Nga Dr. Zekri Palushi (MD), Australi, 14 Nandor, 2023/
Iballja, vendlindja e T’Lumit Fran Mirakaj, me një krenari, dhe madhështi të veçantë, festoj 120 vjetorin e hapjes së shkollës së parë shqipe, e në të njejtën kohë, inaguroj pagëzimin e rrugës Iballe – Fushë – Arrëz, me emrin ‘’Rruga Fran Miraka’’.
Për mua pesonalisht, dhe gruan time Tina, vizita e kohëve të fundit, që patëm në Iballe, ishte me të vërtetë, një eksperiencë e veçantë, dhe mallëngjyese, aq më tepër, kur kemi rreth 28 vite, që jemi larguar nga Shqipria.
Ndërsa unë kisha qenë vetëm një herë në Iballe, gruaja ime, Tina, s’kishte qenë as një herë, në këtë vend ku kishte lindur gjyshi, si dhe nana e saj, Agia, me dy motrat, Dilën dhe Filen.
Gjatë rregjimit komunist, gjithçka ishte e vështirë, dhe ç’do gja shihej me dyshim, prandaj edhe lëvizjet ishin mjaft të kufizume, dhe shpesh të rrezikshme, -sidomos për ata me ‘’Biografi të Keqe’’, që në përgjithësi konsideroheshin edhe armiq të pushtetit popullor. Një prej këtyre ‘armiqve’, ishte edhe gruja ime, Tina. Prandaj, ajo s’kishte guxuar ta vizitonte Iballën, shtëpinë e gjyshit të sajë, Të Lumit Fran Miraka, që ishte pushkatuar nga rregjimi polpotjan, i mega-kriminelit sadistik, Enver Hoxhës, për ‘krimin’ e besimit në fenë Katolike, dhe mos-mohimin e Krishtit.
Le të kthehemi përsëri tek udhëtimi jonë, nga Tirana, për në Iballe.
Dikur, gjatë rregjimit komunist, kur ‘’Lufta kundra Rehatisë Personale, ishte Objektivi Kryesorë i Partisë së Punës’’ për ta ndërmarrë këtë udhëtim, duhej të mendoheshe mirë, megjithse distanca s’ka qenë më shumë se 170 km, rruga ishte mjaft e keqe, dhe tejet e lodhëshme. Ajo kalonte në terrene të thyera, dhe mjaft të rrezikëshme, që sherbente edhe si një rrugë ‘strategjike’, (siq komunistve u pëlqente ta quanin)! -Makinat lëviznin mjaft rrallë, dhe ishin shumë të vjetra, të keq-mbajtura, dhe aspak të sigurta. Duhej të ishe me fat, për të arritur në kryeqytet, dhe anasjelltas, shëndosh e mirë, dhe brenda ditës.
Por ne, kësaj here, rrugtuam në një komfort të plotë, dolëm nga një trafik, në të vërtet kaotik, por të mirë-organizuar, në brendësi të Tiranës, dhe pas pak kilometrash, morëm autostradën (Rruga e Kombit). Një rrugë e mirë, -që gjatë gjatësisë saj, anash rrugës, ishin ndërtuar mjaft lokale pushuese, dhe stacione karburantesh moderrne.
Në zonën e Fanit, dolëm nga autostrada, për të ndjekur rrugën, që shumë shpejt, na qoj në Fushë-Arrëz. Aty u ndalëm pak, pimë nga një kafe, dhe pastaj, vazhduam udhëtimin tonë, drejt destinacionit.
Sigurisht që edhe segmenti rrugorë, Fushë-Arrëz -Iballe,s’ishte ma si më parë, gjithçka kishte ndryshuar, rruga ishte zgjëruar, dhe shtruar gjithkund me një asfalt cilësor. Kjo rrugë, rreth 36 km., në kohën Enver-Hoxhiane, do t’ju merrte 3-4 orë, ndësa tani, ne hymë në Iballe, për 40 minuta!
Asht pikërish kjo rrugë, në të cilën ne po ecim, që nesër do të pagëzohej me emrin: RRUGA FRAN MIRAKA, ndërkohë, tabelat me këtë emër tashmë ishin vendosur në disa pika të kësaj rruge, -një gjë që na befasoj, -por edhe na dha shumë emocione positive, ndërkohë që Tinës, po i rridhnin lotët.
Sigurisht, që mbrritja në iballe, ishte tepër eksituese, dhe mjaft mallëngjyese, sidomos për Tinën, e cila, siq thashë edhe më parë, -po vinte këtu për herë të parë, dhe përveç mallit, fantazisë, kurjozitetit, dhe deshirës që e kishin ndjekur gjatë gjithë jetës për të vizituar vend-lindjen e nanës, dhe gjyshit të saj. Ajo s’kishte kujtime të lidhura me këtë vend, ndërsa mua mu ngjallën disa kujtime, nga vizita ime, në vitin 1991.
