Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

AT GJERGJ FISHTA: “Krenët e Shqyptarisë” — të Gegërisë dhe Toskërisë në Lidhjen e Prizrenit

by

Nga Frank Shkreli

Gjergj Fishta Wiki & Bio
A person standing at a podium with a flag behind him Description automatically generated with medium confidence
A person with a beard Description automatically generated with medium confidence
A person wearing a hat Description automatically generated with low confidence

Lidhja historike Shqiptare e Prizrenit, meriton të kujtohet, sidomos në këtë kohë të turbullt nëpër të cilën po kalon Kombi shqiptar në trojet e veta shekullore. Ngjashëm deri diku me situatën e sotme ndërkohë që jemi dëshmitarë të lojrave të të huajve me fatin e shqiptarëve, autoritetet shqiptare të Lidhjes së Prizrenit 145-vjet më parë, pas vendimeve të padrejta të Kongresit të Berlinit në kurriz të shqiptarëve, u mblodhën në Prizren, të vendosur dhe të bashkuar për të luftuar në mbrojtje të torjevee shqiptare dhe të interesave të kombit, në përgjithësi. Për t’u përballur me sfidat e asaj periudhe, aty morën pjesë përfaqësues nga të gjitha trojet shqiptare, pa dallim – për herë të parë që prej kohës së Gjergj Kastriotit -Skenderbe – për të biseduar mbi fatet e Kombit. 

Në këtë 145-vjetor, po e kujtojmë këtë ngjarje të madhe historike për Kombin Shqiptar – me përvujtëri, modesti dhe me respektin më të madh për burrat e Kombit të Lidhjes së Prizrenit – me ndihmën e Poetit të Kombit, At Gjergj Fishtës, i cili i ka dedikuar Lidhjes së Prizrenit, “Kangën e Nandë” të veprës së tij madhështore, “Lahuta e Malcisë”.  Në këtë poemë, Fishta fton Zanën që së bashku me poetin të këndojë në “Lahutë”, ngjarjen historike të shqiptarëve —   Lidhjen e Prizrenit.  Ai e fillon vjershën me thirrjen e Ali Pashë Gucisë. Mbas vendimeve të Kongresit të Berlinit, Ali Pashë Gucia hedh kushtrimin anë e mbanë trojeve shqiptare për të mbledhur në Prizren, burrat më në shenjë të kombit. “Krenët e Shqyptarisë”, të Gegërisë dhe Toskërisë. Duke iu përgjigjur kushtrimit të Ali Pashë Gucisë, turren kreshnikët e Kombit në qytetin zëmadh të shqiptarisë, në Prizen për të marrë pjesë në Lidhdjen Shqiptare të Prizrenit.

A group of people standing in front of a building Description automatically generated with medium confidence

M’ato maje të Prizrenit

Ku kanë ndejun rend pas rendit

Me Ali Pashën në krye të vendit…

…Ai nuk asht, more lum vasha

Tjetërkush veç se Ali Pasha

Që për të drejta të Shqyptarisë

Vet ia jep zjarmin shtëpisë,

E s’i dhimben nanë as djal:

Për to jetën vet e falë.

Në qoftë se më lejohet të jem pak krahinor e të përmend që Fishta, përveë Ali Pashë Gucisë, ndër të tjerë pjesëmarrës në Lidhjen e Prizrenit, në poemën kushtuar Lidhjes së Prizrenit, i dedikon disa rreshta edhe Vat Marashit, Bajraktarit të fisit të Shkrelit:

E njaj tjetri ma përtej

Me ata dy mustakë të mëdhej

Me i prekë m’shoq që ka për bri vedi,

Ai nuk ashtë, jo Diomedi,

Por ashtë Bajraktari i Shkrelit,

Si njaj pyrgu m’ball të kështjellit,

Që s’e tremb as topi as shpata,

E i thonë emnit Marash Vata…

Natyrisht, se në poemën e tij Fishta përmend disa ndër pjesmarrësit dhe u këndon atyre si grup i dalluar dhe i zgjedhur ndër shqiptarët e asaj kohe e hapësire:

Jo që ka aty burra të tjerë,

Bajraktarë, Krenë e Beglerë

Që për fjalë e për urti

Për trimni, për bujari

Nuk ia lëshojnë vendin kurrkuej

As në Shqipni as ndër të huej…

 Jo që ka aty burra të tjerë,

Bajraktarë, Krenë e Beglerë

Që për fjalë e për urti

Për trimni, për bujari

Nuk ia lëshojnë vendin kurrkuej

As në Shqipni as ndër të huej…

Në Epopenë Kombëtare të Fishtës, “Ora e bardhë e Shqipënisë”, i shef krerët e Shqiptarisë, “Trima në za, burra me nderë”, të mbledhur aty në Prizren – nga mrizet e lartësive të malit më të lartë, Lubotenit, ku e Mira ka ndejën e vet dhe gëzohet, ndërsa thërret Zanën e Sharit –

 “Në gjuhë të ambël të Shqyptarit,

Thirrë i paska Zanës së Sharit”, 

Dhe e pyet nëse i njihte ata burra të rreshtuar në Kuvendin e Prizrenit. Zana, disi e habitur para asaj pamjeje madhështore të “homeridëve të rinj”, mendon se Shqiptarët e mbledhur aty, mund të jenë Akejt e vjetër që dikur kishin “kallur” Trojën e vjetër ose, ndoshta mund të ishin Dardanët. Ban buzën në gaz Ora e maleve dhe i shpjegon Zanës motër se ata nuk ishin,

“As Akejë, as s’janë dardanë,

as vigaj, as katallaj”, Por ishin pjesëmarrësit heronj shqiptarë: Ali Pasha, Marash Vata, Abdyl Frashëri, Prenk Bib Doda, Toptani, Zogolli, Gjetë Gegë Shllaku, Çun Mula, Mar’ Lula, Dod Preçi, Vrioni, Deralla, Shan Deda, Abdullah Dreni…

Ndërsa Abdyl Frashërin, Kryetarin e Lidhjes së prizrenit,  At Gjergj Fishta e portretizon kështu në poemën e tij, kushtuar Lidhjes së Prizrenit:

A e she’ ‘i herë njat burrë zeshkan,
Me kollçikë e me fistan,
Që m’ a ka synin si zhgjeta,
Që m’ i bajn t’ gjith t’u ngjatjeta,
E që folka ashtû pa u zé,
Herë tue mâtë, mandej tue pré:
Që prandej njat fjalë që e flet,
Mbreti as Krajli nuk i a shklet:
Pse edhè e tij bujare
Larg permendë âsht n’ tokë Shqyptare
Për kah pupla e për kah dija,
Pá të cilat s’ rron Shqypnija?
Ai âsht trimi Frashër Begu,
Që gjithkund, ku e qiti shtegu,
I la naâm aj Toskënís,
Faqe t’ bardhë i la Shqypnís.

