Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Bisedë me topmodelen shqiptare në New York Lola Luma

by

Gratë nëse e duan diçka me gjithë shpirt e zemër nuk ka asnjë forcë që mund t’i ndalojë ta realizojnë atë”, thote Lola Luma/

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/*

Lola Luma lindi në Shkodër.  Prinderit e saj janë Mimoza Hakcanin nga Tirana dhe Kolec Luma nga Shkodra. Ajo ka një vëlla, Anton Luma. Lola ka treguar pasionin e saj për aktrim që në moshë të vogël në grupet teatrale dhe koncertet e ndryshme shkollore, të motrave Saleziane dhe të Dom Boskos.  Në moshën 10 vjeç vihet re talenti i saj krijues duke organizuar talent show “Miss Rrugica.”

Emigron me familjen e saj në Nju Jork (2001).

Mbaron studimet në Instititutin e Filmit dhe Teatrit “Lee Strasberg” në degën e Aktrim ku kishte si mësuese aktoren e madhe të Hollivudit Jennifer Esposito.

Dipllomohet në kolegjin “La Guardia Community College” për Teatër dhe Komunikim ku merr pjesë  në grupet teatrale të shkollës duke luajtur në dramat “Trapped Abstract” dhe “The Vortican.  Ndërsa është house model për Jovanin, Lola  merr pjesë në reality show të MTV-së  The Real World: Brooklyn (2009).

Gjatë Fashion Week, Lola hap runaway show for Thuy (2010).

Prezanton edicionin e parë të Javës së Filmit Shqipëtar në Nju Jork “100 për 100” (2012). Merr pjesë në Paradën Shqiptare në Nju York organizuar nga rrënjët Albanian Roots, ku merr dhe çertifikatën e lartë të mirënjohjes për kontributin e madh të dhënë ndaj komunitetit Shqipëtar (2012-2013).

Interpreton poemën e Migjenit “Kënga e Rinisë” ku merr dhe vlerësim nga kritikët e letërsise (2013).  Lola bëhet imazhi i kompanisë së modës Italiane në New York Les Copains (2013).

Në Shqipëri merr pjesë në panelin e jurisë për emisionin “Albanian Top Model” të Joni Peçit (2013).

Prezanton përkrah Bujar Alimanit dhe është pjesë e jurisë së ” Young Albanian Filmakers Festival” (2013).

Gëzon statusin e një topmodeleje 

duke u shpallur në vitin 2013 nga revista Maxim një ndër femrat më “hot” të Nju Jorkut për Vitin 2014. Ka modeluar për disa nga kompanitë më prestigjioze në Nju Jork si L’OREAL, JOVANI, TERANI COUTURE, Les Copains, Demetrios Bride.

Merr çmimin Femra e Vitit 2013 nga Gazeta Shekulli (2013).

Le ta fillojmë me fëmijerinë tuaj, mbresa dhe kujtime të fëmijërisë ku e keni kaluar atë?

Fëmijërinë e kam kaluar në Shkodër, aty ku shkodranët marrin frymë Shkodre. Imagjino filmin “Cifti i Lumtur”, shtëpinë e Luigj Gurakuqit, rrugën që ai ka përshkuar, pra kjo është rruga që linda dhe kam kaluar një ndër fëmijëritë më të bukura që një fëmijë mundet.

Zgjimi në mëngjes në lagjen “Nikaj” (kështu e quanin prindërit tanë) fillonte herët me praktikën e violinës së Denis Cungelit, që kthehej më vonë në një orkester instrumentesh që bënin rikoshe ndërmjet profesor Aleksandër Janës në fizarmonikë, profesor Rafael Shabanit në çelo, Julian Janës në piano, profesoreshë Dori Jakut, Eli Jakut e Gjon Shkrrelit në violinë. Muzika zgjonte tenorin e lagjes Pashko Kallmeti që me një “O Sole Mio” jepte sinjalin për fillimin e një dite të mbarë, ku të cilit diktatura komuniste ja kishte mohuar shkollimin, por kurrë mposhtur talentin. Më vonë pasonte Antonela Kiri, shoqja ime komshi që ishte super e talentuar në kërcimin rrep. Sa doja të isha si ajo atëeherë, por dhe ajo nuk ma prishte qejfin dhe më merrtë sa herë në konkurimet e saj me shkollat. Arti dhe muzika ishte djepi që na tundte çdo ditë ëmbël, në gjeneratën e shkodranëve të rinj.

Ditët që ishim në shkollë rrugica bënte pak pushim. Pas shkollë kthehesha gjithmonë në shtëpi me dy shokët e mi të ngushtë Klaudion dhe Jozin ku diskutonim zakonisht për planin sesi do ta kalonim ditën. Shumica e shokëve dhe shoqeve të mia rrinin me orë duke mësuar, kurse unë e kuptoja mësimin në klasë dhe kisha gjithmonë nevojë për vetëm një rifreskim.

Kisha krijuar një grup me fëmijët e lagjes dhe i jepja mësim ato që mësoja vetë në shkollë. Maja e ditës ishte organizimi i eventit të lagjes “Miss Rrugica”, gjë që unë e bëja me shumë pasion. Falë përkrahjes së babit dhe bujarisë së arkitektit te lagjes Pjerin Jana dhe bashkëshortes së tij Loreta në sponsorizim arrinim gjithmonë të krijonim evente të arrira. Qendra e muzikës mikrofoni dhe organoja ishin pjesë e pandarë e eventeve tona falë profesor Lekë Janës. Kameramen kishim Gac Janën që nuk linte asnjëherë pa xhiruar dhe prapaskenat.

Prindërit e mi kanë investuar që unë të ndiqja kurset private për Anglisht dhe Italisht, ku të dyja i kam  folur rrjedhshëm dhe shkruar që në moshën nëntë vjeç. Një pasion tjetër të trashëguar nga mami kam leximin.

Mami kur u martua dhe erdhi në Shkodër nuse, një pjesë e mirë e pajës së saj përbëhej nga librat . Biblioteka e saj ishte e larmishme me libra jo vetëm për të rritur, por dhe për fëmijë që ajo i kishte ruajtur që kur kishte qenë e vogël. Kur dilnim bashkë shpesh herë ndaloheshim në Piacë ku blinim dy libra dhe ja dedikonim njëra tjetrës. Kjo traditë vazhdon që sot e kësaj dite. Gjatë pushimeve verore kam ndjekur kurset e Motrave Saleziane dhe të Dom Boskos në Shkodër. Dy kurset e mia të preferuara kanë qenë ato të muzikës dhe të kërcimit me të cilët shpesh herë jepnim spektakle nëpër rrethinat e Shkodrës. Sa shumë aventura kemi kaluar me shoqet e shokët e lagjes.  Mbase kjo intervistë nuk mund ti përmbledh të gjitha, por një ditë një libër për fëmijë do jetë vëndi ideal për tu rrëfyer.

Në Shkodër njerëzit mblidheshin nëpër oborre e veranda, biles dhe pjesa më e madhe e dasmave atje bëhej. Në familje kishim shpesh herë vizitorë e ndër ta ishte dhe miku i ngushtë i babit Sali Shijaku e Tonin Tërshana. Buçiste arti dhe muzika në atë kohe dhe dehte shpirtrat e etur romantik. Piktorët ndjenin në atë kohë jo me zemër e shpirt, por me penë. Stërgjyshen time e njoha për herë të parë nga portreti i mikut të familjes Simon Rrota. Vetëm në lagjen tonë kishim të paktën tre piktorë me emër si Georges Kalmetti, Rrik Ndoja e Tomozin Vlashi.

Çfarë do të kujtoni nga shkollat në Shqipëri dhe cili është dallimi midis shkollave këtu dhe në Shqipëri?

Ështe interesant fakti që formimi akademik në Shqipëri eshtë i ngurtë dhe nuk të jep hapësirë që të dëgjohet opinioni yt. Kjo bën që të ndjehesh jo i lirë të shprehësh një mendim . Nuk mendoj që në Shqipëri  ka demokraci në sistemin shkollor. Shkarkimi dhe vënia në punë e personave të pakualifikuar ka sjellë si rrjedhim degjenerimin e vetë sistemit, ku studenti shkon ne shkollë vetëm per një dipllomë dhe jo për formimin e tij akademik dhe profesori vetëm për rrogë e jo për pasion.  Çdo gjë mësohet përmendësh dhe nuk analizohet.  Dhe kush humb në fund? Humb e gjithë shoqëria!

Descartes thotë,” Ka tani disa vite qëkur e kam kuptuar sesa opinione të rreme kam pasur nga fëmijëria ime duke menduar se ato ishin të drejtat, e sa e dyshimtë ishte çdo gjë që unë si pasojë i kisha bazuar mbi to!”

Me këtë parim mundohem dhe unë ta shikoj botën dhe te krijoj opinionet e mia ndaj saj.

Kur erdhët në Amerikë dhe si arritët të keni këto rezultate të shkëlqyera në modelim, aktrim?

 Jemi shpërngulur familjarisht në Amerikë në vitin 2001. Prindërit e mi kanë sakrifikuar shumë duke lënë çdo gjë mbrapa për të ndërtuar një jetë më të mirë për mua dhe vëllain tim. Fillimet nuk janë asnjëherë të lehta. Të vish nga një kulturë e izoluar pas shumë vitesh komunizëm është një “shok” kulture. Prindërit e mi e kanë pasur më të vështirë, por më kanë dhënë mua dhe vëllait tim një mësim të mirë. Të dy kanë ndjekur Global Institute of Technology ne Mahatan duke u diplomuar për Associate in Aplied science-Management.

Unë dhe vëllai kemi ndjekur hapat e tyre duke ndjekur respektivisht pasionet tona. Vëllai ka përfunduar shkollën për kolorist dhe stilist flokësh kurse unë kam mbaruar shkollën në Institutin e Filmit dhe Teatrit “Lee Strasberg”per aktrim dhe “La Guardia Community College” për teatër dhe komunikim. Që herët jam angazhuar me trupën teatrale të shkollës. Pas një seance fotografike me Fadil Berishën më ka kërkuar që të bëhem modelja oficiale e shtëpisë së modës Jovani, pastaj çdo gjë tjetër është histori.

Ju jeni integruar në botën e artit amerikan cilat janë disa nga vështiresitë tuaja dhe rrugët që ju arritët deri në këtë stad?

Balanca midis familjes dhe karrierës është më e vështira. Kujtoj njeherë kur një pjestar i familjes gjendej në spital dhe unë që kaloja netët në një karrige. Bëja dush në spital, ndërroja rrobat dhe shkoja të punoja modele në mëngjes. Një tragji-komedi sepse isha hirushja në darkë dhe në mëngjes bëhesha princeshë. Profesioni im do sakrifica, por familja për mua vjen gjithmonë në plan të parë.

Ju keni fituar disa çmime a mund të na thoni disa prej tyre?

Femra e Vitit në Nju Jork nga Gazeta Shekulli (2013) dhe një ndër femrat më hot të vitit 2014 nga Revista Maxim.

Në rezumenë tuaj lexova që po modeloni në disa kompani cilat janë ato konkretisht dhe cfarë rruge ndoqët për të arritur deri aty?

Të jesh i suksesshëm në çdo fushë duhet medomosdo të kesh, përkushtim, kohë, dëshirë dhe të mos kesh frikë të sakrifikosh. Disa nga kompanitë e modës që po punoj tani janë Demitrios Bride, Venus Bridal, Sivalia Couture, Cividini etj.

Cilat janë projektet tuaja dhe ëndrrat e parealizuara? 

Nuk kam ëndrra por synime që i vendos vetes çdo ditë.  Janë të shumta dhe pres ti realizoj së shpejti.

Ne se do t’ju afroheje një shumë e majme dollarësh nga kompani të ndryshme për të pozuar nudo në llogari të tyre, do ta pranonit?

 Modelimi është art dhe duhet trajtuar si i tillë. Pranimi do të vinte nga rëndësia e projektit dhe jo nga shuma në para.

Sot çfarë është për ju Amerika?

Amerika është një shtet demokratik, me sistemin më kapitalist në botë, ku peshku i madh e ha të voglin nëse i vogli nuk mëson triqet e lojës shpejt. Amerika është e madhe po ashtu dhe mundesitë janë të mëdha. Shpesh herë mendoj për të rinjtë në Shqipëri dhe vendos veten time në pozicionin e tyre dhe më vjen me të vërtetë shumë keq për ta dhe mundësitë e vogla që ata kanë. Atëherë e kuptoj me të vërtetë sesa me fat jam tani që jam amerikane.

