Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

AJTANGA LUBONJA – NË DIKTATURË KAM SHITUR 80 HERË GJAK, TANI JETOJ NË MJERIM, PA SHTËPI, DJALIN PA PUNË E ME TË ARDHURA MINIMALE

by

KALVARI MË NISI MË 1974, KUR ARRESTUAN BABAIN, XHAXHAIN, BURRIN E HALLËS DHE DJALIN E XHAXHAIT DHE I DËNUAN ME 11, 13, 15 DHE 17 VJET/

‘I bëj sms kryeministrit për hallet që kam, dërgon njerëz për ta ndjekur e mbeten me kaq, kërkoj pergjigje, s’më kthejnë më’

Intervistoi: ELIDA BUÇPAPAJ/

Pyetje: Ajtanga Lubonja, ju jeni nga familja e Fatos Lubonjës?
Ajtanga Lubonja: Unë jam vajza e xhaxhai e Fatos Lubonjës. Në korrik të vitit 1974 arrestohet fillimisht babai im Llazar Lubonja inxhinier, pastaj pas disa ditësh arrestohet Fatosi, burri i halles Vasil M. Todi ( sot nga keta vetëm Fatosi është gjallë) akuzohen për agjit- propagange dhe denohen me nga 11,13,15 dhe 17vjet burg, fatosi u ridënua. Asnjë lloj faji nuk kishin kryer, budallalleqet e asaj kohe qe vinin ne pah forcen e Partise!

Pyetje : Kur filloi kalvari juaj Ajtanga Lubonja ? A mund të na tregoni vuajtjet tuaja gjatë diktaturës?
Ajtanga Lubonja: Qe me marrjen e epitetit ”Armiku i Popullit”, filloi kalvari i vuajtjeve të mija dhe familjes time. Më la burri me nje femije 2 vjeç, më hoqen nga puna dhe u detyrova te kthehem ne Tirane se gjate 4 vjeteve jetoja ne Pogradec e atje punoja ne arsim, ketu ne Tirane kam punuar ne revisten ”YLLI” dhe revisten ”Shqipetarja e re”.
Kur u ktheva ne Tirane s’me jepnin pune vetem të punoja tek bregu u lumit, ku mbaja arka. Pas luftrash neper dyer te komitetit te Partise me çuan nxenese ne NPV-Rrobaqepsi, ku ndenja 6 muaj nxenese pa pagese. Gjate kesaj kohe fillova te shes gjak se nuk kisha me çfare te rrit djalin, punova 14 vjet ne rrobaqepsi, deri sa atje mbaroi puna. Me shume lufte rregullova pune pastruese ne hotel Valbona dhe Internacional, ku punova deri ne vitet ’90.

LIRI BERISHA, ME TË CILËN KEMI QENË SHOQE FËMINIE DHE SHKOLLA, PAS ZGJEDHJEVE TË 2005 MË GJETI PUNË DERI MË 2010

Pyetje: Çfarë ndodhi me ju pas rrëzimit të diktaturës?
Ajtanga Lubonja: Kur filloi lëvizja demokratike dhe une u lidha menjehere me lëvizjen. Më kanë qëlluar ditën qe u rrëzua busti e kam shenjen ne koke etj. Fillova pune sporteliste ne Qytetin Studenti. Por nuk treguan asnjë lloj kujdesi dhe askush nuk mori parasysh ato që kishim hequr, sepse ishin monopolizuar te gjitha, vetem në vitin 2005, pasi fituam zgjedhjet takova Liri Berishën, me te cilen kemi qene shoqe feminije dhe shkolle dhe ajo me krijoi mundesine te punonja ne Shërbimet Qeveritare, në një pozicion teper te thjeshte, punonjese administrate me 380 mije leke rroge! Gjate kesaj kohe bashkëpunoja me gazetën ”55”.
Në sherbimet qeveritare punova deri në vitin 2010 dhe me nxorren ne pension! Gjate kesaj kohe kerkoja shtepi.

KAM 22 VJET QË JETOJ NË KONVIKT

Pyetje: Ku banoni gjatë këtyre 22 vjet tranzicion?
Ajtanga Lubonja: Kam që në dhjetorin e vitit 1992 që banoj ne konvikt, me banja te perbashketa, pa uje brenda …tmerr! I jam drejtuar Kryeministrit i cili i ka dhene urdher Entit te Banesave, por asgjë. Kërkesa ime në bashki është prej kohësh, që kur ishte Edi Rama, por ai as që merrte mundimin.
Me ardhjen e Bashes, une punova shumë per fushaten e tij, tani nuk me ngrene me telefonin! Keshtu une vazhdoj te jetoj ne konvikt tek godina 15.

Pyetje: Jeton me djalin që e rrite me aq halle, duke shitur gjakun tënd?
Ajtanga Lubonja: U detyrova te ndahem me djalin se ai u martua e u be me femije dhe në keto kushte s’mund te jetonim bashke dhe ata jane me qera diku ketu prane. Djalin e kam pa punë, vetem nusja punon dhe une me nje pension prej 150mije lekesh dhe pse m‘u premtua pesion i veçante nga kryeministri, erdhi me takoi keshilltari i tij z.Ylli Asllani dhe asgjë. Interesant, i bej sms kryeministrit per hallet qe kam, dergon njerez per ta ndjekur e mbeten me kaq,kerkoj pergjigje,s’me kthejnë më.

Pyetje: 22 vjet tranzicion dhe ju si e përndjekur ende jetoni në një konvikt, nuk keni as shtëpi dhe të ardhura minimale jetese, a gjeni fajtor dikë për këtë gjendje?
Ajtanga Lubonja: Keshtu une jam ne kushte te tmerrshme ekonomike, jam teper e semure, vuaj me diabet , bej 4 insulina ne dite, vuaj me tension-zemer, ulçera, veshka o nuk numerohen dot diagnozat e mija. Kam dhene 80 here gjak te mbijetoj, dhe…dhe ja ku jam drejt fundit e pashprese, pa shtepi me nje ekonomi te rrenuar!

TË PËRNDJEKURIT DHE PRONARËT LEGJITIMË KANË MBETUR NË MËSHIRË TË FATIT
Pyetje: Po si e përndjekur çfarë keni përfituar nga ato që ju takojnë?
Ajtanga Lubonja: Shperblimin si te perndjekur na kane dhene vetem një kest! Si do behet me tej nuk e di.

