Gjenerali – Dielli

PIRRO MANI- DITELINDJA- KUJTESE: NA I NXEFE SHUPLAKAT GJENERAL…!

April 14, 2018 by dgreca

Nga Dalip Greca*/

Së bashku me një nga miqtë më të afërt të Pirro Manit, që prej kohës kur la Koloradon për Nju Jorkun, Veis Belliun, e vizitojmë jo rrallë “Gjeneralin” e skenës shqiptare në shtëpinë e tij në Harrison, një zonë e lakmuar nga njujorkezët. Edhe këtë herë Pirro na priti në krye të shkallëve të shtëpisë së tij së bashku me Pavlinën.
-Është i vetëm çifti sonte,- thotë me të qeshur regjisori…
Pjesa tjetër e familjes kishte shkuar për fundjavë jashtë Nju Jork-ut.
Pa mbaruar mirë përshëndetjet Pavlina e shtroi tavolinën. Biseda që në fillim kapërcen oqeanin. Qe fundjanari dhe po diskutonim rreth veprimtarive që u organizuan në Shqipëri, veçanërisht në Gjirokastër, për 80 vjetorin e Shkrimtarit Ismail Kadare. Pirros i kishte mbetë në kujtesë thënia e Kadaresë se ishte tepruar me veprimtaritë kushtuar ditëlindjes së tij, ndërkohë që ishte harruar 17 Janari i Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu…. Natyrisht që Kadare i meriton nderet.
Nga Kadare kaluam tek “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”… Pyetjen e bëra unë, pasi Veizi ma kujtoi rrugës; Si ishte puna e nxefjes së shuplakave në Prishtinë në Vjeshtën e Vitit 1972?
…. Në fakt e kishim lënë një bisedë përgjysëm gjatë vizitës që patëm bërë paskthimit të tij Verën e shkuar nga një vizitë në Shqipëri, ku Tirana dhe rrethet e Teatrit, aktorë të vjetër e të rinj, studentë të Akademisë së Arteve, media folën dhe shkruan shumë për “Epokën e Pirro Manit”. Në atë vizitë ta paskthimit nga Tirana, bashkë me ne ishte dhe Adem Belliu i Televizorit Kultura Shqiptare në Nju Jork, që e la kamerën hapur për të “vjelë” sa më shumë nga bsieda me Pirrron dhe Pavlinën…..
***
Këtë herë, unë kisha marrë me vete disa fletë të printuara nga gjurmët e shfaqjes të “Gjeneralit të Ushtrisë së Vdekur” në Prishtinë në në vitin 1972. I pata kërkuar korrespondentit të Gazetës “Dielli” në Kosovë, gazetarit Behlul Jashari, që të hulumtonte në shtypin e kohës se si ishte pritë shfaqja e Gjeneralit aso kohe në Kosovë. Behluli kërkoi nëpër librari, nëpër koleksione gazetash, dhe diçka gjeti. I kisha kërkuar që mundësisht të takonte e të intervistonte personazhe që kishin qenë në shfaqje.
Në fakt nuk e pati të lehtë: Fatkeqsisht, më shkruante Behluli, shkrimtari, përkthysi, gazetari Vehap Shita, që ka shkruar për vënien në skenë në Teatrin Krahinor të Kosovës, Gjeneralin e Ushtrisë së Vdekur të të madhit Pirro Mani, ka dy vjet që ka ndërruar jetë, ndërsa shkrimtari e gazetari Musa Ramadani, redaktor i Kulturës për shumë vite në Gazetën Rilindja, që gjithashtu e ka ndjekur nga afër shfaqjen dhe ka shkruar për të, tani nuk është mirë me shëndet, por gjithësesi biseduam në telefon dhe atij i kujtohej mjaft mirë shfaqja dhe ende i ruante të fuqishme mbresat nga shfaqjet e Gjeneralit….E kujton Pirron si gjeneral të Skenës…
Ia lexoj Pirros letrën e Behlulit, dhe e shoh se si i shkëlqejnë sytë….Tek dëgjon mesazhin e gazetarit nga Prishtina, bëhet më i vëmendshëm, pastaj duket sikur përhumbet në mjegullën e kohës dhe nga rrathët e kujtesës kërkon të kapë gjurmët e asaj shfaqjeje ….
– Ka qenë një shfaqje e madhe…Pata më shumë liri regjisoriale atje në Prishtinë. E shfryva dufin e censurës dhe autocensurës. Realizova një shfaqje moderne me të gjitha mjetet skenike që më jepte liria.Në Kosovë shkeleshin liri të tjera, por jo si në Shqipëri, ku gjithçka censurohej, veçanërisht në fushën e krijimtarisë… Nuk kisha mbi kokë atje “Kontroll Partie”, siç i thoshim ne, Këshilli Artistik, që bënte skanerin e shfaqjes para se të shkonte tek publiku….