Ju keni vite në Amerikë keni menduar se një ditë mund të ktheheni në Shqipëri dhe të sillni gjithë përvojën tuaj maksimale që morët në shtetin më demokratik të botës?

Asnjërë si dihet! Shqipëria ka nevojë për një frymë e ide të reja inovative. Sa herë shkoj në Shqipëri më duket se njerëzit jetojnë akoma në një realitet  paralel virtual, ku hiqen për atë që s’janë. Shqipëria tani është bërë si ajo shtëpia që mban dritaret mbyllur dhe ka nevojë për një shkundje pluhri dhe ajrosje mushkërish

Ju jeni përzgjedhur si personazh i librit “Zonjat Shiptare të Nju Jorkut” ideuar nga “Albanian Excellence”, libër qe do të botohet për herëtë parë për gratë e suksesshme përtej oqeanit, si ndiheni për këtë?

Ju falënderoj për nominimin tim përkrah shumë femrave te tjera që kane berë histori nepër botë me zërin e punën e tyre. Ndjehem e privilegjuar që më është dhënë e drejta për të qenë ambasadore e femrave shqipëtare jashtë kufijve të Shqipërisë dhe përfitoj nga rasti që ti përcjell një mesazh të gjitha atyre femrave që besojnë në mua se:

“Nëse e duan diçka me gjithë shpirt e zemër nuk ka asnjë forcë që mund tia ndalojë ta realizojnë atë”.

Cili mendoni se duhet të jetë imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?

Një femër që mendon, po dhe reagon si një mashkull.Ku dy gjinitë bëjnë dallimin vetëm nga seksi.

Nju Jork, 2016

*Personazh në librin “Zonjat Shqiptare në New York”

 

 

Bisedë me nënën time për demokracinë

by

Nga Gëzim Zilja/
Vajtëm dhjetë ditë që u mbytëm dhe uji e balta, e pluhuri ka pllakosur qytetin. Nuk ka njerëz të gjallë ky qytet, të vdekur janë të gjithë?
Nëna ime është në moshën 83 vjeçare dhe gëzon shëndet relativisht të mirë. Pjesën më të madhe të kohës e kalon duke parë në televizor sidomos lajmet. Nuk e ka dashur asnjëherë rregjimin e kaluar për shumë arsye, duke përfshirë edhe vuajtjet e familjes dhe të burrit të vet nga politika. Po dje ajo më befasoi.
-Mos u mërzit,- më tha. -Po disa gjëra këta të sor(t)mit nuk i kanë hiç mirë. Nuk them se Enver Hoxha ishte i mirë, po ja ca gjëra nuk ishin keq atëherë.
-Pa hë?- i thashë duke e përkëdhelur butësisht. – Cilat janë ato gjëra që ishin të mira.
– Po ti mos u mërzit a të keqen nëna. Po unë do t’i them se ashtu i mendoj.
Dhe ime më, qetë e qetë, pa inat, pa mllef, shtruar por me një brengë të madhe në shpirt filloi të rradhiste një e nga një ashtu si i vinin në mendje, të mirat që kishte ai rregjimi i mëparshëm:
-A të kujtohet ‘’Bar Lulishtja’’ atje te ‘’Sheshi i Flamurit’’, ku kishte muzikë dhe kërcente çdo darkë gjithë njerëzia dhe nuk i trazonte kush? Nuk ka më të tilla. Tani futen nëpër ca vrima nëpër pabe e pube, hotele e motele pinë hashash e drogë e therren me njeri-tjetrin.
-Mbushur me lulishte ishte Vlora, plot me limona e portokalle, kishte stola edhe për pleqtë. Rrugët i fshinin përditë, nuk kishte pocaqira si tani. Unë të keqen nëna nuk dal dot as te dera sot, se rrugët janë gjithë baltë e pellgaçe, i ke parë vetë ti.Nuk kishte ushqime fallco atëhere, se të fusnin në burg, tani një zot e di se çfarë hamë.
Por po të të hiqnin nga puna shkoje e ankoheshe te sindikata dhe nuk të linin pa sqaruar. Tre vjet ju bënë sat motre që e kanë hequr nga puna këta qenbirqensh, mbeti gjyqeve dhe hajde ta gjejë të drejtën. Tani na ka zënë rrugën një fshatar nga Lumi i Vlorës se ka bërë shtëpi e duhet t’i bijem rreth e qark për të shkuar në shtëpinë tonë. Kujt t’i ankohemi?
-Ç’u bë gjithë ai kombinat i konservave që prodhonte për ne e për jashtë shtetit? Pse e prishën dhe e vodhën? Me punën në kombinat unë dhe shoqet e mia rritëm nga një tufë fëmijë.
-Po kjo hataja e re që i ka gjetur njerëzit tani? Këta komshijtë tanë që nuk kanë lekë për bukë i futën në burg për ujin e dritat? Po qysh do i paguajnë lekët kur i fusin në burg? Se po nuk punuan…?
– Enveri një herë në kaq kohë dilte në televizor, këta ngelën natë e ditë duke dalë. Po punën kush ua bën këtyre se këta rrinë gjithë ditën duke llapur e sharë njeri-tjetrin. Është mbushur me policë por njerëzit nuk po gjejnë derman. I ke parë vet ti si vriten në mes të ditës sidomos këtu në Vlorë. Një polic, Zylfon, kishim ne në lagje dhe nga ‘’shtatë’’ u shkonte juve të gjithëve. Dhe një peligaç (shume i shkurtër, një pëllëmbë) ishte, po juve s’guxonit ama… Sa dilte ai në lagje, në shtëpi e mbanit frymën. Vija nga turni i dytë unë, nga puna në shtëpi po nuk të trazonte njeri. Tani gjetëm belanë edhe në mes të ditës se të marrin çantën e të heqin vëthët nga veshët. Mos o zot, kemi a s’kemi kohë e takat, po duhet të çojmë e t’i marrim kalamajtë nga shkolla me prindër. Nuk mbaj mend unë të shkonit në shkollë ju me prindër. Vetë shkonit e vet vinit madje edhe kur shkollën e kishit te ‘’Fabrika e Orizit’’.
– Vajtëm dhjetë ditë që u mbytëm dhe balta, uji e pluhuri ka pllakosur qytetin. Nuk ka njerëz të gjallë ky qytet, të vdekur janë të gjithë? Gjynah mor bir gjynah…
-E ku i kanë pasuritë Enver Hoxha me shokët e tij, se nuk po shoh gjë? Po këta të sor(t)mit që deri dje nuk kishin brekë në bythë, nuk kanë lënë gjë pa vjedhur për sojin e sorollopin e tyre, e janë bërë me vila,me toka, me nga katër e pesë shtëpi, me pyje e male. Po pasuri e popullit është ajo se nuk kanë ku vjedhin tjetër. Edhe detin po e vjedhin, e kanë bërë me gardhe a të keqen nëna se po e sheh vet me sytë e tu. Ne edhe atë copë tokë në ‘’Çole’’ të babait tim dhe atë në ‘’Kume’’ të babait tuaj nuk po e marrim dot se ua kanë zaptuar çamët e gorishjotët. Vajtët dhjetë vjet me gjyqe e dale pa, ku jemi.
– Më dëgjon ti mua apo po sheh në televizor se nuk të vjen mirë,- mu drejtua pastaj duke e ngritur pakëz zërin. –Po ja që mendja më shkon dhe ca gjëra si këto që të thashë nuk më pëlqejnë. Kam edhe një dhe e do mbyll se e shikoj që të mërzita,- më tha ajo plakë e mrekullueshme që ka punuar gjithë jetën dhe ka rritur jo vetëm neve por edhe një pjesë të fëmijëve tanë dhe kurrë nuk është ankuar dhe nuk ka bërë of e uf. Ngriti dorën, më drejtoi gishtin dhe më pa me ata sytë e saj të lodhur por gjithë dritë:
-Po ç’janë gjithë këta skafistë, hajdutë e bakabonë që kini futur në parlament… Po ju i njihni shumë mirë se me ta jini rritur dhe e dini sesi i kanë bërë paratë. Turp është, turp i madh… – Në majë të gjuhës e kisha përgjigjen t’i thoshja se ata nuk i kam vënë unë moj mama, se ashtu e kështu, por zoti më dha aq mendje sa të kafshoja gjuhën e të mos përgjigjesha menjëherë. Dikur i thashë: -Ke të drejtë mama, ke të drejtë, ne i vumë, unë me shokët e mi i kemi vënë-. Dhe ajo grua tetëdhjetëvjeçare aq e mirë, e dashur dhe e duruar mu përgjigj:
-Ah! Ju e keni bërë atë mut, ti me shokët e tu!? Atëherë i rrini sipër, se mirë e keni-. As mora mundimin ta sqaroja më.
– Çoje televizorin tani te ‘’Bidaiu’’ se më duket vajti ora dhe thuaji asaj çupës të na i lexojë se nuk shohim tani se jemi pleq-. Kështu u mbyll paqësisht biseda për demokracinë me time më, ndërkaq që në TV filloi filmi indian.

