Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

COVID-19 ELIMINON KAMPIONEN E KOSOVES

by

NGA ALBANO KOLONJARI- UEFA- Liga e Kampioneve. Covid-19 eleminon Driten.Kampionia e Kosove Drita i ka thene “lamtumiren” turit paraeliminator ne Ligen e Kampionve. Perballja Linfield-Drita nuk u zhvillua, pasi dy lojtare kosovare rezultuan pozitive me virusin Covid-19.  Edhe pse ekzistojne hapesira ne ligjet e reja te UEFA-s qe loja mund te zhvillohej  gjate javes, mjafton qe ekipi te kete 13 lojtare duke perfshire edhe nje portier, te cilet do te testojne negative per Covid-19 kjo gje nuk eshte marre parasysh. Pas konfirmimit te organit drejtues (UEFA)  qe ndeshja nuk do te luhet eshte vendosur qe  Linfield  te luaje ne raundin e pare kualifikues perballe Legia Varshaves javen e ardhshme. Dy ore perpara takimit Linfield-Drita, UEFA njoftoi qe dy lojtare kosovare kane rezultuar pozitive ne baze te rregullave te shtetit Zvicerian e gjithe skuadra eshte vendosur ne karantine. Lojtari i pare pozitiv u regjistrua diten e premte. Diten e hene u njoftua edhe per nje lojtar te dyte. Ne keto kushte diten e Marte, UEFA, njoftoi qe ndeshja nuk do te zhvillohet. Drita pritet ta humbase ndeshjen ne tavoline me rezultatin 3-0.  Komisioni i Disiplines prane UEFA-s pritet te mblidhet diten e merkure, dhe te ndershkoje klubin kosovar per mos organizim dhe mirembajtje te ndeshjes. 

Vaccine, Herd Immunity and Treatment in fight against Covid-19 Pandemic

by

*By: Dr. Pashko R. Camaj, Doctor of Public Health Sciences –

We are entering the seventh months into the coronavirus pandemic. During this time, we have learned many things about the SARS-CoV-2 virus and the disease it causes. With the numbers of infections and fatalities still on the increase, some questions remain difficult to answer: when will the vaccine for Coivi-19 be ready, and will it be safe and effective? The answers to these questions are not easy, and certainly not simple, but from the standpoint of our desire to get back to immediate normalcy, the answer is no. However, from the standpoint of typical vaccine-development timing, yes, it will be ready and here soon.

Vaccine Progress: Developing a new vaccine can take years or even decades. That was true until now! The speed and progress in search for a viable and safe vaccine against Covid-19 have been inspiring. The early positive results can be attributed partly to the number of world-wide research teams working on it around the clock. In addition, relaxed restrictions on moving between stages of vaccine development, and the promise of new vaccine technologies that have been unleashed globally, have also played a role in this unprecedented progress.

Traditionally, vaccines have worked by introducing dead or weakened viruses into the body, which stimulate the body to preemptively produce antibodies that are ready to attack the intruding viruses. While this has been an effective approach, it has also been slow to develop, since there are a lot of safety concerns anytime we introduce a virus, dead or weekend to a human body. More recently, new vaccine approaches utilizing introduction of only a small portion of the virus, called an antigen, which acts almost like show-and-tell. The antigen typically prompts the body to make antibodies, without the safety concerns with introducing the entire virus. Now, in the most novel approach, scientists are working to get our own cells to produce the antigen; our body, in turn, produces the antibody. Vaccines made like this are potentially fast to produce. But this approach is largely untested, with potential many side effects and uncertainty if they will even work.

At the moment, researchers are working on all these approaches, and several are already in the process of testing for safety and efficacy. Some of that trials are well in their last stages and will be finished by the end of the summer. Concerns remain, that even with an approved vaccine, it will still take some time to manufacture and distribute large number of doses. Later in 2020 or early 2021 is probably an optimistic estimate for the first actual vaccines being administered to the larger populations. Logistics of how and where vaccines will go first, and who will get the priority of early vaccination are still to be ironed out. But that is a ‘problem’ we should all be happy to grapple with.

Effectiveness of a Vaccine and ‘Herd’ Immunity: Typically, for a vaccine to be considered a successful it will need to promote immunity in at least 60 percent of people. That is considered a minimum when we talk about achieving “herd” immunity. Some data suggests that we need 70-80 percent effectiveness for this immunity to take hold. There are those that say we should have left the virus run its course and build the immunity that way. But early original modeling estimated that without any changes in our behavior, and allowing the virus to run wild, the virus

may have killed 1 million to 2 million Americans-some estimates even double or triple that number. That was unacceptable! We also know that Sweden, which came the closest to letting the virus “run its course,” had much, much higher death rates than its neighboring countries. So, waiting for herd immunity to take hold, would have resulted in many more deaths, in addition to completely ‘flooding’ our health care system, which could have produced additional concerns, not only related to Covid-19.

Improvements in Health Care: While we look for news on the vaccine front, we have been seeing progress in the treatments for Covid-19. There has been some good news on the treatment front. Remdesivir and a steroid called dexamethasone have both been shown to significantly reduce mortality in seriously ill patients – in some cases by up to a third. In addition, RLF-100 or aviptadil, a synthetic form of a natural peptide that protects the lung has shown some significant progress treating critically ill patients. The therapy has been granted fast-track designation to develop the drug in the United States. Treatments to improve prognosis for patients with milder cases of the infections have been also on a research front-with improved outcomes. One important aspect of improved treatments has been that hospitals and health care providers in general are far better prepared now than earlier in the year. This is a result of increased capacities to treat and care for patients. Also, hospitals are getting better at treating the virus, thanks to a combination of experience and new treatments. A testament to this is relatively low and declining death rate compared to those of a few months ago.

So, the continued virus prevention methods such as good hygiene and social distancing, using face covers and masks will help lower the risk of spreading the virus or becoming infected and keeping us healthy. For those unlucky ones that get infected and require medical care, use of improved medication will be essential. These are the viable options in the fight against this enemy, until a safe and effective vaccine puts us on a path to returning to lives we knew before the Covid-19 shook our world!

**Vice-President of Pan-Albanian Federation of America -VATRA

Vaksina, imuniteti i tufës dhe ilaçet e reja në luftën kundër pandemisë Covid-19

by

Nga Dr. Pashko R. Camaj, Doktor i Shkencave të Shëndetit Publik *-

Po hyjmë në muajin e shtatë të pandemisë të koronavirusit. Gjatë kësaj kohe, ne kemi mësuar shumë gjëra në lidhje me virusin SARS-CoV-2 dhe sëmundjen që ai shkakton.Me numrin e infeksioneve dhe vdekjeve ende në rritje, disa pyetje mbeten të vështira për t’u përgjigjur:

-kur do të jetë e gatshme vaksina për Covid-19, dhe a do të jetë e sigurt dhe efikase?

Përgjigjet e këtyre pyetjeve nuk janë të lehta, dhe sigurisht jo të thjeshta, por nga pikëpamja e dëshirës sonë për t’u rikthyer menjëherë në normalitet, përgjigjja është Jo. Sidoqoftë, nga pikëpamja e kohës së zhvillimit të vaksinave tipike, përgjigja është, Po, do të jetë gati dhe ne përdorim së shpejti.

Progresi në kërkim të vaksinave:

Siç e dimë, zhvillimi i një vaksine të re mund të zgjasë me vite apo edhe dekada. Kjo ishte e vërtetë deri tani! Shpejtësia dhe përparimi në kërkimin e një vaksine të efikase dhe të sigurt kundër Covid-19 kanë qenë shpresëdhanëse. Rezultatet e para pozitive mund t’i atribuhen pjesërisht numrit të madh të ekipeve kërkimore në mbarë botën që punojnë pa ndalur. Për më tepër, relaksimi i kufizimëve për të lëvizur ndërmjet fazave të zhvillimit të vaksinave, dhe premtimi i teknologjive të reja në kërkim të vaksinave në mbarë botën, gjithashtu kanë luajtur një rol në këtë përparim të paparë.

Tradicionalisht, vaksinat funksionojnë duke futur viruse të vdekur ose të dobësuara në trup, të cilat stimulojnë trupin që të prodhojë në mënyrë preemptive antitrupa që janë të gatshëm të sulmojnë viruset invazues. Ndërsa kjo ka qenë një qasje efektive, gjithashtu ka qenë e ngadaltë për t’u zhvilluar, pasi ka shqetësime rreth sigurisë çdo herë kurë ne injektojme virus, të vdekur ose të dobësuar në trup të njeriut. Kohët e fundit, vaksinat e reja përdorin futjen e vetëm një pjese të vogël të virusit, të quajtur një antigjen, i cili vepron pothuajse si ngacmues për të prodhuar antitrupa kundr ketij antigjeni. Kjo zakonisht e shtyn trupin të bëjë antitrupa, pa shqetësimet e sigurisë me futjen e tërë virusit.

Për momentin, studiuesit janë tashmë në proces duke i testuar vaksinat për siguri dhe efikasitet. Disa nga ato prova janë në faza të përparuara dhe do të përfundojnë deri në fund të verës. Por edhe kurë të kemi një vaksinë të aprovuar, do të marrë akoma kohë për të prodhuar dhe shpërndarë numër të madh te dozave. Parashikimet, megjithëse optimiste, vlerësojnë disponueshmërinë e vaksinave kah fundi i këtij viti ose në fillim të vitit 2021. Logjistika se si dhe ku vaksinat do të shkojnë së pari, dhe kush do të marrë përparësinë e vaksinimit të hershëm, janë akoma për definuar. Por ky është një ‘problem’ me të cilin të gjithë duhet të jemi të lumtur të kemi.

Efektiviteti i vaksines dhe imuniteti i “tufës”:

Per një vaksinë qe të konsiderohet e suksesshme, do të duhet të nxisë imunitetin në të paktën 60 përqind të njerëzve. Kjo konsiderohet minimale kur flasim për arritjen e imunitetit të “tufë”. Disa të dhëna sugjerojnë që na nevojitet 70-80 përqind efektivitet që ky imunitet të jetëi mjaftueshëm.. Ka shumë që thonë se duhet të kemi lejuar që virusi të vazhdojë rrjedhën e tij qe ne te krijojmë imunitetin në atë mënyrë. Por modelimi fillestar vlerësoi se pa ndonjë ndryshim në sjelljen tonë, dhe lejimin e virusit pa kontroll, virusi mund të ketë vrarë 1 milion deri në 2 milion amerikanë, disa vlerësime madje dyfishojnë ose trefishojnë këtë numër. Kjo ishte thjesht e papranueshme! Ne gjithashtu e dimë se Suedia, e cila ishte më e afërta për ta lënë virusin të “drejtonte rrugën e saj”, kishte

vdekje shumë më të larta se vendet fqinje. Kështu që, pritja e imunitetit të tufës në këtë mënyre, do të kishte rezultuar në shumë më shumë vdekje, përveç vershimit të sistemit tonë të kujdesit shëndetësor, i cili mund të kishte krijuar shqetësime shtesë, jo vetëm nga Covid-19.

Përmirësimet në kujdesin shëndetësor:

Ndërsa presim lajme në frontin e vaksinës, ne kemi parë përparim në mënyrën se si ne trajtojmë dhe kurojmë Covid-19. Kohët e fundit remdesivir, dhe një steroid i quajtur dexamethasone janë treguar të dy në mënyrë të konsiderueshme uljen e vdekshmërisë në pacientët me sëmundje serioze – në disa raste deri në një të tretën. Për më tepër, RLF-100 ose aviptadil, një formë sintetike e një peptidi natyral që mbron mushkëritë ka treguar një përparim domethënës në trajtimin e pacientëve me sëmundje kritike. Kësaj terapi i është dhënë një përcaktim i shpejtë për të zhvilluar ilaçin në Shtetet e Bashkuara. Trajtimet për të

përmirësuar prognozën për pacientët me raste më të buta të infeksionit kanë qenë edhe në studimin paraprak – me rezultate të përmirësuara. Një aspekt i rëndësishëm i trajtimeve të përmirësuara ka qenë që spitalet dhe ofruesit e kujdesit shëndetësor në përgjithësi janë më të përgatitur tani sesa në fillim të vitit. Ata po përmirësohen në trajtimin e virusit, falë një kombinimi të përvojës dhe trajtimeve të reja. Një dëshmi për këtë është dhe niveli i vdekjeve relativisht e ulët dhe në rënie në krahasim me ato të disa muajve më parë.

Pra, metodat e vazhdueshme të parandalimit të virusit, siç është larja e mirë e duarve (dhe jo prekja e fytyrës, gojes, hundes dhe syve), dhe distancimi i vazhdueshëm shoqëror, si dhe përdorimi i mbulesave të fytyrës dhe maskave do të ulë rrezikun për përhapjen e virusit ose infektimin dhe mbajtjen e shëndetshme. Për ata fatkeq që infektohen dhe kërkojnë kujdes mjekësor, përdorimi i ilaçeve të përmirësuara dhe kujdes më i mirë i përgjithshëm, do të jetë thelbësore. Këto janë opsionet e mundshme në luftën kundër këtij armiku, derisa një vaksinë e sigurt dhe efektive të na vendosë në një rrugë drejt kthimit në jetën që kemi njohur përpara se Covid-19 të trondiste botën tonë!

**Nënkryetare i Federatës Pan-Shqiptre të Amerikës “Vatra”

COVID-19:Vdes një 32-vjeçare nga Peja

by

-Deri të shtunën, numri i rasteve në Kosovë ka shkuar në 6917 ndërsa i viktimave në 169 që nga paraqitja e rasteve të para me koronavirus. Numri i të shëruarve ka arritur në 3753.

Drejtuesit e Spitalit të Përgjithshëm në Pejë, kanë bërë të ditur se një pacient i moshës 32-vjeçare i cili siç thuhet se ka pasur edhe sëmundje tjetër ka vdekur të shtunën në mbrëmje.
Autoritetet spitalore në Pejë, thanë se i ndjeri dyshohet se ka qenë i prekur me sëmundjen e koronarvirusit, por rezultati i testit të bërë ende nuk është mësuar.
“Një pacient i moshës 32-vjeçare nga Komuna e Pejës i shoqëruar edhe me sëmundje tjetër të rëndë, fatkeqësisht ka vdekur mbrëmë. I ndjeri ka qenë i dyshuar me COVID-19, ka kryer testin por ende nuk ka pasur rezultat”, është thënë në një njoftim nga Spitali i Përgjithshëm në Pejë.
Drejtori i Spitalit të Pejës, Skënder Dreshaj, ka shpjeguar për Radion Evropa e Lirë, se një konstatim i tillë se personi ka qenë i prekur me COVID-19 është diagnozë e punës.
“Një qëndrim është se të gjitha rastet e dyshimta të cilat kanë elemente të infeksionit COVID-19 dhe derisa nuk vërtetohet e kundërta ato trajtohen si COVID-19. Kjo e ka qëllimin që të ketë një qasje më të kujdesshme dhe kjo është diagnozë e punës, diagnozë klinike”, tha Dreshaj.
Dreshaj shpjegon se në të gjitha spitalet jo vetëm në atë të Pejës veprohet njësoj dhe se sipas tij, ky është rekomandim i Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publikë.
“Qëndrim i Institutit Kombëtar është se në situatë të pandemisë, duhet t’ju qasemi sikur ata [pacientët] të jenë pozitiv deri sa nuk vërtetohet e kundërta”, tha Dreshaj.
Në Spitalin e Përgjithshëm në Pejë aktualisht po trajtohen 70 pacientë me COVID-19.
Nga këta pacientë, 26 janë në oksigjenoterapi,kurse 9 pacientë janë në gjendje të rëndë, përderisa pacientët e tjerë janë në gjendje më stabile.
Spitali i Pejës njofton po ashtu se 7 pacientë të infektuar me COVID-19 janë shëruar gjatë 24 orëve të fundit. Në këtë spital, 5 mjekë dhe 11 infermierë dhe 3 punëtorë të shërbimit teknik janë të infektuar me COVID-19.
Ndërkohë, deri të shtunën, numri i rasteve në Kosovë ka shkuar në 6917 ndërsa i viktimave në 169 që nga paraqitja e rasteve të para me koronavirus. Numri i të shëruarve ka arritur në 3753.

DR. ALBA KUQI RRËFEN PËR DIELLIN SHTETIN E PHILADELPHIAS NË PËRBALLJEN ME COVID-19

by

Sokol PAJA – DIELLI/

SITUATA NE PHILADELPHIA (COVID-19) – Në momentin që po flasim 07/18/2020, ka rreth 28.159 raste të konfirmuara me COVID-19 dhe rreth 1665 vdekje në Philadelphia. Edhe pse situata e pandemisë ka qenë tepër serioze, masat që janë marrë, si psh urdhëri për të qëndruar në shtëpi apo pezullimi i përkohshem i aktivitetit të bizneseve të ndryshme, ka parandaluar mbipopullimin që mund të ndodhte në shumë spitale dhe ka shpëtuar mijëra jetë. Qyteti i Philadelphia-s përballet me një sfide tjetër tani, ajo e rihapjes apo kthimit në normalitet. Si pasojë e gdotijes që mori shteti prej pandemisë globale, rimëkëmbja ekonomike, menaxhimi i pasojave të shkaktuara nga kriza shëndetësore do jenë një sfidë shumë e vështirë për shtetin këtu.

VAKSINA – Bazuar në të dhënat e tanishme, vaksina që është në investigim, mRNA1273, është toleruar mirë në përgjithësi dhe ka shkaktuar përgjigje neutralizuese me anë të antitrupave në individët e shëndetshëm. Faza e tretë e zhvillimit të SARS-CoV-2-Vaçine fillon me 07/27/2020. e gjithë bota i mban sy e veshë nga laboratori apo kompania që do prodhojë vaksinën e cila do i rikthejë botës qetësinë dhe vazhdimësinë e dikurshme. Po bëhen përpjekje të jashtëzakonshme. Le të shpresojmë që vaksina të vijë tek ne edhe më shpejt seç thonë shkencëtarët.

KOMUNITETI SHQIPTAR NE PHILADELPHIA – Për momentin nuk ka një kërkim shkencor apo statistikë shtetëroe të specifikuar për situaten e komunitetit shqiptar në Philadelphia për sa i përket COVID-19. Ng kontaktet që kam dhe bisedat me të afërm apo të njohur nuk kam pasur dijeni në lidhje me infektime e aq më pak për fatalitete me kombësi shqiptare. Duke qenë se shteti nuk boton apo njofton për statistika kombësish, është e vështirë pasja e të dhënave zyrtare në lidhje me një komunitet të caktuar kryesisht zbulohet me anë të organizatave, shoqaatave, përfaqësive diplomatike etj. Fatmirësisht me informacionet që unë kam, komuniteti shqiptar gëzon shëndet të plotë.

MENAXHIMI I PASOJAVE – Situata e pandemisë globale COVID-19 nuk ka qenë aspak e lehtë në Philadelphia. Si çdo shtet tjetër, edhe Philadelphia do ta ketë shumë të veshtirë rikthimin atje ku ishim.  Megjithate kjo situatë është menazhuar shumë mirë nga qeveria lokale, me masa të ndryshme të ndermarra për distancimin social, gjithashtu edhe duke ndihmuar njerëzit në nevojë. Kjo ka ndihmuar në minimizimin e pasojave që ka lënë COVID-19. Masat dhe hapat e ringritjes ekonomike dhe shëndeti mendor i popullatës do jenë dy supërsfida jo vetëm në qytetin ku unë jëtoj e punoj, por gjykoj edhe sfida globale.

MESAZHI PëR LEXUESIT E DIELLIT- Kjo situatë është pak delikate, dhe do pak durim nga ana jonë, megjithatë do kalojë. Duhet shumë kujdes nga ana jonë, duke respektuar të gjithë masat që janë vendosur të distancimit social, mbajtjes së maskës dhe higjenës sa më të lartë vetjake. Nga ana tjetër unë mendoj që shqiptarët duhet të marrin shumë informacion rreth situatës aktuale, të informohen dhe të komunikojnë sa më shumë me njëri-tjetrin.Të gjithë bashkë do ta kalojmë këtë virus vdekjeprurës.

DR.ALBA KUQI- Punon si Clinical Documentation Specialist Supervisor. Ajo është një mjeke (MD) që punon në një ACH (Acute Care Hospital) në Philadelphia që supervison të gjithë dokumentacionin klinik në spital. Në fillim të qershorit, është botuar artikulli i saj tek Journal of AHIMA mbi COVID-19. Dr. Alba është një mjeke (MD) që zotëron 6 çertifikata në fushën e mjeksisë: CDIP: Certified Documentation Improvement Practitioner, CDS: Certified Clinical Documentation Specialist, CS: Certified Coding Specialist, CRCR: Certified Revenue Cycle Representative, CICA: Certified Inpatient Coding Auditor, EPIC: EPIC HIM Hospital Coding, CSCM: Certified Specialist Managed Care. Dr.Alba Kuqi zoteron edhe 4 gjuhë të huaja (Anglisht,Gjermanisht, Italisht, Spanjisht). Dr. Alba Kuqi ka publikuar në : Journal of AHIMA : 2020 The Conundrum of Kidney Disease Documenting COVID-19 Harnessing Artificial Intelligence to Fight COVID-19, ACDIS 2020 Syncope Primer COVID-19 Primer CDI Coding and Documentation Challenges related to Syncope Clinical validation, denials, prevention and appeals Most common COVID-19 respiratory manifestations Ischemic heart disease conundrums.