Biseda ngrinë…. Për një çast Gjenerali i skenës shqiptare, heshtohet… Për disa minuta dëgjojmë frymarrjen e tij të shpeshtuar.Duket se po e përjeton atë që ka lënë atje në Prishtinë, pjesë nga vetja.
Më pas, sikur të ishte kujtuar për diçka, më thotë: Nuk arrij t’i bashkoj të gjitha copëzat e atij përjetimi që zgjati më shumë se 6 muaj në Prishtinë. Shkroi shumë shtypi atje për Gjeneralin. Mbaj mend se njëra nga gazetat e asaj kohë pat vënë një titull që më mbeti në mendje për shumë kohë ”Na i nxefe shuplakat Gjeneral!”….Në fakt ma kishin thënë këtë shprehje edhe me zë pas shfaqjes”Na i nxefe shuplakat Gjeneral”…Më pëlqente shumë ky kompliment. Kaq, s’mund të thonin më shumë në atë kohë…
***
… Gazetari nga Prishtina më kishte dërguar disa faqe të librit të shkrimtarit Vehap Shita”Kur ndizen Dritat”, libër i botuar pesë vjet pas shfaqjes në Prishtinë, në vitin 1977, dhe që mund të gjendet sot edhe në bibliotekën e Universitetit të Urbanës në Illinois, këtu në SHBA.
Shkrimtari, kritiku Shita, shkruante: Pa marrë parasysh se romani i Ismail Kadaresë “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” është vepër e njohur, e çmuar si një nga më të bukurat në Letërsinë bashkohëse shqipe, drama që Pirro Mani kishte thurur me lëndën e romanit, edhe si autor i dramatizimit, edhe si regjisor, të jep përshtypjen e një spektakli teatral më vete. Pirro Mani ka ndjekë rrugën e inskenimit realist spektakolar, por me tendencë të dukshme që të mbeten gjithnjë në plan të parë idetë e veprës.
Pirro Mani e kishte parim profesional, që të mos i hynte në pjesë autorit, por ai i ngjizte veprës shpirtin e tij regjisorial, dhe vepra fitonte atë ç’ka i mungonte.
Në kujtesën e Pirro Manit”Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” ka një peshë të shumfishtë. Kadare ia pat dhënë të parit dorëshkrimin e “Gjeneralit të Ushtrisë së Vdekur”, ende pa u botuar si libër. Ishte tronditur Pirrua nga dramaciteti dhe ankthi që mbartëte subjekti. Ndërsa e përpintë së lexuari, mendjen e kishte në skenë….Kur doli libri nga shtypi, Pirro ishte nga të parët që e mori nga autori me autograf. Në mendjen e tij nisi endja e pëlhurës skenike, që në Prishtinë pat më shumë liri e fantazi krijuse.
Pirro kujton kohën e largët të shfaqjeve në Kosovë. Ishte Vjeshtë e vitit 1972. Atë kohë drejtor i Teatrit të Prishtinës ishte shkrimtari dhe poeti i zëshëm i Letërsisë Shqipe Azem Shkreli. Përgatitjet me Trupën e Prishtinës kishin vazhduar rreth gjashtë muaj. E kujton si sot…Kur Pirro pat krijuar bindjen se gjithçka ishte gati, nisur nga praktika në Shqipëri, ku Partia kontrollonte gjithçka, dhe pa viston e saj nuk jepej shfaqja, kishte shkuar për të takuar e për tu këshilluar me drejtorin e Teatrit.
– Pse është munduar regjisori deri tek drejtori?, i pat thënë Azem Shkreli me të qeshur.
Pirro iu përgjigj pyetjes me pyetje:
– Kur do ta mblidhni Këshillin Artistik, që të kontrollojë shfaqjen dhe të na lejoji ta shfaqim për publikun? Unë jam gati, që nesër…
Nuk e kishte mbaruar fjalinë e dytë, kur drejtori-shkrimtar, pat shprehë habinë:
– Çfarë Këshilli Artistik po thua, he burrë? Nuk kemi Këshillë ne këtu. Ti je regjisori, e ti je Këshilli artistik. Nuka ka punë Këshilli Artistik me vizionin tënd, me realizimin tënd regjisorial s’ka punë njeri! Ti je Këshilli, përsëriste dhe qeshte shkrimtari -drejtor.
Pirro është habitë për vete. Ç’thotë ky Azem Shkreli? Po Partia, breeee? Po vija….?! Po Kontrolli punëtor…Po Bashkimet Profesionale…Po ai, i madhi fare…nuk do të dërgonte përfaqësues ai…
I kishte drejtuar dhe një pyetje drejtorit:- Po a nuk bëhet këtu shfaqje gjenerale para Këshillit Artistik?
– Jo pra jo, je ti mbreti i skenës, je ti Gjenerali….
U kthye tek trupa dhe intensifikoi provat. Gjithçka iu duk se ishte gati. Gjenerali, që luhej nga Shani Pallaska-pionier i aktrimit Kosovar dhe Prifti i luajtur mjeshtrisht nga i madhi Istref Begolli, ishin shkrirë me skenë sipas vizionit të regjisorit Pirro Mani, ashtu siç edhe Plaka Nicë në fiksimin e saj tronditës, e mishëruar fort bukur nga loja e përsosur e Melihate Ajeti, që dukej se “Nica” e saj vinte nga një tjetër planet, si jashtoksore, për t’ia prishur gëzimin gjeneralit.
Publiku Kosovar e mbajti frymën pezull gjatë shfaqjes. Pirro kujton momentin e shfaqjes së plakës Nicë… Halucinacionet e Gjeneralit… Tronditja nga kontrastet e thella…Fantazia e Pirro Manit kishin krijuar një mjedis të kontrasuar me Kryqe, varreza pushtuesish,e zeza e hijeve të mortit, skeletet e veshura me najlon, ishte e frikshme fëshfëritja e tyre, ndjesia e vdekjes që zotëronte skenën, pastaj skena e bardhë e dasmës,daullet e dasmës, valltarët që kërcenin në skenë, këngët polifonike me interpretim modern…Ishte një shfaqje ekspresioniste, që diktoi respekt në qarqet teatrore…
Publiku kosovar e priti shfaqjen me duartrokitje të zjarrta. Ishte dhe Kadare në shfaqje. U gëzua shumë kur pa atë pritje aq të ngrohtë. Morën pjesë edhe nga teatri Serb, ai Podgoricës, i Novi Sadit. Të gjithë e vlerësuan.Ishte diçka ndryshe….(per me shume foto shkoni ne facebook dielli vatra- Per ta lexuar te plote shkrimin shkoni ne Dielli arkiv)

Gjenerali dhe karkalecat

April 23, 2017 by dgreca

Sulmet plot urrejtje te Halil Matoshit ndaj shkrimtarit Ismail Kadare dhe vepres se tij, jane te pabaza, te pakuptimta dhe nuk i sherbejne askujt/

