Astrit Lulushi – Page 78 – Dielli

FUQIA E NJE KOMBI

August 23, 2018 by dgreca

SOFRA POETIKE E DIELLI-t/

Fuqia e një Kombi/

1 Emerson

Shkroi: William Ralph Emerson/

Shqipëroi: Astrit Lulushi/Washington/

Çfarë i ngre lartë shtyllat e një kombi/
Dhe themelet e tij të forta? /
Çfarë e bën atë trim për të sfiduar/
Armiqtë që e rrethojnë?/
Nuk është ari. /
Mbretëritë e mëdha /
Shkatërrohen në luftra/
Shtyllat e tyre qëndrojnë në rërë,
Jo në shkëmbinj të patundur.
Mos është shpata?
Pyesni pluhurin e kuq
Ku perandoritë kaluan;
Gjaku i ka kthyer gurët në ndryshk,
Lavdia e tyre ka humbur.
Apo është krenaria?
Ajo kurorë e ndritshme
Që i bën kombet të mburren;
Por Perëndia e ka goditur
Duke e bërë pluhur në këmbët e tyre.
Jo ari por njerëzit mund ta bëjnë
Një popull të madh dhe të fortë;
Njerëz të cilët për hir të së vërtetës dhe nderit
Qëndrojnë të vendosur dhe gjatë.
Njerëz që punojnë kur të tjerët flenë,
Që sfidojnë ndërsa të tjerët ikin …
Ata ndërtojnë shtyllat e një kombi
Dhe i ngrenë ato në qiell.
Shqipëroi: Astrit Lulushi

mafia Vs. Mafia

August 22, 2018 by dgreca

1-Astrit-Lulushi-286x300

Nga Astrit Lulushi/

The Italians

Libri monografik “The Italians” botuar që në vitin 1964, sot konsiderohet klasik dhe është paraqitja më e mirë që italianëve u bëhet para lexuesve anglo-sakson. Libri është shkruar nga gazetari i njohur italian i mes shekullit XX, Luigi Barzini. Është e vërtetë se disa gjëra janë përmirësuar dhe një numër mënyrash mendimi kanë ndryshuar, por në parimi, mënyra e jetesës dhe e të menduarit janë pak a shumë të njëjta.

Autori mbulon periudha të gjera të historisë me një mënyrë koncize dhe, megjithatë, jep detaje. “Italianët” është shqyrtim i hollësishëm, i hulumtuar, i shkruar mirë i historisë politike, fetare dhe kulturore të Italisë. Barzini i bën analizë thelbësore karakterit të një populli të ndërlikuar, të gjallë dhe plot diversitet të një vendi të qeverisur nga dy kultura; ajo e atyre që jetojnë në Italinë Veriore dhe ata që jetojnë në rajonin me diell, jugor të vendit.

Italianët përveç sasisë së vlerave të shumta, janë ngarkuar edhe me një sasi krimi, ku Mafia zë vendin kryesor. Në libër, Barzini shkruan se fjala Mafia njihet për dy gjëra; një, e cila duhet të shkruhet me “m” të vogël, por është nëna e së dytës, me “M” të madhe, e cila përfaqëson mafiozët.

Mafia me “m” të vogël është filozofi e jetës, konceptim i shoqërisë, kod moral, ndjeshmëri e veçantë, që mbizotëron midis të gjithë sicilianëve. Ata mësohen që në djep se duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin, të shoqërohen me miqtë e tyre dhe të luftojnë armiqtë e përbashkët edhe kur miqtë janë të gabuar dhe armiqtë kanë të drejtë, secili duhet ta mbrojë dinjitetin e tij me çdo kusht dhe kurrë të mos lejojë që pështjellimet dhe fyerjet më të vogla të harrohen, dhe gjithmonë të kenë kujdes nga autoritetet zyrtare dhe ligjet. …

Mafia, në kuptimin e dytë, dhe me “M” të madhe, është organizatë ilegale me famë botërore, që sundon mbi vetëm një pjesë të Sicilisë: kërcënimet e saj janë të tmerrshme në Palermo, Partinico apo Agrigento, por injorohen në Messina, Catania dhe Syracuse Nuk është një shoqatë e organizuar në mënyrë strikte, me hierarki, statute të shkruara, seli qendrore, elitë sunduese dhe shef të padiskutueshëm. Mafia është një formacion spontan, si një koloni milingonash ose një mbledhje e lirshme dhe e rastësishme, ku çdo pjesëmarrës i bindet rregullave të tij entomologjike, secili grup i fuqishëm në zotërimin e tij të vogël, i pavarur, i nënshtruar ndaj vullnetit të udhëheqësit të vet, secili duke imponuar formën e ngurtë të drejtësisë primitive. Në raste të rralla emergjence, Mafia mobilizohet dhe bëhet një konfederatë e lirshme….