Gjergj Fishta kujton në poemën e tij mbi Kuvendin e Lidhjes së Prizrenit se, ndërkohë që Ora dhe Zana bisedojnë me njëra tjetrën, Abdyl Frashëri hap Kuvendin dhe flet me një gojtari të shquar, si i përket derës së tij letrare, mbi vjetërsinë e fisit shqiptar, kulturën e lashtë të tij, trimërinë e qëndresën gjatë shekujve, dashurinë për Atdhe dhe për luftërat shekullore të racës shqiptare për të ruajtur lirinë dhe pavarësinë.  Abdyl Frashëri vazhdon fjalën e tij, sipas poetit, duke bërë thirrje për daljen zot të trojeve shqiptare të sakatuara. Për shpëtimin e tokave shqiptare, Hotit, Grudës e Plavë e Gucisë nga Mali i Zi.  Ndërsa Bajraktari i Shalës, Mar’ Lula deklaron para Kuvendit se për ‘të dhe për shqiptarët mbarë, si shkjau, si turku janë armiq të njëjtë. Në fund, sipas vjershës kushtuar Lidhjes së Prizrenit në “Lahutën e Malcis”, Ali Pashë Gucia propozon që nga Kuvendi i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit t’i dërgohej një letër fuqive të mëdha të asaj kohe dhe mbretit  në Stamboll– “Të shtatë krajlave dhe Mbretit të Stambollës”, duke venë qartë në dukje se trojet shqiptare nuk janë as të italianëve, as të ‘hinglizvet, as e francezëvet’, as të gjermanëvet e as të sllavëve dhe as otomanëve, këndon Fishta. Ai ka përfunduar vjershën e tij kushtuar Lidhjes së Prizrenit, se Mbretit të Stambollit, i cili “do t’i falë Shkodër e Malci” Knjazit të Malit të Zi, t’i bëhet e qartë se Shqipëria nuk “ashtë një shportë me fiq”, për t’ua shpëndarë miqve peshqesh, sipas oreksit të ditës.

“Por ashtë toka e t’Parvet tonë,

Asht Atdheu, po, i Skanderbegut…

Prandej s’ka as Krajl as Mbret

Që ket tokë e falë a e shet…

Po sot, a ka sot burra Shqiptaria, si dikur motit, që të mbrojnë interesat kombëtare dhe të mos shesin, as mos të falin tokën dhe interesat kombëtare të shqiptarëve, përfshir edhe ato ekonomike, për interesa afat shkurtëra, personale e partiake. Në këtë udhëkryq të historisë së Shqiptarëve dhe në këtë përvjetor historik për Kombin Shqiptar, 145-vjetori i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, nga do t’ia mbajnë udhëheqsit e sotëm shqiptarë, nga do e drejtojnë timonin e anijes kombëtare drejtë të ardhmes? Këtej apo andej? Drejt një rruge pa krye që çon në greminë, apo drejt horizonteve të reja, duke ndjekur shembullin e heroizmave, besës, burrërisë dhe të bashkimit kombëtar të Gjergj Kastriotit-Skenderbe dhe të trimave të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit?

145-vjetori  i Lidhjes historike Shqiptare e Prizrenit duhet të kujtohet, sidomos në këtë kohë të turbullt nëpër të cilën po kalojnë sot shqiptarët. Ngjashëm deri diku me situatën e sotme politike në Kosovë dhe në Shqipëri, ndërkohë që jemi dëshmitarë të lojrave të të huajve me fatin e shqiptarëve.  Autoritetet shqiptare të Lidhjes së Prizrenit 140-vjet më parë, pas vendimeve të padrejta në kurriz të shqiptarëve të Kongresit të Berlinit, u mblodhën të vendosur dhe të bashkuar, për të luftuar në mbrojtje të trojeve dhe të interesave të kombit në përgjithësi. Për t’u përballur me sfidat e asaj periudhe – të bashkuar dhe të bashkrenduar për të njçjtaat objektiva – në Prizren morën pjesë përfaqësues nga të gjitha trojet shqiptare pa dallim – për herë të parë që prej kohës së Gjergj Kastriotit – Skenderbe, për të biseduar mbi fatet e Kombit. Po e kujtojmë këtë ngjarje të madhe historike për Kombin Shqiptar – me përvujtëri, modesti dhe me respektin më të madh për burrat e Kombit, pjesëmarrës në Lidhjen e Prizrenit, në mbrojtje të trojeve shqiptare, 145-vjet më parë. 

LIDHJA E PRIZRENIT – (Lahuta e Malësisë – At Gjergj Fishta)

Shkrepi dielli buzës Cukalit
eja e t’këndojmë, oj Zanë e malit
eja e t’këndojme n’Lahutë t’Malsisë
si ata krenat e Shqiptarisë
në Prizren na janë bashkue
për me folë se si me e pështue
prej capojve t’Malit t’Zi
që ka dyndun top e ushtri
me hi n’Plavë, me hi n’Gusi
me marrë Shkodrën me Malsi
der’ ku danë vendi me Dri
pse, po tjonë, Mbreti i Stambollës
dorë i dhanka Knjaz Nikollës
me ndezë zjarm ai n’votra tona
me nga qetë ai n’ara tona,
me ba dru n’zabele tona
e me gra e vasha tona,
me lujtë Shkjau harushë me ne
thue s’ka Shqiptarë mbi dhe.
Por po kisht’, besa, Shqiptarë
kisht’ Shqiptarë zemër bujarë
burra t’urtë, trima luftëtarë
që s’po u tutshin këta me dekë
n’erz e n’tokë me pasë me i prekë…

E plotë në linkun më poshtë….

Gjergj Fishta – Lidhja E Prizrenit (teksteshqip.com)

At Gjer Fishta ne biblioteke duke punuar mes librash- foto Lidhja e Prizrenit

                                        At Gjergj Fishta në zyrën e tij

ANA E MALIT SIPAS NJË TRIESHANI – AUTOR GJEKË GJONAJ

by

Nga Frank Shkreli

Ku bie Ana e Malit? Ana e Malit është një krahinë gjeografike dhe etnografike e ndarë, për fat të keq, ashtu si shumë territore të tjera shqiptare në dy pjesë, mes Shqipërisë dhe Malit të Zi.  Ana e Malit në Shqipëri i përket Bashkisë Shkodër, ndërsa Ana e Malit në Mal të Zi i përket Komunës së Ulqinit. Kjo ndarje fatzezë e trevave shqiptare u imponua nga Fuqitë e mëdha të asaj kohe, në vitin 1913.  Popullsia e kësaj krahine përbëhet pothuaj me 100% shqiptarë. Shumica e banorëve i përkasin fesë myslimane, me një përqindje të vogël katolike.  Shqiptarët e dy anëve të krahinës së Anës Malit pësuan një goditje të rëndë në marrëdhëniet ndër familjare e shoqërore, pore dhe ekonomike, kur në vitin 1948 u mbyll kufiri midis Shqipërisë komuniste dhe ish-Jugosllavisë, gjithashtu komuniste, si pasojë e prishjes së dy miqëve të vjetër Enver Hoxhës dhe Titos – megjithse Tito me agjentët e tij ishte instrumental në themelimin e Partisë Komuniste shqiptare të Enver Hoxhës. Sidoqoftë, më në fund, ra Muri i Berlinit, u shemb komunizmi zyrtar ndërkombëtar sllavo-aziatik në Evropë dhe familjet shqiptare të Anës Malit rivendosën, më në fund, lidhjet familjare e shoqërore midis tyre nga të dy anët e kufirit.  Është kjo Ana e Malit që sot, fatkqesisht, dita ditës po zbrazet nga popullsia shqiptare shekullore e atyre trojeve, për arsye ekonomike, por pa përjashtuar gjithashtu as arsyet politike, duke emigruar në Shtetet e Bashkuara dhe në vendet evropiano-perëndimore.  Është, pikërisht, kjo krahinë, “Ana e Malit Sipas një Trieshani” – një kronikë historike e jetës së përditshme të asaj treve — për të cilën shkruan në librin e 10-të të tij, autori i palodhëshëm nga Trieshi, Gjekë Gjonaj. 

