gjuha shqipe – Page 3 – Dielli

Gjuha shqipe dhe kompjuteri

December 29, 2020 by dgreca

Qendra për Edukim dhe Përparim

Këshilli Kombëtar Shkencor i projektit “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”

KUMTESË PËR SHTYPIN

Hyrje

Qendra për Edukim dhe Përparim ka marrë përsipër përgatitjen e disa softuerëve, të cilët do të shërbejnë për të përmirësuar ndjeshëm gjendjen e përdorimit të gjuhës shqipe në procesin e arsimimit në të gjitha nivelet: në shkolla, në universitete, në administratën publike dhe shtetërore, në kompanitë private dhe në përgjithësi për qytetarët ngado që janë dhe kudo që ata përdorin kompjuterin. Këta softuerë do të hyjnë në përdorim fillimisht në Kosovë e mandej më gjerë, në gjithë hapësirën e gjuhës shqipe.

Me këtë rast falënderojmë Ministrinë e Arsimit dhe të Shkencës të Republikës së Kosovës për mbështetjen e madhe që i bën projektit “Gjuha shqipe dhe kompjuteri” në dobi të të gjithë banorëve të Kosovës, brenda e jashtë vendit, si edhe në dobi të gjithë shqiptarëve, të shkollës shqipe dhe të kulturës sonë kombëtare.

Pas futjes në përdorim të këtyre mjeteve, që lehtësojnë shumë zbatimin e standardit të gjuhës shqipe dhe përmirësimin e gjendjes së saj, duke e vlerësuar atë si shenjën më të qartë të identitetit kombëtar, do të shqyrtojmë edhe mundësinë e propozimit të një ligji për mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe të përdorimit të këtyre softuerëve nga të gjithë gjatë procesit mësimor, hartimit të shkresave zyrtare, komunikimit zyrtar etj.

Ne presim që kjo pako softuerike jo vetëm ta përmirësojë ndjeshëm përdorimin e gjuhës shqipe në arsim, në shtyp, në botime dhe në administratë, por edhe ta pasurojë e ta ngrejë dukshëm kulturën gjuhësore të folësve të shqipes. Po ashtu, presim që të përmirësohet cilësia e mësimdhënies dhe e mësimnxënies së gjuhës shqipe, duke ndikuar në ngritjen e cilësisë dhe në përvetësimin e lëndëve të tjera mësimore.

Shpresojmë që pakoja softuerike “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”, të çojë përpara edhe bashkëpunimin ndërshtetëror Kosovë – Shqipëri, duke bërë të mundur mënjanimin e dallimeve gjuhësore të krijuara, sidomos në fushën e terminologjisë, si pasojë e ndarjeve politiko-administrative dhe të vështirësive jo të vogla në komunikimin kombëtar shqiptar.

Para se të realizohet versioni përfundimtar i pakos softuerike “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”, shpresojmë të krijohen mundësitë për pjesëmarrjen e të gjithë gjuhëtarëve dhe intelektualëve që dëshirojnë të japin ndihmesën e tyre, duke u mundësuar shprehjen e qëndrimeve të tyre shkencore rreth temave kryesore që lidhen me gjuhën shqipe dhe digjitalizimin e saj.

Shprehim besimin se Qendra për Edukim dhe Përparim do të përmbushë të gjitha detyrimet e kontraktuara për realizimin e softuerëve të parashikuar dhe do të bashkëpunojë me institucionet e tjera për realizimin e këtij projekti të rëndësishëm në fushën e digjitalizimit të pasurisë sonë gjuhësore, si: institucionet akademike dhe universitare shqiptare, shtëpitë botuese, median e shkruar dhe elektronike, shkrimtarët, intelektualët, politikanët, njerëzit e kulturës, të artit e të jetës shoqërore në Kosovë, Shqipëri dhe në Maqedoninë e Veriut, të cilat mendojmë se mund të trajtohen dhe në konferenca të posaçme.

