Gezim Llojdia – Page 55 – Dielli

DAULLET E LUFTËS BIEN PËR SIRINË;KINËS- RUSISE DHE IRANIT I C’POHEN VESHËT

August 30, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/

Avokim i luftës në Siri është takuar me rezistencë të ashpër nga tre vende, përfshirë Rusinë, Kinën dhe Iranin duke cituar shkelje të së drejtës ndërkombëtare , destabilizimi i rajonit dhe brishtësinë e ekonomisë ndërkombëtare si argumente kundër një ndërhyrje ushtarake .Si shpjegohet fakti, që dy nga tre vendet që përkrahin Sirinë nuk kanë të bëjnë fare Sirinë porsa i përket qoftë shtirjes gjeografike apo strukturës fetare të popullisë së vendeve të tyre,ndërsa Irani mbështete mbi disa arsye krejt ndryshe. Rusia dhe Kina kanë një popullsi me besim fetar krejt të kundërt nga Siria dhe ndërkaq Irani ka një popullsi me besimin shumicë shite ,ku lideri i tyre fetar ka marrë frenat e udhëheqësit fetar botëror,ku një pakica e një besimi të tillë qeverisë Sirinë prej vitesh nga B.Assad.

Rusia prej vitesh ka kthyer shikimin drejt vendeve arabe më së shumti drejt vendeve të cilat kanë një popullsi alevite.

Lufta e gjatë në Afganistan dhe ikja prej andej me turpin e humbjes kthye sytë nga vendet tjera ku qeverisnin alevitet të cilat kanë qenë në një armiqësi të përhershme dhe të vazhdueshme me synit,qysh prej ndarjes së thellë të tyre,në shekujt e parë pas largimit të profetit mysliman dhe me ndezjen e konflikit pas vrasjes së Imam Ali,Imam Hyseni në Qerbela,helmimi i Imam Hasanit,Përndjekje e ashpër dhe e dhunshme nga Jezidi për familjen profetike dhe pasuesit e tyre mirëpo alevitet thonë se: Profeti Muhamed,ka treguar me citimin e bërë :”Unë jam qyteti i dijes,dhe Aliu është porta e saj”.

Madje duke parë shtëpinë e sekreteve sipas tyre ,profeti ka nxjerrë këtë frazë sipas botimeve që kanë kryer alevitët se:”Aliu është trashëgimtari im”, dhe të gjithë alevitet marinë dorë spiritializmi nga ky imam duke vijuar rregullat mistike të tij.

Kjo ndesh në pozitat forta të synive të cilat i kanë luftuar gjithëherës me ashpërinë më të madhe. Po të kujtojmë therjen masive, që u bëri jeniçerëve ku gjaku lum vërshonte udhëve të Adërnas,nga Sulltan Mahmuti kuptohet qartazi se pasuesit e tyre nuk do të kishin asnjë shpresë për paqësim.

Alevizmi është një grup fetar i kombinuar i shiizmi anatolian folklorik me elemente sufiste të tilla si ato të tarika bektashi, me një ndikim të shkollave nga Tengrism ose Zoroastrianism. Besimtarët jetojnë pothuajse tërësisht në Turqi, me minoritetet në Shqipëri, Bosnje, Bullgari, Krime, Kroacia, Qipro, Greqia, Hungaria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Rumania, Tatarstani, Vojvodinë, dhe në diasporë turke.

Alevis janë në mesin e më të madhe turke, Turkmen, Tatar, Azeri, Zaza dhe nën-etnike kurde .

Duke parë këtë fraksion të këtij grupimi fetar pyetja tjetër gjendet sërish:

-Ç’punë ka këtu Kina dhe Rusia kur kjo e fundit në heshtje vendosi të forcojë praninë detare në Detin Mesdhe në afërsi të bregdetit sirian. Rusët e bënë të qartë se vendosjet e tyre janë në përgjigje të situatës përreth Sirinë .

“Mirënjohur nga situata e formësimin deri në Mesdheun lindor, bëri thirrje për korrigjime të caktuara përmake- up të forcave detare , ” një burim i paidentifikuar në Shtabin e Përgjithshëm rus u citua nga agjencia ruse e lajmeve Interfax .

” Një anije -nëndetëse e Flotës Veriore do të bashkohen me forcat ekzistuese ruse detare gjatë ditëve të ardhshme. Më vonë ajo do të jetë bashkuar nga Moskva , një kryqëzor me raketa e Flotës Detit të Zi “, ka shtuar burimi.

Duke njoftuar synimet e tyre ,rusët duket se kanë përforcuar këtë pikë se një konflikt në Siri mund të jetë shpejt të fitojë një dimension të rrezikshëm ndërkombëtar , mbasi zona tashmë është mbushur me luftanijet amerikane dhe britanike .

Rusia ka ushtruar ndikimin e saj për shumë vende të cilat kanë qenë dikur në ish-republikat sovjetike që tashmë kanë një popullsi të identifikuar alevit.Përvoja e Rusisë në Afganistanë tregoi se zjarri dhe hekuri mund të rinin bashkë në një tokë që digjej cdo ditë kurrsesi interesat.

Krahas Rusisë u shfaq dukshëm në synimet e konfliktit me Rusinë,Irani.

Iranianët , thuhet në një koment ditor mjeshtër në artin e luftës psikologjike , dërguan mesazhe përgjatë një udhë të dyfishtë për fuqitë perëndimore. Presidenti H. Rouhani ka këshilluar SHBA dhe aleatët e saj për të respektuar ligjin ndërkombëtar në vendimmarrjen e tyre në Siri , i cili ka qenë i akuzuar për një sulm në rritje kimike javën e kaluar në periferi të Damaskut .Frika e Iranit mbështetet tek argumenti se rënia e Assad një alevit dukshëm do të mbetej Irani i vetmi vend ku alevitët kanë pushtet absolut.

Parë edhe në aspektin, që lideri fetar i këtij vendi pretendon të jetë lider suprem tek alevitët përtej këtyre kufinjëve kërkojnë që pushteti tu mbetet pakicës alevite në Siri se sa një regjimi synit që mbështesin vendet arabe dhe Turqia që do të luanin lojën e maces me miun.

Njëkohësisht , komandantët ushtarakë të lartë iranianë , përfshirë edhe shefin e stafit të forcave të armatosura Hassan, paralajmëroi troç se ata do të djegin Izraelin , nëse Siria u sulmua , duke ngritur spektrin e përshkallëzimit të pakontrolluar rajonal.

Shefi i Iranit Trupave të Rojeve të Revolucionit Islamik – Mohammad Ali Jafari theksoi se SHBA do të përballet me një tjetër skenar të luftës- Vietnam në qoftë se ajo në shënjestër do të ishte Siria .

Ç’punë ka Kina në këtë rajon shihet qartazi. Vazhdueshme me partneritetin e saj strategjik me Moskën pasi udhëheqësi libian Muamar Kadafi u përmbys dhe u ekzekutua gati dy vjet më parë , Kina përplasi kërcënimin. Një editorial Daily në Kinë , qortoi Uashingtonin për ndjekjen e një agjendë ” ndryshim regjimi ” në Siri . ”

Dhjetë vjet më parë ,SHBA-ja dhe aleatët e saje kanë anashkaluar OKB-së dhe orkestruar një ndryshim të fortë regjimit në Irak me pretekstin se regjimi i posedonin Armët e Shkatërrimit në Masë, kjo nuk duhet të lejohet të ndodhë përsëri ,thekson e përditshme dhe paralajmëroi se ” kjo ishte që amerikanët s’kanë mësuar nga gabimet e saj të shkuara dhe frenuar në idetë e të ndërhyrjes ushtarake në një vend tjetër ” . Vet , Ministri i Jashtëm kinez Ëang Yi përsëriti se “një rezolutë politike, që nga fillimi , ishte mënyra e vetme për çështjen siriane ” .

Kinezët kanë qenë gjithashtu të theksuar për mos fillimin e përshkallëzimit të krizës siriane në ekonominë globale. Një koment, që u shfaq në Daily ka vërejtur se, “sulmi kanosës i ka dërguar tashmë dridhura nëpërmjet ekonomisë botërore, si rezervat globale ranë të martën , ndërsa çmimet e naftës dhe ari u rrit . ”

Ndeshja e interesave dhe konflikti kanë tashmë të ravvizuar frontin mbështetës të ndërhyrjes në këtë vend dhe frontin tjetër që kundërshtojnë këtë ndërhyrje. Në shqip kjo përkthet kështu: Daullet e luftës bien për Sirinë-Kinës,Rusisë dhe Iranit i c’pohen veshët.

*Msc.Anetar i Akademise Evropiane te Arteve

“Muzgu”-shpreh bardhësinë e një mëngjesi

August 25, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

Ardhja në jetë e një gazete kulturore është shenjë e mbarësisë se një komb po ndryshon . Ndonëse ballina e parë e saj ka të shënuar:” Muzgu”, në të vërtetë ajo shpreh bardhësinë e një mëngjesi,dritësimin e tij.