Pyetje: A ishit ju shpirtërisht me grevistët e urisë, dy prej të cilëve ndërmorën aktin e sakrificës sublime?
Ajtanga Lubonja: Futja ne greve e te perndjekurve na zgjoi shprese, po si gjithmone ketu tek ne merr ngjyra politike!

Pyetje: Politikanët të gjithë janë me disa shtëpi, vila e lluks në qytet e bregdet, ndërsa të përndjekurit e diktaturës jetojnë në kushte mizerje, keni një koment?
Ajtanga Lubonja: Jo vetem politikanet jane me disa shtepi, po dhe ata që përçojnë ujin e tyre, ejani të shihni ketu ne Qytetin Studenti si janë ngritur shtepite e lokalet si kepurdha dhe nuk eshte asnjeri ne prone te vet e pronaret e ligjeshem zvarriten pa patur mundesi te marrin pronen e tyre.
Kam si fakt djalin tim, ai nga babai është JORGON, ka disa prona per t’iu kthyher, evidente eshte shtepia ngjitur me Ministrinë e Arsimit, por nuk ia japin.

Pyetje : Shpresoni ende tek këta që ju kanë mashtruar për 22 vjet?
Ajtanga Lubonja: Une nuk e di deri sa mund ta shtyj, ky eshte shteti per te cilin luftova dhe me kane lene ne meshire te fatit…Po me tej!!! Mendoj qe familjet e verteta te persekutuara po lihen ne meshire te fatit. E di që shpresa vdes e fundit, po une jam shume e semure, po vdes vete!!!

Intervistoi Elida Buçpapaj

 

ÇDO SHQIPTAR ËSHTË PO AQ I RËNDËSISHËM SA ÇDO SERB

by

 Meditime kur presidenti Obama u betua me Biblën e Linkolnit e Martin Luther King Jr./

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

 Dita e Inaugurimit të mandatit të dytë të Presidentit Obama përkoi me Ditën e Marthin Luther King Jr., e cila në Amerikë festohet të hënën e tretë të çdo janari. Martin Luther King Jr., Nobelist i paqes më 1964, lider i Lëvizjes Afrikano-Amerikane i të Drejtave të Njeriut, ikonë e të drejtave civile përmes mosbindjes paqësore pa mjete dhune dhe violencë, i ka kontribuar kësaj dite. Prandaj Barack Obama u betua me dorën mbi dy Bibla, njëra ishte e Abraham Lincolnit, presidentit që nxori jashtë ligji skllavërinë dhe tjetra e Martin Luther King Jr.. Sepse të dy këta burra ndikuan që në fjalimin inaugurial presidenti Obama të thosh se: “Ajo që e bashkon kombin tonë nuk është ngjyra e lëkurës sonë apo prejardhja e emrave tanë, por fakti se të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë dhe kanë të drejta të padiskutueshme”. Gjysmë shekulli më parë nuk ishte e imagjinueshme që një Afrikano-Amerikan të zgjidhej President i SHBA. Martin Luther King Jr. luftoi që kjo ditë të mos ishte ëndërr!

Në të njëjtën ditë me inagurimin zyrtar të presidentit të SHBA, në Tiranë u kujtua 2 vjetori i 21 janarit, kur dy vjet më parë një manifestim i PS degjeneroi në kaos dhe për pasojë humbën jetën katër viktima të pafajshme. Ka dy vjet që pozita dhe opozita shigjetojnë njëra-tjetrën me akuza, ndërsa drejtësia nuk ka thënë ende fjalën e saj. As për Gërdecin. Aq sa thuhet rëndom se në Shqipëri nuk ka drejtësi. 

Por një sistem demokratik, që të funksionojë, duhet pavarësi dhe integritet i tre pushteteve, legjislativit, ekzekutivit dhe drejtësisë, e në Shqipëri pushteti i tretë është i krimbur. Pushteti i katërt, shtypi dhe mediat, është klientelist, ndërsa integriteti i klasës politike e cila popullon dy pushtetet e tjera është për tokë.

21 janari i vitit 2011 i ktheu Tiranës për disa orë të gjata ankthin e 1997, sepse ata që organizuan atë manifestim deshën ta inkuadronin në kontekstin e Revolucioneve dhe Pranverës Arabe, duke harruar se vendi ynë sot është anëtar i NATO-s, ku mjetet që të ofron demokracia e përjashtojnë dhunën dhe kaosin. 

Prishtina më 21 janar kujtoi 7 vjetorin e vdekjes të Liderit Indipendentist, në një klimë të tensionuar ku në Preshevë u mbajt protesta e shqiptarëve autoktonë në përgjigje të veprimit fashist, si e cilësoi Adem Demaçi, të makinerisë policore serbe e cila e armatosur gjer në dhëmbë dhe me tytat e armëve gati, të dielën në mëngjes hoqi lapidarin e ushtarëve të rënë të Ushtrisë Çlirimtare të Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit. 

Këto paralele dhe fakte të ndërthurura në mënyrë si rastësore, me vështrimin e parë, të duken se nuk kanë lidhje me njëri-tjetrin, në fakt flasin qartë se liria punon. Nëse sot Marthin Luther King Jr. do të ishte gjallë ai do të deklamonte se ëndërra e tij për të qënë vëlla me të bardhin është kthyer në realitet dhe se përpjekjet e tij triumfuan.

Marthin Luther King Jr. sot do t’iu bënte thirrje shqiptarëve që të arrijnë tek aspiratat e tyre duke përdorur metoda legjitime që ofron demokracia. Aspiratat e shqiptarëve në pesë shtete sot janë që të jenë të përfaqësuar nga një klasë politike me integritet dhe se çdo shqiptar të ketë të drejta të barabarta me bashkëqytetarët e çdo përkatesie kombëtare.

Marthin Luther King Jr dhe Ibrahim Rugova po të ishin gjallë do t’i thoshin Daçiqit që t’i ulte armët kundër shqiptarëve të paarmatosur, sepse armët dhe milicia e tij nuk i frikëson shqiptarët dhe se këto armë u kujtojnë shqiptarëve veç krimet e Serbisë së Milosheviçit, çka e bëri të detyrushme mbrojtjen dhe intervenimin e NATO-s.