2Sadik-Elshani

Nga Sadik Elshani*/Filadelfia/ USA/

Keto dite Halil Matoshi ne gazeten “Koha ditore” botoi shkrimin me titull: “Kadare – ky racist etnocentrik!”, ku vjell vrer, hedh gure e dru kunder shkrimtarit tone me te shquar dhe vepres se tij, pikerisht romanit shume te njohur, “Gjenerali i ushtrise se vdekur”. Ky nuk eshte nje shkrim, kritike letrare apo studim, por eshte nje shkrim i mjegullueshem me plot urrejtje ndaj shkrimtarit dhe vepres ne fjale. Ndoshta nuk ia vlen qe dikush t’i pergjigjet zotit Matoshi, sepse shkrimi i tij eshte nen çdo nivel, por koheve te fundit jane duke u ngritur zera edhe kunder Skenderbeut, Shen Terezes, Ismail Kadarese dhe disa figurave tona te shquara. Prandaj, keta persona qe po mundohen t’i mohojne vlerat tona, duhet t’i degjojne edhe mendimet e te tjereve. Figurat e lartpermendura nuk kane nevoje per mbrojtjen e askujt, sepse ato i mbron vepra e tyre qe i ka bere dhe do t’i beje balle gjykimit dhe stuhive shekullore. Veprat e cfaredo lemie nuk kane nevoje te mbrohen, sepse ato mbrohen nga vlerat e veta. Por fjala eshte, se perse te leshohemi ne nivele te tilla te uleta, t’i mohojme figurat tona te ndritura, vlerat tona kombetare, kur kemi mjaft çeshtje te tjera te rendesishme me te cilat duhet te merren politikanet, intelektualet, gazetaret, publicistet tane, etj.

Siç duket, zoti Matoshi pas “zbulimit” te “kombit kosovar”, tani po mundohet te na bjnd se edhe veprat e Ismail Kadarese nuk kane kurrefare vlere, madje sipas tij, ato na qenkan edhe te demshme per lexuesin shqiptar. Personat qe mundohen t’i baltosin figurat dhe veprat qe kane vlera, e tregojne haptas nivelin e tyre intelektual dhe problemin qe ata kane me perceptimin korrekt te realitetit. Ne shkrimin e tij, nder te tjera, zoti Matoshi shkruan: “Ismail Kadare, ndonese stilist i madh eshte shnderruar ne mit nga elitat komuniste shqiptare ne Shqiperi dhe po ashtu ne Kosove, pra gjithandej ku flitet gjuha shqipe…Porse shqetesues eshte fakti se Kadare lexohet ne menyren me jokritike, pikerisht ne Kosove.” Thuase Kosova nuk paska shqetesime te tjera me te cilat duhet te merremi. Prandaj, zoti Matoshi na sygjeron qe veprat e Kadarese duhet te lexohen vetem me syzat e tij te erreta. Pohimi i zotit Matoshi per Ismail Kadarene nuk eshte korrekt, sepse vepra e tij eshte e perkthyer ne mbi 40 gjuhe te botes, lexohet dhe vleresohet ne te kater anet e rruzullit tokesor nga nje armate e tere lexuesish te te gjitha racave, moshave, gjendjes ekonomike, pikepamjeve dhe bindjeve politike. Pra, ka kohe qe vepra e Ismail Kadarese i ka kaluar kufijt e Shqiperise dhe botes shqiptare. Ajo tani eshte bere pjese perberese e letersise se bukur boterore.

Kur ne gjysmen e dyte te shekullit XX, gati per 50 vite Shqiperia komuniste u vetizolua, i shkeputi gati te gjitha lidhjet me boten e jashtme, ishte pikerisht shkrimtari Ismail Kadare, talenti dhe vepra e te cilit po i paraqiste botes nje Shqiperi tjeter, po i paraqiste botes vlerat, historine, traditat, kulturen tone kombetare – vlerat mbi kundervlerat. Ismail Kadare eshte shkrimtari yne me i madh, me me nam ne arenen ndrkombetrae dhe ze nje vend te rendesishem e te nderuar ne letersine boterore, si njeri nder shkrimtaret me ineresant e me te talentuar te kohes sone. Prandaj, ai eshte shkrimtari me i perkthyer shqiptar. Ai kete nam e arriti me romanet e tij te nje cilesie te rralle artistike, temat ineresante e te qelluara dhe stilin e tij krejt original. Me te drejte ate e quajne ambassador i letersise, kultures shqiptare dhe vlerave tona kombetare. Vepra e tij u prit me habi dhe nje interesim te jashtezakonshem, sepse askush nuk e kishte paramenduar se nga Shqiperia e vogel dhe e izoluar, mund te vinte nje shkrimtar i madh i kalibrit te Ismail Kadarese. Kadare ne veprat e tij trajton çeshtje kyçe, jetike, qenesore (ekzistenciale), traditat e pasura e fisnike dhe te perditshmen e popullit shqiptar, por njeherit duke e ngritur me nje mjeshteri te rralle artistike, me njohuri te thella intelektuale e filozofike edhe ne planin nderkombetar – u jep atyre edhe permasat e pertgjithshme (universale). Sjell dçka te re, diçka magjepse e te mistershme. Gogoli, Kafka, Buzati, Oruelli, Markezi jane gershetuar mire, jane shkrire e bere nje ne laboratorin, boten krijuese te Ismail Kadarese, per te krijuar diçka origjinale.