“Muzgu” erdhi në një kohë kur nuk e prisnim, kur bollëku i krijuesve shqiptarë arriti pikun. I gjithë ky shpërthim shpirtëror derdhej “badihava” dhe vetëm pushtonte medien sociale. Ky prodhim i begatë ,(një poet ka thënë :E varfër sofra, i pasur shpirti,) nuk merrej në duar në formën e kahershme të saj, siç është ajo e printuar. Në kushtet kur varfëria ekonomike po rrënonte çdo ditë bizneset,askush nuk mendonte më për të sjellë në jetë në një variant të printuar dhe e gjithë kjo prurje e madhe në dhjetëra faqe të kësaj gazetë kulture. E kësaj kohe,”Muzgu” është shenja e parë e një agimi polar.

Ardhja e “Muzgut”
Në përmasat e kohës,kur erdhi në jetë u gjet në një terren të përshtatshëm, gati prush e flakë mund të quhet në gjuhën jugore. Një “kohë e urie”,për shpirtin varfanjak,ndihej mungesa e një mediumi të fuqishëm e pa ndikim partiak. Një gazetë e këtij lloji , do përhap një traditë dhe rrugë-nisi me të vërtetë një traditë të bukur .Ishte llohë dimri, gjithsesi kur u bënë përpjekjet e para nuk mbetet shumë përcaktuese stinë-ardhja . Rëndësi përbënë, që në jetën e një kombi u shfaq,lindi ose erdhi një medium i ri që do të flas veçse me letërsinë ,artin,kulturën .Ardhja e saj është si kohë-pritja e zonjës mëmë për të birin, malli i nuses për burrin,malli i të atit për fëmijën.
Ndoshta ajo nuk erdhi me të qara me zhurmë si çdo ardhje në jetën tonë,por e ëmbël,e ngrohtë,befasuese,frymëzuese.Kështu një ditë ,nën ngjyrën gri të kohës,nën erën e zhurmshme të politikës(fushata elektorale e23 qershorit) ,por pa e ndryshuar grafikën e ekzistencës së saj,u ngjiz një medium që do të punojë me financat e veta për kulturën tonë. Kështu një muaj më parë ,”diagrami i kulturor”, pësoi një lëvizje jashtë të zakonshmes,ishte tregues domethënës,për shpirtra,që hapësira kërkonin,a ndoshta më bëhet ta quaj një soj eklipsi , por i hënës .Kështu ardhja e saj ishte shenjë paralajmëruese e mbarësisë ,ishte ardhja e një “dallëndyshe “në strehën tonë.

Kohë pritja

Klubi i shkrimtarëve në Vlorë mbanë emrin e Petro Markos e ka pritur mirë këtë ardhje të re. Disa nga risitë e “Muzgut” janë:ka shumë faqe. Aty prezantohen një numër i konsiderueshëm poetësh dhe shkrimtarë. Ka rubrika të reja si tregimi,përkthimi,poezia,analiza, editorial etj.
Mirëpo si çdo fillim krijesa e re kërkon rrugët dhe shtigjet për të hyrë në treg fuqimisht . Gazeta “Muzgu’ në botimet e saj po tregon se tregu do të mbetet i saj. Faqet e shumta,prezantimi numrit të madh të krijuesve po tërheq krijuesit edhe lexuesit.Kjo tregon se simotrat e saj që gjenden në treg e kanë ngushtuar rrethin e tyre duke u fokusuar tek një grup i caktuar krijuesish. Përkundrazi bënë një prezantim të fuqishëm dhe krejt ndryshe” Muzgu” është e hapur për të gjithë krijuesit .”Muzgu” nuk ka censurë. “Muzgu” nuk është indiferentë karshi krijimtarisë tuaj. “Muzgu” është një portë ku krijuesit do ta gjejnë gjithmonë hapur. “Muzgu” nuk mban drynë dhe mëri partiake. “Muzgu” nuk bazohet tek pushteti, por tek krijimtaria. Te “Muzgu” do të gjeni- shkrimtarin me emër dhe autorin e ri. Përball lexuesit. Gjykon cilësia dhe lexuesi .“Muzgu”,erdhi në të vërtetë ose më saktësisht në” kohë muzgu”, për të ndritur krijimtaria. Kjo është gazeta ,tregut i ka munguar prej kohësh.Risit dhe traditat që po ndryshojnë kaq befasisht e çmendurisht,po shembet përpara teje si një ngrehinë e tërë,shkrumb e hi,ajo pjesë e asaj gjenerate, që sollën letrat shqipe në këto lartësi dhe tani ky brez plot nur e hire,ëmbëlsisht si mjalti, bukurish si bukuria,që duken se ’po na mërijnë siç i prisnim.

Ç’pune kane shqiptarët ne Siri?

August 18, 2013 by dgreca

Andon Zakoja :Mjaft punove për te tjerë,o fatkeq…../Gjithë djemtë qe ke qarë dhe mban zi,për Morene janë vrarë,për Turqi!…/

Nga Gëzim Llojdia/

Në folklorin shqiptar përmenden edhe vendet ku shkelën këmba e nizamëve shqiptarë. Emri i Sirisë përmendet shpesh në këngë dhe krijime popullore për shqiptarët që mbetën atyre viseve.Mirëpo ndërsa 2 vjet më parë në mars 2011, qeveria siriane iu përgjigj protestave me forcë brutale, një fundosje kjo duke shpurë vendin në luftë civile,askush nuk e kishte menduar se drejt atyre viseve do të shkonin të tjerë shqiptarë të thirrur nën “armë nga hoxhallarë”,ose si “nizamët ndërkombëtar fetar”.Në dy vjetët e konfliktit u shuan 70.000 sirian dhe miliona të zhvendosur, dhe një popullsi të tërë të brutalizuar nga dhuna ka lënë plagë të thella ,mirëpo burimet thonë se mes të vrarëve ka edhe shqiptarë. Ç’punë kanë shqiptarët në ato vise,po ti shohim ngjarjet dhe çfarë ndodh realisht në Siri atherë do kuptojmë se përse lufta atje ka të tilla përmasa.

Pas largimit nga jeta të Profetit Muhamed, dhe kur zonat u ndanë mes Muavija, dhe Imam Ali ,ku i pari shkoi në Sham viset e Sirisë ndërsa dhëndri i profetit në Irak,Iran etj vrasja e Aliut më parë në një xhami ,vrasja më tej e djalit të tij, imam Hysen në Qerbela,përndjekja e egër kundrejt pasuesve të familjes profetike krijoi greminën mes mbështetësve të tyre ,madje erdhi duke u bërë më e thellë.Ndarja e tyre në shekujt e mëvonshëm solli gjurmë dhe sot e kësaj dite mes shitëve dhe synive. Edhe këtu folklori ai shqiptar përdor Muavinë dhe Jezidin,djalin e tij me terma nga më të egërit ,ndonëse Muavija ka shkruar gjysmën e kuranit pas diktimit që i bënte profeti,mirëpo në gjuhën e shitëve, Muavija i biri Jezidi përmenden edhe në “Qerbelanë “e Naimit.Shkaku ishte i thelle sikurse ndarje e thellë brenda islamit.

Çfarë ndodh në Siri?Pse shqiptarët s’kanë punë atje?

Siria kurrë nuk ka pasur një popullsi të madhe shiite, por në vitet e fundit ka pasur një rritje të konvertimeve të Shiizmit brenda sunite, Ismaili, dhe popullsitë Alevitë shkruajnë agjencitë e huaja kur konflikti u bë prezent.

Faktorët janë:Afërsia gjeografike e Iranit në Siri, shprehen gazetat e mëdha, ka çuar gjithmonë në një shkallë të caktuar të ndikimit iranian atje, të cilat u rritën me suksesin e Bashar al-Asad në pushtet në vitin 2000 pas vdekjes së të atit Hafëzit. Inkurajimi i qeveris siriane i aktivitetit misionar iranian mund të jetë shkaku kryesor i rritjes në konvertimet, por kjo nuk është e vetmja. Dy faktorët e cituar janë:1-Ekzistenca e një popullsi indigjene shiit .2-Tempujt historike shiite në pjesë të ndryshme të Sirisë, natyra e adhurimit shiit, fuqia e mediave, fitorja e perceptuar e Hizbullahut në luftën e Libanit të vitit 2006, strategjia joshjes e Sirëve, influenca ekonomike dhe arsimore nxitje dhe dominimit të sektit Alevit në politikë janë faktorë të tjerë, që duhet të merren parasysh.