Unë e lexova me shumë interesim dhe dashuri këtë libër pasi (unë kam lindur e rritur në Amull, në ato troje ku edhe kam mbaruar shkollën fillore Bedri Elezaga për të cilën shkruan autori duke e cilësuar atë si “Tempull të diturisë që ruajti gjuhën shqipe, kulturën dhe graditën tonë të lavdishme), më solli shumë kujtime dhe emocione ndërsa lexoja për jetën, traditën dhe për personalitetet, disa prej të cilëve i kam njohur, megjithse ka kaluar më shumë se një gjysëm shekulli që jetoj në Amerikë.  Është e pamundur të përshkruaj përmallimin, ndjenjat dhe kujtesat nga fëmijëria duke lexuar këtë libër.  Ngjarjet, personalitetet, gëzimet dhe hidhërimet, si dhe rrethanat që shoqëronin ato, më shumë se një gjysëm shekulli më parë, bëhen reale.

“Gjithçka shkrova në këtë libër, në të cilin solla një pjesë të identitetit nacional të popullatës vendore të Anës së Malit — me qëllim që t‘i përcjell ato në trevat mbarëshqiptare — janë fjalë zemre të motivuara nga vullneti i mirë. Nuk mund të ishte ndryshe kur bashkëbiseduesit/et e mi/a, përveçse më hapën dyert e shtëpive, më shtruan sofrën bujare dhe më hapën zemrat dhe shpirtin e tyre të pastër”, shprehet autori për librin e tij. 

Sipas vet autorit, kjo vepër publicistike mbi trevën e Anës Malit, “nuk është një monografi as dokument faktik, por vetëm pjesë e një letërnjoftimi të vogël, me fjalë shumë, të kësaj treve.  Ajo është një mozaik prozaik me copëza veçantie nga jeta e zakonshme e pabujë e anamalasve, realiteti i tyre jetësor, një pjesë e së shkuarës dhe të sotmes së tyre në këtë lokalitet, ashtu siç i njoha unë. Në këtë mozaik kryesisht pasqyrohen lashtësia, tradita, trashëgimia e pasur kulturore materiale dhe ajo shpirtërore (jomateriale) e kësaj treve, që janë pjesë e vlerave të trashëgimisë kombëtare”, shkruan autori Gjonaj.

Përveç të dhënave të vyera që ofron libri mbi trashëgiminë historike dhe kulturore të Anës Malit, në brendësinë e kësaj vepre, autori jep edhe informacione biografike për një numër personalitetesh të dalluara të kësaj treve – personalitete të dalluara në fusha dhe veprimtari të ndryshme të jetës, si klerikë, personalitete të njohura të arsimit e kulturës dhe në përgjithësi figura të shquara të asaj anë, me kontribute të pamohueshme, jo vetëm,  për krahinën e Anës së Malit, por edhe më gjërë.

“Autori si një gazetar me përvojë, duke u bazuar edhe në literaturën e shkruar për Anën e Malit, ka arritur të trajtojë mjaft mirë në disa dimensione këtë trevë.  Autori me hollësi dhe me një gjuhë të qartë e të kuptueshme për lexuesin, ka trajtuar natyrën, trashëgiminë kulturore e materiale, zhvillimet sociale e demografike, arsimin, folklorin, personalitete dhe jetën e përditshme të banorëve të Anës së Malit”, vlerëson librin, Dr. Nexhat Avdiu, njëri prej recensuesve të veprës së Gjekë Gjonajt. Ndërsa recensuesja tjetër e librit Dr. Sabina Osmanoviq shprehet se, “Gjeka i ka ndenjur besnik stilit të profesionit të gazetarisë dhe si i tillë është i kapshëm për çdo lexues. Libri në fjalë është i larmishëm në përmbajtje, herë 

ngjanë me udhëpershkrim, herë si një rrëfim historik. Teksa lexoni librin, në çdo fjali mund të ndjeni tonin dashamirës për njerëzit e kësaj zonë dhe një lloj afrimiteti krejtësisht të natyrshëm. Të gjithë bashkëbiseduesit e tij, Gjeka i vlerëson si bashkautorë nga që pa rrëfimet e tyre unike nuk do të ishte e mundur të shkruhej ky libër”, ka thenë në recensionin e saj, Dr. Sabina Osmanoviq.

Nga promovimi i librit Librit, “Ana e Malit sipas një trieshiani” i autorit Gjekë Gjonaj ditën e shtunë (27 maj 2023) në Muzeun Etnografik në Draginë, në kuadër të manifestimit “Pranvera në Anë të Malit”, i cili është organizuar nga Shoqata “Ora”.  Në fjalën përshëndetëse, kryetarja e kësaj shoqate, Arjeta Kurti, ka falënderuar autorin për kontributin e tij për Anën e Malit, për vlerat dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore të kësaj treve. Ajo ka thekësuar se, “Ky libër do të jetë një vlerë e shtuar e Anës së Malit, i cili do të shërbejë si udhërrëfyes për projekte të tjera lidhur me Anën e Malit”, ka shtuar ndër të tjera Arjeta Kurti, me rastin e promovimit të këtij libri dy javë më parë.

Ashtu siç sugjeron edhe autori Gjekë Gjonaj, ky libër është një vepër-dokumentar i shkruar, për t’ua lenë jo vetëm brezit të ri sot dhe brezave të ardhshëm të asaj krahine – ndoshta shpesh të harruar — por dhe brezave të ardhëshëm të mbarë Kombit shqiptar – të cilët ndoshta dine pak ose aspak mbi këtë krahinë shqiptare iliro-arbërore — ashtuqë të mësojnë dhe të mos harrojnë përpjekjet, ndër shekuj, për mbijetesë dhe sakrificat e popullatës së kësaj krahine të lashtë shqiptare për ruajtjen e dinjitetit dhe identitetit kombëtar, gjuhës dhe kulturës shqiptare, gjatë historisë.

Ky është një shërbim i madh që Gjekë Gjonaj i bën historiografisë së Anës Malit por edhe asj shqiptare në përgjithësi, duke e pasuruar literaturën shqiptare me një vepër të tillë. Shihet qartë se në librin e tij, “Ana e Malit Sipas një Trieshani”, autori Gjekë Gjonaj shpreh dashurinë e tij të thellë për Anën e Malit dhe për popullatën e asaj krahine historike, por të vuajtur. Libri lexohet me andje dhe është shkruar me një gjuhë të kuptueshme dhe të qartë për lexuesin kudo – që ndoshta nuk ka shumë njohuri për këtë trevë, të quajtur Ana e Malit.

Frank Shkreli

              Harta e Anës Malit nga të dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar!