Martin Luther King Jr. do t’i tregonte Daçiqit se çfarë ndodh sot në Washington D.C. ishte e paimagjinueshme të ndodhte 50 vjet më parë, që Beyonce të këndonte hymnin amerikan, ndërsa një poet amerikan me rrënjë hispanike të recitonte sipas traditës një poezi përpara Presidentit të SHBA, ashtu si kishte deklamuar Robert Frost, poeti i „Fire and Ice – Zjarr dhe Akull“ përpara John F.Kennedy dhe Maya Angelo përpara Presidentit Bill Clinton! Ku është parë kjo! Kjo është parë në Amerikë dhe atje ku shtrin rrënjët liria. Që do të thotë se do të bëhet realitet edhe tek ne në ish-Ballkan.

Ish-Ballkani i ka ikur një herë e mirë erës të konflikteve. Dhe Serbia gabohet nëse do të vazhdojë të bëjë demonstrime force, si ai që pamë të dielën, me mjete të blinduara dhe me tyta armësh për t’i frikësuar e gati për të qëlluar shqiptarët e Kosovës Lindore. Perëndoi ajo kohë. U fut në arkiva, në muzeumet që priten të ndërtohet.

Shqiptarët nuk kanë më frikë nga Serbia sepse shqiptarët besojnë tek liria dhe liria nuk vret, liria mbjell barazinë, është e barabartë midis të barabartëve. Ballkani ka mbaruar punë me diktatorët, prandaj sot është ish-Ballkan. Fati i tyre tashmë dihet. Shqiptarët janë duke sendërtuar lirinë, dhe liria bën që shqiptarët e serbët t‘i gëzojnë frytet e lirisë dhe shanset që u jep shteti i së drejtës në mënyrë të barabartë edhe atje ku janë pakicë edhe atje ku janë shumicë. Kështu thoshte Martin Luther King Jr.. Dhe kështu u bë! Sepse kështu vepron liria!

Mjafton të shihni se si ëndërrat e Martin Luther Kingut Jr. dhe Ibrahim Rugovës sot janë bërë realitet. Dikur, për ne shqiptarët, jo shumë larg në kohë, në një të shkuar të afërme, ishte gjithçka tabu. Ta ëndërroje quhej imagjinatë e çmendur, quhej çmenduri, krim, sot janë të çmendur ata që mendojnë se mund ta ndalin këtë realitet të ri, i cili i fton të gjithë qytetarët e ish-Ballkanit ta gëzojnë jetën si qytetarë të barabartë të Europës juglindore. Sepse koha kur Shqiptarët trajtoheshin si qytetarë të dorës të fundit ka mbaruar!

 

DILEMA NË ZGJEDHJET E 23 QERSHORIT

by

– DËGJUES TË VERBËR APO TË DËGJUAR – SOVRANË TË FATIT TË TYRE APO FATALISTË TË BINDUR/
Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Jemi në fillim të janarit dhe në Shqipëri ka nisur fushata elektorale, në një mënyrë anormale, duke paralajmëruar rigjenerim të gjuhës të dhunës dhe agresivitetit, ku gjithçka duket se do të fokusohet tek sulmet e ndërsjellta, dhe aspak tek standardet e demokracisë dhe të politikanit. 

Televizionet e shumta, të cilat janë shërbëtore të bindura të politikës, shpejt do të mbulojnë hapësira të pafundme të kohës publike, duke ushtruar dhunë psikologjike tek elektorati, për të krijuar huti, duke e detyruar atë të shkojë tek kutia e votimit me sy mbyllur, pra si skllav i partisë dhe jo si njeri i lirë që zgjedh atë politikan tek i cili beson se ka vlera dhe se do të mbajë premtimet.Të tillë klime, aspak të shëndetëshme për shoqërinë, ku konflikti verbal është shtylla kurrizore e fushatës, i shkojnë për shtat një seri shkrimesh për liderin, shkruar nga Deepak Chopra, titulluar «një stil i ndërgjegjshëm jete – një lider duhet të shohë, dëgjojë e zgjidhë konfliktet». Pra, diçka në antitezë të plotë me çfarë na shohin e na dëgjojnë veshët. Duket sikur Chopra  fokusohet në modelin e liderit të mbrapshtë që ka dalë përgjithësisht nga konfliktet ideologjike dhe fetare, ku demokracia është ëndërr e afërme, e largët apo shumë e brishtë e delikate, si tek ne, për shembull. Sepse lind pyetja, e si është e mundur, ne jetojmë në një rajon me Kroacinë dhe jemi larg kroatëve sa i përket performancës politike të liderit dhe lidershipit, i cili tek ne nuk e lejon, por e bllokon ecjen përpara të vendit dhe shoqërisë.

Mora si shembull Kroacinë, pasi shohim qartë se klasa politike e këtij vendi ka qasje shumë të ndërgjegjëshme ndaj shtetit të së drejtës, korrupsionit dhe mirëqenies së qytetarit, ndryshe me atë që ndodh tek ne. Dhe meqë stili i jetës së politikanëve të Tiranës ka efekt domino, në të paktën pesë shtete ku jetojnë shqiptarët, atëhere merret me mend edhe rreziku, edhe domosdoshmëria për ta luftuar këtë mënyrë sovjetike të të bërit politikë. Kështu do ta përkufizoja, nëse marrim në analizë këta 22 vite tranzicion, ku përfshihen edhe konfliktet në Kosovë, Maqedoni dhe Luginën e Preshevës.

 

Një lidërship i sëmurë përbën rrezik për vendin. Chopra ka shumë të drejtë kur thotë se për një lider kuintessenca e të bërit politik është se ai duhet të shohë, të dëgjojë e të dijë se si t’i zgjidhë konfliktet. Nëse nuk e bën, nuk është lider, le të rrijë në shtëpi, të merret me punë private, të dalë në pension e të heqë dorë nga të bërit politikë surrogato, sepse rezultati që kemi këta 22 vjet tregon se ky lidërship ka gjeneruar konflikte dhe situata konfliktuale nga pozita autokratësh dhe të një klase politike pa standarde demokratike.