Shqipe Malushi- Nje grua lidership dhe ambasadore e paqes

by

Bashkebisedim i Shqipe Malushi me Liliana Pere – Presidente e organizates “Gruaja Shqiptare ne Bote”/
Histori Suksesi, dhe jo vetem… histori te sherbimeve si ambasadore e paqes ne Afganistan, Indi, Liban, Kosove, Shqiperi…Ndjehemi krenare me Shqipen, qe ka kaluar shpesh here ne rreziqe kercenuese per jeten, por nuk eshte terhequr nga misioni per ngritjen e urave te Paqes!
Shqipja u nderua me Medaljen e NATO-s per mbeshtetjen e saj ne misionin paqeruajtes ne Kosove dhe Engjelli i Çmimit te Paqes nga Magazine Dita e Grave, dhe e zgjedhur ne vitin 2003 si Gruaja e Vitit nga Rrjeti i Grave Refugjate.
Profili i Shqipes:
Shqipe Malushi eshte lindur ne Peje. Ajo eshte nje shkrimtare, nje trajnere Lidershipi per Çeshtjet Gjinore dhe nje aktiviste e te drejtave te njeriut. Jep leksione mbi demokracine, te drejtat e njeriut, dhe menaxhimin e krizes ne SHBA, Shqiperi, Kosove, Afganistan, Liban, Kili dhe Indi. Ajo ka punuar ne Kabul si keshilltare per çeshtjet gjinore dhe fuqizimin. Perfundoi studimet e saj ne gjuhesor ne Universitetin e Beogradit, studioi ne Kolegjin Sarah Lawrence, NY, dhe mban nje diplome master ne Arteve dhe Shkences ne Universitetin e New York, NY.
Ajo përdor tregimin për të rritur ndërgjegjësimin, Sigurimi per ngritjen e kapaciteteve, forcimin e udhëheqjes, zbaton menaxhimin e ndryshimeve, dhe për të promovuar vizionin e ndërtimit dhe të kuptuarit e çështjeve ndër-kulturore . Tregimet e saj janë botuar ndërkombëtarisht, dhe puna e saj përfshin libra me poezi dhe aktivitetin e saj ne shqip dhe Anglisht
Malushi është më shumë se një poet dhe vizionare – ajo është një lider i rekomandueshëm për gratë në të gjithë botën.
Aktualisht ajo jeton ne Nju Jork me nenen e saj dhe motren e saj Magbule Alida.
Tegimi mesazhdhenes i kesaj gruaje humane , mbreselenes vazhdon…/
Shqipe Malushi gjithe jeten eshte mbeshtetur ne dashurine dhe dhembshurine per njerezimin. Ajo deshironte ti kuptonte te gjitha gjuhet dhe popujt e botes, enderonte se do ecte neper vende te ndryshme dhe te gjithe do ta kuptonin misionin e saj, i cili mbeshtetej ne te verteten dhe Zotin.
E kishte te qarte se jeta eshte e veshtire dhe gjithnje i veshtronte njerezit me dashamiresi. Eshte perpjekur te mesoje shume nga te gjitha moshat. Mendimi qe e bente te vuante Shqipen, ishte se perse njerzit qe e rethonin gjithmone ishin jo te lumtur. Kjo e shqetesonte shume.
E mbeshtetur ne drejtesine per liri e barazi per gruan, kursesi nuk e pranonte traditen qe thoshte se vajzat nuk kishin te drejta dhe djemte i kishin te gjitha te drejtat. Nje sfide perballe kesaj tradite.
Arsimimi dhe deshira per te marre sa me shume dituri ishte tipar krysor per Shqipen. Deshironte te dinte c’do gje, prandaj bente shume pyetje. Ishte shume kurize por brengoste kufizimi si femer.
Brenda saj kishte nje lufte ne mes te zemres dhe mendjes. Zemren e kishte shume te madhe, aty kishte vend per meshire, dhimbshuri, dashuri, mirekuptim, etj. Por ne mendje kishte gjithmone dyshim, tentim per ti ndruar gjerat, mos pranim, moskuptim, rezistim, rebelim. Dashuria brenda zemres saj gjithmone fitonte por nga njehere perballej me shpirtin e saj human.
Sjell nder mend kur ishte femije dhe ç’do vere Shqipja shkonte ne bjeshket e Rugoves per pushimet te veres. Reth saj ishin bjeshket e larta, pyll i pafund, ere e fresket e cila enderonte te fluturonte pertej ketyre bjeshkeve.
Ajo besonte se do te arrinte kete ender ,do te thoshte po, por si dhe kur nuk dinte se qe ne moshe te e re ka tentuar te shkonte sa me larg nga shtepija, nga rethi sepse ate kohe ata nuk I kuptonin andrat e saj. Ç’fare deshironte Shqipja? Deshironte te kishte lirine te hulumtonte jeten, te zbulonte te verteten e jetes, te shkurante , te aktronte, te vallzonte, te krijonte. Deshironte , te shijonte jeten ne te gjitha ngjyrat e saja. Jeta e saj ne shtepi ishte pa shprese. Babai i kishte vdekur kur ishte vetem tre vjec, ndrsa nena ishte gjithmone ne pikellim. Dhe ajo donte ta luftonte pikellimin dhe ta shendronte ne gezim. Kjo ishte qellimi i jetes saj. Deshironte ti bente te gjithe njerzit te lumtur dhe te qeshur.
Ah familja ime e dashur… shprehet ajo. Si femije nuk i paskesh kuptuar sepse mendonte se ata ishin pengesa sepse ishin tradicionale. Shume pak kishte ditur per familjen e saj deri sa u largua nga ata, dhe dashuria u be nje flake qe ende nuk eshte shuar. Kur shqipja vendosi te largohej, ndjeu mungesen e familjes. U miqesua me njerez nga te gjitha trojet, te cilet mund te zevendesonin familjen e saj. Sic thote nje fjale e urte “Vetem kur e humbim ate qe duam, e kuptojme sa shume e paskemi dashte”.
Liliana Pere- Deshiroj e dashur Shqipe te sjell ne vemendjen e publikut, kush eshte integriteti juaj i larte professional, dhe si ka vazhduar rruga e suksesit?
Dhe Shqipja vazhdon…
Edukimi im ishte shume interesant sepse une u rrita ne mesin e librave, tregimeve te gjyshes, tradites familjare. Gjimnazin e kreva ne Peje. Ishte gjimnaz klasik me shume rregulla. Pastaj fillova studimet ne deegen e farmacise, sepse babai im ishte farmacisti i pare shqiptar ne Kosove. Me pas familja me lejoj te vazhdoja studimet e fakultetit vetem nese shkoja ne farmaci. Une pranova dhe studjova farmacine dy vjet por u merzita shpejt dhe i nderpreva studimet. Pastaj studjova psikologjine dhe frengjishten, por nuk ndjeja se ishin lamite qe me benin te gjalle. Ma ne fund e gjeta, shkova ne fakultetin e filologjise ne Beograd dhe aty studjova gjuhen, letersine Shqipe dhe Anglishte. Aty dhe diplomova. Pra gjate gjithe rrugetimit tim te gjetjes se vehtes, une androja te ikja te shkoja ne Amerike. Dhe kur u diplomova, disa dite me vone ishte hapur nje konkurs per ndrim studentash ne Amerike, dhe une u pranova. Keshtu u largova nga familja per te dyten here dhe ika pas endrave te mija.
Ne Amerike pas shume e shume perpjekjeve dhe sfidave une pata fatin te vazhdoj studimet e larta. Perseri fillova te studjoja sepse fitova bursen ne njeren nga kolegjet shume te njohura Sarah Lawrence College, ku shume artiste te njohur kishin studjuar ne kete kolegj. Pasi kreva studimet ne nje aftat dy vjecar e gjysme vazhdova me studimet postdiplomike ne New York University. Me pas u punesova ne nje firme Editor & Publisher Co. Inc., qe quhej “Bibla e Gazetarise” dhe ishte e vetmja kompani qe merej me gazetaret dhe gazetari ne tere Ameriken. Aty punova 15 vite. Une gjithashtu kam vazhduar studimet per biznes dhe administrim ne Columbia University, si dhe kam shum trajnime profesionale nga vendet e ndryshme.
Liliana Pere:A ka ndjere Shqipja mbeshtetje permanente per qellimet e saja, profesionin dhe si kane qene keto raporte?
…Une kisha shume mbeshtetje nga miqte dhe dashamiresit qe i njoha ne Amerike. Kjo ishte nje mbeshtetje emotive e cila me nxiti te vazhdoja kah rruges se suksesit. Nga te gjitha sfidat e jetes, mbeshtetja e miqve dhe me vone e familjes ishte gjeja me e fuqishme dhe me e bukur ne jeten time. Une I doja shume, i doja te gjithe. Dashurija ishte energjija ime positive dhe une e shperndaja ate pakufi me te gjithe njerzit qe me rethonin. Pra dashuria u be edhe mjet komunikimi, edhe mjet sherimi dhe vizion i se ardhmes. E doja nje bote te bukur dhe me plot dashuri. Ashtu e shikoja, ashtu e krijoja. Pastaj dhe bursat qe i kam fituar per shkollim ishin nje mbeshtetje e forte. Edhe puna qe beja gjithashtu ishte mbeshtetje financiare. Pra une punoja nga dy pune te shumten e rasteve gjersa ne mbremje shkoja ne shkolle dhe ne wikend merresha me komunitetin.
Komuniteti Shqiptar ishte foleja ime gjithashtu sepse aty une e gjeja vehten. I perkisj atij, dhe deshiroja qe te gjithe te ngriheshim lart se bashku.
Liliana Pere: Si eshte Komunikimi me Shqiperine, me vendin tuaj dhe a deshironi te ktheheni? Sa nostalgji dhe dhimbje keni per vendin tuaj?
Shqiperia, Ah Shqiperia sa fort e desha dhe e dua. Une u ktheva vjet ne Shqiperi. Isha e angazhuar nga World Vision ne Tirane per nje Trajnim. U friksova teper per kete pune se nuk dija a do ja delja me sukses. Frigohesha per shkak te gjuhes sime te cilen e flas me dialect geg te Kosoves, pastaj 35 vite ne emigracion e kane bere te veten dhe natyrisht se kam harruar shum fjale. Por e mora kurajon dhe kur arrita ne Tirane dhe fillova trajnimin qe ne diten e pare e vendosa ta beja ne gjuhen Shqipe. Une nuk mundem t’ja u pershkruaj ndjenjat e mija, ishin sikur valet e detit Adriatik, vinin dhe riteshin pa nderprere. Mua te gjithe me pranuan me zemer te hapur, me priten te gezuar, dhe frika qe e kisha u zhduk. Gjuha ime ishte shume e kuptuar nga te gjithe. Shume pak bera gabime dhe te dy palet u dashuruam me njeri tjetrin. Une pata shume sukses me punen time ne Tirane me sistemimin e burave dhe te grave ne pune, me lidershipin, dhe manaxhmentin. Ata i pranuan sygjerimet e mija dhe me te vertete e beme nje hap shume pozitiv kah e ardhmeja. Te punoja ne Tirane per mua ishte sikur te diplomoja perseri. Sikurse isha diplomuar dikur nga shkolla e mesme ne Kosove dhe kisha ikur nga trolli. E tani isha kthyer ne troll dhe ja qendroja para popullit tim duke pritur a do me pranojne dhe a do diplomoja. Dhe kalova me sukses. Tani enderoj te kthehem ne Shqiperi perseri. Kam shume miq dhe kam deshire qe ti vizotoj perseri. Pra ne c’do rast qe do me jepet une do ve krahet dhe do fluturoj drejt Shqiperise.
Pa dyshim ty Liliana do te takoj me pa tjeter se je mikja ime me e re dhe ne Tirane do te bisedojme dhe me gjere per projektet e mia ne te ardhmen.
Liliana Pere: C’fare mesazhi keni per boten e gruas shqiptare?
Gruaja Shqiptare eshte e bukur, eshte e menqur, e kthellet, e bute, e dashur, me durim dhe me shume cilesi te tjera. Une doja t’ju them se gjeja me e shtrejte eshte Dashuria per vehten dhe pastaj per tjeret.
Ata qe nuk dijne ta duan vehten, ta respektojne vehten dhe ta ndihmojne vehten ata nuk dine ti bejne keto as per te tjeret. Gruaja Shqiptare gjithmone ka pase vlera te larta, dhe jam e deshiruar qe ne kur mos ti humbim keto vlera si edukimin, miresine, besimin, miqesine, familjen, kombin, kulturen e shume te tjera.
Tani me ndrimin e gjeneratave ne boten globale, edhe vlerat po zhduken dhe po mbetet nje zbrastire.
Gruaja Shqiptare kur nuk duhet me harru kush ashte dhe nga rrjedh. Ajo duhet te mburet me traditen, kulturen dhe edukaten e saj. Femra duhet ta ruaj bukurine dhe dashurine e saj e mos te krahasohet me askend perpos me vlerat e saja. Nje gje eshte shume e rendesishme per pavaresine e gruas eshte gjendja ekonomike. Kur gruaja ashte finaciarisht e pavarur ajo ashte gjithmone ne rruge te fuqizimit, dhe me lehte e ka ta baje drejtesine.
Gruaja nuk ashte krijuar per te duruar dhunen, ajo duhet besuar ne vehten ne krijuesin e saj dhe te drejtat e saja, dhe pastaj te fuqizohet, te edukohet dhe te pavarsohet. Ne kete rruge ajo do e gjeje lumturine dhe paqen shpirterore..
Falenderim nga Shqipe Malushi
Faleminderit znj. Liliana per biseden e ngrohte dhe te dashur qe patem , te falenderoj shume per punen e papertuar humane qe ben per njohjen e vlerave te grave shqiptare ne Bote. Shikoj se ju kete pune e beni me shume dashuri dhe per kushtim . Kur mos te harojne se dituria ashte liri dhe eshte fuqi.
Falenderim nga Liliana Pere
Ju faleminderit ju Shqipe Malushi gruaja me integritet te larte professional, paqesor, human dhe njerezor , je shembull pozitiv dhe i rralle. Historia juaj eshte nje mesazh i madh pozitiv qe ne si organizate ‘’GSHB’’ duam te japim, per te treguar se sa shume dashuri energji, pozitivitet dhe integritet professional, ka nje grua ne kapacitetin e saj ne brendesi , kur do te arsimohet, te ece , te luftoje , per lirine , te drejtat, humanizmin, familjen dhe Paqen ne Bote.
Nepermjet historise tuaj Une personalisht dhe GSHB sensibilizon dhe ndergjegjeson gruan shqiptare.
Ju faleminderit nga zemra e dashur Shqipe Malushi!
Te presim ne Tirane.
Intervistoi
Liliana Pere
Presidente e “Gruaja Shqiptare ne Bote”
Tirane 12.08.2015