LIDHJA E PRIZRENIT NJË KTHESË VENDIMTARE PËR KOMBIN

by

Nga Frank Shkreli

Muaji Qershor shënon dy data të rëndësishme në historinë e Kombit shqiptar. Me 1 Qershor 1839 ka lindur Abdyl Frashëri, Kryetari i Lidhjes së Prizrenit, i cili njëkohësisht, konsiderohet edhe si shqiptari i parë që hodhi idenë e autonomisë së trojeve shqiptare nga perandoria turko-osmane dhe bashkimin e tyre në një vilajet të vetëm.  Ndërsa me 10 Qershor, 1878 është themeluar zyrtarisht, Lidhja e Prizrenit, akti më madhështor ky — që nga koha e Gjergj Kastriotit -Skenderbe – e që shënoi një kthesë vendimtare për të ardhmen e Kombit shqiptar në trojet e veta shekullore. Frank Shkreli/ 8 Qershori – Dita e Besës së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit | Gazeta Telegraf

Themelimit të Lidhjes së Prizrenit i paraprinë pothuaj pesë shekuj vuajtje e errësirë, që nga koha e Gjergj Kastriotit – Skenderbe – qëndresa e të cilit dhe ideja e mbrojtjes së identitetit kombëtar, të kulturës dhe gjuhës shqipe, u ruajtë me aq përkujdesje nga Arbëreshët e Italisë, pasardhësit e Krye-Heroit të shqiptarëve matanë Adriatikut. 

Vura re vizitën e Kryeministrit të Shqipërisë, Edi Rama në trojet arbëreshe në Itali këtë fund jave. Uroj që Kryeministri Rama, gjatë kësaj vizite, të jetë i vetdijshëm për rolin historik që kanë luajtur Arbëreshët e Italisë, ndër shekuj, në ruajtjen e cilësive dhe vlerave kombëtare të lirisë, trashëgimisë, identitetit kombëtar, gjuhës dhe kulturës shqiptare ndër shekuj. Pesë shekuj besnikërie arrbëreshe ndaj vlerave dhe identitetit kombëtar! Ashtuqë, sot të gjithë shqiptarët që vërtetë vlerësojnë dhe mbrojnë këto vlera, t’u jemi mirënjohës Arbëreshve tanë për ruajtjen e traditave dhe identitetit kombëtar, por edhe besnikërisë ndaj amaneteve të Gjergj Kastriotit -Skenderbe për një Shqipëri të lirë. 

Që, “T’u jemi mirënjohës Arbëreshve të Italisë që kryen atë vepër të mistershme shpërblimi njerëzor e kombëtar që i Nalti Perëndi u shënjoi atyne — kur në nji stinë duhije e tmeri – lanë brigjet e Atdheut dhe u mërguen në vis të huej, me ikona fetare e me hire shqiptare.” (Ernest Koliqi)

Ishin këto vlera dhe mbrojtja e tyre me çdo kusht, që me 8 Qershor, 1878 atje në Prizren, çuan në mbledhjen e përfaqsuesve krahinorë nga të gjitha trojet shqiptare, pa dallim feje e krahine, me qëllim për të themeluar Lidhjen e Prizrenit, nën drejtimin e mendjendriturit të madh Abdyl Frashërit, për t’i thënë botës se fisi i shqiptarit — i vjetër sa vet njerëzimi — ishte gjallë dhe donte të vendoste vet fatin e tij.

Ishin ata burra të Lidhjes së Prizrenit nga të gjitha krahinat shqiptare dhe pa dallim, me Abdyl Frashërin në krye, të cilët ndoshta me mendime dhe përvoja që i dallonin nga njëri tjetri — por ndryshe nga liderët e sotëm aktualë të shqiptarëve – kishin qëllime të përbashkëta për Kombin.

Ndryshe nga politikanët e sotëm shqiptarë – burrat e Lidhjes së Prizrenit, kur vinte puna tek interesat madhore të Kombit, ata i kishin të qarta dhe të përbashkëta objektivat jetësore në interes të shqiptarëve. 

Ndryshe nga politikanët aktualë të shqiptarëve, burrat e Lidhjes së Prizrenit, pothuaj një shekull e gjysëm më parë, për ‘ta, mbi çdo interes politik, personal, krahinor, fetar ose partiak, ishte mbi të gjitha, interesi kombëtar për të drejtat e të gjithë shqiptarëve pa dallim. 

Abdyl Frashëri ishte njëri prej atyre burrave të Lidhjes së Prizrenit, të cilët me mish e me shpirt mbrojtën interesat jetike të Kombit, në një periudhë shumë e shumë më të vështirë e më të errët për të ardhmen e Kombit shquptar, në krahasim me aktualitetin politik e kombëtar të shqiptarëve sot.

Lidhja e Prizrenit – një ringjallje e vërtetë shpirtërore dhe kombëtare për shqiuptarët — shpëtoi edhe një herë Kombin shqiptar nga copëtimi e shkatërrimi, duke e venë “çeshtjen shqiptare”, në rendin e ditës të diplomacisë evropiane, si një çeshtje politike kombëtare dhe ndërkombëtare, që duhej zgjidhur më në fund. Lidhja e Prizrenit ishte një vazhdim i luftërave dhe përpjekjeve të shqiptarëve për mbijetesë si komb, për identitetin, për lirinë dhe pavarësinë e tij në trojet e veta, për gjuhën, nderin, traditat, besën dhe burrërinë, vlera këto kastriotiane, të ruajtura ndër shekuj. 

Kushtrimi i Lidhjes së Prizrenit për njohje të Kombit shqiptar, për ruajtjen dhe paprekshmërinë e territoreve shqiptare dhe për bashkimin e tyre në një autonomi ose shtet të vetin, është dëgjuar anë e mbanë krahinave shqiptare të asaj kohe, por edhe më gjërë, si e vetmja rrugë për të realizuar bashkimin e trojeve shqiptare, në një kohë kur fqinjtë shovinistë slave e grekë, otomanët-turq dhe “ndërkombëtarët”, fuqitë e mëdha të asaj kohe, u mohonin shqiptarëve të drejtat e tyre bazë për liri, pavarësi dhe identitet kombëtar.

Lidhja e Prizrenit, ndihmoi por edhe ndriçoi, ndër të tjera, edhe përpjekjet për zhvillimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare, ashtu siç bënte Jeronim De Rada në komunitetet arbëreshe në shekullin e XVIII, duke grumbulluar dhe duke theksuar vlerat, identitetin, gjuhën, traditat dhe amanetet kastriotiane të Kombit – si zedhënsi i parë i ringjalljes kombëtare të shqiptarëve në gjysmën e parë të shekullit të XVIII-të – si, “Apostulli i parë i Rilindjes sonë Kombëtare”, siç do ta cilësonte De Radën, Ernest Koliqi.

Megjithë optimizmin tim në jetë, më duhet të deklaroj, për fat të keq, se pas një vizite prej dy javësh, kohët e fundit në Shqipëri dhe shumë bisedave me njerëz të të gjithë nivele të jetës dhe politikës në atë vend, idetë dhe vlerat kastriotiane, por edhe ideja e përbashkimit e Lidhjes së Prizrenit janë shumë larg realizimit. Megjithë përparimet e shënuara deri më sot, idealet kombëtare të shqiptarëve, në rrugën e tyre drejtë realizimit përfundimtar, sipas porosive rilindasve Kombit, vazhdojnë të hasin në pengesa të brendshme dhe të jashtme. Më shumë pengesa të brendshme, nga vet shqiptarët, përballë mundimeve dhe vështirsive të mëdha! “Rreziku i Mbrendshëm”, siç është shprehur dikur At Gjergj Fishta, m’u duk kësaj rradhe, në vizitën time të fundit në Tiranë, më i rrezikshëm se kurrë më parë gjatë 30-viteve të tranzicionit, i prirë nga konfliktet politike dhe nga largimi i shqiptarëve nga Atdheu, ashtu si dikur u larguan Arbëreshët në Itali, pesë shekuj më parë.