Meqenese teme e shkrimit te zotit Matoshi eshte romani “Gjenerali i ushtrise se vdekur”, po i them disa fjale si lexues, sepse buken e gojes nuk e fitoj nga kritika letrare. Me romanin e tij te pare te botuar, “Gjenerali i ushtrise se vdekur”, Kadare terhoqi vemendjen e kritikeve me talentin, stilin e tij – ne menyre origjinale i qaset trajtimit te luftes, kesaj dukurie shoqerore mjaft te nderlikuar, ketij absurdi njerezor qe sjell shkaterrimin individual (psiqik e material), sjell tragjedine kolektive (kombetare). Kadare ne kete rast niset nga pasojat, pra eshte shtjellim, nje vizion paqesor i luftes, por ne te vertete eshte me i tmerrshem se vete lufta. Lufta ka kohe qe ka mbaruar, por njerezit veshtire mund ta harrojne ate, ajo ka lene gjurma te pashlyeshme ne psiken e njerezve (episodi i plakes Nice). Ai deperton thelle ne etiken e popullit shqiptar, duke e njohur mire modestine e psikologjine e tij. Shqiptari i shtyre nga instikti, nga dashuria per atdheun, mbrojtja e te cilit eshte nderi me i madh i tij – ne lufte ai eshte i eger e i pameshirshem (episodi i malesorit Nike Martini). Ndersa ne jete shqiptari eshte bujar, mikprites e punetor. Humanizmi, vlerat e larta njerezore te tij duken me se miri kur pas kapitullimit te Italise, shqiptaret nuk i vrisnin ushtaret italiane, por i mbronin, i strehonin ata nga asgjesimi gjerman – viktima e mbronte pushtuesin e deri pak casteve nga aleati i tij i deri pak çasteve me pare. Rast ky i rralle, ndoshta edhe i veçante ne historine e njerezimit. Ketu shkrimtari me mjeshteri e ka future ditarin e nje ushtari Italian si nje deshmi te drejtperdrejte dhe njeheresh per te futur diçka te bute, humane, ne kete tregim te tmerrshem. Romani ka porosi te thelle humane dhe kundermilitariste – prodhimi, pasojat e vetme te luftes jane kockat dhe tragjedite njerezore. Ky roman i botuar ne Paris me 1970, ne perkthimin mjeshteror te Jusuf Vrionit, hapi rrugen per popullaritetin e Ismail Kadarese ne France e me vone edhe ne arenen nderkombetare.

Ne shumicen e veprave te tij, Kadare ka si subjekt Shqiperine, historine e te gjitha koherave dhe te tanishmen e saj, boten shqiptare, perpjekjet e shqiptareve per liri e pavaresi, per mbijetese. Kadare me mire se cilido shkrimtar tjeter shqiptar ka arritur te bashkerendoje bukur karakterin kombetar me ate univezal. Si shkrimtar i pajisur me nje horizont te gjre njohurish, me gjenialitetin e tij krijues i shpalosi botes diçka te re e jo aq te njohur, ne menyre poetike e artistike ia shpalosi Shqiperine, duke deshmuar se edhe populli yne ka vlera dhe ne jemi pjese e pandare e qyteterimit europian e boteror. Deri ne rrezimin e diktatures, bota e jashtme ka mesuar me shume per Shqiperine nga romanet e Ismail Kadarese sesa nga ndonje burim tjeter. Prandaj, eshte e natyrshme qe vepra e tij ka zgjuar interesimin dhe gezon adhurimin e lexuesve, kritikeve e studiusve te shumte te letersise. Kadare eshte mjeshter i perkryer i fjales se shkruar. Ai ka sjellur nje fryme te re shprehese, duke futur metoda e modele te reja ne ndertimin strukturor te romanit shqiptar, duke futur ne letersine shqipe anen psikologjike te personazheve ne menyre te theksuar. Ismail Kadare eshte nje shkrimtar i madh ne te gjitha kuptimet e mundshme te kesaj shprehjeje: perveç se eshte poet e prozator, ai eshte edhe eseist, mendimtar, studiues i letersise dhe intelektual i rralle. Eshte mjaft i angazhuar per ceshtjet madhore te kombit tone, per te perparuar procest demokratike ne Shqiperi. Po ashtu, ai eshte i angazhuar ne rrjedhat e zhvillimeve, sfidave bashkekohore nderkombetare. Famen dhe autoritetin e tij nderrkombetar e vuri ne sherbim te mbrojtjes se te drejtave te shqiptareve ne trojet e tyre dhe zgjidhjes se çeshtjes se Kosoves qe perfundoi me Kosoven shtet i pavarur.

Se bashku me Kadarene ne arenen nderkombetare u popullarizua dhe u afirmua letersia shqiptare ne pergjithesi, u zgjua interesimi edhe per veprat e shkrimtareve tjere shqiptare. Per veprat e Ismail Kadarese jane shkruar me qindra reçensione, kritika e studime letrare, te cilat e radhisin ate si njerin nder shkrimtaret me te shquar, me te talentuar e me ineresant te kohes sone. Nje vleresim pak te pazakonshem, por shume domethenes, ia ka bere vepres se Kadarese nje studiuse e re maqedonase, Nina Sabolik: “Une duhet ta urrej Ismail Kadarene. Duhet ta urrej, sepse une jam maqedonase, kurse ai eshte shqiptar, ndersa dy popujt tane kane qene armiq per shekuj me radhe dhe kane luftuar mes tyre jo me larg se nje dekade me pare”. Pasi permend edhe disa shkaqe tjera se pse ajo duhet ta urreje Kadarene, ajo vazhdon: “E megjitghate, pasi kam lexuar romanet dhe shkrimet e tij, jo vetem qe une nuk e urrej ate, por dua qe ta shpalle si kandidat per Çmimin Nobel per Letersi 2013”. Kjo eshte ajo porosia sublime, forca e veprave te Kadarese, artit te tij qe shemb paragjykime shekullore, nderton ura miqesi ne mes te popujve. Fale talentit te tij te jashtezakonshem dhe fames ndeerkombetare, ai arriti t’i mbijetoje diktatures komuniste. Deshmi e cilesise se lart te krijimtarise se tij, jane edhe çmimet e dekorimet e shumta prestigjioze nderkombetare (jo te elites komuniste shqiptare), perfshire ketu edhe dekoraten me te larte te shtetit francez: Komandant i Legjionit te Nderit. Edhe vete nga afer e kam perjetuar sesi lexuesi i huaj i pelqente romanet e Ismail Kadarese. Ne fund te viteve te 70-ta dhe ne fillim te viteve te 80-ta te shekullit te kaluar kam qene pjesemarres ne nje kurs veror te gjuhes franceze dhe here pas here profesoreve te mi u dhuroja romanet e Kadarse te perkthyer ne gjuhen frenge. Qe te gjithe e shprehnin adhurimin, vleresimet me te larta per Kadarene dhe romanet e tij, e shihnin ate si nje kandidat potencial per Çmimin Nobel. Ata nuk ishin elita komuniste shqiptare, por ishin elita kulturore e Frances, profesore te universiteve prestigjioze: Sorbones, Heidelbergut, Kolumbias (Nju Jork), etj.