”PROCESI I KRIJIMIT DHE PRODUKTI I TIJ, MË JAPIN LUMTURI TË VEÇANTË…”

by

Bisedë me poeten dhe shkrimtaren e mirënjohur, VOJSAVA NELO/
Nga: Prof. Murat Gecaj- publicist e studiues/
“Vojsava Nelo është një poete origjinale, e veçantë./
Poezia e saj është e natyrshme, e bukur…”- DRITËRO AGOLLI/
1. Në “Jetëshkrimin” tënd, mike Sava, kam lexuar, se ke nisur të shkruash që në moshë të re. Por, këtë gjë e di edhe unë nga njohjet tona shumëvjeçare. Si ka filluar dhe si erdhi libri i parë me poezi, “Kur çelin ëndrrat“? Çfarë kujtimesh ruan, nga ajo periudhë e bukur e jetës?
– Po, fillimet e mia letrare nisin që në adoleshencë. Krijimet e para janë botuar në revistat e kohës; në revistën “Pionieri” e më pas, në gazetës “Zëri i Rinisë, “Drita” dhe revistën “Nëntori”.
Librin e parë, “Kur çelin ëndërrat”, e kam botuar kur isha studente, pra në vitin 1977, nga SHB “N. Frashëri”. Ai u mirëprit nga lexuesit dhe kritika e tha fjalën e saj vlerësuese, duke më hapur rrugën e gjatë të krijimit letrar.
Çfarë kujtoj? Edhe tani sjell ndërmend lumturinë e madhe që kam ndier atëherë. Megjithëse botimi i çdo libri është lumturi, një lindje e re, një krijesë e re, që vjen në jetën tënde artistike, sigurisht e para, mbetet e pashlyer. Pra, edhe për mua ishte emocion i patreguar. Ky gëzim i madh, u pasua me një akt institucional: u pranova anëtare e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë. Për kohën që flasim, në jetën e një shkrimtari ky vlerësim përbënte ngjarje, për më tepër, në jetën e një letrareje të re, siç isha unë.
2. Po më tej, si e vazhdove udhën tënde të krijimit letrar? Cilat janë librat poetikë, që mbajnë emrin tend? A mund të tregosh diçka edhe për temëtikën kryesore të tyre?
-Udha ime e krijimit letrar ka vazhduar natyrshëm, pa ndërprerje. Krijimin letrar e kam pjesë të ekzistencës sime, që më rregullon ritmin e jetës. Unë jetoj me poezinë, me fjalën. Krijimi letrar është bota ime. E përditshmja, e përnatshmja ime. Në këtë botë lëvizi e përmbushur. Pa sforco, pa vështirësi, përkundrazi. Poezia është një univers i mrekullueshëm. Vet poeti është një botë e mrekullueshme. Jam e lidhur pazgjidhshmërisht me të.
Qysh kur kam filluar të shkruaj, herët e deri më sot, por besoj dhe në vazhdim, orët e krijimit janë orët e mia më të bukura. Vetë procesi i krijimit dhe produkti i tij, më japin lumturi të veçantë dhe më bëjnë të ndihem e realizuar. Tavolina e punës, orët aty, janë për mua një realitet krejt tjetër, gati-gati, me trajtë hyjnore. Aty lëviz unë. Kështu, në vazhdim, kam botuar librat: “Mbretëroj”(1995), “Idil në dy akte”(1997), “Benvenuta Artemida”, shqip-italisht (2001), “Tretur te puthja” Lirika për dashurinë)”(2004), “Gërsheti i prerë“ (2010). Janë dhe dy libra të tjerë poetikë në rradhën e botimeve të mia: “E qeshur” dhe “Shtëpia më e lumtur”, që nuk i rendis. Jo se i mohoj dhe, ndonëse në kohën kur janë botuar, përkatësisht në vitet 1985 dhe 1990, janë pritur mirë, nuk i rezistuan dot kohës. Do të shtoja dhe se, në këndvështrimin e sotëm, në largësi, kur gjërat shihen më mirë e më qartë, në gjykimin tim, ato janë një pasqyrim i realitetit njerëzor, fill pas martesës, një realitet tejet i vështirë. Me shpirt ndër dhëmbë unë, krijuesja e tyre, por me shpirt ndër dhembë ato, krijesat e mia. Prandaj, më shumë se sa ecje përpara, ato vijnë si regëtitje e një shpirti, që nuk vdiq: poetik e njerëzor, njëherazi, gjë që e them për herë të parë në intervistën me ju. Ato dy libra janë si dëshmi qendrese. Prandaj i dua dhe i mbaj veçanërisht, duke i prekur rrallë, megjithëse bëj pjesë në ata njerëz, që jetojnë me të kaluarën. Atyre nuk u kthehem shpesh, dhe kjo, besoj, është e kuptueshme. Pastaj do të rigjeja veten, atë të librit të parë, “Kur çeilin ëndërrat”, për t’i çelur në vazhdimësi, pa ndërprerje, gjithmonë e më të shumta e, mbi të gjitha, gjithmonë e më të bukura, ndoshta, përtej pritshmërisë së ndokujt, përfshirë dhe mua vetë.
Tematika në poezinë time? Në se flasim për tematikë, hapësira zotëruesë në krijimtarinë time është dashuria. Kjo ndjenjë, e lindur bashkë me njerinë, mëkon poezinë, si askush dhe si asgjë. Ajo e përtërin përjetësisht poezinë, poetët, vetë jetën. Sa herë që u këndoj marrëdhënieve të tilla, si dashuria, humbja, iluzioni, përpiqem të kontaktoj me zona të panjohura. Të lëviz atje, ku unë jam. Ku jetoj. Ku marr frymë…
Nëse do të ndaleshim për një çast te libri, “Gërsheti i prerë“, botimi im më i fundit (në poezi), po dhe te të gjithë titujt tjerë, do të shohim se ai sjell këndvështrime të reja për raporte të vjetra të botës, si: dashuria, brenga, dhimbja, drama, ekstaza. Mund të vihet re lehtësisht se mbart shumë dashuri, siç thash pak më lart, shumë dritë, ndiesi të gëzuara, të bukura, ekspresive, plot jetë dhe kënaqësi, por dhe shumë dhimbje; shumë brengë, revoltë dhe indinjatë, gjë, që të bën të besosh, në atë që thuhet se “poezia është një britmë, që del nga një shpirt i lënduar”.
3. Krahas poezisë, lëvron dhe prozën, në gjininë e romanit. Cilët janë librat e botuar deri tani dhe si ndodh kalimi nga njëra gjini, në tjetrën?
– Po… Krahas poezisë kam shkruar dhe kam botuar romanet: “Mikesha e yjeve”(1999), (Përfshirë në letërsinë rekomanduese të Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës, për shkollat e mesme). “Vajza e gjysmës së Diellit”(2002), “Të fshehtat e mikeve të mia”-(Njëzetë e një ngjarje në një) (2007) dhe “Gruaja me të Zeza” që sapo është botuar, nën siglën e SHB “Toena”, pra 2015.
Dua të them që në krye se, dhe kur shkruaj poezi, dhe kur shkruaj prozë, shkruaj me të njëjtin frymëzim. Pasion. Dashuri. Kalimi ndodh natyrshëm, siç vjen dhe frymëzimi, ideja, subjekti, personazhet; ajo që do të shkruaj, natyrshëm. Procesi i punës, pastaj, është i ndryshëm. Për mua, poezia nuk kërkon “komoditet”. Nuk të kërkon shumë kohë fizike, por as vend. Domosdoshmërisht, një tavolinë, qetësi, pak muzikë në sfond etj, siç ndodh kur shkruaj prozë. Jo, poezia është moment, çast poetik. Një përjetim i thellë, i shpejtë, fluturimthi, që duhet kapur, po fluturimthi, se ndryshe…. E shkruaj, siç e ndiej, siç më vjen nga shpirti, aty për aty. Prandaj e them me bindje se poezia që shkruaj, është shpirt. Është ndjenjë, emocion.
Edhe në prozë, e njëjta gjë, pak a shumë. Ndonëse, siç thashë, gjini të ndryshme, stile të ndryshme që, aty-këtu, tek unë përzihen, siç ka ndodhur te romani i sapobotuar, “Gruaja me të Zeza”. Por thelbi është i njëjtë: letërsi, art.
4. Në muajin maj të këtij viti, në Pallatin e Kongreseve të kryeqytetit, u organizua “Panairi Pranveror i Librit-2015”. Aty erdhe me romanin e ri,“Gruaja me të Zeza”, publikkuar nga SHB “Toena”. Ai u përurua në një nga ato ditë, ku pata kënaqësinë që të isha i pranishëm. Romani zgjoi mjaft interes dhe startoi suksesshëm. Pse? Cili është ”sekreti”dhe për çfarë flet ky roman?
-”Panairi Pranveror i Librit-2015”, për mua erdhi me romanin, “Gruaja me të Zeza”. Ai doli tetë vjet pas botimit të romanit “Të fshehtat e mikeve të mia”, (2007) dhe pesë vjet pas botimit të librit me poezi, “Gërsheti i prerë“, (2010).
Siç shihet, harku kohor që ka dashur për të ardhur ky roman, ka qenë relativisht i gjatë. Një roman pak “delikat” për historinë që sjell, për atë të vërtetë të kësaj historie, të subjektit të tij, që nuk arrin të pranohet lehtë, qoftë dhe si trill. Po unë, në tërësinë time, nuk i iki së vërtetës dhe përpiqem ta shoh atë sy më sy.
Romani “Gruaja me të Zeza”, ka në thelb tradhëtinë. Po jo atë tradhëti, që jemi “mësuar” të dëgjojmë ose lexojmë. Tradhëtia e Gruas me të Zeza është brenda familjes. Historia e saj është historia e gruas që krijon lidhje intime brenda për brenda familjes dhe që, pa asnjë mëdyshje, është shfaqja më e shëmtuar e njeriut.
Gruaja me të Zeza, prej nga ka marrë titullin romani, ka një kuptim metaforik. Ajo është protagonistja e romanit dhe nuk gjendet vetëm në historinë, ku zë fill ai dhe që mua më vjen si një imazh nga fëmijëria. Por është një dukuri shumë më e pranishme e shumë më e përhapur, nga sa mund ta mendojmë. Por që mbytet aty, ku lind, në përgjigje të nderit, kodeve, rregullave e moraliteteve të shoqërisë. Ndërsa njeriu, shpesh, ecën përmes të vërtetës, si të ecë mespërmes ujërave të zeza.
Romani është një narracion artistik, që tipologjikisht qëndron shumë afër me romanin magjik, ku kohët, ngjarjet, personazhet dhe përjetimet vendosen në kufi të ekzistencës së tyre. Vetë prototogonstja e romanit, pra Gruaja me të Zeza, shfaqet herë si një personazh real, herë si një fantazëm; herë e dukshme dhe herë e padukshme, duke përhapur një makth tragjik; duke shkatërruar njerëz dhe jetë njerëzish: me tradhëtinë, pabesinë dhe perversitetin pa cak; lidhje të një gjaku.
Për ndërtimin artistik të veprës kam shfrytëzuar simbole dhe kumte, që vijnë nga legjendat; tekste dhe mendësi të botës magjike, duke realizuar një çvendosje semantike të tyre në kohët e sotme. Kjo mënyrë rrëfimi, besoj, i jep narracionit dramacitet dhe tension, që e bëjnë lexuesin “t’i mbahet fryma”. Romani të rrëmben, që në faqet e para dhe të mban të mbërthyer, deri në rrjeshtin e fundit. Ai përcjell mesazhin, se progresi i njeriut dhe shoqërisë, ndjek një trajektore dramatike.
Gjatë leximit të lindin shumë pyetje, përgjigjen e të cilave e mësojmë duke lexuar romanin, i cili, siç thashë, të trondit me dramacitetin, të pajis me mesazhe për jetën dhe njeriun. Ndokush, mund të gjejë edhe diçka nga vetja aty ose të marrë një përgjigje për të vërteta të hidhura, që shpesh njeriu nuk arrin t’i gjejë; për një ngërç, për diçka që mund t’i rrijë aty, në fundin e shpirtit, ku, siç thotë shkrimtari i madh francez i shek XIX, Viktor Hygo, “…shpesh gjen gjëra të mbytura, më shumë se në fundin e detit”.
5.Si ka ecur ky roman i ri në udhën e tij dhe sa e si është vlerësuar, nga dashamirësit e kësaj fushe, por dhe nga kritika letrare?
– Së pari, gjej rastin t’u falenderoj për praninë tuaj në festën përuruese dhe publicitetin që i keni bërë më pas romanit tim, “Gruaja me të Zeza”.
Siç thatë dhe ju, romani ka startuar suksesshëm. Ka zgjuar interes te lexuesit, mediat, studiues dhe kritikë. Edhe pse thuhet se “fillimi i mbarë, gjysma e punës”, janë vetëm ditët dhe javët e para. Pra, le të presim. Ata, që e kanë mbyllur kapakun e tij, ndoshta, në një mbasdite të vetme, ndoshta në dy, thonë se romani të depërton në shpirt dhe të ngelet në mendje. Nëse kjo është e vërtetë, është ajo, që dëshiroj më shumë, pra që lexuesi, siç thotë John Le Carre, “ta lexojë historinë time, (librin tim), pa u lodhur, deri në fjalën e fundit”.
6. Megjithëse është e vështirë ta bësh dallimin, cilin nga librat e tu poetikë ke më përzemër dhe pse? Po nga romanet? A ke libër të ri në dorëshkrim ose të gatshëm për në shtyp dhe kur mendon që ai do ta shohë dritën e botimit?
Nga librat e mi të dashur me poezi? Të gjithë, përfshirë dhe ata të dy, që nuk i rezistuan kohës, por që mua më drithërojnë, sa herë i prek. Fati… Jeta…Poezia…. Megjithatë, në respekt të pyetjes suaj, do të veçoja tre prej librave të mi poetikë.
Të parin, “ Kur çelin ëndërrat”(1977), sepse më futi në udhën e krijimit letrar. Më dha shumë: gëzim, lumturi, njohje e miq, disa prej të cilëve i kam dhe sot. Të tjerë kanë ikur, po unë i kujtoj me respekt e nostalgji.
I dyti, është libri “Mbretëroj”, një nga tre librat e mi më të dashur, sepse me të arrita ta rimarr veten. E rigjeta dhe u sula… Pas tij, u bëra e pandalshme. Prandaj e veçoj. “Mbretëroj” është libri, që më jep ndiesinë e habitshme të mbretërimit, të cilën, besoj e ka çdo njeri në hapsirën e tij; në punë dhe në jetë, në shtëpinë e vet, poet qoftë ose jo.
I treti është libri, “Gërsheti i prerë“ (2010). Mund të thosha shumë për këtë libër, por do të mbetem te një çast i jetuar e që i ka dhënë titullin këtij libri. Ka ndodhur shumë vite më parë, pra më 1995, ndërsa vetë libri do të vinte në vitin 2010. Është një çast jo i bukur, përkundrazi, i dhimbshëm. Gërsheti im i prerë befasisht dhe lotët e vajzës sime, atëhere 9-10 vjeçe; unë që iu duka si një grua tjetër, që hyri në shtëpi…Duart e saj, që dridheshin lehtazi, duke kërkuar gërshetin në supet e mi… Ose, së paku, ta kishte aty, në shtëpi, ashtu të prerë. Gërsheti i nënës së vet, me të cilin më kishte njohur që kur lindi ose kur filloi të rritej e të luante me të, duke e thurrur si donte e kur donte, ndërsa ushqehej në gjirin tim. Ndërsa unë nuk e dija kurrë se ajo ishte lidhur aq fort pas atij gërsheti. Se, pa të, nuk më kuptonte dot. S’do ta harroj kurrë atë ngjarje. Është, si të kem bërë një mëkat. E vuaj.
Si një lloj kompesimi, a s’di se si, erdhi poezia “Gërsheti i prerë“, që, vite më vonë, do të çelte librin, po me atë titull, pra “Gërsheti i prerë“.
Kur vajza ime, Artemida, tashmë studente në Itali, e lexoi poezinë, qau përsëri. Iu kujtua ajo ditë, ai çast, që s’do të donte ta kujtonte. Por poezia i pëlqeu. Libri, gjithashtu, të cilin e redaktoi vetë. Është dhe kjo arësye, se përse e veçoj këtë libër, ndër më të dashurit. Është dhe autorja e fotos sime artistike, hobi i saj, në kopertinën e këtij libri. E çmoj punën dhe aftësitë e saj në fushën e letërsisë, ndonëse i është dhënë jurispodencës.
