Fritz radovani – Page 64 – Dielli

PO ATYNE, KUSH DO T’U VEJE KUNORE?

February 11, 2013 by dgreca

Nga Daniel Gàzulli*/

Po atyne, kush do t’u vejë kunorë?/

In memoria /

Një komb i ban nder vetes tue vu kunorë në vorret e Martirëve, të çdo kohe qofshin ata.Mirëpo, kujt i bie në mend se ka edhe disa vorre, për të cilat institucionet as kujtohen se janë të bijëve e bijave ma të mirë të kombit?! Për ta nuk ka një 5 Maji. Për ta nuk ka kunora me lule. Nuk ka, sepse ende nuk arrijmë të çlirohemi nga mendësi të trashigueme nga e kaluemja e hidhun.

Krimet që bani komunizmi, ma së pari mbi të krishtenë në përgjithësi, e mbi klerikë në veçanti, nuk janë fantazi artistike, po fakte tragjike që i provoi ky popull. Në një qytet si Shkodra (pra Shkodra me 40.000 banorë, jo Londra shtatëmiljonshe), në vitin 1946 kishte 26 burgje:

Seksioni i Mbrendshëm ose Dega e Punëve te Mbrendëshme.

Hetuesia (Shtëpia e Pjetër Çurçisë).

Burgu i Prefekturës (kati përdhé).

Konvikti “Malet tona”.

Burgu i Madh pranë Prefekturës.

Burgu i Kishës së Fretënve (Kuvendi) në Gjuhadol.

Burgu i vjetër i Gestapos pranë shtëpisë së Zef Shirokës.

Shtëpia e Ulqinakut.

Kuvendi i Motrave Servite.

Kisha e Motrave Servite.

Shkolla e Çelës.

Podrumi i shtëpisë së Faslli Ademit (nën farmaci).

Burgu i Çekës (sot Instituti “Nanë Tereza”).

Toga e Ndjekjes së Sigurimit (tek Sanatoriumi i sotëm).

Burgu i Postës, tek harku kundrejt Xhamisë së Kuqe në Perash.

Shtëpia e Rrojëve (pranë Maternitetit të vjetër).

Shtëpia e Guljelm Lukës, në krye të rrugës të Jezuitëve (prej nga internonin).

Shtëpia e Dr. Karamitrit.

Shtëpia e Lec Shkrelit, tek Dugajtë e Reja.

Hoteli i Bepit të Mishiqit (ishte përballë Institutit Pedagogjik).

Shtëpia e Guljelm Sumës.

Shtëpia e Sandër Saraçit.

Shtëpia përdhese e Vuksanëve, mbas shtëpisë së Shkrelit.

Spitali i burgut përballë Shtëpisë së Kulturës.

Spitali i burgut tek Spitali Civil sot.

Burgu i ushtrisë tek rekrutimi.

Në këto shtëpi-burgje, ose jo fort larg tyne, kanë gjetë vdekjen me vjerrje në litar, pushkatim ose vdekje në tortura lulja e atdhetarëve, ata që deshten një Shqipni vërtetë të lirë e demokratrike. Këtu ma poshtë po rendis vetëm disa prej tyne, sa për kujtim, e njëherësh tue u kërkue ndjesë familjarëve të të tjerëve që, tue mbas i pasë nëpër duer në skedimet e mia, nuk ua përmend emnin. Janë vetëm çka përfshinte aso kohe Prefektura e Shkodrës, pra Shqipnia Veriperëndimore.

Paraprakisht po sjell edhe disa citime shumë domethanëse pse u mbytën ata Atdhetarë.

Mjaftojnë tre të tillë. Kujtoj se përsekutorët ia kanë ba akuzën vetes. Komentet janë të tepërta.

Pandi Kristo pohon në gjyq se: “Ato Lleshrat e Prengrat i kemi vrarë faj e pafaj vetëm sëpse kanë qenë katolikë!…”

Koçi Xoxe deklaron: “Për vrasjet pa gjyq kam qenë këshilluar dhe janë bërë me urdhër të shokut Komandant. Ka pasur edhe vendim Byroje për këtë!”(Dosja 1623)

Dom Alfonsi nuk e meritonte dënimin me vdekje, mbasi s’ishte kriminel, por u dënua si klerikal. Në anën katolike është ndjerë dhëmshuri për këtë.

Shef i Seksionit Shkodër(Zoji Themeli) d.v.

Histori barbare që formojnë një enciklopedi tragjike krimesh shqiptare mbi shqiptarë. Prandaj po sjell vetëm emnat.

Populli që ka kujtesë i di, nuk ka si ta harrojë veprën e tyne.