 

Deepak Chopra analizon fjalën L-E-A-D-E-R-S, që tashmë ka hyrë dhe huazuar në të gjithë fjalorët e botës, si një akronim, ku „L“ është baraz me Look and Listen – pra, Vështro dhe Dëgjo. Chopra që jeton në një vend me demokraci të konsoliduar si SHBA, shkruan se „në të shkuarën, kur liderët ishin autokratë, populli duhej të dëgjonte dhe t’iu bindej urdhërave, ndërsa liderët kishin monopolin e të dhënit urdhëra dhe të marrjes së vendimeve të rëndësishme“. Por ky realitet që përshkruan Chopra është tejet aktual për Shqipërinë sot. Le të marrim vetëm një shembull, atë të mos votimit të tri ligjeve, ku të dyja palët vazhdojnë të luajnë ping-pong e t’ia hedhin fajin njëra tjetrës. Siç e shihni, ishte politika ajo që mori vendimin e rëndësishëm për fatin e keq të shqiptarëve! Pra në Shqipëri klasa politike është në nivelin autokratik, sepse fati i vendit, varet nga vendimet e saj të gabuara.

 

Pastaj sipas rradhës Chopra vazhdon ta analizojë fjalën Leaders gërmë për gërmë: “L” Look and Listen – Shiko e Dëgjo, – „E“ – Emotional bonding – lidhje emocionale,“A”- Awareness –Vetëdije, „D“ – Dare to dream a new reality and do it- Guxo të ëndërrosh një realitet të ri dhe bëje atë, „E“ – Empowerment – Fuqizim, „R“ – Responsibility –Përgjegjshmëri dhe „S“- Synchronicity – sinkronizim.

 

Këto cilësi dhe veti të vyera për personalitetin e një politikani janë të panjohura krejt për politikanët shqiptarë. Ata s’kanë lidhje me ndjenjat. Ndjenjat nuk i njohin fare. Janë pragmatistë të pacipë. S’kanë vetëdije, ndjekin inercinë e njëri-tjetrit, edhe kur vihen përballë, shkëmbejnë akuza, jo se cili prej tyre është më i mirë, por se cili prej tyre është më i keq. Popullit i japin të zgjedhë midis të keqes dhe më të keqes dhe jo midis të mirës dhe më të mirës. Fuqizimin e shohin në planin e fuqizimit të tyre, nëpër klane dhe jo duke fuqizuar elementet dhe mjetet që të jep demokracia, ndërsa përgjegjshmërinë nuk e njohin fare. Mjafton të kujtojmë 1997 dhe 21 janarin e 2011. Edhe sinkronizimin, që do ta ilustroja me qëndrimet bipartizane për të mirën e vendit dhe në rastin konkret, “s” shpreh edhe shumësin e emrit lider, ky lidërship s’ka lidhje fare me të, janë konfliktualë deri në fund, nuk e njohin kompromisin, dialogun, komunikimin,  paçka se janë përdorues të forumeve sociale Facebook dhe Twitter dhe assesi marrëveshjen për të mirën e vendit, ndërsa kur është fjala për interesat e tyre bëjnë marrëveshje me djallin dhe pranojnë që të gjithë pështymat që kanë hedhur tek njëri tjetrin t’i lëpijnë. Pra nuk e njohin moralin.

 

Kjo është situata me të cilën do të përballen shqiptarët në zgjedhjet e ardhëshme. Pyetja është nëse do të mbeten vëzhgues amorfë dhe dëgjues shurdhanë, në mëshirë të fatit, që liderët dhe klasa politike të vazhdojnë e të mbajnë në mënyrë të paligjëshme monopolin e urdhërave dhe të vendimeve për jetën e tyre e shqiptarët të vijojnë e të jetojnë në mizerabilitetin e tranzicionit edhe gjysmë shekulli tjetër, apo do ta detyrojnë klasën politike të marrë rolin që i takon, e votuesi të marrë rolin e tij legjitim, sepse vetëm kështu shqiptarët do të dalin nga listat e padëshiruara për shkak të një klase politike që nuk e meriton votën e tyre. Freedom House lajmëron se, bashkë me Kosovën, në kategorinë e vendeve pjesërisht të lira janë Shqipëria, Bosnja dhe Maqedonia, ku dihet se shtet pjesërisht i lirë, është ai që ka kufizim të respektimit të lirive politike dhe atyre civile.Dëgjues të verbër apo qytetarë të dëgjuar, sovranë të fatit të tyre apo fatalistë të bindur! Kjo është dilema dhe situata, të cilën duhet ta ndryshojmë, që Sovran për fatin e tyre të jenë vetë shqiptarët, jo një grusht njerëzish që shpërdorin pushtetin dhe nuk njohin asfare nocionin e liderit apo lidërshipit në një shoqëri demokratike, paçka se pretendojnë se janë liderë të një vendi anëtar të NATO-s. Problemi është se si Sovrani dhe politika të marrin rolet që u takojnë, që Sovrani të jetë “i dëgjuari” dhe lidërshipi “dëgjuesi”, që Sovarni të jetë vendimmarrësi dhe politika zbatuesi i vendimeve.

 

ELIDA BUÇPAPAJ:”UNE JAM E PERJETSHME”

by

SHTËPIA BOTUESE OMSCA-1 NXORI NË QARKULLIM LIBRIN ME POEZI ‘UNË JAM E PËRJETSHME’ TË AUTORES ELIDA BUÇPAPAJ

TIRANË, 7 JANAR – Shtëpia Botuese OMSCA-1 bën të ditur se këto ditë ka nxjerrë në qarkullim librin me poezi të autores Elida Buçpapaj. Redaktor i librit është Skënder Buçpapaj.
Libri përmban 136 faqe dhe kushton 500 lekë.

Këtu po sjellim edhe parathënien e librit:

NJË LIBËR I RI QË FTON PËR NJË LEXIM TË RI
Nga SKËNDER BUCPAPAJ

Libri i ri “Unë jam e përjetshme” është rindërtim novator i librit të mëhershëm të poetes Elida Buçpapaj “Unë nuk jam e përjetshme”. Lënia jashtë e një pjesëze mohuese, ngërthen në vetvete jo thjesht një përfundim kundërvënës. Shumë më tepër se kaq – ai ngërthen në vetvete një pohim mohues, një konkluzion të ri sa etik aq dhe estetik, një propozim të ri ndaj lexuesit, pas një rishikimi të thellë të përvojës jetësore dhe poetike nga ana e autores.