Kështu, ja pra, këta janë tre librat me poezi, që munda të veçoja.
Po nga romanet? Pa dyshim, i pari, “Mikesha e yjeve”. Edhe kjo ka një arësye private, po që, kësaj rradhe, lidhet me djalin tim, Gentin. Me të, me “Mikeshën e yjeve”, kam mundur të siguroj të ardhurat për t’i blerë kompjuterin, ndërsa ai studionte për informatikë, në Greqi (1999). Kur tha se kompjuteri ishte libri i tij, të cilin, deri në atë çast nuk e kishte, por që arrinte ta siguronte deri diku, prej një shoku të tij student, pasi t’i mbaronte detyrat e tij, lash çdo gjë. Harrova çdo gjë dhe fillova të shkruaj fundjavëve të mia, (e vetmja kohë që kisha), me ngulm. Me një frymë. Pa u ndalur. Kështu lindi romani “Mikesha e yjeve”, subjektin e të cilit kisha vite që e vërtisja nëpër mend.
Që atë ditë, biri im, Genti, nuk kishte më nevojë të punonte për dikë tjetër, por drejtpërsëdrejti për veten, pasionin e tij për dijen, talentin për shkencën, vullnetin e pashoq, punën e palodhur, që do ta çonte drejt suksesit, që gëzon sot. Ja, pse ky roman, “Mikesha e yjeve”, më është i dashur dhe e veçova me lehtësinë më të madhe.
Më pyetët, a kam libër të ri të gatshëm për botim? Po, kam një libër të ri. Është me poezi dhe besoj se do të vijë vitin tjetër, pra më 2016. Viti që jemi, pra 2015-ta, është viti i romanit tim të ri, “Gruaja me të Zeza”.
7. Në kuadër të 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, Teatri Metropol realizoi tri mbremje poetike–teatrore. Dy prej të cilave ishin me poezitë e autorëve tanë të mëdhenj, Naim Frashërit dhe Lasgush Poradecit. Ndërsa mbrëmja e tretë ishte me poezinë e perzgjedhur nga krijimtaria jote poetike. Si u ndjetë, në atë realizim? Si qëndrove pranë dy kollosëve tanë?
– Mendoj se me dinjitet. Kaq mund të them. Po një përgjigje më të plotë për këtë pyetje, zgjedh ta jap nëpërmjet kritikut dhe studiuesit të mirënjohur të artit në përgjithësi dhe atij skenik në veçanti, Prof. Dr. Josif Papagjoni. Në shkrimin e tij, “Shpirti i një gruaje në vargje mirësie” , botuar në ”Gazeta Shqiptare”, më 25 mars 2012, ndër të tjera, shkruan::
“…Poezia e Vojsava Nelos nuk është e vështirë të dekodohet; ajo s’ka mbingarkesa kuptimesh të shumëfishta, hermetizma, ngujim nëpër skutat e misterit… Është e bardhë, e tejdukshme, e rrokshme qysh në leximin e parë…Kjo mbresë m’u krijua, ca më shumë, kur ndoqa mbrëmjen poetike, “Eja të duhemi”, me vargjet e zgjedhura të saj. Aktorët e njohur, që recituan, si Margarita Xhepa, Yllka Mujo, Fatos Sela, Anila Bisha, Rozi Kostani e Kastriot Ramollari, patën mundësinë që ta lartësonin ndjeshmërinë e tyre artistike në ndoca rima, ritme, tingëllima, vallëzime imazhesh, që trokisnin lehtë-lehtë, të pabëzajta, përtej çdo zhurme, aty, në intimitetin tonë… Aty, ku porta s’hapet aq kollaj, sepse lipset një kod tjetër; kodi i mirëkuptimit. Ky kod, qoftë pse jo fort i vështirë e me një mori kyçesh, në veprimtari kësilloj, gjakonte pikërisht simbiozën ndërmjet poezisë së thjeshtë, të brishtë e lirike, në stilin po të tillë të recitimit, çka u realizua hijshëm, në këtë mbrëmje poetike elegante…”.
Kjo mbrëmje poetike, “Eja, të duhemi!”, (21 mars, 2012), do mbetet një vlerësim special për poezinë time modeste; një çmim i konsiderueshëm, krahas çmimeve dhe vlerësimeve të tjera. Një akt i bukur, impresionues, në zinxhirin e artë të veprave të zgjedhura për festimet mbarëkombëtare të 100 Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë. Respekt për Teatrin Metropol që e realizoi, dhe për drejtuesen e tij, artisten Suela Konjari!
Për ta mbyllur përgjigjen, që rrokë poezinë time edhe përtej mbrëmjes poetike, “Eja të duhemi”, dëshiroj të citoj shkrimtarin tonë të shquar, Dritëro Agolli, i cili, në parathënien e librit, “Gërsheti i prerë“, është shprehur: “…Vojsava Nelo është një poete origjinale, e veçantë… Poezia e saj është e natyrshme, e bukur… Vjershat e saj janë vjersha të një femre delikate, të brishtë, të ndjeshme… Në poezinë e saj tingëllon një harmoni në lëvizje. Nuk është një harmoni, si sendet në një dhomë, por një harmoni me shpirt… Ka identitetin dhe figuracionin e saj, metaforat dhe mjetet e tjera artistike. Është një poezi, që nuk të lë indiferent, po të bën për vete. Është spontane dhe të kujton atë, që thotë Tolstoi, shkrimtari gjenial i shekullit të XIX, “krijimtaria është si teshtima, që, kur të vjen, nuk e mban dot”. Dhe Vojsavës i vjen për të shkruar dhe shkruan poezi, siç e ndjen, siç e përjeton nga shpirti”.
8. Një grua dhe një nënë, si ti, me një djalë e një vajzë, tashmë të rritur, sigurisht, ata nuk e kanë kaluar “në heshtje” punën tënde krijuese dhe botues në fushën e poezisë dhe të prozës letrare. Pra, sa e si të kanë ndihmuar ose mbështetur, në këtë drejtim?
– Shumë, vërtetë shumë. Genti dhe Artemida janë dy fëmijët e mi, ekzistenca e të cilëve është mbështetja ime e parë, e madhe. Më e rëndësishmja. Ata janë frymëzimi im.
Në krijimtarinë time, veçanërisht në poezi, ku ndihet më shumë dhe është më e drejtpërdrejtë, një nga tingëllimet më të bukura, më të ndiera e ndoshta më të arrira, besoj unë, është ajo e mëmësisë.
Në filozofinë time, në bindjen time, ”sivi”-ja e çdo gruaje, cilado qoftë ajo, sado larg e sado lart të jetë ngjitur e ngjitet në art, në politikë, në shkencë, në sport e gjetiu, fillon nga mëmësia. Prandaj dhe mua ajo e mbush dhe e ushqen muzën time. Genti dhe Artemida, thash dhe e them sa herë bie fjala, janë dhe mbeten frymëzimi im. Janë jeta dhe ekzistenca ime fizike dhe artistike. Shumë poezi, libra, jo vetëm frymëzohen prej tyre, por dhe u kushtohen atyre, sepse janë dy fëmijë të shkëlqyer në kuptimin e plotë të fjalës. Këtë gjë e kanë dëshmuar më së miri në detyrimet ndaj vetes, jo vetëm si nxënës e studentë, brenda dhe jashtë vendit, por, para së gjithash, me edukatën e sjelljen shembullore, me tiparet morale dhe njerëzore, që jam përpjekur t’u jap, krahas mësuesve dhe pedagogëve të tyre, që janë kudo: në Skrapar e Delvinë, në Greqi, Itali e Amerikë dhe gjej rastin që t’i falenderoj dhe t’u shpreh mirënjohjen time. Genti, është sot pedagog në një nga universitetet më të famshëm të Francës. Që prej vitit 2011, kur ishte vetëm 30-31 vjeç, mban titullin ”Prof. ass. Doktor”, të cilin e ka marrë në SHBA. Kur ishte atje, Genti mbështeti dhe realizoi paraqitjen e librit tim me poezi, “Gërsheti i prerë“ (28 nëntor 2010), në mbrëmjen festive me rastin e festës së Shpalljes së Pavarësisë, në bashkësinë shqiptaro-amerikane, që jeton në Boston. Po dhe në Nju Jork. E, prej andej, dr. Anna Kohen, e pranishme në festën e Bostonit, simpatinë e së cilës e fitoi “Gërsheti i prerë“, e paraqiti pak ditë më vonë, në NY, pra më 12 dhjetor 2010, në një mbrëmje speciale të Shoqatës së Grave “Motrat Qiriazi”, pa pranainë time, për shkak të datës së kthimit në Shqipëri. Ishte surprizë e bukur dhe lumturi për mua. Artemida është pak vjet pas vëllait dhe ecën në rrugën e tij. E diplomuar exelent për juriste në Universitetin e Bolonjës, është juriste në një kompani të rëndësishme në Milano. Krahas profesionit, kthen kokën nga prirja e saj letrare. Ajo është redaktore e dy librave të mi më të fundit, “Gërsheti i prerë“ dhe “Gruaja me të Zeza”. Ka filluar punën me librin e ri, për të cilin folëm pak më lart. Hera-herës, përkthen ndonjë poezi në gjuhën italiane, gjuhë për të cilën dhe ka studiuar pesë vjet, në Institutin Linguistik të Salernos.
Dhe, për ta mbyllur përgjigjen e pyetjes suaj, po them shkurt: janë dy fëmijë të shkëlqyer që më frymëzojnë pambarimisht për jetë e krijimtari e që pambarimisht u uroj, me gjithë fuqinë e shpirtit, që të kenë shendet, fat dhe lumturi pa fund!
9. Kemi kënaqësinë që, në radhët e kësaj bisede modeste, të urojmë dhe të përgëzojmë, përzemërsisht, për tërë këtë punë krijuese e botuese, si dhe për sqarimet korrekte, në pyetjet e bëra. Por, në mbyllje, deshëm të dinim edhe se sa e si është çmuar ose vlerësuar puna e përkushtimi yt i çmuar, në fushën e letërsisë shqipe, ku ke një vend të merituar, për të cilën vendlindja jote Delvina të ka dhënë, së fundmi titullin, “Qytetare Nderi”…
– Krijimtaria ime ka marrë vlerësime dhe çmime, që i quaj të rëndësishëm. Por, mbi të gjitha, çmoj vlerësimin e lexuesve ndër vite, të cilët meritojnë respektin më të madh. Prandaj flas shpesh për ta dhe u kushtoj një vëmendje të veçantë marrëdhënieve të ndërsjellta.
Po përmend këtu se kam fituar çmimin e dytë, „Për botimet më të mira të vitit“, në gazetën Drita“(1977), „Çmim Special“ në Netët Korçare të Poezisë (2009): „Për krijimtarinë letrare me nivel të lartë artistik duke sjellë vlera të spikatura dhe të qëndrueshme në fushën e poezisë“. Çmimin “Asdreni“, në Netët Korçare të Poezisë (2010) etj. Së fundmi, siç e cituat në pyetjen tuaj, Këshilli Bashkiak i qytetit të Delvinës më ka dhënë titullin, “Qytetare Nderi, “Për kontributin e dhënë në fushën e letërsisë, për pjesëmarrje në nivele të larta të Artit Letrar Kombëtar, duke shpalosur traditat më të mira të qytetit të Delvinës”. Është një titull i lartë, për mua, duke e parë edhe përtej kufijve letrarë. Sepse, sado tituj e çmime, që mund të marrë një njeri, krijues apo për vlera të tjera, vlerësimi i bashkëqytetarëve të tu, i njerëzve ndërmjet të cilëve ke lindur dhe je rritur, është në vendin e parë. Një një nxitje dhe një përjetim, që për mua do të mbetet kulm.
Siç e thash, kam lindur në Delvinë dhe, ngado që të shkoj nëpër botë, i kam rrënjët e mia atje. “Tek rrënjët e tua”, – shprehet shkrimtari nobelist grek, Seferas. Aty ka marrë e merr jetë krijimtaria ime. Është ushqyer dhe ushqehet poezia dhe romanet e mi. Aty marrin impaktin e parë, impulsin e parë, në Delvinë. Ajo është e ”Bukura e Dheut”, që e dua pafundësisht, që më ndjek kudo, që më frymëzon. Edhe pse e vogël (gjeografikisht), Delvina është një truall kolosal ndodhish, idesh, karakteresh, dramash të panjohura, të cilat janë lënda më e mirë, që kanë ushqyer dhe ushqejnë frymëzimin tim më të mirë. Në çdo hap të jetës më ndjek: ajo atmosferë, ai mjedis, ata njerëz, bashkëqytetarët e mi; ata që kanë qenë e nuk janë më; ata që janë dhe ata që do të jenë.
Në qytetin tim, në Delvinë, kam kaluar fëmijërinë e fëmijëria është ajo baza më e fortë, ku shkrimtari ushqen idetë e tij. Sa më e pasur me kujtime dhe njohje të jetë fëmijëria, aq më mirë është për atë që dëshiron të bëhet shkrimtar. E, unë e kam patur dhe e kam këtë fat. Me kureshtjen e jashtëzakonshme, kam mësuar shumë. Atë e kam dhe sot e kësaj dite, gjë që më bën të besoj në atë që thuhet se: “poeti, në vetëvete, ruan një fëmijëri të përjetshme”.
Mos dola gjë, përtej pyetjes suaj? Ndjesë! Por, kur vjen puna për atë, pra për të ”Bukurën e Dheut”, ”Xhevahirin e Botës”, siç e quaj në një nga poezitë e mia, iki…, rrëmbehem e harroj… Pastaj, e patëm fjalën te vlerësimet, te çmimet, dhe ata më kanë bërë vlerësimin më të lartë, më kanë dhënë çmimin më të madh që gëzoj, të paktën, deri sot, ” Qytetare Nderi”.
10. Sçi e kanë vlerësuar studiuesit, sot shkrimtarja Vojsava Nelo është ”një zë origjinal i letërsisë shqipe”, si në poezi, ashtu dhe në prozë. Si po vijon puna jote krijuese?
– Intensivisht… Jam në një fazë të jetës që e gëzoj këtë mundësi e, që, do të thotë se mua më gjen vazhdimisht te poezia, te proza; tek një motiv, te një varg, te një ide. Pse pikërisht tani?! Dikush mund të thotë që poezia e ka kulmin e ve, në kulmin e rinisë. Edhe mund të jetë kështu. Por, tek unë, siç shihet, nuk është kështu. Them tek unë, meqë më pyesni mua, se kjo është një e vërtetë, që kalon përtej meje. Dikur kam menduar se, ndoshta, me rininë që mbetej mbrapa, do të mbetej dhe poezia. Por jo! Poezia, tek unë, siç u pa, nuk ka qenë arësye biologjike, arësye moshe. Prandaj ajo ecën bashkë me mua dhe, të shpresoj, në rritje.
Punoj intensivisht, sepse tani jam më e lirë. Ata që merrnin më së shumti energjitë e mia, kohën, përkushtimin, fëmijët e mi, sot janë të rritur. Sot kam një shtëpi të bukur, timen, e mbushur me dritë, qiell dhe yje, që shkëlqejnë para syve të mi, që shndrisin, ndërsa shkruaj. Kam përvojën. Kam njerëz që e duan poezinë time, romanin tim. Janë të gjitha këto arësye, të marra sëbashku, që më mundësojnë intensitetin e dëshiruar, që më frymëzojnë, ndërsa më ndjekin motive pafund. Pafundësisht, pa u ngopur, mua ”më gjen” te hëna dhe te yjet, që më ndrijnë nga të gjitha anët. Te dielli që perëndon… Te mëngjesi që vjen… Te dita që lind… Aty jam unë.
-Faleminderit, prof.Murati për bisedën që bëmë së bashku, si dhe për vëmendjen e treguar ndaj krijimtarisë sime letrare, ndër vite, në vijimësi. Shpreh mirënjohjen time për shkrimet e ndryshme publicitarë, kritikë, informues për lexuesin, që ju keni botuar. Janë vlerësime e ndihmesa të vyera, që i çmoj, ashtu si dhe kohën e shpenzuar e kafen miqësore. Shpresoj që, në botime të tjera, do të realizojmë biseda edhe më domethënëse.
Tiranë, korrik 2015