Kel Abati, Shaban Abdullahi Riza Alia

Dr. Alfred Ashiku, Kolë Ashiku, At Anton Harapi,

Dul Bajrami Injac Baqli, At Bernardin Llupi,

At Bernardin Palaj, Skënder Sadik Çaushaj, At Çiprian Nika,

At Daniel Dajani SJ, At Florian Berisha SJ, At Gaspër Suma,

At Giovani Fausti SJ,At Gjon Shllaku, Pashuk Biba,

Mark Cacaj, Prekë Cali, Mark Çuni,

Tomë Lekë Daka, Bardhosh Dani At Mati Prennushi,

Simon Darragjati, Zef Darragjati, Kolec Deda,

Nikollë Prenk Deda, Pjetër Shan Deda, Maliq Bajrami

Prof. Simon Deda, Brahim Derguti Qemal Draçani

Caf Dragusha Dom Aleksander Sirdani, Mark Sadiku,

Dom Alfons Tracki, Dom Andrea Kalamashi, Dom Anton Muzaj,

Dom Anton Zogaj, Dom Dedë Malaj, Dom Ejëll Deda,

Dom Ejëll Kovaçi, Dom Kolec Prennushi, Dom Lazër Jubani,

Dom Lazër Shantoja, Dom Lec Sahatçija, Dom Luigj Pici,

Dom Luigj Prendushi, Dom Marin Shkurti, Dom Mark Dushi,

Dom Mark Hasi, Dom Mark Xhani, Dom Ndre Zadêja,

Dom Nikollë Gàzulli, Dom Nikoll Gjini, Dom Nikoll Shelqeti,

Dom Nikollë Kaçorri, Dom Nikoll Laskaj, Dom Pal Gjini,

Dom Pjetër Çuni, Dom Pjetër Gruda, Dom Pjetër Tusha,

Dom Shtjefën Kurti, Dom Zef Bici, Dom Zef Maksen,

Fra Gjon Pantalia, Gaspër Simon Gaspri, Pjetër Gegë Gurakuqi,

Pjetër Dedë Gjedashi, Lulash Gjeloshi – Bajraktari i Shoshit,

Ndokë Gjeloshi, Pjetër Gjoka, Mark Luc Gjoni,

Mark (Markagjoni), Llesh Gjon Marku (Markagjoni), Pashko Zef Hoti,

Imz. Ernesto Çoba, Imz. Frano Gjini, Imz. Gjergj Volaj,

Imz. Jul Bonatti, Imz. Nikoll Deda Imz.Vinçenc Prennushi,

Ndoc Jakova, Zef Jakoviq, Xhelal Hardolli

Prof. Prenkë Kaçinari, Luigj Gjeto Kastrati, Dulo Kali

Simon Kraja, Jup Kazazi Sadik Kazazi

Ndrekë Loka, Gjelosh Lulash Bajraktari, Prof. Gjelosh Lulashi,

Llesh Marashi, Kolë Margjini, Angjelina Marku,

Bal Marku, Gjush Marku, Gjergj Martini,

Caf Meti Frano Pjetër Mirakaj Pashuk Bib, Mirakaj,

Pal Bib Mirakaj, Marash Miri, Mark Miri,

Zef Miri, Qerim Sadik Myftari Ingj. Ludovik Zojzi,

Gjon Mark Ndoj, Mëhill Ndoja, Gjokë Nikaj,

Dodë Nikolla, Dr. Av. Paulin Pali, Mark Pali,

Mark Zef Pali, Ndue Pali, Pjetër Prendush Pali,

Prof. Kolë Parubi, Av. Myzafer Pipa Martin Sheldija

Prof. Kolë Prela, Zef Kolë Prela, Ndrec Prenga,

Ndrekë Puka, Dr. Luigj Radoja Kir Dul Doshi,

Gjelosh Luli, Ludovik Saraçi, Cin Serreqi,

Dedë Lulash Smajli, Kolë Sokoli, Guljelm Suma,

Kolë Nuri Sheldija, Çezar Shllaku, Marie Shllaku,

Mark Temali, Kol Mark Toma, Maria Tuci,

Pal Thani, Gjergj Vata (Cukali), Gjokë Nikoll Voci,

Dedë Mirash Zefi, Prof. Alush Lushanaku, Maria Zojzi (Deda).

E di, lista nuk asht e plotë. As ishte ky qellimi im.

Deshta vetëm t’ju kujtoja se nuk duhet harrue!

Ata u flijuen si Martirë për Atdhe.

Shenim: Të dhanat historike u nxoren nga libri i Fritz Radovanit

“Një monument nën dhé” e me leje të Autorit.

Shtator 2012.

* Me dt. 12 Shkurt, i Ndjeri Daniel Gazulli ban tre muej qe u nda prej nesh.Ne kujtim te Tij po Ju dergoj nje artikull te cilin Ai ma dergoi para se te shkonte per mjekim ne Itali. Kush ka mundsi asht mire me e botue.

Me respekt, Fritz Radovani.

KURRË …MOS HARRONI !