Thuhet se çdokush, përfshir kombet, duhet të paguaj tagrin e vet, për një arsye ose për një tjetër, sidomos në periudha tranzicioni siç janë shqiptarët e kohës moderne, “post-komuniste”. Duket se shqiptarët për 30-vjet tani po e paguajnë këtë “tagër” me mundime të thella të mbrendshme dhe shpesh me keqkuptime të jashtme, ashtu si në kohën e Gjergj Kastriotit Skenderbe dhe të Lidhjes së Prizrenit. Në tre dekadshin e shekullit XXI, diçka e dikush po e turbullon fillimin e një jete të re për shqiptarët – asaj idesë për një Shqipëri të lirë e demokratike e të përbashkuar të vlerave kastriotiane dhe të Lidhjes së Prizrenit, krah për krah me shtetet e botës perëndimore, aty ku e ka vendin përjetësisht dhe ku e donin rilindasit e vërtetë të Kombit shqiptar. Shqiptarët nuk kanë kujt t’i ankohen për marrëzitë e veta. Uroj që i Madhi Zot mos të humbas durimin me bashkatdhetarët tanë anë e mbanë trojeve shqiptare.

Kujtojmë Lidhjen e Prizrenit, një kthesë e vërtetë në historinë e Shqiptarëve, atëherë dhe sot dhe shembullin e Abdyl Frashërit njërit prej burrave të Lidhjes së Prizrenit, i cili përball përpjekjeve të mëdha të armiqve të Kombit për të copëtuar tokat shqiptare,  mbrojti, mbi të gjitha, interesat jetësore të gjithë shqiptarëve pa dallim.

Frank Shkreli

                                          Lidhja e Prizrenit

                                        Besëlidhja e Lezhës 2-mars-1444

                                                             Abdyl Frashëri

undefined

                                                           Katër Vilajetet Shqiptare
  

Frank Shkreli merr titullin ‘Qytetar Nderi’ i Malësisë së Madhe

by

Nga Gazeta Telegraf/

Ish Drejtori i VOA-a për Euro-Azinë,Frank Shkreli me rastin e pranimit të Dekoratës, “Qytetar Nderi” i Malësisë së Madhe: Vlerat morale e kombëtare që e kanë shoqëruar gjithmonë Malësinë e Madhe dhe Kombin shqiptar.

“Shqiptarët kurrë nuk kanë qenë më të lirë se sot. Jemi këtu në Kryeqendrën e Malësisë së Madhe në Koplik si dikur të parët tanë, “në log të Kuvendit. Anëtarë partish të ndryshme ndoshta, por edhe si malësorë që mendojmë e ndiejmë së bashku për një të ardhme më të lumtur për këto troje kreshnike, plot vlera e atdhedashuri.”
Mes miqve, kolegëve, qytetarëve të Malësisë së Madhe dhe shumë dashamirësve, u zhvillua ceremonia e dhënies së titullit “Qytetar Nderi” e ish- Drejtorit të VOA, Frank Shkreli. Këshilli i Bashkisë së Malësisë së Madhe i akordoi titullin “Qytetar Nderi” me motivacionin: Për vlerat e larta në fushën e gazetarisë, kontributin me shkrimet e tij për t’i bërë jehonë çështjes kombëtare.

Kryetari i Bashkisë “Malësi e Madhe”, Tonin Marinaj, tha gjatë ceremonisë se, vlerësimi për Frank Shkrelin si Qytetar Nderi është vazhdim i përpjekjeve për të vlerësuar figurat më në zë të Malësisë, të cilët kanë dhënë kontribut të shquar për lartësimin e emrit të Malësisë së Madhe, kulturës, traditave dhe atdhetarizmit të kësaj treve.

“Telegraf” zbardh fjalën e Frank Shkelit i cili e nisi me një falenderim për të pranishmit.

Zotni Tonin Marinaj, Kryetar i Bashkisë Malësi e Madhe, anëtarë të Këshillit Bashkiak, miq, dashamirës e kolegë, zonja e zotërinj mirë se u kam gjetë këtu në Malësi të Madhe. Jam thellësisht i kënaqur që jam në mesin tuaj. Ju falënderoj për pjesëmarrjen.

Plot emocione sa herë që vizitoj Shqipërinë! Sot jam këtu në kryeqendrën e Malësisë së Madhe me përvujtëni dhe me një përkushtim mirënjohjeje, për vendimin tuaj vëllazëror, fisnik e bujar për të më nderuar me titullin prestigjoz, “Qytetar Nderi i Malësisë së Madhe”.

Ndonëse më shumë se një gjysëm shekulli në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, sot e ndiej veten më shumë se kurrë më parë, siç është shprehur me një rast edhe poeti e shkrimtari i madh i këtyre anëve, Martin Camaj se: “Unë jam i juaji, e ju jeni të mijtë.”

Baba e Gjysh nga Shkreli, Nënën nga Vermoshi! Megjithëse larg jush, atje përtej oqeanit në Amerikën e madhe e të bekuar: Për mua, Malësia E Madhe -me të gjitha të mirat dhe vlerat e saj shekullore ka qenë gjithmonë dhe vazhdon të jetë qendra e universit tim e ekzistencës dhe identitetit tim prej malësori! Si i tillë, me sinqeritetin më të madh dhe me mirënjohjen më të thellë e pranoj këtë nderim prej jush – në emër të Malësisë së Madhe – trollit tonë të përbashkët.

Pasi ky titull me jepet, pjesërisht, për punën time 30-vjeçare në Zërin e Amerikës, e pranoj dekoratën edhe në shenjë kujtimi për ish-kolegët e mi, me të cilët kam punuar në Zërin e Amerikës për dekada… Sidomos, në kujtim të atyre kolegëve, që nuk jetojnë më, e të cilët nuk patën fatin të shihnin shembjen e komunizmit barbar të Enver Hoxhës në këtë vend dhe çlirimin e Kosovës, as lirinë dhe Pavarësinë, që gëzon sot Dardania.

Shqiptarët kurrë nuk kanë qenë më të lirë se sot. Jemi këtu në Kryeqendrën e Malësisë së Madhe në Koplik si dikur të parët tanë, -“në log të Kuvendit” – shokë e miq! Ndoshta edhe kundërshtarë politikë, por jo armiq. Anëtarë partish të ndryshme ndoshta, por edhe si malësorë që mendojmë e ndiejmë së bashku për një të ardhme më të lumtur për këto troje kreshnike, plot vlera e atdhedashuri.

Me mendime të ndryshme, por me qëllime të përbashkëta. Sepse objektivat e përbashkëta jetësore, në interes madhor të Kombit, nuk duhet të njohin parti as armiqësi. Se mbi çdo interes partiak e personal, duhet të jetë gjithmonë interesi kombëtar i Shqipërisë, i Malësisë së Madhe dhe i mbarë Kombit shqiptar. Kështu mendonin të parët tanë malësorë!

Të gjithë jemi të vetëdijshëm për sfidat me të cilat përballet sot Shqipëria, Malësia e Madhe dhe mbarë Kombi shqiptar për shkak të rrethanave fatmjera shekullore, por është ndihma e të Madhit Zot, vlerat morale e kombëtare që e kanë shoqëruar gjithmonë Malësinë e Madhe dhe Kombin shqiptar. Unë besoj me At Gjergj Fishtën se: më në fund, dhe përballë të gjitha sfidave, “Punën e Shqipnisë e ka Zoti në dorë, prandaj domosdo Shqypnija do të dalë në dritë…Zoti ka me e mbajtë Shqypninë më kambë, me nderë e me lumni.”