Ishim në fushatë elektorale, kur unë isha kryetari i Degës së Partisë Demokratike, për rrethin e Pukës, e njëherësh, edhe kandidat për deputet. Për këtë arsye, mora pjesë në një miting, nga ato që organizoheshin në atë kohë. Ishin mbledhur mjaft njerëz, megjithse, frika nga komunizmi hala ishte e gjallë, dhe e fortë. Militantizmi komunist jo vetëm që nuk ishte shuar, por vazhdonte, me aktivitetet e tij bullëzuese, dhe kërcnuese. Ata, me çdo kusht, dhe mjet, përpiqeshin që frikën jo vetëm ta mbanin gjallë, por edhe ta intensifikonin. Qëllimi i tyre, ishte që të shkaktonin sa më shumë pa-siguri, frikë, dhe konfuzion tek njerëzit.
Në këtë aspet, ata nuk më kursyen as mua, tentuan të prishnin mbledhjen, të krijonin rrëmujë, të na intimidonin, dhe t’na kërcnonin, se do të përmbysnin makinën, që ishte në përdorimin tim.
Këto kujtime mu ndërprenë sapo arritëm në Iballe, në këtë bukuri natyrore, të shtrirë, si një fushë gjigande futbolli, që natyra e kishte rrethue me aq mjeshtri, me male të gjelbërueme, me kodra të buta, të zbukurume me një hije të spektrit të mrekullueshëm të ngjyrës jeshile, e që vende-vende, kishin filluar të konkuroheshin nga ngjyrat e vjeshtës, -duke e shëndrruar atë, në një të verdhë-në-të kuqe!
Pas pak momentesh, makina jonë u ndalu para një godine lluksoze, që ishte një hotel-restorant, ndërtuar në zemër të Iballës!
Kjo godinë na befasoj, si me karakterin e sajë arkitektonik, ashtu dhe me ambjentet e sajë të brendëshme, të punuara, mobiluara, dhe dekoruara me një cilësi të lartë, -që komplementoheshin edhe me një sherbim tepër mik-pritës, një guzhinë të nivelit kulinar, dhe pasterti shembullore. Befasi ishte edhe hoteli bashkëngjitur, me dhomat e tij lluksoze, që pa asnjë ekzagjerim, përmbushte standartin 5-yjor, të klasifikimit internacional!
Ky kompleks mbante emrin ‘’Bujtina L’’, dhe ishte investimi i punës, mundit, dhe djersës së një Iballsi shumë të suksesëshëm, Lazër Mëhillit.
Le të kthehemi përsëri tek agjenda e këtij eventi, pra, festimi i 120 vjetorit, të shkollës së Iballës, e para shkollë, e hapur në veri, dhe nga shkollat e para, në Shqipërinë e asaj kohe. Siq thashë edhe më sipër, ky aktivitet,i mirëorganizuar, ishte rrezultat i një pune kolosale disamujore, të një grup-njerëzish, kryesisht Iballas, të drejtuar nga një tjetër biznesmen Iballas, tepër i suksesëshëm, Dedë Maluta, drejtues i Kompanisë ‘’JUNIK’’ shpk, me bazë në Shëngjin të Lezhës.
Deda, si një nga ish-nxanësit e shkollës së Iballes, kishte marrë përsipër që ta organizonte këtë event, dhe të përballonte shumicën e shpenzimeve të tij, ku përfshiheshin: restaurimi i shkollës, kthimi i njërës prej dhomave të saj në museum, dhe paisja e këtij muzeumi me stenda të veçanta, në të cilat do të pasqyrohej jeta, puna, dhe historia në përgjithsi, e krejt krahinës së Iballes.
Të nesërmen, me 28 Tetor, heret në mëngjez, në oborrin e madh të kësaj shkolle, në pjesën anësore të tij, Iballësit, kishin ekspozuar prodhimet e tyre bujqësore, blegtorale, dhe artistike.
Po heret në mëngjez, kishte filluar një simpozium, ku personalitete të ndryshme shkencore, përfshi këtu edhe ish-ZV. Kryeministrin demokrat, me origjinë Iballas, Profesor Rexhep Ukën, diskutonin punimet e tyre.
Më vonë, Presidenti I Rrepublikës së Shqipërisë, Zoti Bajram Begaj, inaguroj pagëzimin e rrugës, me emrin e Të Lumit Fran Miraka, dhe më pas, të pranishmit, patën rastin të vizitonim ambjentet e kësaj shkolle, tashma të restauruar me shumë kujdes. Në korridorin e sajë, ishte vendosur një bust i mrekullueshëm, i Frrok Kol Pematit, emri i të cilit, i ishte dhënë kësaj shkolle. Sigurisht që këtu duhet të përmendim edhe vizionarë të tjerë, e patriot, si Kol Zezajn, Vocërr Prel Mehmetin (Mirakaj), Kol Nik Alia, dhe Palush Pjetri, për të cilët, është folur gjatë në simpoziumin e mëngjezit.
Në muret e korridoreve të shkollës ishin ekspozuar mjaft punime të bukura arti në pikturë, me tematika të ndryshme, të hedhura në tellaje, nga piktor mjaft të talentuar, që kishin shkuar ditë më pare, në Iballe, për të paraqituur në veprat e tyre, aspekte të ndryshme të ksaj treve.
Nga korridori i katit të dytë, hymë në dhomën-muzeum, ku stenda e pare i kushtohej Te Lumit Fran Miraka, që pasoheshin nga shumë stenda të tjera ku paraqitej historia, kultura, dhe personalitetet e ndryshme, kontribues, jo vetëm në jetën e iballes, por edhe atë, të nivelit kombëtar.
Ndërkohë, grupe të ndryshme të muzikës, dhe të valleve, me shumë solist të njohur, përfshi të madhin Shkëlzen Jetishi, (me origjinë nga Iballa), argëtuan gjatë gjithë kohës publikun e shumtë pjesmarrës.
Dhe më vonë, këtë aktivitet, e përshëndeti edhe Zoti Bajram Begaj, si dhe ish kryeministri i Kosovës me origjinë Iballas, dhe deputet në detyrë, Ramush Haradinaj.
Përshëndetje pati edhe nga shumë të tjerë, -por unë këtu po veçoj atë të gruas time, Tinës, përshëndetja e së cilës, preku thellë, jo vetëm ndjenjat, shpirtin, dhe zemrën e sajë, por nga fundi i kësaj përshëndetje, shumë-kush ishte i përlotur, përfshi edhe ish-legjendarin e UÇK, Ramush Haradinaj, i cili, herë pas here, drejtohej nga ne, dhe i thonte Tinës: ‘’Oj mbesë, m’ke ba me qajt’’!
Prandaj, edhe unë po e mbylli shkrimin tim, për ti lënë pak vend tekstit të sajë përshëndetës:
Të dashur, MIQ, të pranishëm në ktë event të shenuar!
Sot, ndjehem mjaft e emocjonume, e privilegjume, dhe tepër e nderume, që, si mbesa e Fran Mirakës, të ndodhem këtu, n’mes njerëzve ma të shtrenjtë, ma të dashur, dhe ma të mirë në botë, Iballsve dajve të mi!
Fillimisht dua që ne emrin tim, të familjes time dhe në veçanti të nanës time Ages, t’ju përshëndes të gjithëve, dhe ti përcjelli falenderimet ma të përzemërta, dhe mirënjohjen ma të thellë, ORGANIZUESVE të këti eventi mjaft të randsishëm historik, jo vetëm për Iballen, dhe rrethin e Pukës, por për të gjithë Shqipninë.
Unë s’do t’flas shumë, sepse, arsya për t’cilën ne jemi mbledhë ktu, dhe vetë tematikat e këtij eventi, të pasqyruara në stendat e këtij MUZEUMI, do të flasin jo vetëm sot, -por edhe në të ardhmen, ata do të flasin, e t’ju tregojnë brezave që do të vinë, miqve të ndryshëm, e vizitorve të HUAJ, se Iballja, megjithse një zonë e thellë, dhe e largët, me bijët e saj të nderuem, e patriot, si Frrok Kol Pematin, Kol Nik Alinë, Palush Pjetrën, Padër Zef Mesin, dhe Vocërr Prel Mehmetin (Mirakajn) -qysh në vitin 1903, e kishin kuptu mjaft mirë se edukimi asht një nga elementët ma të randsishëm, në luftën për të drejtat njerëzore, dhe se, ky edukim, mund të përdorej si një armë e fuqishme, për t’ndryshu, jo vetëm Iballen, por edhe të gjithë kombin tonë.
Dhe në të vërtetë, kështu ndodhi, kjo ishte shkolla e parë që u hap në veri, dhe një nga shkollat e para, të hapuna, në Shqipninë e asaj kohe, një shkollë që e futi Iballen, në hartën e Arsimit Kombëtar, dhe ngriti edhe ma nalt emrin, dhe prestigjin e këtij vendi, dhe kësaj zone, që tash e mbrapa, do të njifej jo vetëm për trimni, burrni, e bujari, por do të njifej edhe për dituni.
Asht pikërisht kjo shkollë, ku mësun, dhe u edukuen qindra Iballas, asht pikërisht kjo shkollë që pregatiti studen për shkollat e larta të asaj kohe, dhe vazhdon, e do të vazhdojë të pregatisë student për universitete të ndryshme, Brenda, dhe jasht vendit.
Asht pikërisht kjo shkollë, nga ku dolën personalitete të nderur në fushën e shkencës, artit, e kulturës, dhe mbi të gjitha, asht bash kjo shkollë, ku mori mësimet e para, edhe gjyshi im, I lumi Fran Miraka, këtu mori mësimet e para edhe nana ime Agia, me motrat e saj, Dilën, dhe Filen, dhe mbi të gjitha, kjo asht shkolla, ku baba im i mrekullueshëm, Frrok Gjoka, (dritë past aty ku asht), ka punuar si mësues, rreth viteve 1955.
Pra, asht Iballa, ky vend fisnik, që lindi njerëz patriot, e atdhetar, asht kjo iballe, që lindi shumë pesonalitete të tjera, për të cilët, do të flitet në këtë event, -por mbi të gjitha, -ashtë Iballa, ky vend i bekuem, ku lindi edhe gjyshi im, i lumi, Fran Mirakaj, -që kulçedra e kuqe komuniste, ja mori jetën, në mënyrën ma barbare, bash n’lule të rinisë së tij, veç pse besonte e mbronte fenë e Krishtit. Kështu, Ai e la gjyshen time, Prenë Aliajn të ve, e n’pikë të hallit, me 3 vajza, tashma jetime, kur nana ime, Agia, ishte veçse 6 mujshe.
Gjyshi im I mirë, u arrestue, -jo pa qëllim, bash në Natën e Krishtlindjeve.
Ndërkohë që po e nxirrnin nga shpia, (ku nuk u kthye ma kurrë), edhe pse i lidhur me zingjirë të shternguar mirë, i drejtohet grues së tij fisnike, Prenës, duke i thanë: ‘’mos u mërzit, se ty ka me t’ndihmue Krishti, me i rritë kto fëmij’’.
Unë nuk po ju marr ma shumë kohë, sepse shumë prej jush, e dinë se ç’far ka heqë familja jonë, e në të vërtetë, të gjithë Mirakajt, gjatë atij rregjimi gjakatar komunist, por s’mund të la pa ju tregue se dje, ndërsa po vinim për në Iballe, -pashë se gjatë rrugës ishin vendosur tabelat me emrin e gjyshit tim: ‘’Rruga Fran Mirakaj’’, kjo qe mjaft e pa-pritur, dhe në të vërtetë, më ringjalli dhimbje të thella, që mu perzien me shumë emocione kënaqësie, dhe krenarie. Emocione që u bane edhe ma të fuqishme sot, kur Presidenti i Rrepublikës, Zoti Bajram Begaj, me zbulimin e pllakës, zyrtarizoj pagëzimin e Rrugës Iballe Fushë Arëz, që tash e mbrapa, do të quhet ‘’Rruga Fran Mirakaj’’.
Po kështu, një efekt të veçantë, krijoj jo vetë tek unë, por edhe tek të gjithë vizitorët, ishte edhe një stendë, mjaft e kompletume, kushtuar gjyshit tim të mirë, që organizuesit e këtij eventi, e kishin vendosur bash në fillim të muzeumit. Aty flitej shkurtimisht për jetën e gjyshit, por mjaft interesante ishin edhe një fjalim i shkurtër, i Senatorit Jonathon Duniam, në Senatin e Australisë, si dhe një artikull i shkruar nga pastori Australian, Campbell Markham, botuar në një gazetë australiane ‘’Corner Post’’, ku flet për jetën, torturat, dhe pushkatimin e të Lumit Fran Miraka.
Edhe një herë, duke falenderuar nga zemra, me një mirënjohje te veçantë, organizuesit dhe të gjithë ata që kanë kontribuar për realizimin e kësaj inisiative mjaft të çmuar, po e mbylli përshëndetjen time me disa vargje të kangës, kushtuar kti martiri të demokracisë, dhe katolocizmit botror! “….,
Frani jot nuk paska vdekë, n’rrugë t’shejtnimit asht tuj ecë, brezat tjerë që do të vinë, për Fran Pjetrën do të ndijnë,
shejt atëherë ai do t’jetë, do ti luten njerëzit krejt, n’festa, n’gzime, e në halle, shen Fran Pjetra rrnon n’Iballe’’.
Zoti ju ndihmoft ju, Iballen, rrethin e Pukës, dhe t’gjithë Shqipninë.
Nga Dr. Zekri Palushi (MD) , Australi, 14 Nandor, 2023
Like
Comment