February 7, 2013 by dgreca

NGA FRITZ RADOVANI/

6 SHKURT 1967- “REVOLUCIONI” IDEOLOGJIK DHE KULTUROR/

“…MEQENËSE KATOLIÇIZMI SHQIPTAR DHE NË VEÇANSI KLERI ISHIN PËNGESA MË E MADHE PËR TRIUMFIN E KOMUNIZMIT NË SHQIPËRI, QEVERIA NUK DO TË KURSENTE ASNJË PËRPJEKJE PËR T’I SHPARTALLUAR ATA”- Enver Hoxha, Selected Works, Vëllimi I-rë, fq. 438, Tiranë 1974./

MBAS VITIT 1967…

VETEM NGA KLERI KATOLIK SHQIPTAR…

Imzot ERNESTO M. ÇOBA (1913 – 1980)

■ Arrestohet në vitin 1976 dhe vdes në spitalin e burgut të Tiranës në vitin 1980.

Don ZEF BICI (1919 – 1968)

■ Arrestohet në vitin 1967 dhe pushkatohet në vitin 1968

–Don MARK DUSHI (1920 – 1968)

■ Arrestohet në vitin 1967 dhe pushkatohet në vitin 1968.

Don MARIN SHKURTI (1933 – 1969)

■ Arrestohet në vitin 1968 dhe pushkatohet në vitin 1969.

–Don SHTJEFEN KURTI (1898 – 1971)

■ Arrestohet në vitin 1971 dhe pushkatohet në vitin 1971.

–Don MIKEL BELTOJA (1935 – 1974)

■ Arrestohet në vitin 1973 dhe pushkatohet në vitin 1974.

–Don PREKË NIKÇI (1921 – 1974)

■ Mbytet në guroren e Krujës…në vitin 1974.

–Don MARK HASI (1920 – 1981)

■ Arrestohet në vitet 1946 e 1967, ban 20 vjetë burg, vdes në kampin e Ballshit 1981.

–Don LAZER JUBANI (1925 – 1982)

■ Ka ba 10 vjet burg. Në vitin 1982 helmatiset nga një agjent i sigurimit të shtetit.

– Don LEC SAHATÇIJA (1906 – 1986)

■ Arrestohet në vitin 1976 dhe mbas 10 vjetësh në burgun e Tiranës, vdes nё 1986.

Don LAZER SHELDIJA (1928 – 1988)

■ Në vitin 1988, mbytet nga dy terrorist të sigurimit shqiptar në Bronx,New York.

Don PJETER GRUDA (1922 – 1989)

■Arrestohet në 1946 e 1968, mbas 20 vjetësh vdes në kampin e Sarandës në 1989.

■ Janë arrestue, torturue, dënue, janë internue dhe ridënue deri në zhdukjen e plotë nder kampet e shfarosjes së Republikës Socialiste të Shqipnisë, këta Klerit Katolik Shqiptar, të perfshimë në këte Genocid të ashtuquejtun “Revolucion Ideologjik e Kultural”, vetem mbas vitit 1967:

1. At Pjeter Mëshkalla, 25 vjetë burg.
2. Don Mikel Koliqi, 38 vjetë burg dhe interrnim.
3. Don Nikollë Mazrreku, 37 vjetë burg e interrnim.
4. At Zef Pllumbi, 28 vjetë burg e interrnim.
5. Don Simon Jubani, 26 vjetë burg.
6. At Gegë Lumaj, 20 vjetë burg.
7. At Gjergj Vata, ban mbi 10 vjetë burg…ashtu si pasusit…
8. Don Frano Illija.
9. Don Ndoc Sahatçija.

10. Don Nikollë Troshani.

11. Don Zef Simoni.

12. Don Kolec Toni.

13. Don Ndré Krroqi.

14. At Anton Luli.

15. Don Ndoc Ndoja.

16. Don Gjergj Simoni.

17. Don Marjan Arta.

18. Fratel Gasper Jubani.

19. At Ferdinand Pali.

20. At Aleks Baqli.

21. At Leon Kabashi.

22. Don Martin Trushi.

23. Don Nikollë Pergjini interrnohet.

■ Mbas mbylljes perfundimtare të Kishave, Klerikëve tё dëbuen nga qelat e Tyne, ju plaçkiten veprat letrare dhe artistike, ashtu si Kishave ku Ata kanë sherbye. Iu ndalue me ligj çdo aktivitet fetar. Kanë jetue nder punë të vështira dhe me një perndjekje të vazhdueshme nga shteti.

■ Mbas vitit 1967, janë prishë e janë tretë të gjithë Eshtnat e Vorrezave të Kishave të Shqipnisë, tue fillue nga Katedralia qind e sa vjeçare.

■ Mbas vitit 1967 në Shqipni, nuk ka mbetë asnjë Kishë Katolike.

■ As ky terror e shfarosje…nuk quhet Genocid !?..