Pra, studiusja maqedonase me shkrimin e saj e pranon se ajo duhet ta urreje Kadarene, por ja qe nuk e urren. Ndersa Halil Matoshi nuk ka kurrefare arsye qe ta urreje Kadarene, por ja qe e urren me gjithe shpirt. Ç’t’i themi kesaj?! Urrejtja, sikurse ideologjia, t’i verbon syte, ta turbullon mendjen ta bllokon trurin, arsyen. Ismail Kadare eshte shkrimtar, por eshte edhe njeri. Dhe si çdo njeri tjeter edhe ai nganjehere gabon, por kjo nuk do te thote se per disa imtesira tani ne duhet ta hedhim poshte, sikurse te mos ekzistonte fare, sikur te mos e kishte krijuar vepren qe ka krijuar. Qenje njerezore te pagabueshme, te perkryer, nuk ka. Vepra e Ismail Kadarese eshte nje thesar kombetar dhe per kete çdo shqiptar duhet ta ndieje veten krenar. Skendrbeu, Shen Tereza, Ismail Kadare perbejne nje trini (treshe) qe i ben nder kombit tone, e larteson kombin tone, secili ne menyren dhe madheshtine gjegjese: Ate qe Skenderbeu e beri me shpate, Shen Tereza e beri me urate, ndersa Ismail Kadare eshte duke e bere me pene e art.

Zoiti Matoshi ka çdo te drejte qe t’i shprehe mendimet, pikepamjet e veta, por nuk ka nevoje te behet me katolik se Papa, me Don Kishot se Don Kishoti. Mos t’i bejme dem vetes sone, sepse te tjeret jane duke na bere mjaft. T’i nderojme ata qe jane duke i bere nder kombit tone, qe jane duke i dhene nje emer te mire kombit tone. Koha eshte vleresuesja me e mire, dhe vepra e Kadarese eshte duke u perballuar mire me kohen, po i qendron kohes.

Philadelphia, 22 prill, 2017

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Kur paralajmëron gjenerali me fletarrest ndërkombëtar për krime lufte

June 17, 2015 by dgreca

Shkruan:Fetnete Ramosaj –Bashkëpunëtore profesionale në Institutin për Hulumtimin e Krimeve të Luftës (IHKL) – Prishtinë/Këto ditë nga Beogradi zyrtar u dha alarmi mediatik për sulmet që do të ndodhkan në Kosovë dhe në Kosovën Lindore gjatë kësaj vere. Parashikimet për “sulme terroriste në Kosovë” fillimisht u bënë nëpërmjet medieve serbe, të cilat i plasuan masivisht “copy/paste” edhe mediet shqiptare. Sipas këtyre paralajmërimeve pompoze vetëm ndërmjet datave 25-28 qershor, qenkan planifikuar të kryhen “tri aksione terroriste” nga shqiptarët!

Është interesant fakti se këtë informacion e bën publik hiq më pak se kryetari i Komisionit Parlamentar për Kontrollin e Shërbimeve të Sigurisë në Parlamentin e Serbisë, gjenerali Momir Stojanoviq, njëherësh deputet nga radhët e Partisë Progresive të Serbisë (SNS) të kryeministrit serb Aleksandar Vuçiq. Stojanoviq shkon edhe më larg në elaborimin e informacioneve për sulmet e paralajmëruara, duke thënë se “kreatorët e këtyre sulmeve janë të vetëdijshëm se kjo nuk do të komplikojë situatën e sigurisë. Qëllimi i tyre është para së gjithash që të eliminohen disa persona që mund të jenë dëshmitarë kundër ish-pjesëtarëve të UÇK-së, para gjykatës për krime lufte, që pritet të formohet në Kosovë. Duke qenë se formimi i kësaj gjykate është paralajmëruar për shtator, terroristët kanë për detyrë që deri atëherë të eliminojnë të gjithë dëshmitarët e palakmueshëm”! Informacionet e tilla, të cilat ua ka dhënë medieve, Stojanoviq ka thënë se i ka marrë nga burime të mirinformuara që nuk mund t’i zbulojë, ndërkaq i pyetur nëse ka leje që t’i transmetojë në opinion, ai ka thënë se nuk i duhet leja për publikimin e tyre dhe se për këtë nuk ka nevojë të kërkojë leje prej askujt!

Kur kemi të bëjmë me paralajmërime të tilla, që natyrisht nuk janë as të parat as të rastit, pa mëdyshje se ndër pyetjet e para që na vije ndërmend është: Kush është kryetari i Komisionit për Kontrollin e Shërbimeve të Sigurisë në Parlamentin e Serbisë Momir Stojanoviq?