Nëse librit të mëhershëm “Unë nuk jam e përjetshme” i printe thënia e poetit Robert Graves “Poetët janë njerëz”, pra, janë tokësorë, librit të ri do t’i shkonte për shtat thënia e shkrimtarit dhe krikut të artit John Ruskin se “poetë janë njerëz, profetë dhe besimtarë (religjiozë) njëkohësisht”, pra janë njëherësh tokësorë dhe qiellorë, janë njëherësh të njerëzishëm dhe të perëndishëm.
Laboratori poetik ndërmjet dy titujve të sapopërmendur, ka punuar në katër reparte: në ripunimin e versioneve më të hershme dhe risimin e figuracionit ose të detajeve figurative, në versione të reja të plota, në versione të reja të pjesëshme, por që i përkasin së njëjtës frymë. Kjo përkon me ribotimet e disahershme të poezive në gazeta dhe revista në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe në Perëndim, si dhe në mediat online, deri në periudhën digitale dhe atë të rrjeteve sociale, siç është facebook, pra në epokën kur poezitë shkruhen dhe të faqosen në fashikuj jo dosido, po drejtpërdrejt në eterin e Universit pasi kanë përshkruar rrugën e periudhave epokale të njerëzimit prej fazës së shkrimit në gur apo dru, pastaj në pergamena, në papirusa dhe në shtypshkrim e deri në këtë mbërritje.

Në gjithë këtë përballje e këtë ndeshje me kohën, me lexuesin, përkundër raporteve të reja të krijuara mes autores, krijimit, proceseve të shkrimit dhe të leximit, asnjëherë nuk janë harruar, gjithnjë janë mbartur me vete imazhet, mjeti më karakteristik i poezisë së Elidës. Ashtu si reja e ngarkuar me stuhi, e cila mbart me vete si vetëtimat, ashtu dhe bubullimat, poezia e saj është gjithmonë një mori imazhesh, asnjëherë të heshtura, përherë gjëmuese. Nga ky aspekt, do thënë se kjo teknikë e komunikimit poetik i ngjason jo pak teknikës kinematografike, sidomos asaj pas “Portokallit mekanik” të Stanley Kubrikut, ku teknologjitë e reja të përcjelljes së mesazhit artistik bëhen gjithashtu pjesë e komunikimit me publikun, në këtë rast me publikun e poezisë, të cilit jo vetëm i lejohet, por edhe i detyrohet perceptimi i poezisë si me fjalën, ashtu edhe me imazhin e mbartur prej saj, ashtu edhe me akustikën që e përbën dhe e shoqëron këtë imazh.

Me librin e ri “Unë jam e përjetshme”, autorja fton për një lexim të ri, nëpërmjet të cilit lexuesi e kupton edhe hopin që ajo ka shënuar nga libri “Unë nuk jam e përjetshme” deri tek “Rapsodi e Golgotës së tranzicionit”, deri tek krijimet e saj më të reja dhe ciklet e saj më të reja, por e kupton edhe logjikën që i lidh të gjithë librat e autores, të gjithë poezinë e saj, edhe logjikën e shkëputjes nga disa prej etikave dhe estetikave të mëhershme të shkrimit, derisa të dalë në verdiktin se vetë poetja është gati krejt vetvetja, njëherësh gati krejt dikush tjetër, nga një e papërjetshme tashmë ajo është shndërruar në një të përjetshme. A nuk kishte, pra, të drejtë Paul Valery kur thoshte se nuk ka poezi të përfunduara, ka vetëm poezi të braktisura?

Ngjan e pamundur, pra, të flasësh për këtë poezi dhe të shmangësh shtjellimet teorike për poezinë dhe përtej saj. Nga pozita e redaktorit të këtij libri, je i ftuar të kuptosh më drejt raportin krijues me poezinë, të pranosh se lexuesi dhe redaktori i parë i poezisë është vetë krijuesi. Ndërsa redaktori është thjesht ndërmjetësuesi i parë me publikun. Në këtë cilësi, mund të them se kjo poezi e ka të vetin gjithëpushtetin ndaj rimës dhe mosrimës, ndaj mbingarkesës figurative dhe komunikimit troç, gati publicistik, ndaj vrullnajës së ndjenjave dhe ndaj akullnisë së përsiatjeve tejet racionale. Në këtë dyskajore, në këtë segment do kërkuar edhe tallazitja e kësaj poezie, e cila shkon nga përshkallëzimet ngjitëse rënëse, deri kulmore, tek ato zbritëse, deri fashitëse, nga kalamburet marramendëse, deri tek fjalëlojat gati fëminore, nga përgjëratat ledhatuese deri tek kumbimet vringëlluese.

E pra, në këtë dyskajore përfshihet gruaja dhe vajzëria e saj, nëna dhe fëmijëria e saj, bija e atdheut dhe mërgimtarja e përmalluar për atdheun, përfshihet tranzicioni postmonist i vendit të saj dhe mërgimi plot sfida në botën e huaj, përfshihet kthimi i përhershëm me mendje dhe zemër në atdhe dhe amnezia gjithnjë e më e rëndë e atdheut ndaj bijve e bijave të saj të larguar. “Unë nuk jam e përjetshme” do të ishte libri i parandjenjave; “Rapsodi e Golgotës së Tranzicionit” do të jetë libri i sendërtimit të makthshëm të këtyre parandjenjave, ndërsa „Unë jam e përjetshme“ libri i verifikimit të koshiencës dhe subkoshiencë, që në gjuhën jo poetike përkthehet me togfjalëshin e thjeshtë „a nuk të thashë!“. Dhe pa këtë vizion pararendës poetët nuk do të ishin poetë dhe në fund të fundit, prandaj poetët dallohen nga njerëzit e zakonshëm.

Metafora për poezinë e Elidës pjesë e kartës të identitetit të saj poetik, ajo luan me metafora, të cilat i vendos në funksion të një sensibiliteti të tillë poetik sa i prek thellë telat e shpirtit njerëzor.