Mafia operon kryesisht në perëndim të Sicilisë, në zonat me prodhim të pasur bujqësor. Askush nuk e di sa mafiozë ka. Vetëm një pakicë e sicilianëve janë mafiozë, në kuptimin kriminal të fjalës. Shumë nuk e dinë sinqerisht nëse janë mafiozë apo jo. Sicilianët perëndimorë duhet, si rregull, të mbajnë marrëdhënie të mira me Mafian në fshatin e tyre të lindjes ose në lagjen e qytetit, ata duhet të mbrojnë familjen, punën, pronën ose biznesin e tyre dhe për të mos patur probleme. Mafia është për ta një fakt i jetës, një nga kushtet e përhershme të ekzistencës, si klima, me rreshje a diell. Shpesh është e pamundur të heqësh një vijë ndarëse mes mafiozit dhe jo mafiozit.

Gjithkush, sigurisht, e di (ndonëse këto gjëra kurrë nuk janë pranuar hapur) se problemet që Mafia mbron janë pothuajse gjithmonë probleme të krijuar e kontrolluar nga vetë Mafia. Dihet se tributet që një viktimë i paguan shefit lokal mafioz mund të krahasohet me haraçin e një feudali të fuqishëm. Por marrëdhënia midis Mafies dhe viktimave të saj nuk është e kufizuar vetëm në mbledhjen e parave, por vjen gjithmonë një ditë kur edhe Mafia ka nevojë për një favor në këmbim, dhe tjetri zbulon se ai nuk mund të refuzojë. Një biznesmen gjen se duhet të japë një vend pune për një ish-të dënuar, një bankier i jep një hua një klienti të rrezikshëm, një fermer strehon persona të panjohur për disa ditë pa bërë pyetje se kush janë, dhe njeriu i ndershëm mban mend diçka që nuk e njihte kurrë dhe harron diçka që ai pa, duke u bërë dëshmitar i rremë. Të gjithë këta njerëz gradualisht futen në rrjet, me shpresën për të shmangur probleme, që nuk mund t’i zgjidhnin dot vetë.

Mbi gënjeshtrën…

August 20, 2018 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/
Gënjeshtra është e shëmtuar, pavarësisht faktit se të thuash gënjeshtër në një shoqëri të kontrolluar mund të jetë rrugëdalja më e mirë. Ndërsa gënjeshtra mund të shihet si kërcënim për shoqërinë, duket se ka raste në të cilat shtirja apo hipokrizia është zgjidhja më e vetëdijshme morale, si për shembull, kur njerëzit flasin ndryshe në shtëpi dhe krejt ndryshe në rrugë a në punë – përplasja mes të dyjave nuk ndodhi kurrë, ndërsa tani çdo gjë është ngatërruar a mpleksur, dhe njerëzit janë hutuar. Kaq i rëndë ishte sundimi, sa njeriu jepte gjithë sa kishte, për të vërtetuar drejtësinë e gënjeshtrës, duke e bërë krejtësisht të pamundur t’i shpëtonte asaj.
Arti i të jetuarit në Shqipërinë puniste (PPSH) ishte arti i të kuptuarit se si t’u besoje gënjeshtrave – Por si mund të vërtetohet se pema e rritur shtrembër është e drejtë? Thuaj gënjeshtër më të madhe! ishte përgjigjia. Mos gënjeni, por mos tregoni gjithë të vërtetën ishte morali….Duke mos ditur se cila mund të jetë e vërteta, kjo e bën gënjeshtrën më të frikshme. Vetëm për shkak se diçka nuk është gënjeshtër nuk do të thotë se nuk është mashtruese. Gënjeshtari e di se është gënjeshtar, por ai që flet pjesë të thjeshta të së vërtetës për të mashtruar është mjeshtër i shkatërrimit. Nëse vetëm muret mund të flasin … bota do ta dinte se sa e vështirë ose e kotë është të tregosh të vërtetën në një shoqëri ku të gjithë janë gënjeshtarë.

E mira është pakicë

August 12, 2018 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Nga mosrespektimi i ndjenjës lind mënyra cinike e jetesës – arsye pse disa më shpejt zemërohen sesa kënaqen. Dhe kjo nuk është pasojë gjeografike, as ndikimi i klimës, siç përpiqen ta justifikojnë, por shihet si efekt i shkeljes, shtypjes, mohimit, dhunimit e mosrespektimit të ndjenjave për shumë kohë, ndaj çdo moshe, çdo ditë, pa ndërprerje, e kthyer në traditë, që vazhdon edhe sot.