Në politikë zyrtarisht u kyç në vitin 2007 në radhët e Partisë Radikale Serbe (SRS) të Sheshelit, për t’u pozicionuar një vit më pas në Partinë Progresive të Serbisë (SNS) të Tomislav Nikoliqit (të cilën tash e kryeson Vuçiq). Fillimisht u zgjodh deputet në Parlamentin e Serbisë në vitin 2012, dhe gjatë legjislaturës së kaluar i kryesoi Komisionin Parlamentar të Mbrojtjes dhe Punëve të Brendshme të Serbisë dhe Komisionin Parlamentar për “Kosovë e Metohi”. Ndonëse tani përfaqëson rajonin e Nishit, vendin e lindjes e ka në Kosovë – Gjakovën. Por, para angazhimit në politikë, Stojanoviqi më herët ka pasur një varg pozitash të rëndësishme ushtarake. Në vitin 2003, gjenerali Stojanoviq e pasoi mentorin e tij Aca Tomiq në krye të Agjencisë së Sigurisë Ushtarake të SMZ-së (Unionit Serbi-Mal i Zi) përgjegjëse për zbulim dhe kundërzbulim ushtarak. Kjo agjenci (serbisht: VBA – Vojno Bezbednosne Agencije) më herët është njohur si “KOS”-i ushtarak serb, dhe vetëm përmendja e emrit të këtij formacioni ka ngjallur tmerr tek popullata shqiptare, madje jo vetëm tek ajo. Stojanoviqi qëndroi në krye të VBA-së, deri pas deklarimeve që i bëri në janar e shkurt të vitit 2004, kur deklaroi publikisht se gjatë vitit që po e lëmë pas VBA-ja e ka rivendosur rrjetin e agjentëve në Kosovë, duke përmendur edhe shifra prej disa mijëra agjentësh të tillë, që ishte një deklaratë e pazakontë për kreun numër një të inteligjencës ushtarake të një shteti.

Që në vitet ’90-ta të shekullit të kaluar veprimtarinë e tij e ka zhvilluar në Kosovë në kuadër të KOS-it ushtarak serb. Gjatë viteve 1993-1996 ishte zëvendësshef i KOS-it ushtarak, ndërkaq gjatë katër viteve në vijim (1996-1999), pra edhe gjatë luftës frontale në Kosovë ishte kryesues i KOS-it ushtarak serb për Kosovën.

Nga ajo që dihet botërisht, së pari, po të bëheshin vetëm pak përpjekje për të vënë drejtësinë në vend, Momir Stojanoviqi, nuk do të duhej të ishte në krye të njërit prej mekanizmave më të rëndësishëm të sigurisë së Serbisë, por do të duhej të ishte vënë para drejtësisë për urdhërdhënie dhe pjesëmarrje në kryerjen e krimeve të luftës, gjenocidit kundër njerëzimit dhe spastrimit etnik gjatë luftës në Kosovë, me theks të veçantë si njëri ndër përgjegjësit kryesorë për Masakrën e 27 prillit 1999 në Mejë e Korenicë të Gjakovës, ku Stojanoviq kishte rol aktiv. Madje, dëshmitarët okularë, dëshmitë e të cilëve i posedon Instituti për Hulumtimin e Krimeve të Luftës (IHKL) – Prishtinë, e kanë vënë theksin te urdhrat e tij për djegiet, shkatërrimet dhe spastrimin etnik të rajonit të Rekës së Keqe nga popullsia shqiptare (të cilëve paraprakisht ua konfiskuan e shkatërruan të gjithë dokumentacionin personal) si dhe ekzekutimin e qindra banorëve të kësaj ane. Brenda një dite forcat ushtarako-policore serbe i ekzekutuan në masë 377 civilë shqiptarë, të besimit islam e katolik, në mesin e tyre edhe fëmijë. Kufomat e tyre më pas i transportuan, i dogjën dhe i fshehën për t’i zhdukur pa gjurmë në varrezat masive nën asfaltin e poligoneve të stërvitjes së Njësive për Operacione Speciale (JSO) të Sigurimit Shtetëror (DB) të Serbisë në Batajnicë, në afërsi të Beogradit. Eshtrat e 237 të ekzekutuarve në masakrën e Mejës, u gjetën në varrezën masive “Batajnica 2”, u identifikuan, u kthyen në Kosovë pas disa vitesh dhe janë varrosur në varrezat e përbashkëta në Mejë, por askush nuk është përgjigjur për të ekzekutuarit pa gjyq në këtë masakër, që shënon masakrën me numrin më të madh të të vrarëve gjatë luftës në Kosovë.

Për masakrën e kryer në Mejë e Korenicë të Gjakovës më 27 prill 1999, në shkurt të këtij viti Interpoli nxori një urdhërarrest ndërkombëtar për shtatëmbëdhjetë ish-drejtues të forcave ushtarake e policore serbe përgjegjës për masakrën e Mejës e Korenicës. Ndonëse lista e personave përgjegjës për këtë masakër nuk është e plotë, lista e të kërkuarve nga Interpoli kryesohet pikërisht nga gjenerali Momir Stojanoviq.

Por, që nga ajo ditë, edhe pse me urdhërarrest aktiv ndërkombëtar të lëshuar nga Interpoli, Stojanoviqin nuk e ka shqetësuar askush dhe asgjë, sepse shteti serb qëndron pas tij dhe të tjerëve si ai, ose thënë më mirë ata janë vet shteti, duke filluar që nga presidenti i Serbisë, kryeministri, shefi i Shtatmadhorisë së Ushtrisë e shumë e shumë të tjerë, që e përbëjnë listën e personave të dyshuar për pjesëmarrje në krimet e luftës në Kosovë.