Le të shpresojmë që shqiptarët të jenë bartës të denjë të vuajtjeve, sakrificave dhe luftërave të malësorëve dhe të gjithë shqiptarëve gjatë historisë, duke jetuar sipas trinomit në bazë të cilit jetonin dhe vepronin të parët tanë malësorë: besa- nderi – burrënia, të bindur se këto vlera bazë janë edhe udhëzimi drejt një jetese të ndershme, të kënaqshme të drejtë e të begatë për të gjithë Kombin. Bazuar në këto vlera, duhet të jemi të vetëdijshëm se Kombi shqiptar ka nevojë urgjente për një kthesë të re historike!

Shpresoj dhe lutem gjithashtu që liria që gëzojnë sot shqiptarët, anë e mbanë trojeve tona, të çojë në një përmirësim të gjithanshëm të jetës politike dhe ekonomike. Mbi të gjitha, është i nevojshëm një diskurs më i denjë politik dhe shoqëror për zgjidhjen e sfidave për një jetë më të lumtur dhe më të begatë për Shqipërinë, për Malësinë e Madhe dhe për të gjithë shqiptarët.

Në këtë udhëtim të shenjtë, drejt një jete më të mirë, për të gjithë dhe pa dallim ju uroj së bashku me Fan Nolin: “Paçi uratën e Perëndisë”.

Falënderimet e mia më të përzemërta, Kryetar Tonin Marinaj dhe Këshillit të Bashkisë Malësi e Madhe për dekoratën dhe për këtë pritje vëllazërore.

Qofshi gjithmonë me faqe të bardhë!

*Në fund, desha të them dy tre fjalë për Kryetarin e Bashkisë, Zotin Marinaj dhe për fushatën mbresëlënëse që zhvilloi. Një frymë e re në politikën shqiptare se si duhet të zhvillohet një fushatë, duke u përqendruar në sfidat me të cilat përballet elektorati dhe në zgjidhjen e tyre. Dihet se politika shqiptare është një sport i kategorisë së rëndë. Por më ka lënë përshtypje fushata e Zotit Marinaj, një fushatë pa ofendime e sharje ndaj kundërshtarëve politikë. Për këtë ju përshëndes Zotni Kryetar dhe uroj që të jetë një shembull i zhvillimit të fushatave të ardhshme këtu në Malësinë e Madhe dhe përtej.

Ndërkaq, më lejoni të falënderoj poetin dhe shkrimtarin tonë të njohur e të dashur në Amerikë dhe në mbarë botën, Profesor Gjekë Marinaj, i cili ka marrë iniciativën për të më propozuar për këtë dekoratë dhe universitetin ku ai punon. Nuk di se sa e ndjekni ju punën dhe veprimtarinë e tij, por Gjeka na bën krenarë. Ne këtu që e njohim, por edhe Malësinë e Madhe dhe mbarë shqiptarizmën. E përshëndes dhe i uroj shëndet dhe bekimet e Zotit, në jetë dhe në punë!

ME MOTIVACIONIN: FRANK SHKRELI –

“Për vlerat e larta në fushën e gazetarisë, sidomos tek media më e njohur e ndërkombëtare, Zëri i Amerikës, VOA. Publicist, që me shkrimet e tij i ka bërë dhe i bën jehonë çështjes kombëtare duke qenë faktor shumë i rëndësishëm i komunitetit shqiptar në Amerikë, si dhe për rolin në lidhjet ndërkulturore mes shqiptarëve dhe popullit të vet kudo nëpër botë duke forcuar vazhdimisht kontributin e tij atdhetar në lartësimin e trevës tonë — Malësi e Madhe dhe më gjërë.”

Frank Shkreli – Biografi e shkurtër

Frank Shkreli, fillimisht, ka qenë gazetar dhe redaktor në “Zërin e Amerikës”, seksioni shqip nga viti 1974 deri në vitin 1984. Më pas po tek “Zëri i Amerikës”, Shkreli ka qenë shef i seksionit shqip (1984-1986). Nga viti 1985 deri në vitin 1990 ka shërbyer këshilltar i lartë programacioni në Divizionin Europian të “Zërit të Amerikës”. Ju kujtojmë që në këtë periudhë, duhej punuar në kushtet e Luftës së Ftohtë. Nga viti 1990 deri në vitin 1994 ka qenë zëvendës drejtor i Euroazisë në “Zërin e Amerikës”, ent ku përfshihej edhe Bashkimi Sovjetik, që ndërkohë u shpërbë. Nga viti 1994 deri në vitin 2003, zoti Shkreli ka qenë drejtor i Divizionit Europian të “Zërit të Amerikës”, një ent nga i cili, përveç pothuaj 20-gjuhëve të ndryshme evropiane, varej, veç të tjerash edhe seksioni shqip i kësaj radioje të financuar nga qeveria federale e Shteteve të Bashkuara.

Frank Shkreli ka qenë anëtar i delegacionit të parë diplomatik amerikan në Shqipëri në mars/prill të vitit 1991, me rastin e hapjes të ambasadës amerikane, ndërkohë që u hodhën hapat e parë të rivendosjes së marrëdhënieve amerikano-shqiptare pas pothuaj 50-vjetësh. Mori pjesë si vëzhgues në zgjedhjet e para pluraliste të atij viti, në atë vend. Ai ka vizituar shpesh Shqipërinë dhe Kosovën si pjesë e delegacioneve të ndryshme të Shteteve të Bashkuara, qëllimi i të cilave ishte përforcimi i mëtejshëm i marrëdhënieve të ngushta dhe miqësore midis popullit amerikan dhe Kombit shqiptar.

Pas daljes në pension nga detyra qeveritare, pas 30-vjetësh, z. Frank Shkreli ka shërbyer si drejtor i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan: një organizatë jo-qeveritare që punonte për mbrojtjen e interesave të shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara të Amerikës si dhe për promovimin e paqës dhe zhvillimit ekonomik në trojet shqiptare në Ballkan, e vetmja organizatë shqiptare lobiste me prezencë në Uashington DC, në atë kohë. Vazhdon të merret me publicistikë, ndërkohë që shkrimet, komentet dhe analizat e tij botohen dhe lexohen në dyzina gazeta dhe portale interneti, në të gjitha trojet shqiptare dhe në diasporë.

Gjatë karierës së tij, Shkreli është dekoruar, herë pas here, për punën e tij 30-vjeçare në Zërin e Amerikës. Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bujar Nishani i ka akorduar titullin: “Kalorës i Urdhërit të Skënderbeut”, me motivacionin “Në vlerësim të veprimtarisë së tij të shquar atdhetare”. Komuna Shkreli i ka dhënë titullin, “Qytetar Nderi”! për përkushtimin dhe atdhetarizmin me të cilin punoi për mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve kudo që ata jetojnë, për lartësimin e traditave të Malësisë dhe të Kombit Shqiptar dhe për frymën e përçuar nga Zëri i Amerikës duke frymëzuar bashkëkombasit në përpjekjet e tyre për shembjen e komunizmit dhe ndërtimit të Denokracisë. Ndër të tjera dekorata, qyteti i Nju Jorkut i ka akorduar dekoratën me motivacionin, “Për shërbimet shembullore ndaj komunitetit shqiptaro-amerikan, nëpërmjet arritjeve unike personale dhe të veprimtarisë së tij profesionale…” Ndërsa Shoqata Shqiptaro-Amerikane, Skënderbej Inc ka shprehur mirënjohjen e saj për Shkrelin me dekoratën për punën dhe veprimtarinë e tij shumë vjeçare në, “promovimin me atdhedashuri të vlerave të lirisë e demokracisë.”