Anita Bitri mbetet këngëtarja –perlë dhe unikale për gjeneratën e artistëve

by

Intervistë me z.Arben Bitri, vëllai i këngëtares së mirënjohur e të talentuar, Anita Bitri/
Ajo kishte lindur bashkë me talëntin për art, muzikë e letërsi. E formuar që në moshë të vogël dhe me pasionin për muzikën, ajo shquhet për të ruajtur të pastër këngën popullore dhe të lehtë shqiptare, përpjekjet e saj për të kultivuar tradicionalen, baladën dhe këngën lirike shqiptare. Këmbëngulja dhe puna e palodhur e gjeniut të violinës, prof. Robert Papavrami , mishëruan artin e vërtetë muzikor të këngëtares së ardhshme Anita Bitri. Prezantimi i Anitës si këngëtare erdhi si një fryt i ëndrrave të saj, të bëhej këngëtare e famëshme si idhulli i saj, Vaçe Zela, këngët e saj, të cilat i këndonte me pasion. Këngët e interpretuara nga Anita Bitri, qëndrojnë ende të freksëta, si dikur në koncertet që ajo jepte brenda e jashtë vendit, vecmas në Diasporën shqiptare të Amerikës , e identifikuar si këngëtare tipike e identitetit muzikor shqiptar në tokën e huaj. Sot për sot edhe pse Anita Bitri prehet në Paqen e Amëshuar, ajo mbetet këngëtarja –perlë dhe unikale për gjeneratën e artistëve që ajo i përket -dhe vitet e kontributit të saj duhen ruajtur dhe përjetësuar, si një vlerë cmuar kombëtare, artistike e historike. Në këtë rrëfim mbresëlënës të vëllait të artistes së shquar, z.Arben Bitri, i cili nxjerr në pah vlerat artistike dhe muzikore të këngëve të interpretuara nga Artistja Shqiptare, dhe ndikimet që pati moderniteti në karrierën artistike të së pavdekshmes, Anita Bitri. Për më shumë ndiqni intervistën.

Bisedoi:Raimonda MOISIU

-Z. Arben, Së pari ju falenderoj që pranuat të jepni këtë intervistë, për të risjellë në kujtesë, motrën tuaj, Artisten dhe Këngëtaren e talentuar dhe shumë të mirënjohur në Shqipëri e Diasporë, Anita Bitri, e ndarë nga jeta në një moshë relativisht të re, dhe la pas një kontribut të cmuar në muzikë. Si ndjeheni për këtë intervistë- e ndjeni homazh apo përcjellje të vlerave qytetare, kulturore e historike të kulturës e muzikës shqiptare?
-Të dyja bashkë, Raimonda, Cdo moment i jetës së Anitës është homazh në një mënyrë ose tjetër. Ajo është në mëndjen dhe zemrën tonë, në ecje dhe meditim, në ëndërr dhe jetën reale, c’ka do të thotë që bashkë me dhimbjen dhe dashurinë është edhe homazhi shpirtëror dhe njerëzor i përjetshëm. Dhe jo vetëm kaq! Intervista është edhe homazh në këtë vit të 46 vjetorit të lindjes së Anitës, pra mund ta quajmë që 2015-ë është viti i Anitës drejt pafundësisë. Intervista gjithashtu është vlerësim, për një artiste që i dha publikut artdashës më të mirën dhe të bukurën nga pasioni e talenti i saj, në kulmin e karrierës që pati një ndikim të jashtëzakonshëm, oshëtimë e gjeneratës së saj, por edhe për brezat që vijnë, vlerë e cmuar e vlerave qytetare, kulturore e historike të kulturës e muzikës shqiptare. Të jam mirënjohës që më dhe mundësinë t’ju rrëfej Anitën motër dhe Anitën -Artiste!

-Si u gjend motra tuaj në rrugën e bukur të artit, vecmas asaj të muzikës? E pati të trashëguar genin muzikor, apo ishte dhunti e saj?

Dua të them se Anita kishte lindur për të bërë art. Zoti me Anitën u tregua shumë zemërgjerë duke i dhuruar të gjitha dhuntit natyrore, talentin, pasionin, dhe anën profesionale, që mund t’i duhen një artisti për të shkëlqyer në rrugën e bukur dhe të magjishëme të artit muzikor. Si talenti dhe pasioni që lindën bashkë me Anitën, u bë realitet kur ajo takoi profesorin e merituar të violinës, zotin Robert Papavrami. Ishte këmbëngulja dhe puna e palodhur e këtij gjeniu të violinës, që mishëroi artin e vërtetë muzikor të këngëtares së ardhme Anita Bitri. Profesori i madh u mahnit nga veshi muzikor i Anitës dhe gjetjen e kohës së notave muzikore, pa asnjë vështirësi, në konkursin që u zhvillua për pranimin e elementëve të rinj për klasën e parë të shkollës së muzikës “Naim Frashëri” në Vlorë. Për të parën herë profesori i madh u ndesh me një talent të tillë. Anita, sipas profesorit të shquar, sikundër shprehej: “Ishte një nga rastet e rralla që kishte 99 % talent të dhuruar nga Zoti dhe i duhej vetëm 1 % punë për t’u bërë gjeni në violinë. Si tani më kalojnë në mend ato “beteeja” të ashpra që u zhvilluan në shtëpinë tonë, ndërmjet profesorit të madhërishëm, që dëshironte t’i jepte artit shqiptar një nga yjet që i mungonin dhe babait tim patriarkal, që nuk e shikonte këtë të ardhme kaq të suksesshme. Intuita e profesorit nuk gaboi; Do të duhej vetëm një vit punë, që profesori i madh i violinës dhe Anita të dilnin para spektatorit vlonjat në duet me violinë, duke mahnitur sallën me interpretimin e tyre virtuoz. Që aty filloi të krijohej, ngrihej dhe perfeksionohej nga dita në ditë si me magji,, aty është zanafilla për këngëtaren, mbretëreshën e ardhshme të muzikës shqiptare, Anita Bitri. Pra dhuntia, talenti dhe pasioni, që Zoti i fali Anitës, triumfoi, në sajë të punës dhe eksperiencës madhështore të profesorit të famshëm. Natyrishtë mbas hedhjes së kësaj baze të fuqishme muzikore Anita me këmbënguljen e saj, me krahë të fortë dhe mëndje të shëndoshë, me zërin e mrekulleshëm të pastër si gurgullima e kristaltë e valëv të Joinit, plot talent dhe pasion drejt kulmit të karrierrës së saj, në artin muzikor dhe artiste.
-A mund të na përshkruani momente nga eksperienca e saj? Kur ka filluar të këndojë? Cila është kënga e parë?