Statistika zyrtare fetare:

Raporti:” Liria Fetare” për vitin 2006, publikuar nga DA, thekson se: Alaëites, Ismailis, dhe shiitët,të tjera përbëjnë 13%për qind e popullsisë së Sirisë, ose rreth 2.2 milionë nga popullsia prej 18 milionë.

Prurjet:Përveç kësaj për Shi’ajve saj indigjene, Siria pret edhe një komunitet i emigrantëve iranianë shiitë të cilët banojnë kryesisht në Damask, si dhe një numër i madh i shiitëve irakianë të cilët arritën gjatë viteve 1970,1980, si rezultat i politikave shtypëse të ish regjimit irakian . Popullsia e shiitëve irakianë u rrit akoma më tej në prag të pushtimit të Irakut në vitin 2003. Në përgjithësi nuk ka diskriminim shoqëror kundër shiitëve në Siri,thonë analistët. Ata janë integruar shoqërisht dhe martohen me grupet e tjera muslimane. Numri i vogël i shiitëve në Siri mund të shpjegojë pjesërisht se pse ata nuk kanë zhvilluar lloj të partikularizmit sektare parë në vendet e tjera në rajon. Shiitët jetojnë në shumicën e krahinave të Sirisë, megjithëse jetët e larta në Tartus, një krahinë, që përbën 44 për qind të popullsisë shiite të vendit. Disa shiitët kanë arritur pozita të larta

në Siri.Shiitët në Siri nuk i binden vetëm një “burim i rivaliteti” (Marja taklid). Disa janë pasuesit : e Ajatollah Ali al-Sistani në Naxhaf, Irak, të tjerët janë të përkushtuar për Ayatollah Ali Khamenei, autoriteti më i lartë fetar në Iran, ende të tjerët të ndjekin Sejid Muhamed Husein Fadlallah në Liban.

Faktori Alevit

Çfarë e shpjegon trajtimin relativisht të favorshme të shiitëve në Siri? Statusi i tyre pozitiv ekzistuar edhe para ardhjes së qeverisë së Bashar al-Asad, i cili ka marrë një qëndrim më të hapur të favorshme ndaj Iranit dhe Shiizmit rrëfehet edhe njëherë. Që nga viti 1963, Siria ka qenë e sunduar nga një regjim, që i takon sektit Alevit, i cili ka afinitete me Shiizmit. Partia në pushtet Baath, ka realizuar gjithmonë në pozicionin e saj të pasigurt, dhe anëtarësimi i saj mbizotërues Alevit përpiqet të ruajë një ekuilibër midis të paturit pohimi i tyre se i përkasin të Dymbëdhjetëve Shiizmit(bëhet fjalë për 12 imamët e shenjtë), duke mos humbur identitetin e tyre etnik dhe kulturor, si dhe doktrinat e fshehta të tyre fetare. Partia ka ndjekur këtë arsye politika që synojnë legjitimuar kredon Alevit, i cili ka luajtur një rol të rëndësishëm në formulimin e politikave sirian ndaj shiitëve.Një rezultat

i dominimit Alevit politike ka qenë rëndësia, që Siria i kushton marrëdhënieve të saj me shiitët e Libanit dhe Iranit. Këto marrëdhënie nga koha në kohë janë forcuar në sajë të lidhjeve të ngushta personale me udhëheqësit shiit të Libanit. Kjo ishte veçanërisht e vërtetë e Musait al-Sadr në fillim të viteve 1970. Siria i dha gjithashtu lëshime të veçanta për udhëheqësit e opozitës iraniane.Nën një sistem -partiak të Sirisë, ligji ndalon krijimin e partive politike, të cilëve ideologjia është në kundërshtim me atë të partisë në pushtet. Regjimi autokratik i Sirisë ka insistuar në mbajtjen e fesë nga politika si Vëllazërisë Myslimane ,që tmerrin e saj të madh e ka më 2 shkurt, 1982, kur ata u rebeluan kundër qeverisë siriane u arrestuan rreth 20.000 të burgosur politikë në mesin e Vëllazërisë Myslimane u vraë 10.000 njerëz; 600,000 ishin në listën e zezë.Të drejtat fetare shiitë

janë të ruajtur dhe pavarësisht nga ideologjia laike e regjimit, ajo kujdeset për të siguruar besnikërinë e vendit, institucione të ndryshme fetare, ndoshta për të kompensuar mungesën e saj të përgjithshme ,të mbështetjes popullore.

Rezultatet e Vrojtimit

Një studim nga BE ,viti 2006 ofron të dhëna të dobishme në peizazhin fetar sirian. Ajo tregon se provincat me shumicë Alvi kishte një përqindje të lartë të të konvertuarve në Shiizmit rrëfehet edhe njëherë se krahinat e tjera. Sipas studimit të BE-së, rastet e njohura të konvertimit sunni Shiizmit rrëfehet edhe njëherë nuk mund t’i atribuohet shkaqeve standarde sociale apo ekonomike në ndonjë prej emërtimeve. Në Damask, për shembull, 64.4% e të konvertuarit të Shiizmit rrëfehet edhe njëherë përkasin familjeve të mesëm-të lartë me të ardhura të tregtarëve dhe profesionistëve. Pjesa më e madhe (69%) të ketë të paktën një edukim të shkollës së mesme.

Studimi i BE arriti në përfundimet e mëposhtme në lidhje me konvertimin në Shiizmit rrëfehet edhe njëherë në Siri, e fundit prej të cilave në mënyrë të veçantë mund të jetë lajm shqetësues për të dominuar regjimin Alevit:

1. Shumica e rastevetë konvertimit, në të kaluarën ashtu edhe në të tashmen, të ndodhë në mesin e familjeve që kanë orientime tradicionale shiite (Ismailis, Alaëites), nuk është në mesin e popullatës sunite.

2. Shkalla e ulët e konvertimit në mesin e sunitëve sugjeron se në fakt asnjë aktivitet misionar nuk ka qenë duke u zhvilluar në mesin e tyre, veçanërisht në dritën e faktit se disa Suni që konverton u përkasin familjeve dikur shiite, që kishin adoptuar fenë suni në një kohë ose në një tjetër.

3. Përqindja e konvertimit për përfitime ekonomike ose financiare është aq i ulët se “konvertimit për arsye mercenare” mund të përjashtohet si një prirje. Studime të tjera tregojnë se një përqindje e madhe e shiitëve të reja në Siri janë konvertuar për arsye të përfitimit financiar.)

4. Nëse shkalla e tanishme e konvertimeve midis Ismailis, Alaëites vazhdon pa u pakësuar, ish sekti do të vdesi brenda dhjetë viteve dhe këto të fundit brenda një çerek shekulli.

Faltoret shiitë të Sirisë

Analistët e huaj thonë se :tempujt shiitë shërbejnë si spiranca për popullsinë shiite në Siri, si dhe tërheqjen e vizitorëve nga jashtë. Varret janë dhe i përkasin Ministrisë së çështje bamirësie Fetare. Megjithatë, Irani ka marrë mundësi për të zgjeruar ndikimin e tij në Siri nga zhvillimi i financimit në disa nga këto vende.

Shiitët

Gjuha siriane jetonë kryesisht në lagje të ndryshme të kryeqytetit, si edhe në disa qytete dhe fshatra në krahinat e Hims-it dhe Hama. Më Shiitët irakianë në Siri banojnë në rajon Zejneb Sayyida në jug të kryeqytetit Damask, një zonë që është rritur rreth njërit prej faltoret kryesore të Shiizmit, varri i Zejneb Ali b. Abi Talibi. Varri i Zejnebi, është përdorur për leksione dhe festat fetare, si dhe për shpërndarjen e literaturës fetare shiite, është qendra më e madhe shiite në Siri. Përveç kësaj, turistët e shumtë iranianë vizitojnë faltoren. Numri i pelegrinëve u rrit në 202,000 në vitin 2003. Kjo rritje në vizitat e ka sjellë edhe një rritje në ndikimin e Iranit në Siri.Shenjtë Sayyida Ruqayya është i dytë më i vizituar shpesh në Siri. Për shkak të vendndodhjes brenda kryeqytetit, ajo tërheq turma të mëdha për lutjet ditore publike dhe të përjavshmen namazin e xhumasë. Imami i faltores

së, Shejh Nabil al-Halbaëi, është një nga personalitetet më të shquara shiite në Siri. Në fillim të viteve 1990 në faltoren e Sayyida Sukayna, të vendosura në portin e vogël (el-Bab el-Saghir) varrezë në Damask, iranianët ndërtuan një varr të madh mbi një të vjetër. Ata blenë tokën rreth saj për një oborr,që të jetë në gjendje të mbajë qindra dhe mijëra pelegrinëve iranian të cilët fillojnë duke vizituar vendin, që tani quhet Sayyida Sukayna, bijë e. Abi Talib. Pasi kanë blerë tokën, iranianët gjithashtu filluan ndërtimin e një husayniyya shumë të madh shi’it (shtëpi e lutjes) në faqen e varrit .Ndërtesa të mëdha në Darayya, të vendosura shumë afër Damaskut, është ende në ndërtim e sipër, por tashmë dyqane dhe ndërtesa banimi janë ngritur rreth saj, si hotele, në përgatitje për themelimin e një qendre shiit në qytetin e Darayya.