Poezia “Shkela një lodër fëmije” është një metaforë e jetës me afatet e saj, ku fatalizmi ekzistencial është i pashmangshëm, ku ekzistenca nuk ka dilema. Tek kjo poezi autorja është edhe „fajtorja“ që e shkeli kukullën, edhe vetë kukulla.: “Shkela një lodër fëmije/ një kukull të drunjtë/ si një„matrioshkë“/ me flokë dhe faqe të kuqe,/ një kukull që vetëm qeshte/ që ishte e lumtur…/ ajo as nuk hante/ as nuk pinte…/ ajo nuk kërkonte as të flinte/ që të shihte ëndërra/ ajo duket se shihte ëndërra me sy hapur,/ pa ironi,/ ajo nuk kërkonte as të udhëtonte/ me jaht,/ të paktën sa të shihte detin,/ ose të dilte të paktën natën/ në ballkon/ sa për të parë hënën/ kur të bëhej presje…/ ajo s’i pa asnjëherë yjet,/ as plepin…/ dhe prapë ishte e lumtur/ ajo rrinte tërë ditën në shtëpi/ pa lëvizur/ majë televizorit,/ apo mbi tavolinë/ kur e ftonin/ për të ngrënë me ta/ fëmijët/ kur ishin të vegjël/ ajo kukuriste fare,/ kur qendronte mbi tavolinë/ me fëmijët/ dhe dukej se më të lumtur se ajo/ vërtetë nuk kishte në botë njeri…” Kukulla, pra, ishte njeriu apo vetë koha e seicilit prej nesh.

Për të shpjeguar parimin krijues që ka prirë në ndërtimin e këtij libri të ri, unë po pranëvë dy versionet e poezisë “Pikë e lotit”, e cila është poezia më me pak vargje e përmbledhur këtu: Versioni I: “Pikë, pikë e lotit/ më e vogël se një pikë shi/ në cep të syrit/rri…/ pikë, pikë e shiut/ më e vogël se një pikë/ rërë/ që të mos më shihen lotët/ fytyrën lagma të tërën.” Versioni II: “Pikë, pikë e lotit/ më e vogël se një pikë/ mbi„i“/ në cep të syrit/ rri…/ pikë, pikë e qiellit/ më e vogël se një pikë/ mbi «i »/ rigon si lot/ duke bërë/ pirueta/ mbi asfaltin gri…/ pikë, pikë e lotit/ më e vogël se një pikë/ mbi „i“/ në cep të syrit/ rri…” Nëse në versionin e parë poezia ka nëntë vargje, ka dy rima, ka pesë detaje-imazhe, në versionin e dytë ajo ka shtatëmbëdhjetë vargje, ka tetë detaje-imazhe, ka vetëm një rimë, e cila bie gjithnjë mbi i, ka disa asonanca. Kështu grafikisht shënohet më mirë shiu që bie pambarimisht dhe pandërprerë nga lart poshtë, shmanget detaji i shiut, i cili është i pranishëm, por është i nënkuptuar, metaforik, është “pikë e qiellit”, është gjithashtu i kuptuar në foljen “rigon”, përjashtohet detaji i fytyrës së lagur dhe rima “rërë/tërë”, zgjerohet hapësira nëpërmjet ardhjes së përfytyrimeve të qiellit dhe asfaltit, madje edhe të tingullit “i”, përshpejtohen ritmet e përfytyrimeve nëpërmjet “piruetave” të lotit.

Forma e jashtme grafike e poezisë, në rastin konkret, bëhet më e hajthme, porosia e saj më e trishtë, më filozofike, poezia është tashmë metaforë e kulluar. Ashtu si Robert Frost e përkufizonte atë në mënyrën më koncize: “Poezia është metaforë”, larg përkufizimeve të gjata e të rënduara të teoricienëve, ndonëse, për hir të së vërtetës, ato të gjitha fillojnë me “Poezia është gjuhë…”. Për më tepër, poezia e sotme është një metaforë që montohet dhe çmontohet, e anasjelltas, një metaforë që fillin e ka në fund dhe lidhjen nyjë e ka në zanafillë, e anasjelltas. “Shkela një kukull/ një kukull të drunjtë, të lumtur…/ ajo u plasarit copka-copka/ se ishte e vogël/ sa një grusht fëmije,/ ajo u thye copka-copka, një copkë sy bashkë me pak flokë të kuqe,/ një copkë hundë me gjithë gojkën e vockël,/ një copkë bark me pak fustan të kaltër/ me pikla të kuqe.” Në këto vargje, gjithnjë të poezisë “Shkela një lodër fëmije”, kemi një metaforë në kuadër të një poezie metaforë, ku janë bashkë poetja me veten e saj, me fëmijërinë e saj, me amësinë e saj dhe me fëmijën e saj. Vetëm ky kontekst kaq i brishtë dhe kaq i ndjeshëm e shpjegon makthin gati të tragjik që përmban veprimi i pakujdesshëm ndaj një lodre fëmije, në fakt, pra lodra e fëmijës së saj.

Poetja, kështu, e merr në gji sërish, e mëkon sërish poezinë e saj me më shumë filozofi, me më shumë përkryerje stilistike, me më shumë flatra e fluturime, e kalon atë nëpër metamorfoza të reja, e pikënis vrullshëm e sigurt për shekuj të rinj dhe epoka të reja.
“Të botosh një vëllim poetik është si të hedhësh një petal trëndafilli në Kanionin e Madh dhe të presësh jehonën,” thotë poeti dhe artisti i madh shumëplanësh amerikan Marquis. Nuk mund ta shprehë askush, ndoshta më mirë, emocionin e pritjes që e pason një ngjarje të tillë. Dhe nuk mund t’i shkojë për shtat asgjë më mirë se kjo metaforë vëllimit të ri poetik të Elida Buçpapajt, bindjes së re poetike të Elida Buçpapajt, “Unë jam e përjetshme”.

Për të marrë përsipër këtë parathënie, përtej faktit se jam redaktor, më ka shtyrë para së gjithash privilegji sa dhe përgjegjësia se vetë unë, me emrin e përveçëm Skënder Buçpapaj, jam pjesë e frymëzimeve të kësaj poezie, posaçërisht e një prej cikleve më të bukura, “Ti nuk më beson, nuk më beson…”, pjesë e shqetësimeve dhe përjetimeve të jetës dhe të poezisë, pothuaj në çdo fjalë dhe rrokje, pothuaj në çdo ahmë dhe frymim të çdo hapi jetësor e poetik, jam, nëse jo lexuesi i parë, dëshmitari i parë i kësaj poezie, le të besoj ashtu se edhe fatsjellësi i parë.