Stojanoviqi vepron i patrazuar nga organet e drejtësisë, vetëm pse të ekzekutuarit e rastit në trajtim në Mejë e Korenicë janë shqiptarë dhe askujt nuk i bëhet vonë për t’i nxjerrë përgjegjësit para drejtësisë. Ai edhe më tutje vazhdon t’i ketë fiksim Kosovën dhe Sanxhakun, shqetësohet për rrezikun që po i vika prej këndej, shqetësohet edhe për “Shqipërinë e Madhe” edhe për “ekstremizmin islamik” të shqiptarëve, por s’i ka shkuar mendja të sqarojë pak rastin e dhjetorit të vitit të kaluar, të Sllobodan Gavriqit, i cili vazhdon të mbahet në paraburgim, por që rastin e tij çuditërisht po vazhdon ta përcjellë heshtja mediale e politike.

Sikur të ndodhte, që inspektori i lartë aktiv i njërës nga ministritë e Serbisë fqinje, Sllobodan Gavriq, të mos kapej me eksploziv e të arrinte të finalizonte aktin terrorist ndaj Katedrales “Nënë Tereza” në Prishtinë, me hiq më pak se 12 kilogramë eksploziv plastik ushtarak, dhe atë në ditën e dytë të Krishtlindjeve, nuk ka fare dyshim se Serbia automatikisht do t’i fajësonte shqiptarët, sikurse ka bërë edhe në shumë raste të tjera. Do t’i akuzonte shqiptarët si “fundamentalistë islamikë”, dhe përmasat e mëpastajme të fushatës antishqiptare sikurse edhe rezultatet e saj nuk është vështirë të dihen. Serbia vet e kreu aktin terrorist të vrasjes së të rinjve serbë në kafenenë “Panda” në Pejë (dhjetor ’98) për çka për pesëmbëdhjetë vjet me radhë i fajësuan shqiptarët, por më në fund e pranuan autorësinë e këtij akti terrorist ndonëse ende askënd nuk e kanë vënë para drejtësisë për të. Ngjashëm veproi edhe në rastin e vrasjes së serbëve në fshatin Grackë e Vjetër të Lipjanit, pas përfundimit të luftës në Kosovë, madje edhe në rastet e likuidimit të dëshmitarëve të përpunuar nga shërbimet sekrete serbe. Edhe në dhjetëra raste të tjera jemi dëshmitarë, kur Serbia i viktimizoi minoritarët serbë në Kosovë për qëllime politike. Edhe aktet e paralajmëruara së fundi nga gjenerali me fletarrest aktiv ndërkombëtar për krime lufte, duhet parë në këtë prizëm dhe duhet marrë seriozisht.

”Gjenerali i ushtrisë së vdekur”

May 10, 2014 by dgreca

Nga Faik KRASNIQI/
Një gjeneral italian, dërgohet në Shqipëri për të gjetur eshtrat e ushtarëve të rënë italian gjatë kohës të pushtimit të Shqipërisë. Detyra kryesore e gjeneralit ishte kërkimi dhe gjetja e eshtrave të një koloneli, i cili u zhduk pa gjurmë në një fshat të vogël shqiptar. Rrethanat e zhdukjes të kolonelit e ndërlikojnë shumë situatën. Pas shumë mundimeve të kota, eshtrat e kolonelit nuk u gjetën.Gjenerali hedh ato eshtra në humnerë dhe nga ai moment prish raportet me priftin. Si përfundim gjenerali është i mundur në detyrën e tij, dhe në një moment dobësie vendos të maskojë eshtrat e pagjetura të kolonelit me eshtrat e një të panjohuri.
Parlamenti i Kosovës u shpërnda. Zgjedhjet do të mbahen më 8 qershor. Shkaku i paaftësisë, Hashim Thaçi të dy mandatet nuk arriti t’i çoj deri në fund. Këto dy mandate të udhëhequra nga Thaçi dhe PDK-ja do të mbahen mend për shumë manipulime, shumë keqpërdorime, korrupsion, skandale, afera, nepotizëm etj. Hajnia me tenderomani, korrupsioni lulëzoi anembanë Kosovës. Nepotizmi në institucione, marrja e mitos për t’i punësuar njerëzit. Arsimi u degradua, ekonomia u përkeqësua, papunësia u rritë. Shkaku i keqqeverisjes dhe skandaleve të shumta të kësaj qeverie, imazhi i Kosovës në arenën ndërkombëtare u dëmtua. Mos të harrojmë edhe vjedhjen e dëshmive në qendër të policisë. Vjedhjen e madhe në tenderin e pasaportave. Raportet ndërkombëtare flasin për Kosovën, keq e më keq. Liberalizimi i vizave sipas Bashkimit Evropian nuk ka shpresë se do të ndodh së shpejti. Në këto dy mandate të qeverisë Thaçi, shumë ministra, zyrtarë të lartë të qeverisë dhe kryetarë të komunave u bënë milionerë brenda natës, me para dhe me mall që nuk ia dinë fundin. Kurse populli u katandisë prej fukarallëku, mezi po mbijetojnë. Prej vitit 2007, pra nën këtë qeveri të pashpirtë, arrogante, të korruptuar dhe të kriminalizuar ndodhën dhe po ndodhin të gjitha këto pisllëqe. Kryeministri në ikje Hashim Thaçi dhe qeveria e tij, ta kujton romanin e Ismail Kadaresë ”Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. Qytetarët e Kosovës më 8 qershor do t’i drejtohen kutive të votimit. Ata do të kenë mundësi të zgjedhin në mes të figurave të pastra dhe figurave të korruptuara apo të konsumuara. Në mes partive (pa përjashtuar edhe partitë e tyre satelite) që kanë keqqeverisur dhe partive që i shohin alternativë. Në mes të mirës dhe së keqes. A do kemi vazhdimësi të keqqeverisjes dhe surratet e njëjta në Parlament dhe Qeveri, apo vota e sovranit do t’i jap fund keqqeverisjes dhe surrateve të njëjta? Nëse populli tregohet i mençur, do të zgjedh alternativën e dytë. Kjo mbetet të shihet më 8 qershor. Është koha që këta liderë dhe këto parti të bëhen burra njëherë e mirë e të punojnë për shtet. Gjenerali i ardhshëm na duhet me një ushtri të gjallë, e jo si Gjenerali paraprak me një ushtri të vdekur. Është koha për ndryshime.
(Autori është publicist nga Prishtina)