Gjuhës shqipe deri tani i ka munguar një fjalor shpjegues i tipit të madh; i ka munguar një fjalor shpjegues elektronik për kompjuterë dhe telefona, i ka munguar softueri për sinonime dhe antonime në MS Office, i ka munguar korrigjuesi sintaksor. Në administratën shtetërore është ndier mungesa e këtyre softuerëve, po ashtu, procesi mësimor mund të ishte më i suksesshëm për lëndën e gjuhës shqipe, nëse do të përdoreshin softuerët përkatës.

Studimet në fushën e gjuhësisë në ditët e sotme janë të ndikuara drejtpërdrejt nga përparësitë që sjell zhvillimi i teknologjisë, që nga mënyrat e mbledhjes dhe të organizimit të të dhënave në terren, deri tek etiketimi dhe analizimi i korpuseve të tekstit dhe të fjalës apo te mundësitë që i ofrohen përdoruesit për të shfrytëzuar arritjet e këtyre studimeve. Programet e ndryshme softuerike ndihmojnë në përdorimin e saktë të gjuhës dhe njëkohësisht në njohjen dhe përvetësimin e saj.

Një nga problematikat që bie në sy me vështrimin e parë në shkrime të ndryshme në gjuhën shqipe është mospërdorimi i shkronjave ë dhe ç, kur shkruhet me kompjuter. Shumë shpesh, për arsye të ndryshme, në vend të tyre përdoren shkronjat “e” dhe “c”. Kjo dukuri e zëvendësimit të shkronjave nuk vihet re vetëm në rastet e bisedave dhe postimeve në rrjete sociale, por edhe në publikime të ndryshme zyrtare të të gjitha niveleve. Përdorimi i shkronjave ë dhe ç për shqipen nuk është çështje dëshire apo parapëlqimi, sepse përdorimi i plotë i alfabetit për çdo gjuhë është domosdoshmëri. Për këtë problem në vite ka pasur propozime nga më të ndryshmet. Disa zgjidhje të deritashme kanë qenë të vështira dhe të ndërlikuara, shumë pak përdorues arrinin që t`i praktikonin, por Qendra për Edukim dhe Përparim ka ofruar zgjidhjen e duhur për përdorimin e të gjitha shkronjave të alfabetit të shqipes, përkatësisht “Ë / ë” dhe “Ç / ç“. Realizimi i programit AS Tastiera shqipe 3.0 e zgjidh problemin e përdorimit të alfabetit të plotë të gjuhës shqipe në çdo situatë, në çdo tastierë, pavarësisht nga gjuha e instaluar. Tastiera shqipe 3.0 është softuer që mund të instalohet në më pak se dy minuta dhe funksionon në çdo aplikacion në kompjuter.

Gabimet e vazhdueshme drejtshkrimore në çdo nivel tregojnë se normat gjuhësore nuk zbatohen siç duhet. Nuk është e pranueshme që në shkresa zyrtare, publikime në shtypin e shkruar ose në botime të ndryshme të mos zbatohen rregullat drejtshkrimore të shqipes. Këto gabime mund të jenë teknike dhe bëhen nga mosshtypja e saktë në tastierën e kompjuterit, por edhe nga mosnjohja e rregullave për drejtshkrimin e gjuhës shqipe.

Për mënjanimin e gabimeve drejtshkrimore prej kohësh ka qenë në dispozicion të përdoruesit programi kompjuterik për drejtshkrimin e gjuhës shqipe AS 2.0, i realizuar nga Qendra për Edukim dhe Përparim (QEP), i cili, përveçse ka ndikuar në shkrimin e saktë të shqipes, ka ndihmuar dhe ndikuar njëkohësisht në përvetësimin e rregullave gramatikore. Që prej 15 vitesh ky softuer është përdorur nga të gjithë shqiptarët anë e mbanë botës, ka lehtësuar punën e miliona përdoruesve dhe ka ngritur cilësinë gjuhësore, duke mënjanuar miliona gabime, që deri në daljen e këtij softueri kanë qenë të përditshme. Sot, falë përdorimit të këtij programi, nuk ndesh si më parë në shkrime të ndryshme të publikuara forma të pasakta, si: akcion, univerzitet, pergaditje, tynel, përson, krishtërim, kontigjent, ngadhnjim, proçedurë, çertifikatë, autobuz, ndërrmarim, insitucione, rradhazi, motorri, kontributorët, qënë, gjithësecili e shumë e shumë të tjera.