Historia e Shiizmit

Shiizmit rrëfehet ka një histori të gjatë në Siri. Ajo mund të gjurmohet prapa në kohë,në shekullin e shtatë, edhe pse ajo u bë e përhapur atje vetëm në shekullin e dhjetë. Besimi shiit ka vazhduar të përhapet gjatë pushtetit të dinastisë shiite të fatimide Ismaili (969-1172 CE), e cila u vendoi në Egjiptit dhe e shtriu kontrollin në Siri, gjatë shekullit të njëmbëdhjetë. Më pas, në Siri filloi të zbehet për shkak të armiqësisë së dinastisë Ayyubid (1171-1250) dhe më vonë nga osmanët (1517-1798).Nga kohët e hershme në ato moderne pasuesit e Shiizmit ndjekin imamët e Dymbëdhjetëve ,që janë imamët e shenjtë.

I parë shiit, i shquar modern të ketë angazhuar në konvertimin e të tjerëve për Shiizmit ishte dijetar Abd al-Rahman Khayr (1925). Megjithatë, konvertimi nuk bëhet në numër të konsiderueshëm përpara aktiviteteve të Jamil al-Asad, vëllai i të ndjerit Presidenti sirian Hafizi, al-Asad, në vitin 1980. Fillimet e prirje të konvertimit mund të ndiqen për një vizitë, që Musa al-Sadr bërë në vitin 1974 për pleqtë e komunitetit Alevitë në malet Latakia në zonën bregdetare të vendit. Ai u parapri nga Ajatollah al-Shirazi, të cilët kanë prodhuar aktvendimin e njohur sipas të cilit njerëzit e atij rajoni ishin për t’u konsideruar shiitë. Jamil al-Asad ka filluan për të inkurajuar konvertimin në Shiizmit në këtë të njëjtin rajon, sidomos në mesin e anëtarëve të komunitetit Alevitë. Ai dërgoi grupe të Alaëites për të studiuar Shiizmit, dhe pas kthimit të tyre në Siri ato shpërndahen fenë shiite

Alaëites në mesin e bashkëkombasve të tyre. Al-Asad husayniyyas ka ndërtuar në male, ku më parë kishte qenë vetëm tempujt Alevitë. Në mënyrë që të bëjë Shiizmit më e pranueshme për popullin atje, ai emëroi një Shejhun shiite në krye të xhamisë al-Zahra Alevitë në qytetin e Baniyas në bregdetin sirian.Pasi Hafiz al-Asad erdhi në pushtet në vitin 1970, disa udhëheqës fetarë suni shprehën kundërshtimin e tyre ndaj tij, për shkak të përkatësisë së tij fetare Alevitë. Në mënyrë për të hyrë në zemër me ta, al-Asad filloi të marrë pjesë në shërbimet e xhamive .Ai gjithashtu kishte Jamil vëllai i tij ngriti al-Murtada Alevit Asociimit, me degë në të gjithë Sirinë. Hafiz al-Asad ka themeluar al-Murtada, Shoqata në mënyrë që të tregojë se Alaëites përkiste komunitetit më të madh të shiitëve në mënyrë që ata nuk do të mbeten një pakicë. Pas disa kërkime në thellësi, Hafiz al-Asad

kërkoi Ayatollah Muhammad Husein Fadlallah për të punuar në Siri. Ai hapi një zyrë në lagjen Zejneb Sayyida e Damaskut, dhe televizioni sirian filloi programet e transmetimit me irakian shiit të Shejh Abd el-Hamid al-muhaxhir. Megjithatë, pasi Bashar al-Asad erdhi në pushtet në vitin 2000, ndikimi Fadlallah u zbehur disi; vendi i tij është marrë nga ambasada iraniane, duke punuar përmes j atashe kulturor në Aleppo. Megjithëse më vonë Presidenti sirian Hafiz al-Asad ka mbajtur një aleancë strategjike me Iranin, ai nuk lejonte parimet e Revolucionit Iranian për të fituar një terren në Siri. Në fakt, ai sistematikisht dhe në mënyrë të vendosur ka përmbajtur praninë iranian, dhe herë pas here shkoi aq larg sa për të mbyllur institucionet e financuara nga Irani, duke përfshirë klinikat. Iranianët u përpoq për të fituar hyrjen në zonat e populluara nga Alaëites duke shfrytëzuar afinitetet e tyre fetare me ta,

por presidenti sirian mori një sërë hapash të brenda dhe jashtë komunitetit Alevit për të siguruar që përpjekja iranian për të depërtuar në zemrën e vendit sirian nuk pati sukses. Presidenti gjithashtu urdhëroi myftiun e Sirisë, Ahmed Kaftaru, të themelojnë shkolla për studime Kur’anore në të gjithë Sirinë, përfshirë edhe në rajonet kryesisht Alevit të vendit. Këto shkolla janë quajtur “al-Asad Institutet për memorizimin e Kur’anit.” Ai gjithashtu ndaloi dërgimin e studentëve për të studiuar fenë në Iran.

Rritja e ndikimi iranian në Siri

Kur Bashar al-Asad u bë president, bilanci i ati i tij kishte themeluar filloi të zhvendoset në favor të ndikimit iranian. Fushatat janë krijuar në mesin e Sirëve të zakonshëm për të inkurajuar ata për të kthyer në Shiizmit. Burime të shumta kanë akuzuar Dr Ahmad Badr al-Din al-Hassun, kryemuftiune Sirisë, se ka konvertuar fshehurazi në Shiizmit. Shumë akuza të tilla u dëgjuan në prag të predikimit të tij në Ditën e Ashures vitit të kaluar. Në këtë predikim ai bëri shumë deklarata në favor të doktrinës shiite, duke e akuzuar të gjithë kalifët myslimanë, nga Muavija, e tutje të mosbesimit, dhe duke deklaruar se Aliu ishte prova e Perëndisë për krijesat e Tij dhe se ekzistenca e familjes së Profetit për siguruar drejtësinë dhe paqen në botë .

Nën sundimin e Bashar al-Asad një numër ndryshimesh kanë ndodhur në propagandën zyrtare, siç pasqyrohet në kanalet televizive lokale dhe satelitor dhe radio stacione në dispozicion në Siri. Sirianët kanë qasje në rrjetet e huaja si al-Manar, i cili transmeton nga Libani dhe promovon konvertimit të Shiizmit në Siri dhe gjetkë. Ka gjithashtu një numër të kanaleve lokale që transmetojnë traditat shiit, foto, ligjërata, dhe ekzegjezës Kur’anor dhe haptazi kryejnë përmbajtje misionare. Televizioni sirian jep një javor (të paktën) të gjatë transmetimi të misionarit shiit Abd al-Hamid al-muhaxhir. Ajo gjithashtu i jep kohë transmetimi të Irakut Abd al-Zahra, sidomos gjatë muajit të Ramazanit, kur ai lexon ajetet Kur’anore e ndjekura nga këngë dhe himne në lavdërimin e familjes së Profetit. Një tjetër burim i materialit shiit është një stacion FM radio që transmeton mesazhe ideologjike dhe politike të ngjashme me

ato të radio stacioneve Hezbollah në Liban dhe të atyre që i përkasin Këshillit Suprem të Revolucionit iranian në Irak.Ndërsa regjimi sirian ka dhënë shtetësinë siriane për dhjetëra mijëra iranianëve, ai e ka mohuar shtetësinë për kurdët amtare sirian për dyzet vjet. Regjimi sirian gjithashtu mbështet Iranin në represionin e saj të beduinët e Ahëaz në Iran (edhe pse ata janë shiitë,). Vëzhguesit theksojnë se marrëdhëniet e ngushta midis Sirisë dhe Iranit, veçanërisht që nga aleanca e tyre strategjik në vitin 1980, kanë mundësuar Iranin të operojnë në territorin sirian. Kështu zyrtarë të lartë sirianë dhe iranianë marrin pjesë në festimet e ndryshme të organizuara nga kancelarinë në Damask për festat kombëtare iraniane, të tilla si: festimin vjetor në nder të Revolucionit Iranian dhe festat fetare, të tilla si vdekja e Huseinit në ditën e Ashures.Shefat fisnor, sidomos në zonën el-Raka,

ftohen nga ambasadori iranian për të vizituar Iranin falas, siç janë fisnikët e tjerë në Siri, duke përfshirë profesorë në kolegjet fetare. Një udhëtim i tillë është bërë nga një grup i udhëheqësve të fiseve të kryesuar nga Hamid al-Jarba, Sheikhu i fisit Shamr, Faysal al-Arif, Sheikhu i fisit Khafaja, dhe Aëëad al Aëamleh, Shejhu i el-Uehb fisi nga qyteti i el-Buëayhij. Vizitorët e tilla kthehen në Siri me dhurata dhe me xhepa të fryrë.