PAS 50 VJETESH RIVJEN GJENERALI I PARE

November 5, 2012 by dgreca

Pesëdhjetë vjet pas botimit të parë, ribotohet tregimi “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” i Ismail Kadaresë. Tregimi vjen në një botim kritik, me një pasthënie të shkrimtarit dhe kritikut Ag Apolloni./

Nga Alfred Beka/

Shumëkush e ka lexuar romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” të shkrimtarit Ismail Kadare, por pak prej tyre e dinë se fillimisht ai është botuar si tregim. Pesëdhjetë vjet pas botimit të parë të këtij tregimi në revistën ‘Nëndori’, vjen ribotimi i versionit të parë të këtij tregimi. Libri është botuar para pak ditësh nga shtëpia më e re botuese në Prishtinë ‘OM’ dhe përpos tregimit të Kadaresë përmban edhe një studim mbi të nga kritiku letrar Ag Apolloni.

“Meqenëse ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’ (tregim), është proza e parë e botuar nga Ismail Kadare, ne vendosëm që sivjet me rastin e 50-vjetorit të botimit, si dhe me rastin e 100-vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, t’i bëjmë një botim kritik dhe kështu të nisim një projekt të madh të botimeve kritike të veprave të dalluara të letërsisë shqipe”, shprehet Xhemajl Avdyli, udhëheqës i shtëpisë botuese ‘OM’. Botimet kritike janë niveli më i lartë i botimit të një vepre, sepse shoqërohen me një analizë të thellë kritike dhe dallohen për seriozitetin dhe përkushtimin që kanë ndaj tekstit dhe autorit.

Pesëdhjetë vjet më parë, saktësisht në vitin 1962, tregimi “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” u botua në dy revista: fillimisht në “Nëndori”, pastaj me ca shkurtime dhe në “Zëri i Rinisë”. Avdyli tregon se ka botuar versionin e parë e kjo, sipas tij, do të thotë që është vënë në qarkullim një tekst burimor dhe pothuajse i harruar, nga i cili doli vepra më e njohur shqiptare. Tregimi botohet edhe me ilustrimet që e kanë shoqëruar atë në revistën “Nëndori”. Ai shton se përveç pjesës së studimit nga shkrimtari dhe kritiku Dr. Ag Apolloni, dhe dizajnit që është i ri, gjithçka tjetër ka vlerën e mbrojtjes së tekstit burimor.

Avdyli tregon se libri është botuar me të drejtën e autorit. “E kemi marrë të drejtën e autorit para disa muajsh. Me këtë rast do të dëshiroja ta falënderoj shkrimtarin tonë të madh Ismail Kadare, i cili me kënaqësi na e dha lejen për botimin e tregimit të tij”, shprehet ai.

‘OM’ është shtëpia botuese më e re në Kosovë. Avdyli tregon se ‘OM’ zyrtarisht është themeluar vetëm pak muaj më parë, ndërsa shton se është përkujdesur që botimet jo vetëm të kenë cilësi të botimit, por ato, sipas tij, duhet t’i kalojnë edhe një varg kriteresh, në mënyrë që më në fund lexuesit shqiptar t’i ofrohen libra me vlera të mirëfillta.

“Deri më tani ne kemi botuar romanin ‘Talianka’ nga Agron Y. Gashi, tregimin ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’ nga Ismail Kadare, si dhe jemi në proces botimi të librit ‘Fragmentet e gjësë’ nga Agron Tufa. Jemi përkujdesur që këtë përzgjedhje dhe vlerësim ta bëjë një ekip profesionistësh, si dhe duke u munduar që të jemi sa më objektivë, kemi themeluar një bord të përbërë nga shkrimtarë, historianë, përkthyes dhe njohës të kulturës shqiptare, si: Richard Berengarten, Hans-Joachim Lanksch, Robert Pichler, Agnes Altziebler, Giuseppe Napolitano etj. Shtëpia Botuese ‘OM’ nuk merret me botimin e librave ‘ad hoc’, por ka projekte afatgjata me të gjitha gjërat e detajuara”, tregon ai. Avdyli shton se deri në fund të këtij viti planifikon që t’i nxjerrë edhe dy tituj tjerë të rinj.

Avdyli thekson se qëllimi i kësaj shtëpie botuese është ta afrojë lexuesin tek literatura e mirëfilltë shqiptare dhe e huaj.

“’Om’ është organizatë në të cilën për botimin e një libri të ri nuk vendosë vetëm një njeri, as vetëm dëshira e autorit. Ajo është organizatë ku gjëja më e rëndësishme është vlera, dhe qëllimi kryesor është sjellja e këtyre vlerave të pakontestueshme para lexuesve shqiptarë. Kur kemi vendosur ta themelojmë këtë shtëpi botuese e kemi ndjerë thellë nevojën se lexuesit shqiptar tani më shumë se kurrë i duhet diçka më ndryshe, i duhen vlera të vërteta. Prandaj, ne kemi punuar shumë, kemi harxhuar energji të konsiderueshme në kompletimin e një stafi shumë profesional, si të bordit, po ashtu edhe të përkthyesve, në mënyrë që nesër, kur lexuesi ta ketë në dorë ndonjë nga botimet tona të mos ketë as më të voglin dyshim në vlerat e atij libri”, thekson ai.

Avdyli tregon se kjo shtëpi botuese tanimë e ka ekskluzivitetin e botimit të veprave të Ag Apollonit dhe Agron Tufës.