Zëri i Amerikës, një faqe e lavdishme në marrëdhëniet amerikano-shqiptare*

by

Nga Frank Shkreli

Ju Flet Zeri I Amerikës – Foto e stafit aktual dhe të viteve të kaluara, me rastin e 70-vjetorit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, Washington, Maj, 2013

100-vjetorit të lidhjeve diplomatike midis dy popujve tanë dhe mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të VOA-s në gjuhën shqipe, me 13 Maj, 1951. Marrëdhënieve shqiptaro-amerikane – popull me popull, duke bërë gjithmonë dallimin midis popullit shqiptar dhe regjimeve fatkeqe të tij gjatë kësaj periudhe 100-vjeçare. Konferencës së Versajës më 1919-n dhe deklarata e Presidentit Ëoodroë Ëilson, vlen të lexohet edhe sot pas 100 vitesh.  Siç dihet, ky vit shënon 100-vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike midis Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, ndërsa Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe vitin që vjen shënon 80-vjetorin e themelimit.  Transmetimet e këtij gjiganti mediatik ndërkombëtar kanë filluar në shkurt të vitit 1942, si një mjet për të luftuar propagandën naziste me lajme dhe infiormacion të saktë, objektiv dhe të paanshëm. Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe i ka shërbyer botës shqiptare – në kohë lufte dhe në kohë paqeje,- por sidomos, gjatë periudhës së komunizmit totalitar e deri në ditët e sotëme duke ofruar shpresë dhe frymëzim në mbrojtje të së vërtetës, lirisë dhe demokracisë, nëpërmjet lajmeve dhe informacionit për pothuaj një shekull.

Ish-Sekretari Amerikan i Shtetit, Dean Acheson, mbështetës i zjarrtë i Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, 1951

Nga themelimi i tij e deri më sot, Zëri i Amerikës vazhdon të jetë i angazhuar për të raportuar të vërtetën me mbulimin e lajmeve, ngjarjeve dhe zhvillimeve politike, ekonomike dhe ushtarake, anë e mbanë botës, duke dhënë shembull për parimet e një shtypi të lirë. Kështu ka qenë duke filluar nga Lufta e dytë Botërore, Lufta e Ftohtë, lufta kundër terrorizmit, konfliktet dhe përpjekjet e sotme për liri e demokraci, anë e mbanë globit.

Edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe ka qenë dhe vazhdon të jetë pjesë e këtij gjigandi të lajmeve ndërkombëtare, duke filluar nga Lufta e Dytë Botërore – me një ndërprerje të shkurtër – por duke rifilluar transmetimet në vitin 1951. VOA shqip gjatë gjithë këtyre viteve, falë dyzina gazetarëve shqiptaro-amerikanë dhe përkushtimit të tyre ndaj të vërtetës dhe dashurisë së tyre për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, për Shqipërinë dhe popullin shqiptar, ka kontribuar në përhapjen e të vërtetës dhe në forcimin e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane, sidomos në periudhën e errët gjysëm shekullore të komunizmit shqiptar, kur dy vendet tona nuk kishin marrëdhënie dy-palëshe dplomatike. Ishte një periudhë, kur Shtetet e Bashkuara, komunikonin me kombin shqiptar, nëpëmjet Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe.

Kryeqendra e Zërit të Amerikës, si atëherë, ashtu edhe sot – Një faqe e lavdishme në historinë e marrëdhënieve amerikano-shqiptare.

Në atë atmosferë tensionesh ndërkombëtare, më 13 maj, 1951 rifillon radio transmetimet edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe. Transmetime, të cilat kishin filluar më 1943, por që ishin ndërprerë më 1945. Ishte ky një ri-fillim i transmetimeve të shërbimit shqip të VOA-s, i cili qe inauguruar me një mesazh të posaçëm, drejtuar popullit shqiptar, nga Sekretari Amerikan i Shtetit në atë kohë, Dean Acheson. Ishte ky një mesazh i ngrohtë, i cili ritheksonte miqësinë tradicionale dhe të hershme midis popullit amerikan dhe popullit shqiptar, i cili përsëritej shpesh dhe në forma të ndryshme, pothuaj çdo vit, nëpërmjet Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, nga zyrtarë të lartë amerikanë, megjithë vrerin anti-amerikan, që vinte nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, gjatë dekadave.

Presidenti Ronald Reagan vizitë në Zërin e Amerikës, 24 Shkurt, 1982, në 40-vjetorin e themelimit të Zërit të Amerikës. Me atë rast, Presidenti Reagan na u drejtua me këto fjalë: “Kohët e fundit, festuam ditëlindjen e 250-të të Xhorxh Uashingtonit. Ai e kuptonte fuqinë e së vërtetës dhe marrëdhënien e saj me lirinë. E vërteta përfundimisht do të mbizotërojë…” është shprehur ai. “Sot kemi këtë përgjegjësi: të nxjerrim në dritë të vërtetën, në një botë që rënkon në errësirën e shtypjes dhe të gënjeshtrave. Le të ridedikohemi detyrës që na pret dhe ashtu si Ati Themelues, mund të jemi të sigurtë se e vërteta do të triumfojë. Dhe nëse mbizotëron e vërteta, liria nuk do të zhduket nga kjo Tokë”. Ky ishte mesazhi i Presidenti Reagan para gazetarëve të Zërit të Amerikës në vitin 1982.

Ndonëse, ishte kulmi i Luftës së Ftohtë, mesazhi i Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson, për nga theksi i miqësisë amerikano-shqiptare, nuk ndryshon as nga deklaratat e mëparshme as nga ato të mëvonshme të zyrtarëve amerikanë, gjë që lë të nënkuptohet se Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kanë pasur dhe kanë vazhduar të kenë një politikë pro-shqiptare konsekuente megjithë armiqësinë e regjimit komunist të Tiranës, për pothuaj një gjysëm shekulli, ndaj Zërit të Amerikës dhe Shteteve të Bashkuara.

                  A picture containing clothing, person, person, suit Description automatically generatedMe mikun dhe kolegun tim të ngushtë prej dekadash në Zërin e Amerikës, Dr. Elez  Biberaj

A picture containing person, clothing, human face, shirt Description automatically generated

Megjithëse sot, në këtë 80-vjetor të VOA-s, si enti më i madh ndërkombëtar mediatik i Amerikës në gjuhë të huaja, gjërat kanë ndryshuar dhe ndërkohë që vitet e fundit, falë zhvillimeve politike në Shqipëri, po zhvillohet një debat i vazhdueshëm dhe deri diku i ashpër deri në ditët tona në media dhe në qarqet politike, mbi statusin aktual të këtyre marrëdhënieve dhe luhatjet, që mund të vihen re sot në marrëdhëniet dy palëshe. E kam thënë shpesh dhe vazhdoj të besoj se: megjithë aktorët e sotëm nga të dyja palët dhe megjithë pyetjen: “Quo Vadis” marrëdhëniet shqiptaro-amerikane, si rezultat i veprimtarive të këtyre aktorëve aktualë, unë besoj se ato janë aq të forta në themel, sa që askush nuk mund t’i dëmtojë ato në mënyrë përmamente. Mund t’i ngadalësojnë dhe mund të hedhin dyshime, madje të bëhen edhe kërcënime nga persona të caktuar dhe burokratë miopë aktualë nga të dy palët. Besoj se nga pikëpamja historike, deklarata e ish-Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson, në kulmin e periudhës më të errët të marrëdhënieve midis dy vendeve tona pasqyron gjithnjë këtë angazhim, se “Lidhja midis nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e hershme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi”.  Si i tillë, ia vlen që kjo deklaratë të sillet në vëmendjen e lexuesit, në këtë 100-vjetor të vendosjes së marrëdhënieve amerikano-shqiptare, si dhe rolin e rëndësishëm që Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe – ky ent amerikan i lajmeve,- ka luajtur në ruajtjen dhe zhvillimin e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane – popull me popull, duke bërë gjithmonë dallimin midis popullit shqiptar dhe regjimeve fatkeqe të tij gjatë kësaj periudhe 100-vjeçare.