Anita ka filluar të këndojë që në moshën 3- 4 vjec, këndonte dhe kërcente pa pushim. Më kujtohet ajo fëmijë e bukur e gaznmore kur dilte para pasqyrës të madhe që kishim në dhomën e gjumit dhe imitonte këngët e Vaçe Zelës, apo këngët e festivaleve të RTSH. Ne qeshnim dhe e duartrokisnim dhe ajo përulej para nesh(publikut), sikur të ishte në skenë duke na falenderuar. Anita ishte një fëmijë ëndërrimtar dhe shumë e apasionuar pas muzikës dhe këngës. Në kujtesën time ka mbetur një konkurs, i cili u zhvillua në kopshtin Nr. 10-ë, të Vlorës. Konkurs që u zhvillua ndërmjet kopshteve të qytetit të Vlorës. Anita këndoj dhe kërceu në rolin e “bletës punëtore”. Anita, vetëm 5 vjeç debutoi aq bukur, sa që juria i dha çmimin e parë kopshtit të saj, duke e nderuar Anitën dhe me fletë lavdërimi, si këngëtarja dhe vallëtarja më e mirë e këtij konkursi.Por paraqitja e Anitës para një edicioni të gjerë si këngëtare, do të bëhej, kur ajo ishte 6-vjece, në Festivalin e Fatosave dhe Pionerëve të rrethit të Vlorës, ku Anita këndoi këngën, “Agimi dhe Fshesa”, duke u vlerësuar edhe me çmime nderi nga juria e këtij festivali. E kam të skalitur në kujtesë këtë moment, pasi atë natë gjithë familja nuk kishte gjumë nga gëzimi i këtij cmimi të fituar nga Anita jonë.
Prej moshës 8–14 vjeç, Anita ishte pjesmarrëse e rregullt e Festivaleve të Fatosave dhe Pionerëve të rrethit të Vlorës, në fillim si këngëtare dhe më vonë si violiniste e orkestrinës së festivalit.Në vitet 1980-1986 prezantohet para publikut vlonjat si violiniste në orkestrinën e shkollës së muzikës “Naim Frashëri”. Sa më shumë rritej, aq më shumë i rritej pasioni dhe interesi për këngën, pasion e talent, që Anita filloi t’i demostronte te shokët e klasës dhe profesorët e kantos. Të gjithë kuptuan se përveçse një violiniste e talentuar, ajo zotëronte edhe një zë të jashtëzakonshëm. “Një zë i ëmbël e njëkohësisht i rrallë”, e cilësuan profesorët e saj.
Prezantimi i Anitës si këngëtare erdhi si një fryt i ëndrrave të saj, të bëhej këngëtare e famëshme si idhulli i saj, Vaçe Zela, këngët e saj i këndonte me pasion. Në vitin 1986, Anita ishte maturante në shkollën e muzikës “Naim Frashëri” dhe gjatë koncertit të këngës në Pallatin e Kulturës “Labëria”, Vlorë, ku Anita merrte pjesë si violiniste, shoqëruese e orkestrinës së shkollës,dhe ishte caktuar të shoqëronte disa nga këngët e koncertit. Por një nga këngëtaret u sëmur dhe lindi domosdoshmëria të zvendesohej.Orkestrantët kolegë dhe drejtuesi i orkestrës, të cilëte kishin dëgjuar Anitën të këndonte, propozuan atë dhe efekti ishte i mahnitshëm. Prezantimi i parë u prit me duartrokitje pa fund nga publiku i sallës i elektrizuar nga zëri i mahnitshëm i saj. Ky ishte fillimi i një karriere të gjatë dhe të suksesëshme artistike, që ka vetëm një protagoniste: Të mirënjohurën, të talentuarën dhe të paharruarën, Anita BITRI. Kënga e parë para një auditori të gjerë ka qenë kënga “Ti je mësuese, je dhe shoqe” të kompozitorit Arben Zhezha në 9 qershor të vitit 1986-ë, ku Anita fiton Cmimin e parë ne festivalin e interpretuesve në Vlorë. Por kënga që e bëri vërtet të famëshme në fillimet e saj si këngëtare ishte “Hartimi dhe Dëbora”. Historia:- I bëhet ftesë në qershor të vitit 1987-ë, që të marrë pjesë tashmë në një garë kombëtare në “Festivalin e Zërave të Rinj” në Tiranë. Ajo prezantohet në festival me këngën “Hartimi dhe Dëbora”, kompozuar nga shoqja e saj e klasës, Laureta Çuku, dhe në anketën muzikore të Radio Tiranës, për këtë këngë, vlerësohet për interpretimin e saj brilant dhe fiton çmim nderi.

-C’mund të na thoni për influencat e saj muzikore në muzikën e lehtë? Po atë popullore, baladat dhe serenatat?

Në vitet që Anita doli në skenën e Këngës Shqiptare, vendi ynë ishte nën diktaturën komuniste, ku arti dhe muzika shqiptare ishte e kontrolluar nga censura komuniste. Por Anita me shumë bindje dhe idera shumë të përparuara të kohës që jetonim, u bë shpresa e aspiaratave të gjithë rinisë të clironin muzikën tonë të bukur shqiptare nga ideologjizmat e realizmit socialist, që e mbanin ende këtë art brenda kornizave të tyre censuruese. Anita me temperamentin e saj energjik, me potencën e bukur interpretuese dhe me stilin modern në skenë, bëri të mundur hapin më të moderuar për plejadën e këngëtarëve të viteve 90-ë`. Anita theu paragjykimet, solli një frymë të re në muzikën shqiptare. Cdo këngë e saj, cdo debutim mbushi boshllëkun e krijuar. Për sa theksova më lart, ja si është vlerësuar nga Artist i Popullit, i shquari Avni Mula:
“Anita Bitri ka lënë një kujtim të madh në skenën shqiptare, atë modernen artistike. . Ajo ishte një këngëtare e shkëlqyer, me një vokal shumë të mirë. Anita Bitri ishte ndër këngëtaret më të mira të brezit të viteve 90 që erdhën në skenat e festivalit shqiptar. Ndërsa muzikologu Zhani Ciko thotë se Anita ka qënë një nga plejadat e këngëtarëve të cilët vunë themelet e këngës së lehtë shqiptare. Anita kishte një bashkëpunim të shkëlqyer me muzikën, vokalin dhe me interpretimin. Ajo ishte shumë e lidhur me skenën dhe me publikun dhe ajo dinte çfarë këndonte, dinte çfarë trasmetonte dhe kjo ishte një anë positive e saj.
Mjeshtri i muzikës, ish kitaristi i talentuar i orkestrës së RTSH-ë dhe Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore, aktualisht drejtuesi i Orkestrës “Alba” në Neë York, Edmond Xhani mes të tjerave shprehet: “
Kënga e Anitës ka lënë gjurmë jo vetëm në jetën e saj artistike, vecmas në muzikën shqiptare. Unë do ta vlerësoja në mënyrë të veçantë krijmtarinë e artistes Anita Bitri pasi kjo veprimtari i shërben të ardhmes dhe krijimtarisë së këtij populli.
Anita Bitri është një nga figurat më të spikatura të interpretimit të muzikës së lehtë shqiptare. Ajo i përket një brezi të shquar interpretuesish, që pasuruan me vlera të veçanta muzikën e lehtë si dhe atë të kultivuar në Shqipëri. Ajo është një përfaqësuese dinjitoze e intepretimit skenik me shumë temperament dhe cilësi të lartë, gjë që solli një freski dhe vrull rinor në këtë fushë. Anita do të kujtohet gjatë për cilësitë e rralla vokale, intonacionin e pastër si dhe për botën e saj të pasur shpirtërore. Në këngët e interpretuara prej saj ndjehet qartë pasioni për muzikën, saktësia dhe serioziteti me të cilën ajo trajtonte çdo motiv të materialit muzikor”.
Për zhanret muzikore që ju përmendni në pyetjen tuaj po jus jell përsëri disa vlerësime të Kino Gara i cili thotë se Anita ishte një artiste me vlera të mëdha dhe diapazon të gjerë. Më ka befasuar aftësia e saj për të kënduar të gjitha këngët popullore të trevave të ndryshme të Shqipërisë, pasi një gjë e tillë është shumë e rrallë. Anita edhe pse ishte këngëtare e muzikës së lehtë këndonte dhe zotëronte të gjitha këngët popullore e të gjitha trevave.në këtë linjë thotë edhe Edi Xhani i cili ka bashkëpunuar gjatë me Anitën në koncerte, në Neë York.
“Këngët popullore të interpretuara nga Anita shquhen për origjinalitetin e interpretimit si dhe për përshtatjen me karakteret e veçanta të trevave të ndryshme muzikore, duke i pasuruar ato me vlera të reja e mjaft tërheqëse. Po kështu edhe me serenatën dhe baladat. Dashuria për atdheun dhe për këngën shqiptare e ndoqi Anitën në të gjithë jetën e saj. Anita i pasuroj shumë këto këngë jo vetëm me zërin e saj të mrekullueshëm, por njëkohësisht duke futur dhe elemente të reja sa që dhe këto këngë dolen aq të mrekullueshme”.
– Si një njohëse dhe adhuruese e hershme e muzikës së kënduar nga Anita Bitri , kam vënë re se muzika e kënduar prej saj, ka një mirëkuptim mes dinamikës së muzikës, të kënduarit dhe interpretimit emocional, e cila u jep fuqinë e tingujve, melodisë së këngës . A ka pasur ndonjë trajnim apo eksperiencë në muzikë?

Krahas këngës Anita nuk la pas dore dhe studimet, ishte vullneti dhe dëshira e saj që bën të mundur vazhdimin e studimeve të shkollës së lartë në Institutin e Lartë Pedagogjik “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan, ku në vitin 1989 diplomohet si mësuese kantoje.
Pra ketu Anita mori mesime per Kanton.
Ndersa ne Amerike ne shume biseda telefonike qe kam bere Aniten, me thoshte qe vente me pagese ne nje mesuese shume te njohur ne Manahattan(nuk ja di emrin) por me thoshte qe kishte arritur qe te krijonte nje ze fantastic dhe nuk kendonte me me ze nga stomaku, por me ze koke (nuk e di se keto jane shprehjet e duhura per kete) dhe mund te kendonte ne kete menyre pa u lodhur me ore te tera dhe te arrinte te gjitha zerat dhe notat muzikore.

-U nda nga jeta në moshë të re, në kulmin e karrierës si artiste. Si ishin momentet e fundit të jetës së saj? A kishit folur ju një ditë më parë me të? A ka lënë krijime muzikore të papërfunduara? Në rast se po cfarë keni bërë apo do të bëni ju me to?

Krijime muzikore të papërfunduara anita la. Këtu dëshiroj të përmend projektin e CD-së së re. Gjithashu ishte në projektin e dy vidioklipeve të CD-së me titull, “Cdo gjë është e mundur”, ku janë këngët “ Bijës sime” dhe “Na jep bekimin”.
Vecoja se pas suksesit në verën e 2004-ës me rikthimin në Shqiperi po pergatisnim një koncert recital në Shqipëri, Maqedoni dhe në Kosovë. Anita dëshironte të merrte pjesë në Festivalin e RTSH, por fatkeqësisht kur ajo ishte në kulmin e kësaj karriere brilante ajo ndahet nga jeta. Komunikimi im me Anitën ka qenë pothuaj i përditshëm. Për herën e fundit, kam folur të dielën në mëngjes, të datës 17 tetor (dy ditë para tragjedisë) para se të nisej në concert. Biseduam për gjëra normale dhe për projektet tona në lidhje me aktivitet e Anitës. Ishte në gjendje shpirtërore shumë të mirë dhe ishte shumë e lumtur.