Papa Gjon Pali II- Pershndetë Popullin Shqiptar… –25 Prill 1993…/

■Ajo që ka ngja në Shqipni, të dashtun Vëllazën dhe Motra, nuk asht pa kurrë në historinë e njerëzimit…

■Drama e Juaj, Shqiptarë të dashtun, zgjon interesimin e gjithë Kontinentit Evropian dhe asht e domosdoshme që Evropa mos t’ Ju harrojë. Dhe në fakt ky duhët të jetë pikësynimi sot, me këthye shpejt fletën tue mos harrue atë që ka ekzistue, për me shikue përpara. Pikëpamje kjo, që në një prizem vështrimi asht e drejtë e madje, e domosdoshme, por me një kusht që me mbetë gjithmonë në kujtesën tonë ajo që ngjau në të kaluemen. Në të vërtetë ky asht kusht i domosdoshëm për mos me u rikthye tek të njajtat gabime të përlotuna dhe asht shtegu ma i mirë për një proçes pajtimi të vërtetë…

■Një demokraci pa vlera, – kam shkrue në Enciklikën Centesimus Annus – mund të shndërrohet lehtësisht në një totalitarizëm të hapun ose të fshehtë, si po na e tregon historia…

■Në emnin tand Popull Shqiptar, po i drejtohëm këtu Komunitetëve Ndërkombëtare që ta këthejnë vëmendjen e tyne vepruese ndaj kërkesave të zhvillimit tand të përgjithёshëm. Vetëm kështu mund të mëkambët Paqa në këte zonë të Ballkanit, të përgjakun nga konfliktet vëllavrasëse të ulta e të pakuptim…

Melbourne, Mars 2012.

NJERZIT ME DOSJE JANË SI KUAJT’ E KARROCAVE…

February 5, 2013 by dgreca

Në 45 vjetorin e Revolucionit Kultural/ NE FOTO: LABIRINTET E PAFUND TË DOSJEVE NË SHQIPNI

Nga Fritz RADOVANI/ Të gjitha perpjekjet e një shteti komunist porsa merr frenat e drejtimit në dorë janë që me pasë një rrjetë sigurimi sa ma të madh dhe me sa ma shumë njerzë, që kanë nenshkrue me dashje apo me dhunë bashkpunimin e tyne me organet e diktaturës dhe të shpifjes antinjerzore. Kur kam pyet në vitin 1992 një shkodran Mark Uli, komunist i vjeter, që kishte ba disa deklarata nder gjyqe të viteve 1945 – 46, kunder bashkqytetarëve të rijë në moshë që nuk kishin la as duert e tyne me gjak por u pushkatuen, si shpjegohet që ju keni kerkue pushkatimin e tyne, më asht pergjegjë: “Ishte ajo kohë që nuk kemi pa me sy ma larg se deri tek maja e hundës!”

Kur ende partia komuniste ishte në ilegalitet ajo angazhoi antarët e saj në sigurimin e shtetit, të njohuna organet e ndjekjes, në frontin demokratik, prej të cilëve shumica u pushkatuen. Ata që u zgjodhën deputetë u konsideruen tradhëtarë, e në fakt shumica e tyne ashtu ishin, mbasi kur kerkohej nderhymja e tyne per me u dorzue ndonjë qytetar që ishte arratisë nder male, gati të gjithë u kapen nga forcat e ndjekjes se “shokët deputetë” njoftonin vendin e ndodhjes së tyne.

Vendet ku rekrutoheshin rinia apo të arrestuemit në sigurimin e shtetit ishin të shumta, tue fillue nga aksionet e hapjes së rrugëve, hekurudhave, shkollave e teknikumeve, ushtrisë dhe vendeve të preferueme të punës, e deri vonë nder disa fakultete të zgjedhuna nder shkolla të nalta e universitete. Ndersa me të arrestuemit ishte kushti i parë per dënime të “lehta”. Një nga pikat e dyshimta ku janë njollosë shumë shqiptarë asht kenë zona kufitare, pa hy me folë per marrveshjet e sigurimit shqiptar me organet e spijunazhit të shteteve fqinjë. Një fushë kaq e gjanë rrekrutimi agjentash me një veprimtari të panderpreme 47 vjeçare, ka sjellë sot tek ne një shtet pa kolonë vertebrale, të pafuqishem me qendrue as nder karroca handikapesh, mbasi i duhet me u ruejtë edhe nga fluturimi i një insekti që asht tue ngordhë mos ta kafshojnë si “hakmarrje” e veprave të tyne kriminale, që u dalin para syve në të gjitha anët e vendit, madje deri nder varreza…

Tue perjashtue veprat terroriste të organeve të diktaturës, mbas tyne njerzit ma damsjellës të shoqnisë shqiptare kryesisht nder institucione, qendra pune e fabrika apo kooperativa dhe ferma bujqësore, janë kenë sekretarët e partisë e mbas tyne drejtorët, të cilët angazhonin me krye këto vepra jo vetem operativët e sigurimit të kudondodhun, por dhe brigadierët e turneve.

E gjithë veprimtaria e tyne permblidhej në “Dosje”…të shefave të kuadrit, të ushtrisë, të degës së mbrendshme, të hetuesisë, të kryetarit të degës, të gjykatave, të arkivit ministrisë së mbrendshme, të gjykatës së naltë, të kuvendit popullor dhe e “njoftimeve personale të shokut komandant Enver Hoxha”, ku mbyllej “cirku” i terrorit dhe i masakrave, me dekorimin dhe urdhnat që u jepeshin vrasësve ma të “dalluar” në sherbim të krimit nga PKSh, apo PPSh…

“Dosja” sot mbetet e mbyllun! Ajo nuk hapet se vneri i tyne, i shpifjeve dhe i krimeve ma të pergjakuna mbulon rrugat e ndertesat ma të flliquna ku kurdiseshin këto vepra makabre.

“Dosja” sot i paraprinë zgjedhjeve, vendeve të punës e deri tek “ma të respektuemit” që ndodhen nder zyret e bizneseve në marrdhanje me të huejtë… ju lutem mos u ngatrroni me shumë nga punojsit e ambasadave, të cilët kanë edhe një dosje ma shumë: “Në sherbim të shtetit huaj…”

Nder komunistët e vjeter “Dosja” e Ramiz Alisë asht ma e mbushuna me dollarë e euro, mbas tij vijnë zevendsit e bashkpuntorët e tij…që “nuk varen më nga kobra Nexhmije Hoxha.”, mbasi asht plakë dhe ka frikë se vdes pa e ngranë pasuninë e vume me “djersen e ballit”…

Po mbas saj kush mujt me ia kalue këta njëzetedy vjetë? – Janë jo pak në gara…

Me ia kalue asht e vështirë. Ajo dhe grueja e Komeinit janë ma të pasunat në Botë!

“Dosjet” e tyne janë nen peshen e randë të disa tonelatave të arit… Kanë me ngordhë edhe dy a tre breza të tyne pa dijtë ku i kanë “as dosjet e bankave nderkombëtare”, mbasi per tjera nuk po pyet ma kush. Krimet janë “harrue”, se sigurisht u mbyllet goja me nga një çek edhe shumë “institucioneve” nderkombëtare, që po “plasin” me i hapë “Dosjet” e krimeve të komunizmit!

Vetem me dashtë me hapë “Dosjet” e kriminelave shqiptarë, do ti duhej atyne që do të kerkonin me i lexue ato, me ua lirue Selinë e O.K.B., e nuk dij a ua nxen…me çka asht ba tek ne.

E pra, mjaft prej “Dosjeve” i “kemi zhdukë” per mos me zanë zyret me to. Një pjesë e mirë që punuen per zhdukjen e tyne, sot betohen: “Le të dalë një dhe të thotë se unë kisha dosje, isha sekretar partie, po nuk i kam bërë një të keqe njeriu…I bëri kujt partia ynë një vrasje apo burgosje? Kurrë! Punuam në hetuesi apo në Kuvendin Popullor, në gjykata apo prokurori, firmuam ndonjë pushkatim, po “ata” ishin armiqë, e meritonin, e di gjithkushi!..”

“Sot kemi të tjera probleme”…Kaloi 100 vjetori i Pavarsisë, tashti duhet të mendojmë per votimet, si do ti organizojmë “fitoret” të gjithë bashkë, të lidhun e të bashkuem dhe me “armiqtë” tanë, duhet me e thanë haptas nga pushtuesit turq apo sllavë neve dhe “partisë sonë” (atëherë dhe sot) “nuk na erdhi ndonjë e keqe…” Mendojnë me vete!

Asht dhe “frika” se në atë ecjen e tyne disi të veçantë njerzit me “dosje” kanë pasaporta, patenta, automjete, motorra, aeroplana…tunele, bunkera…anije, motoskafe, dekorata, çmime…

Nuk ka mbetë emen i nderuem e i pa nderuem pa u ba “dekoratë” apo “çmim nderi”…

Të maskohesh me “lirinë artistike” për me provokue opinjonin asht krim fund e krye.

Nuk ka mbetë “prof. dr. e akademik” i vjeter e i ri pa shkrue një gja per një tjeter…

Tue fillue nga politikanët pothuej të gjithë janë ba shkrimtarë, artistë e biznesmenë…

            Shumica e tyne duken sikur merren me art e letersi...ecin të marrakotun tue mendue si të “krijojnë” vepra letrare, teatrale, tv., filmike, monumente, etj. Sigurisht, vazhdojnë mashtrimin e vjeter tue shkrue sot të kunderten e asaj që kanë shkrue dje, po tue e modifikue dhe tue ruejtë në shkrimet e tyne po ata cilësi të dobta të karakterit e të moralit të vet, që i dhanë bashkë me helm pa u kursye per 50 vjet Rinisë dhe gjithë Popullit Shqiptar. Vetem në Shqipni ndigjohet shprehja: “Vertetë e kam shkruar...por kam dashur të them...”. Sikur ajo që asht shkrue nuk thotë “asgja”.

A kemi shumë të tillë në Shqipninë “demokratike”? – Koha po tregon se po!

Ata janë si kuajt e karrocave…Shikojnë vetem “punen” e vet! Mos i pritni rrugen!

Kujdes! E mundohuni, mos me i mbetë në “kujtesë” të tyne po, dhe as me ua kujtue “Fjalimin Programatik të 6 shkurtit 1967”, dita ma e zezë per të gjithë Popullin Shqiptar!!

Melbourne, Shkurt 2013.