Nxitje financiare luajnë një rol të dukshëm në promovimin iraniane e Shiizmit .Njerëzit e varfër, për shembull,u janë dhënë kredi në emër të solidaritetit mysliman, dhe përfundimisht janë të thënë se ata nuk duhet të paguajnë atë. Në mënyrë të ngjashme, kujdes mjekësor falas ofrohet në spitale bamirësie iraniane në Siri, të tilla si Spitali i Imam Khomeini ne Damask dhe në Spitalin Gjysmëhënës së Kuqe dhe në Spitalin Bamirësisë në Aleppo.Misionarët siriane dhe iraniane shiitë nganjëherë ofrojnë të holla për njerëzit, ose ofrojnë për t’i ndihmuar ata në marrëdhëniet e tyre tregtare ose zyrtare. Nxitje të tilla ofrohen zakonisht për fisnikëri dhe shefave të klaneve, sidomos në zonën midis lumenjve Tigër dhe Eufrat, ku kjo metodë është thjesht një vazhdim i sistemit të Irakut për kontrollimin e njerëzve nëpërmjet kryetarëve të fiseve dhe klaneve. Një tjetër mënyrë për të

inkurajuar konvertuarve është duke u ofruar atyre me një grua, apo me nevojat themelore të tilla si vaj, sheqer, oriz, dhe gjalpë.

Roli i Arsimit

Arsimi është një tjetër mjet i përdorur nga qeveria Asad, Shiizmit për të promovuar dhe lidhjet me Iranin. Për shembull, në fillim të vitit shkollor 2006-2007, një kolegj fetar shiit u hap në qytetin e al-Tabaqa, me një regjistrim prej më shumë se dyqind nxënës. Shiitët nuk kishin asnjë vështirësi për marrjen e një leje për të hapur këtë kolegj, edhe pse në të gjithë vendin ekzistojnë vetëm dy kolegje fetare suni, në Damask dhe tjetri në Aleppo. Kjo e fundit është dashur të pres me dekada për miratim, e cila më në fund erdhi në vitin 2007. Kohët e fundit është raportuar se Irani ka marrë leje nga autoritetet siriane për të themeluar një universitet të madh iranian me fakultete të shumta.Bursat janë vënë në dispozicion për studim në Teheran dhe Kum, sidomos për studentët të avancuara për të zgjedhur sfond të tyre akademik ose social. Këto institucione japin trajtim preferencial për

studentët që mbështesin autoritetet. Disa studentë janë lejuara për të studiuar në haëza (seminar) të shenjtë në Sayyida Zejneb, ku ata nuk paguajnë shkollimin dhe janë të pajisur me një pagë mujore, të pakushtëzuar. Bibliotekat e kreditimit, të quajtura “dyqane” (haëanit) janë hapur nga iranianët në të gjitha qendrat shiite në Siri. Bibliotekat gjithashtu shpërndajnë libra falas dhe japin shpërblime (nga 1000 £ siriane në libër) për lexuesit.

Ministria e Arsimit sirian lëshoi një ndalim mbi arsimin fillor në institucionet fetare suni të mësimit. Dijetarët sunni fetare, dhe sidomos Shoqata e Ulemave në Siri, ka deklaruar që kjo të jetë një hap shtypës. Në të menduarit rreth Shiizmit në Siri është e pamundur të injorojë rolin e Hezbollahut, organizatës shiite libaneze me lidhjet ideologjike dhe strategjike në Iran. Ndërsa Siria ishte në kontrollin e Libanit ajo siguroi organizimin me mbështetje politike dhe ushtarake, si dhe Hezbollahu si aleati kryesor i Sirisë në Liban.Tridhjetë e tre ditë luftë mes Izraelit dhe Libanit në verën e vitit 2006 rriti një valë admirimi në mesin e sirianëve për liderin e Hezbollahut Hasan Nasrallah it dhe organizimin e tij për shkak të rezistencës së tyre kundër Izraelit. Arritjet e perceptuara të Hezbollahut dhe fitoret në luftë solli gjithashtu në lidhje me një rritje në aktivitet iranian. Që nga lufta, fotot

e Hasan Nasrallah dhe e Khameneit janë shfaqur më gjerësisht se sa rajoni i liderëve të tjerë politikë. Çdokush duke ecur nëpër rrugët e Damask do të shihni fotografitë e Presidentit Bashar al-Asad përkrah liderit të Hezbollahut.

Ç’duan shqiptarët në Siri?

Zërat por që besojnë se vijnë nga Irani thonë se shqiptarët nga ky vend,Kosova dhe Maqedonia janë rekrutuar për të shkuar për të luftuar në Siri. Në fakt lufta atje dhe të dhënat e mbledhura kanë treguar se ajo karakter të theksuar se është mes vetëve muslimanë shitëve dhe synive për pushtetin. Siria me mbështetje të Rusisë dhe Iranit dhe opozita e ndihmuar nga sauditët dhe vendet tjera që kanë në fuqi regjime mbretërish, po tregojnë dhëmbët në një luftë ku mijëra të vrarë nuk i dhimbsen asnjërës palë,kur fjala është për dominimin e pushtetit.

Në këtë gjakderdhje të madhe në Siri, pyetja është ç’duan shqiptarët që shkojnë e vriten atje?Në Shqipëri mirëkuptimi fetar është i gjetur prej shekujsh. Ahere, ç’duan shqiptarët që shkojnë të vriten për të huaj. Andon Zakoja ka shkruar një shekull një vjershë,aktualiteti i të cilës mbetet prezent sot:

Shqiperin’ e mori turku,i vu zjarr!/Shqipetar, mos rri, po duku,shqiptar!/Mjaft punove për te tjerë,o fatkeq!/Kujto vendin tek ke lere dhe tek heq./Të ka bërë perendia,luftetar,si s’te lodhi roberia,shqiptar!/Erdhi dita te ngresh kokë,të kërkoshlirine, bashke me shokëte leftosh!/Mos bëni si keni bërë gjer me dje,por te leftoni te tërë për Atdhe./Peseqind vjet kemi rruarme pahir,/Lidhure me kemn’ e duarme zinxhir………./O moj Shqiperiz’ e dashur,memedhe,/Të shoh me buzë te plasur,

si me sheh./U shkretove anembane,Shqipëri,se shqiptarët s’kanëdashuri./Gjithë djemtë qe ke qaredhe mban zi,për Morene janë vrarë,për Turqi!………………

FJETJA E SHEN MERISE

August 15, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia/

Rrugëtimi/

Kisha dëgjuar për manastirin :”Fjetja e Shën Mërisë në ishullin e Zvërnecit .15 gushti është një ditë e nxehtë vere . Rruga ka një mbulesë asfalti të re por është e ngushtë për dy makina që këmbehen afër ish gërmadhave të Sodës .Pylli i egër .Kthemi majtas ,ecim drejt dhe zbresim më poshtë .Shfaqet ishull i Zvërnecit .Një pyll dhe disa ndërtesa në të verdhë .Përpara kemi një urë druri .Imazhi I saj dhe godina e manastirit gjenden përherë në fotot turistike si dhe në botimet për kishat dhe manastiret bizantine .Ura mund të jetë mbi 130m e gjatë e ngushtë .Drurët e saj vende-vende kanë filluar të kalben . Ka një tabelë që sinjalizon se ky është vend i shenjtë dhe se si duhet ët zbatosh rregullat . Kur ura përfundon je në cep të një bankine rreth 1m betoni dhe ndesh tregtarët , që pjekin misra dhe shesin gjithfarë gjerash .. Manastiri i është i vogël dhe nga kompleksi i ndërtesave aty ,shquhet lehtë. Mënyra e ndërtimit tipi dhe stili i tij është tërheqës .Aty po mbahej edhe mesha e paradites .Futemi brenda .Kthina e parë ku digjen qirinjtë . Ka shumë qirinj të ndezur . Prifti që mbanë meshën flokëthinjur me veshjen e zezë . Ajo që më tërheq është gjuha e mbajtur . Shqip . Kupton mirë qëllimin e kësaj dite . Shikoj ikonostasin në dru .Kryqin e madh .Pas kësaj i hedh një sy varrit të Marigos .Me mermer të zi dhe germa të mëdha lexohet :Marigo Pozio . Ç’po qëndis moj Marigo …. më vijnë ndër mend vargjet .Nisemi për nga pylli .I egër dhe madhështor . Hijezim .Aty këtu banorët këpusin dafinë në tufa të mëdha .Mesa shikoj ajo gjendet në gjendje të egër .Më tërhoqi një dhomë e veçantë e manastiri vendi i murgjve . Mbështetëset prej druri ku vareshin murgjit në përhumbjen e madhe . Dritare të vogla vend për meditim dhe pastrim shpirti .

Cbënë këtu ti Marigo ?

Sipas rrëfimeve të ish drejtuesve të Komitetit ekzekutiv një letër e ardhur nga Kolonja tregonte manastirin si vend ku prehej Marigoja . Ajo ishte varrosur sipas të dhënave aty në vitin 1932. Besimi i Marigosë e kishte sjellë në dyert e një vendi mitik ku preheshin dhe shpirtrat e murgjve nga koha e mjegullës së përhimët deri në vitet kur ligji i viti 1967 ,prishi dhe kyci dyert e manastireve .Aty pranë ka edhe disa varre të tjera mes tyre një mbishkrim grek . Arsye dhe përse është në këtë gjuhë nuk ta shpjegon askush në këtë ditë feste ,ku njerëzia vërdallosen sa në manastiri rreth tij e larg tij në pyll .

Studiuesi Meksi për manastirin

Sipas studjuesit të saj Pr.Dr. Aleksandër Meksit kisha e Shën Mërisë së Manastirit të Zvërnecit është e tipit “kryq i lirë” me kupole. Ajo mbart në vetvete dy faza ndërtimi, duke u veçuar në pjesën e vjetër dhe atë të re. E vjetra përbëhet nga Naosi (salla) dhe Narteksi (parasalla). Naosi ka formën e një kryqi të lirë, ku krahet lindore dhe perëndimore janë më të gjatë se krahët jugore dhe veriore. Ai përbëhet nga absida, një protezis gjysmërrethor dhe diakonikoni. Pjesën më të madhe të tij e zë tamburi me kupolën, i cili është ndërtuar me gurë e copa tullash të vendosur me llaç midis tyre. Narteksi është pjesa tjetër e ndërtimit të vjetër që përfaqësohet nga një zgjatim katërkëndor. Ndërsa pjesa më e re e kësaj kishe përbëhet nga ekzonarteksi (Portiku) dhe këmbanorja.Ekzonarteksi është ndërtuar me të njëjtën teknike si pjesa e vjetër e kishës dhe është shtuar më vonë. Fasada e tij përbëhet nga shtatë harkada të mbështetura në gjashtë kolona, të cilat janë ndikim i arkitekture romake në atë bizantine. Në pjesën perëndimore të kishës ndodhet këmbanorja, e cila mund të jetë e të njëjtës kohë ndërtimi me ekzonarteksin. Restaurimi i fundit i këtij objekti është bërë në vitin 2003. Per percaktimin e kohes se ndertimit te kesaj faltore kristiane ekzistojne disa mendime. Studjuesi shqiptar A. Meksi argumenton se kisha i perket shek XIII-XIV. Ndersa çifti i studjuesve austriake Helmut dhe Herta Bushhausen mendon se koha e ndertimit i perket shek. te X. Kurse nje tjeter studjues Krauthemeri mendon se ky tip e ka marre stilin arkitektonik nga mauzoleumet romake dhe eshte ndertuar larg qendrave urbane midis shekujve X-XI. Kjo ide duket interesante sepse çuditerisht brenda kishes ne naos ndodhet ne dyshemene e saj edhe nje pllake varri. E shkruar ne greqishten Bizantine, ajo ka sherbyer si mbulesa e nje sarkofagu, i cili ose ka qene aty qysh ne fillim, ose eshte marre nga ndertuesit per tu vendosur ne dyshemene e salles se kishes. Autori Theofan Popa duke ju referuar shenimeve te Historianes Bizantine Ana Komnena mendon se: varri duhet te kete qene i Dukës Argjiro KARANXHAS, i cili u dërgua në këtë rajon në shekullin e XI nga Perandori Bizantin Aleks Komneni.

Argjiro Karanxha ishte komandant i gardës Perandorake Bizantine (Eteriarh). Ai u dërgua në vitin 1091 nga Perandori Aleks Komneni me mision në Durrës, i paisur me dy letra. Njëra ishte për Joan Komnenin Dukën e Durrësit, ndërsa tjetra ishte për parinë e këtij qyteti. Argjiro Karanxha u nis drejt këtij qyteti me qëllim të dyfishtë. Si fillim ai do të dorëzonte letrën e parë, e cila i kërkonte Dukës Joan, që të shkonte në Kostandinopol, për të dhënë shpjegime, pasi dyshohej për veprimtari komplotiste ndaj Perandorit. Qëllimi kryesor i Argjiros ishte ta bindte Dukën Joan, që të kthehej në Kryeqytet dhe vetë të merrte kontrollin e Durrësit. Ndërkohë që letra e dytë me të cilën Perandori e kishte ngarkuar Karanxhasin ishte tepër sekrete. Atë ai do ta përdorte në rast se vërtetohej fakti se Duka Joan ishte vërtet komplotist. Atëherë Argjiro Karanxhas do ta përdorte këtë letër, duke i kërkuar në emër të Perandorit Parisë së Durrësit ndihmë, për të arrestuar Dukën Joan, që ishte njëkohësisht nip i Perandorit. Por në këtë mision u përdor vetëm letra e parë, sepse Joan Komneni u bind nga Argjiroja dhe u nis drejt Perandorit, që ndodhej në Filipol të Bullgarisë. Këtu Perandori e priti dhe pasi u bind se akuzat e përhapura për të nipin ishin të rremë, e nisi përsëri drejt Durrësit ku e “thërriste detyra”. (Burime tregimtare bizantine për historinë e Shqipërisë, shek X-XV, Tiranë 1975, fq fq 107). Ky ishte njoftimi që na jep në librin e saj Aleksiada (vëll II. Lib VIII, 7.8 fq 19-23) historiania bizantine Ana Komnena për misionin e Komandantit Argjiro Karanxhas, i cili u dërgua në Durrës për të marrë drejtimin e kësaj theme në vitin 1091. Argjiro duhet të ketë qëndruar në Durrës për një periudhë të shkurtër pothuajse dy mujore. Për fatin e tij nuk dihet gjë se ç’ndodh më tej. Por erdhi dita kur studjuesi i monumenteve të kultit kishtar i ndjeri Theofan Popa, publikon në librin e tij: “Mbishkrime të kishave të Shqipërisë”, një mbishkrim nga Kisha e Manastirit të Shën Mërisë në Zvërnec të Vlorës. Mbishkrimi ndodhet në dyshemenë e sallës së kishës mbi një pllakë varri prej guri gëlqeror të gjatë 1.87 m e të gjerë 0.67 m. Ai është vendosur në një fushë të sheshtë. Pllaka anash është zbukuruar nga imitimi i dy kolonave korintikë, sipër të cilave qëndron një hark. Mbishkrimi përbëhet nga 3 rreshta dhe përmban këtë tekst: “Këtu prehet Kondos Karanxhas, burrë fisnik me preardhje prej një fisi fisnik, degë fisnike”. Poshtë mbishkrimit dora e e një skulptori ka gdhendur me shumë art një kafkë njeriu, rrethuar prej një gjarpri e të kurorëzuar prej dy kockash simbol i cili nuk është shpjeguar deri më tani.

Vendinternimi

Djali i Mark Ndojës, Leka poeti dhe përkthyesi e takuam tek panairi i librit në Vlorë. Poeti dhe mësuesi Vangjel Pici më tha se kishte njohur Markun kur ishte i izoluar në Zvërnec. K pasur edhe shumë politikanë të tjerë apo krijues që u mbyllën në Zvërnec . Kur kishat panë ditën e errtë të kohës , murgu i fundit iku sy lotuar për djegien e bibliotekës më të madhe .Ishulli i Zvërencit është i rrethuar nga ujërat e ndenjura që nuk kapin 30-50 cm lartësi .Gjithë faqja lindore dhe veriore e manastiri ka këtë fushëpamje .Ujëra .Dikur murgjit udhëtonin nëpër llumbërtirën me kripë, leshterikë .Pas manastirit është pylli me drurë të lartë . Pjesa tjetër rrethohet nga uji ku gjendet Kisha e Shen Triades .

Pakomi themeluesi

Nga enciklopedia Ëekpedia e lirë morra këtë material që po e citoj të plotë lidhur me të dhënat .Themeluesi i jetës manastiriale ishte Pakomi i cili lindi dhe jetoi në Egjipt gjatë shekullit IV. Ai krijoi komunitetin e parë të njerëzve që jetonin të veçuar dhe i përkushtoheshin vetëm besimit. Këta njerëz u quajtën murgj dhe jetonin në kuvende, nga ku i largoheshin jetës së përditshme dhe kërkonin në vetmi paqen dhe qetësinë. Ata kishin si detyrë kryesore që ti luteshin zotit së bashku kurse pjesën tjetër të kohës e kalonin duke ju përkushtuar zejeve, shkrimit të librave, kopjimit të traktateve, veprimtarive të tjera, etj.

Pakomi përcaktoi edhe rregullat e para të këtij shërbimi siç ishin: betimi, besimi, dhe bindja ndaj kryemurgut . Manastiri është një institucion i veçantë që vepron Brenda kishës si organizatë fetare zyrtare. Ai përbëhet nga një objekt në formë katërkëndëshi ku në qendër të tij është vendosur kisha, e cila zakonisht mban emrin e një figure të Panteonit Kristian. Kisha rrethohet nga një oborr i gjerë rreth të cilit janë vendosur një kishëz më e vogël, banesat e murgjëve, mensa (trapezeria), punishtja, depot, stallat, etj. Manastiret ndërtoheshin në vende të veçuara, dhe të mbrojtura larg qendrave të banuara. Në ta zhvillohej monakizmi, jeta e murgjeve , që zyrtarisht nisi në vitin 471, kur Murgu Italian Benedeto i Norçias formuloi “Rregullin e Mjeshtrit”, i cili rregulloi veprimtarinë e jetës monastike. Manastiri i parë u ndërtua në Kampanjë pranë Napolit prej tij në vitin 530. Megjithatë Manastiret rrethoheshin nga ndërtesa dykatëshe dhe mure të lartë. Ato kishin disa porta por ajo kryesorja ishte e tipit monumental e paisur edhe me kullë fortifikimi.

Njerëzit që jetonin në Manastire quheshin murgj. Ata ishin persona që në mënyrë individuale e kishin braktisur jetën e përditshme dhe i ishin kushtuar këtij shërbimi, për të arritur bashkimin me zotin. Nën drejtimin e kryemurgut (Abatit, Igumenit) ata bënin një jetë të thjeshtë, të bindur, dhe të përkushtuar. Në manastire ishin hapur shkolla, ishin ngritur punishte etj, ishin krijuar anekse të veçanta për të sëmuret psiqike. Pranë tyre zhvilloheshin panaire, ndërsa në to murgj të specializuar shkruanin libra, kodike, traktate si dhe kopjonin vepra te autoreve te shquar. Në rrethana të tilla në manastire u realizuan kodike, ikona, afreske, epitafe dhe vepra të tjera artistike e kulturore. Diku rreth shekullit të VI kjo traditë nisi të aplikohej edhe në vendin tonë, duke krijuar traditën e saj edhe në rajonin e Vlorës, ku nuk mungonin vendet e përshtatshme dhe të vetmuara për ngritjen e manastireve.

NË GUMENICË E LARTË/-HIMARË ËSHTË ÇDO FSHATË….

August 14, 2013 by dgreca

…OSE/Himarë,Kaninë,Drashovicë/Tepelenë,Kardhiq,Nivicë/Nga një farë e nga një fis……./

* Si e vlerësonte Petro Marko prejardhjen e tij?/

Shkruan: Gëzim Llojdia*/

Në Gumenicë e lartë/-Himarë është çdo fshatë….Kështu këndonin lebërit ose një tjetër vjershërim lebërish është ky: Himarë,Kaninë,Drashovicë/Tepelenë,Kardhiq,Nivicë/nga një farë e nga një fis…..

Ku gjendet Himara?

Pozicioni i Qarkut Vlore dhe përshkrime te shkurtra

(Guida e trashëgimisë kulturore të qarkut Vlorë). Qarku Vlore është i përberë prej rretheve:Vlore, Sarande, Delvine. Shtrihet ne pjesën jugperëndimore te vendit dhe laget nga deti Adriatik dhe deti Jon. Qendër e Qarkut është qyteti i Vlores, e cila është qendër tregtare, industriale dhe e ndërlidhjeve te shumta.Himara .Ne krahinën e Himarë bëjnë pjese qyteti i Himares se bashku me fshatrat Palas, Gjilek, Dhermi, Iliaz, Vuno, Qeparo, Kudhes, Piluri. Krahina e Himares shtrihet përgjatë bregdetit te detit Jon, duke filluar nga veriu ne Llogora e deri ne lumen e Borshit ne Jug. Nga veri- lindja, lindja dhe jug-lindja rrethohet nga vargmali i Akroceraunit me majën me te larte atë te Çikës me lartësi 2045m mbi nivelin e detit. Ne krahinën e Himarës rrjedhin përrenjtë e Ksarrollakos, të Polopotamo, të Gjipes,të Vishes dhe të Qeparoit, të cilët në periudha shume të nxehta te vitit mund dhe te shterojnë. Gjiret kryesore ne det janë ato te Spilese dhe te Panormit (Porto-Palermos).

Pasuritë kulturore, historike dhe artistike tw Himarws

Në territorin e Bashkise Himarë objektet kryesore te cilat përbejnë pasuri kulturore, historike dhe artistike janë: Ne Gadishullin e Karaburunit: gurorja romane Gramata, kisha e Shen Adreas.

Ne Dhërmi: Manastiri iPanajase (Shën Mërisë), Manastiri i Shen Thodhorit, kisha e Shën Stefanit, Shpella e Pirateve, shpella e Parashqevise, kisha e Shën. Nikolles, lagjia e vjetër e fshatit Dhërmi me shtëpitë e ndërtuara me arkitekturën karakteristike, Kulla e fisit Vretos dhe Kulla e fisit Kumi etj. Ne fshatin Iliaz: manastiri iStavridhit. Në fshatin Vuno: shtëpitë me arkitekturën karakteristike te zonës. Ne fshatin e vjetër Himarë: Kalaja e Himarës është një fortifikim qe i përket shekullit te 3-te para erës sonë dhe vazhdon ne periudhën e mesjetës. , Kisha e Akipeshkopise, kisha e Kasiopise, kisha e Shen Pandon, kisha e Athalit, lagja e vjetër me shtëpitë me arkitekture karakteristike. Në qytetin Himarë:Shpella e Omerit e cila i ka dhënë dhe emrin qytetit (Spile), kisha e Shën. Marinës. Ne Panormi: Kalaja e Porto-Palermos dhe Kisha e Vasilikes (gruas se Ali Pashes). Kjo kala thërritet ndryshe edhe Kalaja Pashe Tepelenës, ndodhet ne afërsi te Himarë, ne gjirin me te njëjtin emër. Kjo kala u projektua nga një inxhinier francez ne formën e një pesekendeshi. Porta e hyrjes ndodhet nga ana e lindjes. Muret janë te trashe 1.6m. Në shënimet e tij konsulli francez Pukevil shënon se me 1806 ali Pashe Tepelena, i rezervoi atij një pritje ne kalanë e Kastrise, Himarë. Sipas studiuesve te quajtur te bregdetit Janko Palit, ne ballin e portës te kësaj kalaje jene te gdhendura me germa greke ne stilin bizantin. Ne Qeparo: fshati i vjetër Qeparo me shtëpitë e ndërtuara me arkitekturën karakteristike, shtëpia e Ali Pashes, Manastiri i Shen Dhimitritit, Kembanaria e kishës se fshatit Qeparo, Kalaja e Vjetër etj.

Hulumtimet kryer në këtë zonë flasin për disa ekspedita dhe shënime udhëtarësh,gjeograf apo arkeolog. Ne vitin 1939, arkeologët kryejnë gërmimet e para në shpellën e Spilesë (Himarë), botuar nga .Domeniko Mustilli, gërmimet para ne shpellën e Spilese (Himarë), botuar nga D.Mustili, provoi se shpella ishte banuar ne Epokën e Neolitit te Ri(3000-2100 p.Kr.)Një fakt që njihet është se për Cardinin kemi një i formacion të bollshëm nga arkeolog dhe studiues të Institute of Ëorld Archaeology, University of East Anglia, Norëichtë , shprehen se ka regjistruar mbi 60 shpella natyrore në fshatrat lumit të Vlorës e Vlorës më saktësisht 10 shpellat e Velçës dhe Sarandës më shkoqur në pjesën jugë-perëndimorë nga shpellat e Karaburunit në Sarandë. 1971-1990 Jano Koci drejton gërmimet në fortifikimet prehistorike ne Karos, Ngure e Kukum.(Qeparo). Në kodrën e Sopotit zbulon, fortifikimin parahistorik dhe akropolin, banesat dhe nekropolin e qytetit antik. parahistorik, linjën e murit, hyrjet, dhe banesat e qytetit antik si dhe varet me ndërtim monumental. Ne kalanë e Himarë, zbulon, fortifikimin ne Kastane. Një banese antik te fortifikuar ne Borsh, një vile e romake, dhe një vendbanim mesjetar Qeparo. Arkeologet N.Ceka viti 1984, Muzafer Korkuti 1981 drejtojnë respektivisht gërmimet ne një banje romake ne Spile dhe ne fortifikimin parahistorik ne Badher të Borshit. Në vitin 2002-2003Ilir Gjipalit me gërmimin shqiptaro-anglezë në shpellën e Spilesë provuan banimin e saj që në epokën e mezolitit (8000 vjet p.kr ). Përmendet për herë te parë në mbishkrimet e Theorodokëve te Delfit. Ne shek. I m.Kr., PLINI referon fortesat Himara dhe Meandria(Sopoti) Akrokerauneve. Ne shek. III-IVm.Kr,ne tabelën Peutigeriana Acrocceraunia përmendet si një stacion i rëndesishëm ne rrugën ne Foinike .Vitet(527-565). Himara, përmendet nga Prokopi i Cezarese si fortesë, ndërtuar nga Justiniani. Ne vitet 528-548. Stefan Bizantini i fundit, përmend krahinën me emrin Kaonia. Mbas këtyre viteve krahina do përmendet me emrin e Himarë. Burimet e shkruara, dëshmojnë se Himara ne lashtësi ishte vendi i fisit të Kaoneve, fisi rëndësishme i Epirit,krahas Molloseve dhe Thesproteve. Fiset Kaone zotëronin Epirin para mollosëve. Plini (referon se emri Kaoni, vinte nga kaonet e bregdetit te Akrokerauneve, ku ndodheshin fortesat Himaira, poshtë se cilës ndodhej burimi i ujit mbretëror, e me tej Meandria(qyteti antik ne Borsh), Kestrina etj.

Si e vlerësonte Petro Marko prejardhjen e tij?

….Por historia me poetin dhe shkrimtarin Petron për ne që e lexonim nëpër këndime ishte si me Lasgushin. Përmende fare pak ,aspak madje dhe nuk dihej ishte i gjallë apo I vdekur,vetëm kur vdiste e mbulonte nuri i bukurisë që ja kishin fsheshur ja kishin marr ose ja kishin ndryshuar qëllimisht. Sidoqoftë unë e dija se nga fshati im Progonati në Himarë kishte plotë ,por besohet edhe historikisht nga një fis i kaonisë ridhnin,madje në shek 15 Himarë quheshin jo vetëm trevat e sotme,por edhe Lumi I Vlorës dhe Kurveleshi dhe diku aty nga shek 17-18 në letrat që himarjotët u shkruanin fuqive të mëdha se Lidhja himarjote shkonte deri në Tepelenë,Butrint,Sarandë,bregu i Jonit dhe përfshinte rreth 53 katunde,ndërsa në një akt Zyrtar të M.Argiroit shënoheshin 38 katunde., deri para myslimanizmit te Lum te Vlorës e Kurveleshit, kane qene te krishtere, te traditës iliro-arbëreshe. Një pjese e madhe e fiseve te Himarë (sotme) kane ardhur aty nga Kurveleshi e Lumi i Vlorës. Ne Himarë e madhe, ne shume dokumente dali emrat e fshatrave: Piliureus, Drimades (Dhermi), Nivicë Pallasa, Pikern (Piqeras), Llukova, Vunoi, Dukat Radhim, Gjonboqari (Tragjas), Gumenica, Durbag (Terbaq), Kudesi (Kudhes), Liopes (Lopesi), Mavrove Vranishta, Smokthina, Kallazherates (Kallarat Zgugliati, Vermiki, Lepenica, Progonates,,Tepelena,shprehet pikërishtë pak a shumë kështu një studiues dhe në mos gaboj është Sh.Delvina tek ‘Epiri… Mbi kurrizet e Çikës godiste me… ‘Vetëtima Zeus (mitologji, te vjetrit)…. Nëse Homeri do te kishte zgjedhur malet e Himarë për skenën e Iliades, gjerat do te kishin marre rrjedhe tjetër gjate periudhës 3000 vjeçare shprehet Pukvil.”Kaonia (Himara) vendi ku Circet porositen Odiseun të ruhej prej sirenave… malet mbi Himare quhen “te Vetëtimave”? Zeusi leshonte ato nga qielli siper saj… (Emri Himare-Himera (edhe Kimera)… perfytyrohej i qenie mitologjike me trup dhie e koke luani, me bisht dragoi… qe villte zjarr nga goja (Zjarri nga flaket e vullkani, tashme te shuar, ne Llogora… ) Deti Jon. Legjenda thotë se Jonin, birin e Dyrrahut, pas vrasjes tij ne lufte e hodhën ne det, i dha emrin .Varianti tjetër: Deti Jon=Deti ynë.

Fiset epirote kane banuar qe ne lashtesi: Kaone Himara, Thesprotet, camet, molloset – Janina, amantët – Lumi i Vlores…Kaonia (=ka hone) shtrihej nga lumi Aos, Aosta (Vjosë deri ne lumin Thyamis (Kallamas) një Juge. Straboni dhe Tukididi thone se: “Pellazget e Ankandes quheshin Kaonë.Variant i emrit Kaon: “ka hone”, dhe varianti tjetër Kaoni, biri i Priamit… Kaonet zinin pjesën me te madhe te Epirit. Nga Himara pellazgjike shkuan në Itali etruskët,japigët,mesapët……shprehet një studiues i këtyre anëve tek gazeta Demokracia e vitit ’95…Mirëpo vetë poeti dhe shkrimtari Petro,ç’thotë për origjinën e tij dhe të fisit

Me sa kam dëgjuar, me sa di unë rrjedh nga një familje qe ne fshatin Dhërmi quhet Bua. Shekuj më parë ne fshatin tone erdhi për tu strehuar Gjin Bue Shpata. nipi i luftëtarit Gjin Bue Shpata. Ai, nipi, siç; thonë pleqtë, banoi ne një vend midis Shenapremtes dhe Shën Theodhorit, aty ku kishte nomenë Zhupa dhe qe quhet Paloshpita… Pastaj erdhi dhe ndërtoi një konak,nën Qëndushen, aty ku ende i themi Konaku i Gjinit. Aty i linden dy djem: Markoja dhe Gjoni. Pak metra poshtë ngriti një kishe te vogël: Shen Janin, qe është ende.

Djemtë e tij u rriten dhe ndërtuan shtëpi te tjera të vogla nen shpellën e Pano Gjinit. Markoja dhe Gjoni i bene pranë e pranë. Aty, ne atë vend, Markajt Gjanet bene shtepi te tjera, se u shtuan. Edhe Buajt shtëpi pranë Konakut te Gjinit. Kështu qe, shekuj me radhë Markajt, Gjonet, Buajt ishin një bark, një fis gjer vone, sa isha unë i ri, nuk martoheshin me -tjetrin. Kishin te drejtën e gjakut për njeri-tjetrin….

Mirëpo Petron unë,sot nuk kam ku ta gjejë ,ndritë veçse shpirti tek varrezat. Aty paqësisht ai fle,në ditë të mira dhe të këqija ,në dimër ,në verë, në stërbima ,llohëra e zheg,pra ka kohen e prehjes së madhe. Petrua ishte një shqiptar i mirë,që shprehte vetë dhe mburrej me këtë,kishte edhe një ideal ,por Petro ishte me gjak e kockë të vërtetët shqiptari .Në të vërtetët figura e tij është një lloj ndriçimi yllësor,dhe ylli i tij tashmë ndriçon në planetin tonë të letrave. Ai është udhërrëfyesi i poetëve dhe shkrimtarëve, është njeriu që sakrifikoi kur regjimet i kërkuan gjithshka deri në zhdukjen fizike,por poetët mbesin ,sepse pavdekësia tek ata është lexuar qartësisht që ditën kur vijnë,Mirëpo a kishte pranga për të burgosur Petron,a kishte kurthim për zemrën e poetit,a kishte hekura për ti lidhur duart,ndonëse dhimbshëm e lanë të presi,ku poeti i robëruar nga ai realitet më mirë thotë të vdesë.Edhe deti I gjorë sot fle si Petro. Në tablonë e portretit të tij anija petrojane ecte në detin e gjerë të letrave .Deri në palcë i futën hekurin dhe deri në kockë e ndjeu thikën. Viktimë e këtij shekulli ,që kurrë se humbi muzën edhe nga gjumi zgjohej,në detin pa rërë e guaska,në natën pa hënë e yje në atë botë thashethemesh,ku ishte Petro perverse lundronte në dallgët e regjimit që e shtynin andej ,këtej lart,para dhe gjithkohës. Për jetën e këtij poeti mund të thuhet se e mbuloi një oqean vuajtjesh,kur regjimi e shtrëngonte çdo ditë drejt vdekjes,kush do ta shpëtonte këtë vend kur fytyra nxinte nga kroma e socializmit mashtrues. Kështu ai priti gjallërimin e kohëardhjes pranverë sepse kishte vite e vite, që nuk e ndjente mungesën e reve të shiut edhe mungesën e vrapit të erës së re.

*Msc.Anetar i Akademise Evropiane te Arteve