në perëndim e kanë të pamundur të shpalosin aftësitë e tyre sepse sistemi actual në vend favorizon të korruptuarit e manipulatorët siç kemi parë kohët e fundit që në rrjetën e SPAK-ut kanë rënë shumë kryetarë bashkie e politikanë të rangut të lartë Ekonomisti dhe filozofi politik Austriak F.A.Hayek në librin e tij të famshëm “Rruga drejt robërisë” thekson se “pozicionet me autoritet të konsiderueshëm nuk janë vende të përshtatshme për individët që vlerësojnë parimet humanitare dhe sjelljen etike. Këto role kërkojnë një gatishmëri për të ushtruar kontroll dhe manipulim mbi të tjerët, duke minuar mirëqenien dhe lirinë e individëve”. Ngjarjet e fundit në vendin tonë kanë treguar se në krye të bashkive,disa miniistrive dhe komisarateve të policisë janë vendosur njerëz që janë të lidhur me krimin.Këtë e tregon qartë arratisja e ish kryeministrit apo disa ministrave që janë në burg apo të pandehur si dhe shumë raste të policisë të përfshirë në krim ordiner ose elektoral. Sistemi i krijuar në Shqipëri jo vetëm që promovon njerëzit e paaftë që nuk respektojnë individin dhe ligjin,por bëhen pengesë edhe për promovimin dhe angazhimin në politikë dhe administratë të individëve të aftë dhe të ndershëm. Procedurat e tenderimit të inceneratorëve si dhe shkarkimi i zotit Cani nga detyra dhe zëvendësimi i tij nga Ahmetaj tregoi vetëm majën e aisbergut.Projekt ligji i fundit i qeverisë që kushtëzon diplomimin e studentëve të mjekësisë me një punësim 3 vjeçar aty ku e cakton shteti,tregon qartë paaftësinë e sistemit dhe korrupsionin e lartë në vend.Sistemi duke u bërë atraktiv për njerëzit e paaftë e të korruptuar është i paaftë të mbajë qytetarët e tij në Shqipëri.Aktualisht vendi nuk ka nevojë vetëm për mjek,por edhe për hidraulikë,elektriçistë,infermierë etj. Ky sistem nuk mund të mbajë qytetarët e tij me forcë si në monizëm,por duhet të ndryshojë e përshtatet.Sinjali i parë po vjen nga SPAK duke i bërë të ditur pushtetarëve se ata janë në vëzhgim. Protestat civile të studentëve gjithashtu dhe të shoqëisë civile duhet ti vënë pushtetarët në presion dhe të kuptojnë se koha e pandëshkueshmërisë po merr fund.

SUNDIM I LIGJIT APO SUNDIM NËPËRMJET LIGJIT

July 5, 2023 by s p

Artan Nati/

Gjykata e Lartë të premten anuloi planin e faljes së huave studentore të Presidentit Biden, duke vendosur se një ligj federal i vitit 2003 nuk lejon që programi të fshijë gati gjysmë trilion dollarë borxh.Gjithashtu Gjykata e Lartë e SHBA-së i dha një goditje të rëndë veprimit afirmativ të enjten në ndryshimin e fundit konservator të gjykatës, duke përmbysur dekada të precedentit që lejon pranimet në kolegje dhe universitete të studentëve me bazë racore dhe jo meritokratike. Veprime të tilla vërtetojnë faktin se në Amerikë sundon ligji në kundështim me praktikat që ndiqen në Shqipëri, ku sundohet nëpëmjet ligjit. “Sundimi nëpërmjet ligjit” i referohet një situate ku ligjet përdoren si mjete kontrolli nga ata që janë në pushtet, sesa si instrumente për të promovuar drejtësinë. Në një skenar të tillë, ligji mund të manipulohet dhe zbatohet në mënyrë selektive për t’i shërbyer interesave të individëve ose grupeve të veçanta, duke u lejuar atyre që janë në pushtet të ruajnë autoritetin e tyre dhe të shtypin divergjencat e mendimeve. A nuk ndodhi kështu në Shqipëri në 2008? Politika, pozitë dhe opozitë në bashkëpunim miratuan ndryshimet në Kushtetutë, duke aprovuar një sistem të ri zgjedhor, proporcional rajonal me lista të mbyllura. Kjo marrëveshje i dha pushtet të padiskutueshëm kryetarëve të partive, duke e shndërruar Parlamentin në një dhomë noterie nën drejtimin absolut të Kryeministrit të radhës. Zgjedhjet që pasuan marrëveshjen politike të 2008 prodhuan qeveri të dobëta nën kontrollin absolut të kryeministrit; një Parlament përherë e më apatik; deputetë me nivel të ulët për të qenë në atë sallë. Kjo marrëveshje bëri të mundur që kryeministri dhe kryetarët e partive jo vetëm të ishin mbi ligjin, por edhe të sundonin nëpërmjet ligjit.