NEXHMEDIN SPAHIU BËN SHQYTARIN PROFAN TË RUDINA XHUNGËS!

by

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Reagimi im lidhet me dy shkrime të botuara tash së fundi që kanë ngjallur diskutime. I pari nga Rudina Xhunga titulluar «Serbi afër teje… » dhe i dyti nga Nexhmedin Spahiu „Rudina Xhunga dhe dallimi Kosovë – Shqipëri“.

Nuk është e vërtetë se ne dhe fqinjët tanë nuk e dimë historinë e njëri-tjetrit; nuk është e vërtetë se ne shqiptarët prodhojmë mite; nuk është e vërtetë se historiografia shqiptare minimizon kontributin e fqinjit tonë verior në Europë, sepse ne nuk kemi fare historiografi; nuk është e vërtetë se shqiptarët shohin me lente zmadhuese të shkuarën e largët me qëllime denigruese ndaj fqinjit tonë verior apo me qëllim dëmtimin e fqinjit tonë verior; nuk është e vërtetë se jemi treguar ndonjëherë agresivë ndaj pakicave; ne jemi dalluar gjithnjë nga mikpritja, bashkekzitenca, toleranca fetare e shqiptarëve është unike; nuk është e vërtetë se kemi ndërhyrë në punët brendshme të fqinjit tonë; se kemi dërguar ne njerëzit tanë të themelojnë partinë komuniste në Beograd, përkundrazi. Ne jemi duke folur për të tashmen ose për të shkuarën e afërt, kur ndodhi një konflikt i përgjakshëm, ku viktimat ishin shqiptarët dhe agresori ishte një shtet kriminal. „Falni, por mos harroni“, u tha shqiptarëve të Kosovës Presidenti Clinton. Dhe kurrsesi të harrojmë. Kujtesa na bën veç mirë. I bën mirë edhe fqinjit tonë verior.

Nuk kemi arsye t’i largojmë frikat se fqinji ynë verior nuk i ndal pretendimet ndaj Kosovës; nuk është e vërtetë se jemi ne inatçorë, hakmarrës apo urrejtës ndaj fqinjit tonë verior.

Nuk është e vërtetë se ne jemi fajtorë ndaj fqinjit tonë verior; nuk kemi kryer asnjë faj, asnjë vepër që të na bëjë të kërkojmë ndjesë, nuk e kemi shqetësuar kurrë fqinjin tonë verior, nuk e kemi përdorur kurrë historinë për të ushqyer asnjë lloj nacionalizmi apo patriotizmi e krenarie. Nuk jemi krenuar ne me Nishin por Serbia, nuk jemi krenuar për turpin tonë as me perandorin iliro-romak Shën Konstandinin, që ligjëroi dhe përhapi krishtërimin, por Serbia.

Gjithmonë jemi sulmuar prandaj na është dashur të mbrohemi. Kjo është e gjitha, kjo është e vërteta, por ne duam të fillohet një faqe e re e historisë moderne, si fqinj dhe vende të integruara në Europë.

Nuk kishte asnjë simpati, dyzim apo dyshim, siç pretendon Rudina Xhunga në programin e Ivo Andriçit kur firmosi “Memorandumin e Akademisë Serbe” që siç e pohon vetë Rudina programonte shfarosjen e shqiptarëve.

Programin e Andriçit e ekzekutoi pikë për pikë Milosheviçi në luftën e fundit në Ballkan që shkaktoi mijra viktima dhe 1 milion të dëbuar. Pas 14 vitesh edhe sot e kësaj dite nënat shqiptare të Kosovës presin një lajm apo një trumbë eshtra të fëmijëve të tyre vrarë gjatë këtij konflikti mizor, ku urrejtja etnike dhe fetare ishte monstruoze. Rudina Xhunga tani do të bëhet nënë dhe sa ta marrë foshnjen e saj në krahë uroj që ta kuptojë dhimbjen e nënava të Kosovës.

Shqiptarët e Kosovës dhe shtetit amë kanë treguar shumë vullnet pas konfliktit që të ndërtojnë me fqinjin tonë verior marrëdhënie të fqinjësisë të mirë në kontekstin e reciprocitetit e integrimeve europiane. Janë zhvilluar për herë të parë në historinë midis dy vendeve takime të nivelit më të lartë në të mirë të dialogut, ndërkohë që Serbia e Nikoliçit reagon me platforma që cënojnë integritetin dhe sovranitetin territorial të Kosovës. Ashtu si u shpreh edhe Ambasadorja amerikane në Kosovë, Tracy Jacobson, e cila nënvizoi se «platforma e Serbisë për Kosovën është pengesë për dialogun në mes të Prishtinës e Beogradit».
Këtë qëndrim do të duhej të mbante pseudoelita shqiptare në Shqipëri ndërsa vazhdon e mbetet puthadore si në kohën kur Enver Hoxha do t’i justifikonte të gjitha vrasjet e shokëve se ishin kryer me orientimin e Miladin Popoviçit.

Tani janë zbuluar fakte të reja që hedhin dritë se Enver Hoxha ka patur lidhje të ngushta me Serbinë, më tepër përmes Miladin Popoviçit dhe Dushan Mugoshës. Për një fije floku, Shqipëria nuk u bë republikë e shtatë e Jugosllavisë. Masakra e Tivarit është një krim, ku janë të përfshirë regjimi i Enver Hoxhës dhe Serbia. Por gjatë diktaturës, në asnjë kohë – edhe në ato më të tendosurat midis dy vendeve, – asnjëherë nuk u ndal bashkëpunimi. Edhe tani. Serbia nuk i ka dorëzuar kurrë dosjet e spiunëve të saj midis rradhëve të shqiptarëve dhe kjo do të thotë se njerëzit e Serbisë në trojet shqiptare, përfshi edhe shtetin amë kanë qenë e vazhdojnë të mbeten të privilegjuar, ndërsa politikanët janë shumë prudentë në qasjen ndaj Serbisë. Ndërsa opinionistët si puna e Rudina Xhungës janë ultrakonformistë dhe puthadorë.

Dhe prandaj nuk kemi si të mos pretendojmë se ndodhemi përballë fasadës së një segmenti të politikës, si vijim i atij të Enver Hoxhës, në kushtet të reja.

Si konkluzion do të thosha, se dëshirat e mira dhe vullneti i mirë duhet të jetë i kompensuar nga pala tjetër, në mënyrë reciproke, nëse jo, elitat duhet të kujdesen që të ndihmojnë afrimin nga pozita të barabarta dhe jo të përgjunjëzuara, siç bën Rudina Xhunga.

