Astrit Lulushi – Page 22 – Dielli

Qytetërime

April 7, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Nuk ka dëshmi të qytetërimeve para 12,000 viteve, megjithëse ka shumë prova në dispozicion që paraprijnë historitë e shkruara. Ekziston më shumë se një përkufizim i “civilizimit”; Dictionery.com: “kultura totale dhe mënyra e jetesës së një populli, kombi, rajoni ose qytetërimi klasik e një periudhe të caktuar”. Klima dhe qytetërime të njëpasnjëshme fatkeqësisht kanë (dhe vazhdojnë të) shkatërrojnë të dhënat e këtyre popujve, të cilët kanë përfshirë traditat gojore, artin dhe mjetet.Shpellat Juukan në Australinë Perëndimore besohet të jenë dëshmi të 46,000 viteve të banimit të vazhdueshëm njerëzor, përkatësisht kulturës dhe traditave indigjene. Të hedhura në erë në vitin 2020, për nxjerrjen e mineralit të hekurit, shpellat strehonin piktura shkëmbore, vegla kockash dhe veshje. Pavarësisht se banorët e qytetit hiqnin gurët për ndërtesa deri në vitet 1970, një pjesë e Kurtheve të Peshkut Brewarrina mbetet tipar i Uellsit të Ri. Një nga strukturat më të lashta të njohura të krijuara nga njeriu, këto kurthe detyronin peshqit të notonin në rrjedhën e sipërme në pellgje mbajtëse që mund t’u përshtateshin lehtësisht ndryshimit të stinëve dhe niveleve të ujit. Të dhënat arkeologjike datojnë këtë sistem kurthi afërsisht 40,000 vjet dhe konsiderohet qendror për zhvillimin e aktiviteteve indigjene shpirtërore/rituale, sociale dhe tregtare.Kërkimet vazhdojnë në kontinente të tjera duke hetuar Revolucionin Neolitik (revolucioni bujqësor dhe përfundimi i Epokës së Akullnajave 12,000 vjet më parë). Kjo shkaktoi Epokën e Akullit në hemisferën veriore, ku besohet se qytetërimet e hershme u shpërndanë, dhe u detyruan të kthehen në stilin e jetesës nomade.Ndërkohë, studimet gjenomike tregojnë se popujt indigjenë australianë i përkasin qytetërimit më të vjetër në botë që daton 75,000 vjet më parë.Foto: Bota.al

Mbi rrënoja

April 4, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Ishte kohë e dikurshme kur legjenda të sotme lindën. Njerëzit e të gjitha moshave komunikonin lirshëm; shumë nga mjeshtërit më të mëdhenj u ngritën në Egjipt. Shumë nga dokumentet dhe artefaktet më të çmuara u sollën në Tibet për t’u ruajtur. Disa janë të lashtësisë së papërshkrueshme; ato ishin sjellë në Egjipt nga një qytetërim i madh që u përball me shkatërrimin. Rrafshnalta e Tibetit përmban shumë rrënoja të qytetërimeve të parahistorisë së shkruar. Një numër i madh dokumentesh janë gjetur nga kriptet e mëdha të bibliotekave nëntokësore që ekzistojnë atje. Ato janë fshehur sërish në vende të ndryshme. Dokumentet më të rëndësishme janë rikuperuar dhe ruajtur në mënyrë të sigurtë. Mjeshtërit egjiptianë parashikuan shkatërrimin e pjesshëm të bibliotekës së madhe të Aleksandrisë. Mijëra pergamena të lashta u hoqën përpara se ajo bibliotekë të dëmtohej. Shumë u sollën maleve për t’u ruajtur, për të ushqyer një botë të re pa gjigandë e përbindësh.Popujt e detit ishin një konfederatë e sulmuesve detarë që rrëmbyen qytetet bregdetare të rajonit të Mesdheut midis shek. 1276-1178 pes, duke i përqendruar përpjekjet e tyre veçanërisht në Egjipt. Kjo konsiderohet si një nga shpjegimet kryesore kontribuese për kolapsin që janë propozuar, duke përfshirë ndryshimet klimatike; hordhitë nga grupe të tilla si Popujt e Detit, efektet e përhapjes së metalurgjisë së hekurit, zhvillimet në armët dhe taktikat ushtarake. Historiani Robert Drews në librin e tij Fundi i epokës së bronzit ka në listën e tij të shkaqeve të mundshme të kolapsit: tërmetet, migrimet masive, hekuri, thatësira, kolapsi i sistemeve, sulmuesit dhe ndryshimet në luftë.Njerëzit e Detit të Epokës së Bronzit u zhdukën po aq misteriozisht sa u materializuan. Pas humbjes së tyre në duart e Ramesses III në 1178 p.e.s., nuk ka histori të mëtejshme për ta askund. Disa besojnë se u asimiluan në shoqëritë ekzistuese. Mikenasit, ndoshta duke parashikuar një sulm në territorin e tyre, formuan një koalicion të madh. Ata lundruan përtej Egjeut dhe sulmuan Luvianët, duke rrëzuar qytetërimin hitit. Kështu Troja u kap; të gjithë banorët ose u vranë ose u skllavëruan dhe qyteti u shkatërrua. Të vetmit të mbijetuar të shtëpisë mbretërore janë Helenusi, Enea, gruaja e Hektorit, Andromaka dhe Kasandra, e cila u muar si çmim lufte nga Agamemnoni.

Nobelisti

April 3, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Cilësohet si një nga artistët më të mëdhenj të muzikës në botë dhe çmimet që ai ka fituar, si Medalja Presidenciale e Lirisë dhe Çmimi Nobel për Letërsinë, dëshmojnë thellësinë e trashëgimisë së tij. Bob Dylan mund të festojë ditëlindjen e tij, më 24 maj, por tekstet e tij janë po aq emocionuese sa ishin në fillimet e tij në vitet 1960.I lindur në vitin 1941, Dylan filloi karrierën e tij muzikore në moshën 21-vjeçare. Këngët e tij shkrinë muzikën popullore dhe rock ‘n’ roll për të krijuar një tingull të ri dhe unik. Tekstet poetike të kantautorit nxjerrin në pah të vërteta të thella dhe të mprehta për jetën dhe ai i përdori këngët e tij për të komentuar çështjet urgjente të kohës, nga lufta në Vietnam e deri te të drejtat civile. Në total, Dylan shkroi më shumë se 500 këngë gjatë karrierës së tij dhe shiti dhjetëra miliona albume, duke përfshirë albumin e tij më të shitur, Bob Dylan’s Greatest Hits, i cili përmbante këngë të njohura si “Like a Rolling Stone”.Kur nuk keni asgjë,nuk keni asgjë për të humbur. Dylan mund të jetë duke hyrë në një dekadë të re, por kjo nuk do të thotë se mbretërimi i tij si një yll rock ka mbaruar. Ai vazhdon ta shtyjë veten drejt lartësive më të mëdha, duke nxjerrë albume të reja deri në vitin 2020, edhe pse hitet e tij më të hershme vazhdojnë t’u bëjnë përshtypje fansat pothuajse 60 vjet më vonë. Për të festuar ikonën muzikore, këtu janë disa nga tekstet me mendim më të thellë të Bob Dylan.‘Nëse koha ia vlen të kurseni,atëherë më mirë filloni të notoni, përndryshe do të fundoseni si gur’”The Times They Are A-Changin”, 1974‘Përgjigja, miku im, po fryn në erë’.- “Blowin’ In the Wind”, 1963‘Nëse nuk më nënvlerësoni,Unë nuk do t’ju nënvlerësoj.- “Dear landlord”, 1967‘Mos kini prire për të parë ndonjë gabim’.- “Every grain of sand”, 1981Mos qaj për mua, për të gjitha gjërat që kam qenë’.- “My own version for you”, 2020‘E çuditshme se si njerëzit që vuajnë së bashkukanë lidhje më të forta sesa njerëzitqë janë më të kënaqur’.- “New Danville Girl”, 1986‘Kur shihni fqinjin duke mbajtur diçka,Ndihmojeni atë me ngarkesën e tij,Dhe mos e gaboni Parajsën,Për atë shtëpi përballë rrugës’.- “Balade of Frankie Lee dhe Judas Priest”, 1967‘Qofshin duart tuaja gjithmonë të zëna,gjithmonë këmbët tuaja të shpejta,të kesh një themel të fortë,kur erërat e ndryshimeve lëvizin’.- “Forever yong”, 1974‘Nuk mund ta marrësh me vete dhe e di se është shumë e pavlerë për t’u shitur,Ata ju thonë, “Koha është para”, sikur jeta juaj ia vlente peshën e saj në ar’.- “When you’ll wakeup”, 1979‘Pse të presësh më për atë që doKur ai qëndron para jush’.- “Lay, Lady, Lay”, 1969‘Ajo e di se nuk ka sukses si dështimi dhe se dështimi nuk është aspak sukses’.- “Love Minus Zero” (1965)‘Kur nuk keni asgjë, nuk keni asgjë për të humbur’.- “Like a Rolling Stone”, 1965‘Mund të ktheheni gjithmonë, por nuk mund të ktheheni deri në fund’.- “Misisippi”, 1978

Natyra dhe ne

March 30, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Natyra nuk është produkt i përfunduar; nuk është ndonjë tempull i shenjtë, as shkollë. Mund ta mendoni si një punëtori. Natyra siguron lëndët e para, por mendja duhet të bëjë pjesën tjetër. Ju duhet të shpalosni aftësinë natyrore për të përdorur mjetet e ndërgjegjes. Ju mund të luani me gjysmë zemër ose me mjetet tuaja dhe të shfaqni krijime jo të plota; ose mund t’i përdorni mjetet me njohuri dhe saktësi, duke krijuar pikërisht atë që dëshironi; bukurinë, harmoninë, lirinë, dashurinë, gëzimin, bollëkun, përmbushjen, çdo gjë. Përvoja e realitetit varet tërësisht nga ju; në sferën fizike si në të gjitha sferat, ajo mund të formohet në çdo gjë, në çdo kohë – gjithçka që ju mund të konceptoni dhe dini se është e arritshme mund të bëhet përvoja juaj. Është si të pikturosh një foto. Hapësira dhe koha është kanavaca, mendimet dhe imazhet e mendjes janë furçat dhe tehet tuaja, dhe notat e energjisë janë ngjyrat në paletën tuaj. Ju mund ta pikturoni portretin si të dëshironi; i madh ose i vogël, i guximshëm ose delikat, i gjallë ose i zbehtë, i mrekullueshëm ose i tmerrshëm, i këndshëm ose i dhimbshëm, i suksesshëm ose katastrofik, krijues ose shkatërrues; çfarëdo që ju besoni dhe imagjinoni mund të jetë fotografia juaj. Krijimi juaj është ajo që ju e quani jetë, duke u shpalosur përjetësisht në çdo sekondë të së tashmes. Fryma e saj është e ngrohtë dhe e ëmbël në fytyrën time, megjithatë, e shkrirë.Jeta duket se përfshin, për shembull, tërmetet dhe përmbytjet dhe gjarpërinjtë helmues, si dhe të aftët dashamirës. E mira dhe e keqja janë thjesht paragjykime, terma që aplikoni për gjërat sipas avantazhit të perceptuar ose dëmtimit të tyre për veten ose njerëzimin. Natyra është shumë përtej së mirës dhe së keqes. Siç thotë edhe Makiaveli, ajo që është vërtet e mirë rrallë herë përkon me atë që duket të jetë e dobishme; pak janë ata që mund t’i njohin dhe t’i pajtojnë të dyja. Nuk janë gjarpërinjtë ata që janë të rrezikshëm, është vetëm frika nga gjarpërinjtë. Çdo gjë që vdes vdes nga korrupsioni i saj, gjithçka që dëmton vjen nga brenda. Mund të kalosh jetën në dukje të tronditur dhe të rrahur nga rastësia dhe fati – fjalët e tua për gjëra që nuk ekzistojnë – ose mund të marrësh mjetet dhe me to të krijosh saktësisht jetën që dëshironi nëse nuk imponon disiplinë të patëmetë mbi veten.

Photo: the nature conservancy

Mistika dhe Fizika

March 29, 2023 by s p

Astrit Lulushi/

Gjithçka që ekziston është vetëdije; vetëdija është e vetmja e vërtetë. Energjia është thjesht e objektivizuar në vetëdije. Ky është një kuptim kyç. Gjithçka tjetër është thjesht rezultat i vetëdijes.
Megjithatë për të qenë i vetëdijshëm duhet të jesh i vetëdijshëm për diçka; duhet të perceptosh diçka tjetër përveç vetvetes, ndryshe nga vetja jote. Vetja është aspekti subjektiv i ndërgjegjes. Ajo për të cilën ju jemi të vetëdijshëm është objekt i ndërgjegjësimit tuaj. Megjithatë edhe subjekti edhe objekti janë shumë të njëjta, ato perceptohen vetëm si të ndara brenda ndërgjegjes. Pra, në një kuptim praktik, ju mund të mendoni për energjinë si manifestim i një shtrese të caktuar të vetëdijes që ne e quajmë realitet fizik. Megjithatë, kjo nuk është vetëdije por është ndërgjegje e shndërruar në objekt. E gjithë qenia dhe e gjithë ekzistenca është vetëdije; nivelet më të larta të vetëdijes, energjia e padukshme nga e cila lindin e gjithë materia dhe ndërveprimet, dhe e gjithë materia e dukshme rreth nesh.
Besimet rreth natyrës së jetës dhe botës krijojnë modele të përsëritura të mendimit dhe imazheve të qëndrueshme në syrin e brendshëm të mendjes; ato modele të sakta të mendimit; krijojnë të gjitha përvojat që hasni në jetë. Kjo shpjegon pse çdo person percepton prova të pafundme që pikëpamjet e tij për jetën dhe botën janë të sakta. Besimet e tyre krijojnë jetën e tyre; megjithatë imagjinojnë se jeta krijon besimet e tyre. Duhet të jesh një me stuhinë, sepse të ndihesh i ndarë do të thotë ta bësh veten të pafuqishëm. Nuk mund të ndikoni në diçka nga e cila besoni se jeni krejtësisht të ndarë.
Qëllimi i mendimeve dhe imazheve tuaja do të shfaqet në stuhi. Mund ta largoni stuhinë, ta ktheni në diçka tjetër, çfarëdo që dëshironi. Jini një me stuhinë dhe ajo do të jetë një me ju.
Megjithëse shkencëtarët e shekullit të kaluar mund t’i kishin përshëndetur këto ide si absurde, elita e sotme zor se do t’i përmendte; shumica do të kundërshtonin vetëm përdorimin e një termi të tillë. Në modelin standard (të shpërthimit të madh), universi filloi si një gjendje infinite ku e gjithë hapësira ishte e njëjta hapësirë, e gjithë koha ishte e njëjta kohë, të gjitha gjërat ishin e njëjta gjë, e gjithë energjia ishte e njëjta energji dhe, e gjithë vetëdija ishte e njëjta ndërgjegje. Ne tani e dimë se, në një mënyrë krejt të pamundur për shqisat tona të zakonshme, të kufizuara njerëzore për t’u perceptuar, por lehtësisht të dallueshme nga teknikat e avancuara të vëzhgimit, Universi është pikërisht i tillë. Në këtë këndvështrim, hapësirë-koha dhe përmbajtja e saj e nxjerrin karakterin e tyre jo nga atributet e ekzistencës aktuale, por nga cilësitë e qenësishme të vetëdijes sonë dhe mjeteve të perceptimit. Një e vërtetë e thellë shkencore qëndron në shprehjen poetike se ngritja e një gishti të vetëm shqetëson yllin më të largët. Mund të mos ketë një shpjegim fizik “normal” dhe është e kotë të spekulosh – bufat janë të njohur me fishkëllima të tilla në errësirë. Fizika kuantike ofron një version modern të spiritualitetit të lashtë. Në një univers të krijuar nga energjia, gjithçka është e ngatërruar, gjithçka është një. Mistiku dhe fizikani arrijnë në të njëjtin përfundim; njëri duke u nisur nga sfera e brendshme, tjetri nga bota e jashtme. Harmonia midis pikëpamjeve të tyre konfirmon urtësinë e lashtë se realiteti i jashtëm është identik me realitetin brenda nesh.
Photo: Cosmos Magazine