“UNË TË PAGËZOJ…”

January 28, 2013 by dgreca

“Unte’ paghesone premenit Atit et birit et spertit senit”./“Unë të pagëzonj p’r emnit (t’)Atit e t’Birit e t’Shpertit Shejt”./ Kjo asht Formula e Pagëzimit, ose Dokumenti i Parë i Gjuhës Shqipe i nënshkruem nga Argjipeshkvi i Durrësit, Imzot Pal Engjëlli, me 8 Nandor 1462./ Deri sot ky asht dokumenti ma i vjetër i shkruem i Gjuhës Shqipe./

NE FOTO: Pal Engjelli/

Nga Fritz RADOVANI/

Tek libri “Shkrimtarët Shqiptarë” pjesa e parë 1462-1878, botue nga Ministria e Arësimit, Tiranë, viti 1941, në faqën e parë shpjegohët se dokumenti ndodhej në bibliotekën Laurentiane të Firencës dhe u zbulue nga historiani rumun Nikolla Jorga (Nicolae Jorga, 1871-1940) në vitin 1915 e ka këtë shënim në katalog ku ruhet: “Ashburuham” 11, 1167.

Ky dokument u shkrue latinisht nga Argjipeshkvi i Durrësit Imzot Pal Engjëlli, në një qarkore (Constitutiones) që shperndau ndër meshtarë me datë 8 Nandor 1462, të nënshkrueme prej Tij në Kishën e së Shejtës Trini në Mat. Qellimi i kësaj qarkorje asht që meshtarët të mësojnë popullin me Pagëzue fëmijët e porsalindun në rast rreziku të jetës, kur ndodhën larg kishave e meshtarëve. Për këte arësye Formula e Pagëzimit u shkrue prej Imz. Palit edhe në Gjuhën Shqipe, që të kuptohej dhe të mësohej nga të gjithë besimtarët katolikë Shqiptarë.

Imzot Pal Engjëlli (1416 – 1470) i përket derës së Ejllorëve ase Radovanëve. Njoftimet historike e gjenealogjike të marruna prej librit të historianit Nikoll Mattia Rosi, botue në Bolonjë të Italisë në vitin 1787, kushtue Kontit Ndrek Ejllori ose Ndrek Radovani, që atë vit ishte Drejtor i Postës Spanjole në qytetin italian të Ankonës, mendoj janë dokumenti ma i saktë ku, përveç Stemës së Ejllorëve, shkruhet: “Kujtimet ma të sigurta e ma të imta për këte shtëpi janë ata të Shek. XV, në të cilin shkaku i të shkelunave e i luftave me të cilat kjenë rrahun këto krahina sëpari prej Sulltan Muratit II, e mandej prej Muhametit II, pat fushë të haptë me u nda në shenj edhe ma tepër virtyti e trimnia e Ndrekës dhe e Palit, birit të Tij që kje Argjipeshkëv i Durrësit.

Kur Venediku kerkoi nga Argjipeshkëvi me u lidhë me Skënderbeun, Ai u nis e shkoi menjëherë me u takue me Skenderbeun, mbasi ishte e madhe kredia i tij para Skenderbeut, si dhe fjala nuk i thehej kurrë prej tij. Aq fort ia mbushi mendjen, sa menjëherë Skenderbeu, vendosi me thirrë e me mbledhë shumë princa e kryetarë të mendshëm ushtrijet dhe të gjithë së bashku me ia lëshue punën në dorë Argjipeshkvit tonë. Ky tue paraqitë disa veprime të reja të bame prej turqëve kundër Lidhjës, e sa vepra tjera, lidhi ndërmjet Skenderbeut e Venedikut një miqësi aq të fortë sa kurrma nuk u thye. Për këte u ba një kremtim i madh gjithkah. Kur e mori vesh Sulltani këte ngjarje u trondit aq shumë sa premtoi njëqindmijë dukat ari kush të muejte në ndonjëfarë mënyre me mbytë Argjipeshkvin, ndërsa dyqindmijë atij që ishte i zoti me ia çue të gjallë në dorën e tij”. Andrra e sulltanit nuk u realizue asnjëherë derisa plasi nga inati…

Por parët e sulltanit nuk e thyen besën e Shqiptarëve…E, ju lumtë!

Prof. Namik Ressuli (1908 – 1985), në kritikën e tij tek libri “Shkrimtarët Shqiptarë” Tiranë, 1941, shënon: “Padyshim ky prodhim verior është më i rëndësishmi i prodhimëve të pjesës se parë të leteraturës shqipe, si nga pikëpamja e sasisë dhe e gjerësisë si dhe nga pikëpamja e lendës dhe e mbrendisë. Këta shkrimtarë të vjetër të veriut nuk janë vetëm të parët që filluan njëfarë lëvizje kulturore në vendin tonë, nuk janë vetëm të parët që i dhanë shqipës një alfabet – alfabetin latin – po janë edhe të parët që mendojnë e punojnë për Atdhenë e gjuhën e tyre, për Shqipën e Shqipërinë. Madje, nga kjo pikëpamje kombëtare ky prodhim munt të lidhej drejtë për drejtë me atë që erdhi pas Lidhjës së Prizrenit, po t’ishte më e madhe vlera estetike e qellimi i përbashkësisë shqiptare.” (fq. 12).