Falë punë së pandërprerë të bashkëpunëtorëve të kësaj qendre, ky program është përmirësuar e përditësuar si nga përmbajtja gjuhësore, ashtu edhe nga ajo teknike, duke bërë që varianti i fundit Drejtshkrimori 3.0 të ketë një saktësi shumë të lartë të korrigjimit të gabimeve drejtshkrimore. Duke marrë parasysh që gjuhët zhvillohen, edhe shqipja po ashtu, pasurimi i këtij softueri me fjalë të reja të shqipes është domosdoshmëri. Deri tani kemi përzgjedhur disa mijëra fjalë të reja, që kanë munguar në variantin e mëparshëm e që duhen shtuar në variantin e përditësuar, si: admiruese, akademike, aksioner, aplikant, bashkëndaj, caktuesor, fjalëformë, formësoj, frymëgjatë, indinjim, ishemi, jolidhëzor, kushtëzues, listim, melodikë, mjegullues, ndërlëndor, penalitet, rëndshëm, strehëz, turpërues, vetëdijesues, zhvendosës etj.

I ftojmë të gjithë shqiptarët ta përdorin këtë program në dobinë e tyre, por dhe në dobi të vetë gjuhës. Përdoruesit janë të lutur të ndërveprojnë me faqen www.gjuhashqipe.com. Gjatë përdorimit të softuerit ata mund të ndeshen në fjalë të tjera të shqipes që nuk janë pjesë e programit, por që ata mendojnë se duhet të jenë, të tilla si: neologjizma, huazime të domosdoshme, terma të fushave të ndryshme etj. Një thirrje për një kujdes të veçantë e të shtuar u drejtohet gazetarëve, pedagogëve e studentëve të fakulteteve të ndryshme, veçanërisht degëve të edukimit, shoqatave të gjuhës shqipe etj.

Çdo fjalë e shqipes duhet të bëhet pjesë e këtij programi, prandaj mos ngurroni t’i dërgoni këto fjalë për t’i përfshirë në programin e Drejtshkrimorit në adresën info@gjuhashqipe.com! Ekspertët tanë do të shqyrtojnë çdo fjalë e sugjerim të dërguar.

Nga vëzhgime të ndryshme të gjuhës së përdorur në shtyp, në librat e shumtë artistikë, shkollorë e studimorë, në fletoret zyrtare e dokumentacionin e administratës, si dhe në rrjete të ndryshme sociale nga përdorues të rëndomtë, vihet re se një problem i vazhdueshëm dhe shqetësues vijon të mbetet struktura sintaksore e shqipes së shkruar. Tashmë nuk flitet thjesht për gabime të rastësishme, por për shpërdorim të strukturës sintaksore të shqipes.

Duke pasur parasysh se Qendra për Edukim dhe Përparim zotëron një bazë gjigante të dhënash për fjalët, veçoritë e tyre morfologjike dhe format që marrin në gjuhën shqipe, ajo është në punë e sipër për realizimin e një softueri tjetër, sa të rëndësishëm, aq dhe të vështirë: Sintaksori 1.0 (“Grammar Checker”). Ky proces po realizohet duke përdorur më së miri teknologjinë e përparuar të kohës, këtë bazë të dhënash, si dhe rregulla sintaksore të gjuhës shqipe, duke shfrytëzuar përvojat më të mira të arritjeve të gjuhëve të tjera në këtë drejtim, ndonëse shqipja, si gjuhë me fleksion të zhvilluar, paraqet mjaft vështirësi në realizimin e këtij programi.

Ky program, që funksionon në bazë të teknikave të probabilitetit dhe të metodave të bazuara në rregulla, së bashku me programin Drejtshkrimori 3.0 do të krijojë mundësinë e kontrollimit dhe korrigjimit të anës drejtshkrimore të një teksti, të anës gramatikore dhe të pikësimit të tij. Një ndër dukuritë tipike sintaksore është përshtatja e fjalëve me njëra-tjetrën, që rëndom realizohet gabim. Shpesh vihen re gabime në përshtatjen e kallëzuesit me kryefjalën, të përcaktorit me fjalën që përcakton, gabime në përshtatjen në gjini, numër dhe rasë të përemrit me emrin që zëvendëson etj.