Është privilegj mbretëror për të bërë mirë dhe për të folur keq, këshillonte Sokrati, si të thoshte se, nëse nuk je gjendje të bësh mirë, të paktën mos bëj keq. Ndërsa hekuri gërryet nga ndryshku, kështu edhe ziliqarët konsumohen nga pasioni i tyre. Por edhe një qeveri mbulohet nga dështime, kur nuk është në gjendje të dallojë njeriun e mirë nga i keqi. Është e çuditshme që ne ndajmë grurin nga byku dhe miellin nga krundet, por lejojmë a zgjedhim pikërisht njerëzit e këqinj të zënë poste shtetërore e në parlament. Kjo është njësoj si të vësh bast për gomarët në vend të kuajve në garën mes tyre.

Nuk është sëmundja, por mjeku – dora e keqe e qeverisë që mund ta hedhë një popull të tërë në dëshpërim dhe eufori, duke prekur thellë cilësinë e jetës së tyre. Një nga avantazhet e filozofisë është se njeriu është në gjendje të zhvillojë biseda me veten.

Kur Diogeni iu lut dikujt për një pallto të re, përgjigjia që mori ishte – Mbulohu mirë me atë që ke. Të çrrënjosësh atë që ke mësuar gabim është më e vështirë sesa të mësosh diçka të re. Prandaj pak vetë vërtetë heqin dorë nga ajo që dikur kanë mësuar shtrembër, duke mbetur pjesë e të keqes. Eshtë më mirë të jesh me një grusht njerëzish të mirë duke luftuar kundër të këqijave se me ushtrinë e njerëzve të këqinj që luftojnë kundër një grupi njerëzish të mirë. Kur shumë njerëz iu lavdërojnë, pyet veten – çfarë gabimi kam bërë? Le të jetojnë bijtë e armiqve në luks. Ju bëni aleatë njerëz që janë të guximshëm dhe të drejtë, me ‘ta është virtyti – armë që nuk mund të merret.

Qeveri e mrekullueshme

August 10, 2018 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Kur njerëzit detyrohen të heshtin kur u thuhen gënjeshtra, ose, edhe më keq, kur janë të detyruar të përsërisin vetë gënjeshtrën, ata humbasin njëherë e përgjithmonë ndjenjën e ndershmërisë. Qëllimi i propagandës nuk është të bindë, as të informojë, por të përulë. Që gënjeshtra të pranohet me të duhet bashkëpunuar dhe në një farë mënyre njeriu bëhet gënjeshtar e i keq. Një shoqëri e tillë është e lehtë të kontrollohet.

Nuk ka nënshtrim më të përsosur sesa ta bindësh njeriun se liria është e lehtë të arrihet, se ajo vjen vetë, dhe s’ke nevojë të bësh përpjekje për ta arritur.

Është vepra që mëson, jo emri që i japim. Vrasja dhe dënimi me vdekje, thotë George Bernard Shaw, nuk janë kundërshtarë që anulojnë njëri tjetrin, por të ngjashëm, që prodhojnë llojin e tyre. Po ashtu edhe totalitarizmi fillon të përbuzë atë që kemi, prandaj njerëzit fshehin pasurinë e tyre, duke dalë të gjithë të varfër.

Gjërat duhet të ndryshojnë – pa marrë parasysh se si, çdo gjë është më e mirë se ajo që kemi. Për të ruajtur status-quonë, një regjim shtypës organizon llojin e mendimit masiv, dhe nëpërmjet propagandës, i bënë njerëzit ta duan atë. Tirani thotë fillimisht se njerëzit nuk duhet të vrasin, dhe ata i binden. Pastaj thotë se ka ardhur koha për të vrarë dhe njerëzit vrasin njëri tjetrin. Edhe pse mendojnë se është shumë e vështirë për të vrarë, ata binden ta kryejnë atë, sepse vrasja është bërë pjesë e kodit të sjelljes, si për shembull, gjakmarrja. Ata mësojnë se cilin duhet të vrasin, si të vrasin dhe si ta bëjnë atë në bashkërendim. Totalitarizmi i bën thirrje nevojave shumë të rrezikshme emocionale të njerëzve që jetojnë në izolim të plotë dhe në frikën e njëri-tjetrit, thotë Hannah Arendt. Sipas një fjale, nëse njerëzit nuk mund t’i bindni, ngatërrojini, përçajini. Edhe korrektësia politike është fenomen i propagandës. Viktimizimi përdoret si mjet për të demonstruar virtytin e dikujt, ndërsa njerëzit e zellshëm dhe ambiciozë cilësohen lakmitarë, ndëshkimi i krimit të njërit është shtypje drejtuar ndaj gjithë të tjerëve, një mendimtar i pavarur, i cili qëndron për guxim e vetëbesim, dënohet a veçohet, dhe shkolla apo arsimimi i organizuar nga qeveria do t’u mësojë fëmijëve se qeveria është e mrekullueshme.