***

Në vitin 1462 dhe deri me pushtimin e Kështjellave të Krujës, Drishtit, Lezhës dhe të gjithë Shqipnisë së Veriut, deri tek Kështjella e Shkodres në vitin 1479, perpjekjet e Shqiptarëve janë të mëdha per ruejtjen e Lirisë së Atdheut, Flamurit Gjergj Kastriotit, Gjuhës Shqipe e Shqipninë Europjane. Këto perpjekje nuk u shuen në gjithё Arbëninё për shekuj të shekujve…

Perpjekjet shekullore per ruejtjen e Shqipnisë së Gjergj Kastriotit – Skënderbeut dhe Atij Flamuri të lamë me gjakun e Atdhetarëve Shqiptarë per sa shekuj me rradhë, Gjuhës së Atyne Atdhetarëve dhe Shqipnisë Europjane…marrin fund në vitin 1944, nga barbarët ma antishqiptarë që ka njoh historia, bolshevikët shovenistsllavë – otoman… Tiranë – Beograd – Moskë.

Klerikët Katolik Shqiptar i dhanë Gjuhës Shqipe Alfabetin latin…e rujtën traditën e asaj Formulë nder shekuj… E ndoshta, nder të paktit popuj të Botës provoi mbas vitit 1967 jo vetem me u burgosë apo me u torturue për Formulen e Imz. Pal Engjëllit, po ishte Martiri Shqiptar Don Shtjefen Kurti që edhe u pushkatue me datën 20 Tetor 1971 vetem pse Pagëzoi një fëmijë.

Po sa mija e mija Shqiptarë humbën jeten nder kampe shfarosje, interrnimi, burgje dhe hetuesi, nder vuejtje dhe torturat ma të mnershme të komunizmit anadollak vetem e vetem se ishin të Pagëzuem dhe nuk mohuene Atdheun e Fenë e vet? Porositë e sulltan Mehmetit II, vazhdojnë me u trashigue në gjak nga qeveritarët tanë…

Melbourne, 2013.

KALENDAR HISTORIK- PERKUJTOJME KRYHEROIN E ARBERIT

January 16, 2013 by dgreca

545 vjetë MA PARË, VDIQ GJERGJ KASTRIOTI SKENDERBEU/

Nga Fritz RADOVANI/

Shqiptarët nga i madhi Gjergj Kastrioti Skenderbeu, trashiguen Emnin Shqiptar, po edhe Flamurin me Shqiponjen dykrenare dhe identitetin e vet si Shtet Europjan. Ishte shpata dhe ajo perkrenare që perjetsuen në Trojet Ilire emnin Shqiptar. Ishin Shqiptarët që pa iu tutë syni nuk kanë kursye gjakun e vet, me shkrue Epopenë e Pavdekshme të Gjergj Kastriotit Skenderbeut…

Janë edhe sot gurët e Kështjellave heroike Shqiptare të daltuem me tehun e shpatave të Atyne Burrave, që per Lirinë e Atdheut, vdiqën si me lé per Idealin e naltë: “Atdhé e Fé”!

Janë mburojet e pathyeshme ku u perplasen luftat ma të rrebta e ma mizore që ka njohë historia, per me thye dhe me mposhtë Trimin e pashoq të Kështjellës së Krujës sonë Heroike.

Janë Trojet tona të njomuna me gjakun e Atdhetarëve, të pathame edhe sot!

Janë gurrat e lumejëve dhe të prrojeve, e janë edhe shpellat e errta të maleve tona ku edhe sot gurgullojnë vijat e pashterrshme të Gjakut të Shqiptarëve, e prap sot, nuk thirren “kufijë” të Shqipnisë së Gjergj Kastriotit! Janë shtatoret e Trimit të Krujës, të ngrituna nder Shtetet ma të njohuna të globit, e prap ka nga tradhëtarët tanë që kerkojnë me e mohue e ndryshue historinë!

Janë pasuesit e Atij Burri që me shpaten e vet, i tha otomanëve: “Ndal…e jo, ma ndej!”, dhe, po prap… mbi gjurmët e Tij, Shqiptarët vazhduen luften per mbrojtjen e Lirisë së trojeve tona, e kur ua kerkoi Atdheu per Até dhane edhe jeten. E ku janë Varret e Tyne të bekueme!?

Ku janë Emnat e bashkluftarëve të asaj historie Shqiptare plot lavdi e dafina?!

Jo bré, kështu! Të mos e shuejmë Gjakun e Tyne me “harresë”, apo me një “vrasje” të dytë edhe ma mizore se e para! Per ké dha jeten Gjergj Kastrioti?! Per ké dha jeten Dedë Gjo’ Luli?!…Per ké dha jeten Shqiptari i Hotit, Grudës, Dardanisë, Maqedonisë, Çamërisë, Vorio Epirit..?! E Shteti Shqiptar, prej kujt mori jetë?! – Askush nuk di me tregue! Per ké dha jeten Prekë Cali!? Per ké dha jeten Trimi i Hotit Gjelosh Luli?! E Zalli i Kirit pranë Rrëmajit “heshtë” ku endè, gurtë e tij janë të skuqun…nga një Gjak i freskët dhe i paster i derdhun në mengjesin e një epoke gjakatare, të ardhun naten per hanë e groposë nga sherbëtorët e sllavokomunizmit, gjithnjë të etshëm dhe t’uritun si ujqit e para pesëqindvjetëve, që erdhën nga pyjet e Kaukazit…

Ku janë bré, trojet e harrueme të Atyne Trimave që në vitin 1911 trandën Stambollin, e sot Emnat e Tyne nuk i gjenë as nder librat e shkollave fillore?! Kush mundet me mohue Emnat e Atdhetarëve tanë që gati mbas 500 vjetësh, i thanë turqëve e malazezëve “shporruni këndej” në Hot dhe në Memorandumin e Gerçës, e sot këta Emna nuk permenden fare tue fillue nga Ded Gjon Luli i Traboinit të Hotit, Palok Traboini, Sokol Baci i Grudës, Dedë Nika Bajraktar i Grudës, Dodë Preçi Bajraktar i Kastratit, Col Dedi i Selcës Këlmendit, Tomë Nika i Shkrelit, Lul Rrapuka i Vuklit të Këlmendit, Llesh Gjergji, Bajraktar i Nikçit, Gjeto Marku i Hotit, Martin Preka i Shkrelit, Mehmet Shpendi, i pari i Djelmënisë së Shalës, Prelë Marku, Bajraktari i Shalës, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik Mëhilli i Shllakut, Pup Çuni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas, Bash Bajrami, Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia. (Marrë nga Revista L.E.K.A. 1937).

Mohohen veprat e Don Nikollë Kaçorrit, Luigj Gurakuqit, Avni Rrustemit, Bajram Currit e të sa e sa Herojë dhe Heroinave Shqiptare, që nderuen me veprat e veta emnin e Kastriotit…

***

Me daten 17 Janar 1468, Gjergj Kastrioti vdiq në Lezhë. Mendohet se asht varrosë në Kishen Katedrale të Shen Kollit, që ishte ma e madhja e atij vend e rindertueme prej Tij.

Besniku i Tij Imzot Pal Engjëlli, nga historianët tregohet se ndodhej në Romë, ku me të mërrijtun lajmi i vdekjes së Prijsit të Arbënisë atje, Gjergj Kastriotit, u nis për Shqipni… “per me marrë nga e veja dhe i biri i Skenderbeut të drejten e mbrojtjes, me garnizone venedikase, të Krujes dhe të kështjellave të tjera.” (Fan. S. Noli, “Gjergj Kastrioti Skenderbeu” fq. 148)

Ma vonë iku dhe e veja Donika e Gjoni, në mbretninë e Napolit mos me u kthye ma!

Në vitin 1478, “dhjetë vjet më vonë, kur pushtuan Lezhen, turqit hapën dhe varrin e tij, që të merrnin copëra të kockave të tija, si hajmali…” (F.S.Noli, po aty, fq. 148)

Sebeliku na informon se “valle vajzash shqiptare, midis buçitjes së betejës dhe zhurmës së armëve barbare, mblidheshin rregullisht çdo tetë ditë mbi kështjellat, ku kishte mbretëruar Skenderbeu, për t’i kënduar hymne Herojt të tyre të vdekur.” (F.S.Noli, fq. 149)

***

Iku Imzot Pal Engjëlli, iku e veja Donika dhe i biri Gjon Kastrioti, ikën gjeneralë, klerikë e laikë nga Arbënia, ikën e vazhdojnë me ikë… Kam lexue dhe jam interesue edhe per shkrime që nuk njihen endè në Shqipni, të dijetarëve dhe shkencëtarëve Fan S. Noli, At Athanas Gegaj, At Marin Sirdani, Milan Shufflay, At Zef Valentini S.J., At Gjergj Fishta, At Justin Rrota, At Daniel Gjeçaj, Prof. Zef Mirdita, Prof. Aurel Plasari e deri tek At Konrrad Gjolaj, dhe nuk kam mujtë me gjetë të shkrueme: “Tue dijtë të gjithë çka kam permendë ma siper se kur turqit do të pushtonin Lezhen, puna e parë e tyne do t’ ishte me shkatrrue kulm e themel Kishen Katedrale të Shen Kollit, si asht e mujtun që askush nuk shpjegon se çka u mendue dhe si asht veprue me Eshtnat e Heroit tonë Gjergj Kastrioti, per mos me i lanë me u dhunue nga turqit?!”

E prap…vazhdoj me mendue!

Emni i Gjergj Kastriotit asht Emni ma i shejtë dhe ma i bekuemi per çdo Shqiptar!

Ai vazhdon me kenë i gjallë edhe sot në boten e perjetëshme t’ Atdheut të vet, në boten e pavdekshme të Shpirtit Atdhetar Shqiptar.

Melbourne, 6 Janar 2013.