Shkrimi i Xhungës shkaktoi me të drejtë shqetësim në Kosovë dhe opinioni publik reagoi me pyetjen „e si është e mundur të shkruhet kësisoj“.

Ndërkohë, nervozizmi kaloi të gjitha përmasat dhe Xhunga u sulmua me një gjuhë të padenjë dhe të patolerushme, kur, në vend të iracionalitetit, do të duhej të hapej temë për diskutim dhe të ftoheshin gazetarë të Tiranës e të Kosovës për t‘u shprehur. Por gazetarët e Tiranës janë plaçka më e pavlerë e konsideruar nga politika e tranzicionit dhe oligarkët e mediave, ndërsa opinionistët-oligarkë kushedi se ku lluksozeshin në ndonjë rezort lluksi në kontinentet e ngrohta, për turp të botës.

Dhe Rudina Xhungën nuk kishte se kush ta mbronte. Atëherë sollën në skenë Nexhmedin Spahiun, një kalorës pa kalë, që i doli në krah Xhungës, i doli në mënyrën më donkishoteske të mundshme, por për çudi, jo nuk është aspak çudi, donkishotizmi i tij u botua gati në të gjitha gazetat e Tiranës. Shikoni pra pushtetin e oligarkisë mediatike si instrument të një segmenti të politikës të Tiranës, që ka pushtet politik dhe ekonomik, por që s’ka asnjë lidhje me demokracinë dhe marrëdhëniet midis dy shteteve në kohën e sotme.

Po ndalem tek reagimi i Nexhmedin Spahiut, i cili vë në diskutim pozitën e tij si intelektual dhe publicist. Në pseudoargumentat që ai jep për të mbrojtur Rudina Xhungën, shkruan se reagimi negativ i shqiptarëve të Kosovës ndaj shkrimit të Rudina Xhungës „ vjen për shkak të një moskuptim thelbësor mes shqiptarëve të Kosovës dhe atyre të Shqipërisë…”, sepse, sipas Nexhmedin Spahiut,„shqiptarët në Kosovë dhe Shqipëri përbëjnë dy kombe të ndryshme, jo se ka dallime në gjuhë dhe gjak, por dallimi është në konceptimin politik“.
Një përçartje tjetër e Nexhmedin Spahiut është kur del me deduksionin se „Të jesh viktimë nuk është gjë për t’u mburrur“. Po ky zotëri nuk është fare në vete, sepse, natyrisht, asnjë shqiptar i Kosovës nuk mburret se ka qenë viktimë e Serbisë, por çdo shqiptar i Kosovës kërkon drejtësi dhe një shtet ku të jetojnë të gjithë bashkë në liri, demokraci dhe të integruar në Europë!

Kulmi arrin kur Nexhmedin Spahiu shkruan se „shqiptarët e Kosovës sapo kanë lindur si komb dhe janë në foshnjërinë e tyre kombëtare, ata madje ende nuk e kuptojnë se kanë lindur si komb. Ende trashëgojnë mentalitetin e pakicës etnike.“
Mentalitet foshnjor nuk kanë shqiptarët e Kosovës, por mentalitet të një të vonuari ka pikërisht i ashtuquajturi publicist Nexhmedin Spahiu, i cili e arrim një kulminacion tjetër të padijës së tij kur shkruan se „Rudina Xhunga i takon një kombi tashmë 100-vjeçar… për dallim prej kombit kosovar që po mbush 5 vjet jete, ai shqiptar tashmë ka mbushur 100 vjet.“
Zoti na ruajtë! Ky profan nuk e ka idenë dhe nuk e bën dot dallimin midis shtetit dhe kombit! Shqipëria dhe Kosova janë një komb disa mijëra vjeçar, nga më të lashtët në Europë, flasin një gjuhë, kanë një histori dhe në mileniumin e tretë jetojnë në dy shtete, shteti amë posa ka hyrë në qindshin e dytë, ndërsa Kosova së shpejti feston 5 vjetorin e pavarësisë dhe çlirimit të saj nga një ish-pushtues, si Serbia e cila do t’i bashkohet një ditë me Kosovën dhe Shqipërinë në BE, por që tani për tani ka shprehur qartë se nuk dëshiron që t’i bashkangjitet aleancës Verio-Atlantike të NATO-s, e cila i shpëtoi shqiptarët e Kosovës nga konflikti i fundit i urrejtjes etnike në Ballkan.

 

Tani nuk ka më dyshime se e ardhmja e rajonit është integrimi dhe shqiptarët janë fatlumë ngaqë u ka trokitur fati në derë që të jenë faktorë integrimi, paqeje dhe stabiliteti, por nuk kanë asnjë arsye të shfaqin kompleks inferioriteti ndaj fqinjit tanë verior, i cili ende nuk është shkëputur nga e shkuara e tij mitomane dhe vazhdon t’i pengojë proceset në të mirë të gjithë banorëve të rajonit.

Disa muaj më parë Vuk Jeremiçi, ish-Ministri i Jashtëm serb ishte vizitë zyrtare në Zvicër dhe gjatë një konference për shtyp me gazetarë e pyeta se përse ai, duke qënë i ri në moshë e duke i takuar gjeneratave të reja, të edukuara në Perëndim, Europë dhe SHBA, kalonte pjesën më të madhe të kohës në qiell duke fluturuar nga njëri kontinet tek tjetri për t’i bindur vendet që vizitonte për të mos e njohur Kosovën, kur do të duhej që kjo kohë të përdorej për të ndërtuar ura midis dy kombeve, sepse tani e kemi një fat të përbashkët siç është integrimi europian.

Por deri më tani nuk e kemi asnjë shenjë të tillë. Ne të gjithë ishim dëshmitarë se njohja e pavarësisë të Kosovës nga ana e Pakistanit shqetësoi Beogradin për të vazhduar turin që të mos lejojë pavarësinë e Kosovës! Ne po ashtu jemi dëshmitarë se si po tensionohet situata në Bujanoc dhe Luginën e Preshevës për shkak të kërcënimeve të kryeministrit serb Ivica Daçiç për heqjen e Përmendores së Dëshmorëve të UÇPMB-së apo për heqjen e Flamurit Kombëtar. Ky është realiteti. No comment.