-A ka shkruar poezi apo tekste këngësh Anita?

Anita Bitri ka pasur pasion letërsinë, sidomos poezinë dhe herë pas here-shkruante tekstin e këngëve të saj, qysh para se të largoj nga Shqipëria për në Amerikë. Por, largësia dhe malli e bënin të ndjehej e trishtë –melankolike dhe atë çka ndjente, e hidhte në vargje. Poezitë e Anitës, kur ishte në Shqipëri janë botuar në gazetat e revistat letrare. Kur erdhi në Amerikë i mori me vete. I pëlqente shumë poezia dhe vazhdoi të shkruante edhe në Neë York. Anita ishte edhe këngëtare edhe poete, cdo gjë që i linte mbresa e kujtime të bukura në jetë i hidhte në vargje. Shumë poezi ja ka kushtuar bijës së saj të vetme që u shua bashkë me të, Siborës. Kishte talent në këtë gjini. Tekstet e albimit “Malli” dhe të Albumit “ Cdo gjë është e mundur”, janë të shkruara nga talenti dora dhe mendja e Anitës. Ajo ishte edhe këngëtare-edhe poete.

-Një situatë e vështirë..?

Momente të vështira në jetën tonë familjare kemi pasur si cdo familje që ka, sepse kjo është jeta me të mirat e të vështirat e saj. Ishte dhjetor dhe Anita kishte koncert në Tiranë. Ajo iku një ditë më parë se do të merrej me pergatitjet dhe provat. Ndërsa unë dhe mamaja shkuam ditën që do të cfaqej koncerti ku debutante Anita. Gjatë udhëtimit për në Tiranë, filloi një shi shumë i madh si ditë dimri që ishte. Pashë si në mjergull që diçka lëvizi përpara makinës dhe instiktivisht frenova fort. Ndalova dhe zbrita nga makina thjeshtë për t’u bindur se çfarë ishte ajo si hije që më kaloi para makinës. Mbeta i shtangur, kur në anën e rrugës pashë trupin e vajzës së vogël, që ishte zhytur në baltën anës rrugës. Vrapova, e morra në krahë, i pastrova gojën nga balta, dhe i mata pulsin. Asnjë shenjë jete. Shumë i shqetësuar shkova drejt makinës dhe ja dhashë në dorë nënës tonë Hazbijes, e cila ka qenë ndihmës – mjeke. Mamaja filloj t’i bënte frymëmarrje artificiale dhe CPR. U drejt spitalit të Fierit, ndërkohë nëna ime vazhdonte t’i bënte CPR fëmijës së vogël. Nuk do ta harroj kurr atë moment gëzimi dhe çlirimi që ndjeu shpirti im kur pas shumë përpjekjeve që bëri mamaja ime e shtrenjtë, nga gjoksi pa jetë i fëmijës doli një ofsham qarjeje. Mamaja me atë shpirtin e saj dhe profesionin e saj të ndihmë –mjekes e solli në jetë atë fëmijë. Kur arritëm në spital, vajza e vogël akoma vazhdonte të qante dhe doktori e rrëmbeu në urgjencë e filloi ta viitonte. Mbas disa formaliteteve ligjore që u kryen në rajonin e policisë dhe kërkesës së dy gjyshërve fisnikë të vajzës së vogël, mirënjohës që unë e nëna ime e shpëtuam fëmijën, të cilët iu kërkuan autoriteteve të më linin të lirë. Pas pak isha i lirë dhe së bashku me mamanë vazhduam rrugën drejt Tiranës. U takuam me Anitën para koncertit, por për mos ta shqetësuar nuk i treguam se çfarë ndodhi. Debutimi i Anitës në këtë koncert ishte i përsosur. Unë e mamja ishim akoma të tronditur nga aksidenti. Por, akoma më kujtohen duartrokitjet e publikut pasi ajo mbaroi këngën dhe mua më duhej njëkohësisht të ndaloja duart e mamasë time që s’pushonin së duartrokituri edhe pse kënga kishte mbaruar. Pas koncertit shkuam të festonin triumfin e Anitës me miq e kolegë. Darka filloi. Anita që më njihte shumë mirë, vuri re gjendjen time të tronditur emocionale. Pas disa këmbënguljeve të mia që i thoja se jam mirë, Anita vazhdoi të insistonte derisa sa nëna i tregoi të vërteten, se cfarë kishte ndodhur. Kur nuk do të më shqitet nga mendja se si Anita brofi në këmbë u kërkoj ndjesë miqëve e kolegëve, dje të tre sëbashku unë, nëna dhe Anita jemi nisur për në spitalin e Fierit, ishte ora 1:30 e mengjesit! Sapo Anita hyn në dhomën e fëmijës të shtruar. Nëna e fëmijës sa e pa, u cua vrik në këmbë. Nuk iu besoi syve që pranë shtratit të bijës së saj ishte këngëtarja e saj e adhuruar Anita Bitri. Biles mes gjithë atij sikleti për fëmijën e saj e komplimemtoi për përformancën që Anita debutoi në koncert. Çfarë fisnikërie kemi ne shqiptarët. Anita iu afrua vajzës së vogël teksa flinte si një engjëll dhe e puthi. Ndenjëm gjatë në atë dhomë spitali ku dashuria, respekti dhe mirësia mbushte atmosferën. Kjo ishte Anita Bitri, artiste por edhe njerëzore, këngëtare por edhe e dashur, e famëshme por edhe thjeshtë, e binomit -Artist& Njeri E kujtoj shpesh këtë moment-nëna ime mundi t’i jepte jetë një fëmijë, ndërsa kur ajo vetë, mbesa dhe bija e saj ishin pa ndjenja, fat i tyre i trishtë e tragjik të ishin vetë dhe pa asnjë lloj ndihme, CPR apo frymëmarrje artificiale. Ato ikën, dhe nga dita në ditë ndjej dhimbjen, boshllëkun dashurinë dhe mungesën e tyre.
-Një situatë mbresëlënëse?
-Kam një kujtim tejet të bukur dhe tejet mbresëlënës, kur Anita ishte në Itali për vizitë tek unë. Si cdo emigrant që përpiqej të punonte për mirëqenjen e tij, edhe unë punoja në një diskotekë të madhe verore në L`Aquila të Italisë. Një fundjave, e mora Anitën me vete në këtë disko, me një public rreth, 4000-5000. Atë ditë ishin ftuar edhe një grup muzikantësh për të argëtuar publikun, një nga grupet më të njohura të atij qyteti. Nga mezi i mbremjes Anita më vjen dhe më thote:- Ben, të lutet motra, thuaj atyre të orkestrës që të këndoj një këngë. Në fillim u druajta nga kjo kërkesë, për vetë faktin që ishim në Itali dhe orkestra si njihte, këngët e Anitës, por edhe publiku nuk e njihte dhe i druhesha mirëpritjes së tyre. Por, megjithatë për mos t’ja prishur qejfin e pyes;- C`farë këngë dëshiron të këndosh”. Anita më përgjigjet:- Unë mund të këndoj “Lambada”. Dhe ma do mendja se ata e njohin atë këngë që është edhe shumë e thjeshtë për t’u mësuar nga orkestra. Pranova duke pasur besim tek zëri dhe talenti i Anitës vajta te orkestra dhe bisedova me ta. Ata si artistë të vërtetë pranuan pa problem. Në mes të koncertit ata anuncuan që një këngëtare e shquar shqiptare do të këndoj një këngë. Publiku u bë kureshtar, unë isha pak në ankth, pasi njihja në palcë racizmin e tyre rreth shqiptarëve. Por, Raimonda, ju nuk mund ta imagjinoni habinë e tyre, kur Anita pasi u spjegoi orkestrës notat dhe vijën muzikore të këngës “Lambada” filloi të këndojë. Të gjithë u cuan të vallëzonin dhe të këndonin me të dhe kërkuan dhe një këngë tjetër,. Anita nuk iau u prishi, kësaj here ajo këndoi këmgën italiane dicka që thoshte:- Ridi, Ridi e mi guardi e Ridi. Kënga u brohorit me aq enthusiazëm sa që pronarët e diskos më thërritën në radiolinjën që mbanim dhe me pyetën se cfarë po ndodh. Mbas mbarimit të këngës, zbritjes nga skena nuk mundeni ta imagjinoni sa e lumtur ishte Anita, sytë i xixëllonin dheshumë e kënaqur me sytë që vetëm i qeshnin. I mungonte skena dhe spektatori. Ja dhe një kujtimi tjetër. Ka qene dhjetor i vitit 1995-ë. Jetoja në Itali në atë kohë. Mëngjez rreth orës 10-ë, Anita më merr në telefon, dhe më thotë se do të ishte shumë e lumtur të vija në Shqipëri për të ndjekur festivalin, se do të këndonte një këngë shumë të bukur. Me kënaqësi e pranova ftesën. Duke ditur merakun e Anitës për veshjen, e pyes se si do të paraqitej. Filloi të qeshte duke më përshkruar veshjen që dëshironte të paraqitej në atë festival. E dëshironte ngjyrë të zezë, pak të shkurtër përpara dhe të vazhdonte si me bisht, sic më tha vetë: “ Si ato të principeshave!. Ndoshta rastësi apo cudi të njëtin tip fustani, që po ma përshkruante në telefon e pashë të ekspozuar në vitrinën e një dyqani gjatë rrugës që po kaloja. Ndalova, si parkova makinën, dhe vazhdoja të flisja në telefon me Anitën, futem në dyqan dhe pyes shitësen se cfarë mase ishte fustani. E pabesueshme! Masa e Anitës dhe cudia vazhdoi që fustani shoqërohej me një palë këpucë të kuqe, po i njëjti numër i këmbës së Anitës. Dhe sot e kësaj dite qesh me vete kur kujtoj atë habi të Anitës kur veshi fustanin, i cili sikur të ishte apostafat i prerë për Anitën. Dhe me këtë fustan aq të bukur u paraqit në Festivalin e RTSH-ë me këngën “Besoj në Dashuri”.
-Kush është Arben Bitri, për lexuesit e kësaj interviste?
Unë kam qenë ushtarak, kam mbaruar shkollën e mesme “Skënderbej” dhe atë të lartë për radiollokacion në Shkollën e Bashkuar të oficerave në Tiranë. Pesë vjet kam shërbyer si oficer. Në vitin 1991-ë emigrova në Itali. Kam qenë boksier me një ekip Italian për gati 3 vjet dhe 8-ë muaj. Në Amerikë erdha kur ndodhi tragjedia –humbja e motrës Anita me vajzën e saj dhe nënën tonë Hazbijen. Zoti më dha cilësi shumë të mira si sportist, portalentin për art muzikë e letërsi, zoti ia dhuroi me madhështi, Anitës sonë të shtrenjtë. Këtu kam një kujtim të bukur, por edhe për të qeshur. Më kujtohet aty nga vitet 1994- 1995-ë, Anita vjen në shtëpi dhe më thotë: – Beni, vëllai i dashur, kam një këngë të bukur duhet dhe dëshiroj të të mesoj të këndosh dhe në këtë mënyrë bëhemi edhe ne si familja e Frederik Ndoci. I them:- Motra, me kënaqësi, por zëri im është shumë i mirë për të komanduar ushtarët (isha oficer, në atë kohë), për të kënduar s’ma do mendja. Pas gati dy orë prova, (dhe ankesave nga ana e komshinjëve, pak shaka), Nita u dorëzua dhe më tha:- Po, ke të drejtë, vëllacko, harroje këtë projekt.
-Cfarë dëshironi të shtoni në fund të kësaj interviste?
Jemi në fund të projektit të faqes së re për Anitën, ëëë.anitabitri.com, e cila është pothuajse gati për tu hedhur në ëeb. Do të jetë një faqe e pasur me material, foto dhe video bashkëkohore.Jemi në punë e sipër me regjizorin e njohur të filmit-dokumentar zotin Kujtim Gjonaj, për një film-dokumentar rreth jetës dhe veprës artistike të Anitës. Është një projekt shumë interesant, dhe shumë i rëndësishëm, jo vetëm In Memoriam of Anita, -por edhe vlerë e cmuar kombëtare e historike për artin, muzikën dhe kulturën shqiptare. Gjithashtu në sirtarin e tavolinës sime është draft-projekti për një libër monografik rreth jetës dhe veprës së Anitës.
Ju Faleminderit!
Bisedoi:Raimonda MOISIU
New York, USA