Ndërkohë në SH.B.A dhe Europën perëndimore shikojmë se kur premtimet elektorale të kryetarëve të shteteve janë në kundështim me ligjin, konsiderohen të pavlefshme nga sundimi i ligjit,biles edhe janë të rrezikuar të shkojnë në burg, siç po ndodh me ish presidentin Trump kohët e fundit. Gjithashtu qeveria godet në mënyrë selektive bizneset që nuk sponsorizojnë partinë në pushtet,apo duke u bërë favore biznesmenëve që përkrahin pozitën. Është e vështirë sot në Shqipëri të bësh biznes pa shkelur ligjet dhe këtë fakt e shfrytëzon qeveria për të ndëshkuar kundështarët e saj. Kështu ndodhi para zgjedhjeve vendore me goditjen e “Birra Tirana” dhe disa bizneseve të tjera që konsideroheshin pranë opozitës.

Sundimi i ligjit është koncepti i shtetit të së drejtës se të gjithë individët, përfshirë zyrtarët e qeverisë, i nënshtrohen dhe duhet t’i përmbahen ligjit. Kjo nënkupton që ligjet duhet të jenë të qarta, transparente dhe të zbatohen në mënyrë të barabartë për të gjithë, pavarësisht nga statusi i tyre shoqëror, pasuria ose ndikimi politik. Sundimi i ligjit mbështet idenë se askush nuk është mbi ligjin dhe se vendimet ligjore duhet të merren në mënyrë të pavarur dhe të paanshme nga një gjyqësor i paanshëm. “Një komb që nuk mund të vetëqeveriset me ligj, nuk është as civil dhe as i lirë.” thoshte filozofi i shquar anglez John Locke.

Në mungesë të shtetit ligjor, njerëzit mund ta gjejnë veten duke jetuar në një gjendje pasigurie të vazhdueshme dhe cenueshmërie ndaj tekave të të tjerëve. Në këtë këndvështrim mund të themi se demokracia jonë qëndron e tillë vetëm në emër,por praktikisht është e dështuar dhe bashkë me të gjithë struktura shtetërore. Shtetet e dështuara janë vende ku qeveria nuk është në gjendje ose nuk dëshiron të ofrojë shërbime bazë dhe siguri për qytetarët e saj, duke çuar në një prishje të rendit dhe ligjit, paqëndrueshmëri politike dhe vështirësi socio-ekonomike.

Në situata të tilla, institucionet mund të jenë të dobëta ose inekzistente, korrupsioni mund të jetë i shfrenuar dhe dhuna dhe konflikti mund të mbizotërojnë. Këto rrethana krijojnë një mjedis jo mikpritës për rritje dhe zhvillim ekonomik. Pa sundimin e ligjit dhe të drejta të sigurta pronësore, investimet dhe zhvillimi i biznesit bëhen të vështira. Si rezultat, popullsia mund të luftojë për t’i shpëtuar ciklit të varfërisë. A nuk po ndodh kjo në Shqipëri? Aferat korruptive me incineratorët,mungesa e shërbimeve jetike për popullsinë si dhe aferat e pafundme korruptive në nivel lokal dhe qëndror tregon qartë dështimin e demokracisë. Në këto kushte qytetarët e vendit gjejnë si varkë shpëtimi braktisjen e vendit. Afera e fundit seksuale në zyrën e kryebashkiakut të Kukësit ishte një shembull i qartë i batakut në të cilin ka rënë administrata shtetërore. Francis Fukuyama, si shumë studiues dhe politikëbërës të tjerë, thekson rëndësinë e ndërtimit të institucioneve të forta dhe efektive për të nxitur zhvillimin dhe zbutjen e varfërisë në këto vende. Qeverisja e mirë, sundimi i ligjit, institucionet transparente dhe të përgjegjshme dhe një shërbim civil funksional janë të gjithë komponentë thelbësorë të shoqërive të qëndrueshme dhe të prosperuara.Dixhitalizimi i kadastrës,i propaganduar nga kryeministri është një hap i madh drejt transparencës dhe shpresojmë të funksionojë normalisht, ndërkohë që vjedhjet e mashtrimet e qytetarëve mbeten të pazbardhura dhe një preçedent i rrezikshem për krimin e pandëshkuar. A do të funksionojë apo jo mbetet për tu parë dhe a do të pasohet nga akte të tjera transparence? Zhvillimet e ngadalta por të sigurta të SPAK-ut tregojnë qartë se drejtësia ka filluar të funksionojë e të jetë e pavarur. Mbështetja amerikane dhe e BE është garanci për vazhdimin ne drejtimin e duhur.Gjithashtu dalja e disa forcave të reja politike, m.gj.s të vogla por me programe të qarta dhe me drejtues të rinj të edukuar në perëndim dhe mbështetje perëndimore tregon se Shqipëria po shkëputet nga tranzicioni drejt familjes dhe civilizimit perëndimor.