                       A person standing in front of a poster Description automatically generated with medium confidenceNë hyrje tek “Zëri i Amerikës si visitor, në vitin 2020 – “Zëri i Amerikës ka mbi supe një përgjegjësi të madhe si mbartës i së vërtetës. Barra për të thënë të vërtetën nuk është e lehtë të mbartet…”. Kështu është shprehur, ndër të tjera, Presidenti Xhon Kenedi në fjalimin e tij me rastin e 20-vjetorit të Zërit të Amerikës, në kryeqendrën e VOA-s, 26 Shkurt, 1962. Për30 vjet në detyra të ndryshme tek Zëri iAmerikës, por dhe gjithë jetën time si gazetar e publicist, jam munduar ta mbroj të vërtetën si një përgjegjësi morale dhe si një barrë dhe detyrë shoqërore!

Pason mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, me 13 maj, 1951:

“Është një kënaqësi e madhe për mua që me këtë rast t’i dërgoj një mesazh popullit shqiptar në emër të Qeverisë dhe të popullit të Shteteve të Bashkuara. Me rihapjen e programeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan edhe njëherë shprehin interesimin e tyre tradicional për popullin shqiptar. Lidhja midis nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e hershme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi. Gjatë viteve, Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan i kanë konsideruar këto përpjekje me simpati dhe mbështetje, duke ditur se ato pasqyrojnë aspiratat e juaja të vërteta.

Që prej Konferencës së Versajës më 1919-n, kur Presidenti Woodrow Wilson mori përsipër duke treguar interesimin e tij personal për ri-vendosjen e një Shqipërie të pavarur, Qeveria e Shteteve e të Bashkuara ka mbështetur përpjekjet e patriotëve shqiptarë.

Gjatë periudhës midis dy luftërave botërore, Shtetet e Bashkuara kanë zhvilluar marrëdhënie të ngushta dhe miqësore me popullin shqiptar. Shtetet e Bashkuara kanë inkurajuar institucionet humanitare dhe arsimore private, siç janë Kryqi i Kuq Ndërkombëtar për të Rinjtë, Fondacioni për Lindjen e Afërt dhe Fondacioni Rockefelle për të ndihmuar shqiptarët në përpjekjet e tyre në themelimin dhe në zhvillimin e institucioneve të veta. Shtetet e Bashkuara ishin të parat nga fuqitë aleate të Luftës së Dytë Botërore, të cilat bënë deklaratën e parë zyrtare për rivendosjen e një Shqipërie të lirë, duke deklaruar se një gjë e tillë ishte në përputhje me parimet e Kartës së Atlantikut.

Por kjo tani është pjesë e historisë, e së kaluarës suaj. Tani e tutje, Zëri i Amerikës do t’u flasë juve mbi të tashmen dhe mbi të ardhmen. Tani për tani, ju e dini më mirë se unë se shpresat e juaja për një vend të lirë dhe sovran, nuk janë realizuar. Me qëllim për t’u ndihmuar që të realizoni një të ardhme për veten tuaj, si një vend i lirë, i pavarur dhe anëtar i komunitetit të kombeve, Shtetet e Bashkuara, nëpërmjet kësaj radioje do ju sjellë mjetet ose instrumentet për të gjykuar dhe vlerësuar gjërat- d.m.th, faktet. Zëri i Amerikës do ju sjellë atë që u është mohuar për një kohë të gjatë: të vërtetën nga bota e lirë. Me këtë rast, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan u dërgojnë përshëndetjet e tyre dhe Zëri i Amerikës u dëshiron mirëseardhjen në radhët e dëgjuesve të tij.”Ish-Sekretari Amerikan i Shtetit, Dean Acheson, 13 maj, 1951.

A group of people posing for a photo Description automatically generated“Burri i mirë me shokë shumë…” Foto me rastin e 70-vjetorit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe. Gjatë 80-vjetë histori të VOA-s, me dyzina gazetarë shqiptaro-amerikanë, ç’prej 13 majit të vitit 1951, kanë punuar për Zërin e Amerikës me shpresën se një ditë do shembej komunizmi enverist dhe se midis një Shqipërie demokratike dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës do rivendoseshin marrëdhëniet diplomatike midis dy vendeve tona. Dhe se Shqipëria do të integrohej plotësisht me botën euroatlantike, siç ka ndodhur me shumicën e vendeve ish-komuniste evropiane. Në këtë 100-vjetor të marrëdhënieve diplomatike, midis dy vendeve tona dhe 30-vjet pas shembjes së Murit të Berlinit: për fat të keq, gjithnjë presim për një Shqipëri vërtetë të lirë dhe demokratike, pro-perëndimore, në kuptimin e vërtetë të fjalës!

Ky mesazh nga ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Dean Acheson pasqyron ndjenjat miqësore, simpatinë dhe mirëkuptimin që Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan kanë treguar gjatë dekadave për aspiratat e kombit shqiptar; për një ekzistencë kombëtare, të lirë dhe të pavarur, jashtë influencave të huaja. Janë këto aspirata të ngulitura thellë në traditën dhe psikozën amerikane, por njëkohësisht janë edhe pjesë e idealeve universale për liri e demokraci dhe njëherazi janë edhe burimi dhe prirja e shqiptarëve ndaj qytetërimit perëndimor. Andaj, gjatë dekadave të regjimit komunist në Shqipëri, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre perëndimorë, pritshin me ankth dhe me shpresë ditën kur Shqipëria dhe kombi shqiptar do të jetonte në liri, zot në tokën e vet dhe i lirë për të vendosur vet fatin e tij.

Vizioni i ish-Sekretarit Amerikan të Shtetit, Dean Acheson-it për “një Shqipëri të lirë e të pavarur, anëtare e komunitetit të kombeve”, sot anëtare e NATO-s, është bërë realitet. Roli që ka luajtur Zëri i Amerikës në realizimin e këtij vizioni ishte i konsiderueshëm, sepse sipas Dean Achesonit, VOA gjatë dekadave të kaluara, u solli shqiptarëve lajmet objektive, të vërtetën dhe faktet, për zhvillimet e mbrendshme dhe të jashtme – si mjete dhe instrumente të nevojshme për të vlerësuar dhe gjykuar drejtë – duke shërbyer, njëkohësisht, edhe si një lidhje e pa-ndërprerë dhe pa ndërhyrje komunikimi midis Kombit amerikan dhe Kombit shqiptar; në ditë të mira dhe në ditë të vështira.

Frank Shkreli

*Ribotim me rastin e 80-vjetorit të themelimit të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe