Nga At Gjergj FISHTA O.F.M/
GJUHA SHQYPE /
Kjo kangë, nji nder ma të bukrat poezi lirike të At Fishtës, kje botue në rasen e pesëdhjetëvjetorit të themelimit të shkollës françeskane (1911), e kje vu si parathanje melodramit “Shqyptari i Qytetnuem”. Kundra asaj propagande së huej e rrymave shkollore, qi poshtnonte Gjuhen Shqipe si nji gjuhë e mangët, të padhenun e barbare. Fishta këndon bukurinë, fuqinë e saj, tue shque sidomos nder të rij dashtninë per té.
Asht pa ndryshime nga botimi i parë në vitin 1911 prej vetë Autorit.
- Porsi kanga e zogut t’ verës,
Qi vallzon n’ blerim të Prillit;
Porsi i ambli flladi i erës,
Qi lmon gjit’ e drandofillit:
Porsi vala e bregut t’ detit,
Porsi gjama e rrfés zgjetare,
Porsi ushtima e njij termetit,
Njashtu a’ gjuha e jonë shqyptare.
- Ah! Po; a’ e ambel fjala e sajë,
Porsi gjumi m’ nji kerthi,
Porsi drita plot uzdajë,
Porsi gazi i pa mashtri;
Edhe ndihet tue kumbue,
Porsi fleta e Kerubinit,
Ka’ i bjen qiellvet tue flutrue
N’ t’ zjarrtat valle t’ amëshimit.
- Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
Qi ketë gjuhë të Perendis,
Trashigim, qi na la i Pari,
Trashigim s’ i a len ai fmis;
Edhe atij iu thaftë, po, goja,
Qi e perbuzë ketë gjuhë hyjnore;
Qi n’ gjuhë t’ huej, kur s’ asht nevoja,
Flet e t’ veten len mbas dore.
- Në gjuhë shqype nanat t’ona
Shi prej djepit na kanë thanun,
Se asht nji Zot, qi do t’a dona:
Njatë, qi jeten na ka dhanun;
Edhe shqyp na thanë se Zoti
Per Shqyptarë Shqypnin e fali,
Se sa t’ enden stina e moti,
Do t’ a gzojn kta djalë mbas djali.
- Shqyp na vetë, po pik’ ma para,
N’ agim t’ jetës kur kemi shkue
Tue ndjekë flutra neper ara,
Shqyp ma s’ pari kemi kndue:
Kemi kndue, po armët besnike,
Qi flakue kanë n’ dorë t’ Shqyptarvet,
Kah kanë dekë per besë jetike,
Kah kanë dekë kta per dhé t’ t’ Parvet.
- Në ketë gjuhë edhe njai Leka,
Qi ‘i rruzllim mbretnin s’ i a xuni,
Qi kah bijtè ai, shkelte deka,
Shekllit mbarë ligjë t’ randë i vuni;
Në ketë gjuhë edhe Kastriota
U pat folë njatyne ushtrive,
Qi sa t’ ndrisë e diellit rrota,
Kanë me kenë ndera e trimnive.
- Pra, Shqyptarë, çdo fés qi t’ jini,
Gegë e Toskë, malci e qyteta,
Gjuhen t’ uej kurr mos t’ a lini,
Mos t’ a lini sa t’ jetë jeta,
Por per té gjithmonë punoni;
Pse, sa t’ mbani gjuhen t’ uej,
Fisi i juej, vendi e zakoni
Kanë me u mbajtë larg kambet t’ huej.
- N’per gjuhë shqype bota mbarë
Ka me u njohtë se ç’ fis ju kini,
Ka me u njohtë ju per Shqyptarë:
Trima n’ za sikurse jini.
Prandej, pra, n’ e doni fisin,
Mali, bregu edhe Malcija
Prej njaj goje sot t’ brohrisin:
Me gjuhë t’ veten rrnoftë Shqypnija!
Nga Don Ndre MJEDJA:
GJUHA SHQYPE
Autori këte vjerrshë ia kushtoi albanologut Gustav Meyer-it (1850 – 1900).
Vjerrsha asht shkrue në Krakov, në Poloni, në Dhjetor 1892. Edhe kjo asht pa ndryshime.
Përmbi za qi lshon bylbyli,
Gjuha shqype m’ shungullon,
Përmbi erë qi nep zymyli,
Pa da zemrën ma ngushllon.
Ndër komb’ tjerë, nder dhena tjera,
Ku e shkoj jetën tash sa mot,
Veç për ty m’rreh zemra e mjera,
E prej mallit derdhi lot.
Njikto gjuhë qi jam tue ndie,
Janë të bukra me themel,
Por prap këjo, si diell pa hije,
Për mue t’ tanave iu del.
Edhe zogu kerkon lisin
Mbi shpi t’ artë ku rri me mbret;
E shtegtari dishron fisin
Permbi vend qi s’asht i vet.
O Shqypni e mjerë Shqypnija,
Plot me burra e trima plot
Ti ‘j dit’ ishe; por lumnija
Që ke pasun nuk a sot.
Nen njat tokë qi ta shklet kamba
Zan’ e t’ moçmeve veshtro:
Per bij t’ tashem, porsi e ama
E t’ koritunve, gjimo.
Nam e za, qi kishe, t’ treti,
E veç turpi e marrja t’ mëloj;
Per lumni veç kore t’ mbeti
Qysh se fara e mirë mbaroj.
Por gazmo nder gjith’ kto t’ vshtira
Perse ende s’ sharrove krejt;
Diçka t’ mbet nder ato t’ mira
Mbas dy mij’ e ma shum vjet.
T’ ka mbet’ gjuha qi po ndihet
N’ fush’ e n’ mal që ti zotnon;
Gjith’ ku hija e jote shtrihet,
Ku Shqyptari zan’ e lëshon.
Prej Tivarit e n’ Preveze
Nji a gjuha e kombi nji,
Ku lëshon dielli njato rreze
Qi veç toka e jote i di.
Ku n’ breg t’ Cemit rritet trimi
Me zbardhë, Shqype, zanin tand,
E ku i Drinit a burimi
Qi shperndahet kand e kand.
Geg’ e Toskë, Malci, jallia,
Jan’ nji komb, m’u da s’duron,
Fund e maje nji â Shqypnija,
E nji gjuhë t’gjith na bashkon.
Kjoftë mallkue kush qet ngatrrime,
Nder kta vllazën shoq me shoq:
Kush e dan me flak’ e shkrime
Çka natyra vetë përpoq.
Por me gjuhë kaq t’ moçme e mjera
Si ‘i bij kje që pa prind mbet;
Per t’ huej t’ mbajshin dhenat tjera,
S’ t’ kishte kush per motrë t’ vet.
Kur nji burrë u çue n’ Austri
E me sy gjithkund t’ kerkoj:
Gustav Meyer-i asht emni i tij,
Emni i burrit qi t’ madhnoj.
Porsi dielli tui flakue
Shperndan terrin qi na mbëlon,
Njashtu Meyer-i tue kerkue
Ka ke dalë po ta difton.
T’ difton motrat, t’ difton fisin
Neper shekuj fluturim,
T’ çon njatje ku luftnat krisin,
Ku a kap’ Roma e Iliri shqim.
Njikto t’ thot’ (e ti s’ e dishe)
Janë t’ bijt t’ tu qi pate mot;
Këta janë burrat qi ‘j ditë kishe,
Emnit tand me i dalun zot.
Nen qytet qi ma vonë çili
Kombi i yt luftar ma pak,
Ku ish mbret at – botë Bardili,
Shum anmiku derdhi gjak.
E njat tokë qi je tue gëzue
E ke xanë tesh sa mij’ vjet.
Shqyptarija qi mbet mbëlue
Sot nen dhe, edhe shqyp flet.
Flet me rrasa, flet me sende
Ku lumnin e vet e shkroj;
Por kerkush s’i di këto vende,
E harrimi t’ tana i mbëloj.
Por gjithnji nen kambë po ndihen
Burrat t’u qi toka i mbëlon.
E nen dhe kocijt perzihen
Si ‘j arë grun’ kur era lëshon.
Don’ m’u çue e gjith’ per s’ mbarit
Me u pri nipave mb’ nji cak:
Don’ me t’ ba si ke kenë s’ parit
T’ nderës me kapë t’ lumnueshmin prak.
=============================
Shenim nga Fritz RADOVANI: Pra, mallkue njai bir Shqyptari, Qi ket gjuhë të Perendis, Trashigim, qi na la i Pari, Trashigim s’ i a len ai fmis; Edhe atij iu thaftë, po, goja, Qi e perbuzë ketë gjuhë hyjnore; … Kjoftë mallkue kush qet ngatrrime, Nder kta vllazën shoq me shoq: Kush e danë me flak’ e shkrime… Dit’ e natë me grushta kresë, “profesora e akademikë”, të gjithë sa jeni… Me kongrese e faqe të zezë…
Melbourne, Prill 2017.