Drejtshkrimori 3.0 e sheh fjalën në vetvete, ndërsa Sintaksori 1.0 e sheh të lidhur me fjalët e tjera në fjali, duke ofruar zgjidhje dhe në shumë raste kur fjala përdoret me një formë të drejtë nëse shihet e izoluar nga fjalët e tjera, por të gabuar nëse shihet në marrëdhënie me fjalë të tjera.

Ndonëse nuk mund ta zëvendësojë plotësisht redaktorin njeri, programi do ta lehtësojë shumë punën e tij dhe do të ndihmojë në përvetësimin tërthorazi të shumë njohurive gjuhësore nga përdoruesit e zakonshëm.

Shpesh ndodh që, duke u përqendruar vetëm në përmbajtjen e asaj çka shkruajmë, të lëmë mënjanë anën formale, duke krijuar kështu tekste stilistikisht të varfra e me një fjalor të kufizuar. QEP i ka kushtuar vëmendje dhe këtij drejtimi: po punohet për softuerin Sinonimia 1.0, i cili do t’i ofrojë shkruesit sinonimet e duhura për fjalët që ai përdor. Sigurisht që për këtë nevojitet një bazë të dhënash me fjalësin e një gjuhe dhe secila prej fjalëve duhet të jetë ‘pajisur’ me treguesit e vet në bazë të kategorive leksiko-gramatikore që kanë, duke krijuar kështu mundësinë e lidhjes së fjalëve me fjalë të tjera në bazë të marrëdhënieve sinonimike ose antonimike. Ashtu si dhe në softuerët analogë për gjuhë të tjera, përdoruesit i duhet që të klikojë me të djathtën mbi fjalën që dëshiron, të zgjedhë Sinonimet dhe menjëherë do t’i listohen sinonimet dhe antonimet për fjalën përkatëse, duke pasur kështu mundësi të zgjedhë mes tyre.

Në këtë mënyrë shkrimet nuk do të jenë më monotone, të mbushura me fjalë të përsëritura, dhe njëkohësisht do t’i jepet më shumë hapësirë përdorimit të fjalëve nga brumi i shqipes kundrejt fjalëve me origjinë të huaj. Duke pasur parasysh raportet sinonimike dhe antonimike të fjalëve që do të ofrohen, do të jetë vetë përdoruesi që do të zgjedhë variantin më të përshtatshëm për llojin e tekstit që po shkruan.

Sa e sa herë kemi ndeshur tekste në gjuhën shqipe me fjalë të ndara gabim në fund të rreshtit, sa e sa herë kemi ndeshur shkrime në gazeta me shtylla të ndara jo bukur estetikisht, përveçse me ndarje të gabuara të fjalëve (ndoshta duke përdorur programe të realizuara për gjuhë të tjera). Tashmë ky softuer është i gatshëm dhe për gjuhën shqipe. Programi Ndarësi në fund të rreshtit 1.0 (“Hyphenation”) është realizuar posaçërisht për ndarjen e duhur të fjalëve në fund të rreshtit në gjuhën shqipe. Ai është mbështetur mbi një sërë varg rregullash specifike për shqipen. Ashtu si dhe në gjuhët e tjera, kur një fjalë ndodhet në fund të një rreshti dhe është shumë e gjatë për t’iu përshtatur hapësirave të atij rreshti, fjala ndërpritet dhe një pjesë e saj zhvendoset në rreshtin tjetër brenda caqeve të pranuara. Në këtë mënyrë, ndarja automatike përmirëson pamjen e jashtme të teksteve të prodhuara në kompjuter nëpërmjet përshtatjes së duhur të kufijve të tyre. Ajo kursen letër dhe në të njëjtën kohë siguron një pamje më estetike dhe një lexim më të qetë.

Realizimi i një programi të tillë për shqipen dhe përfshirja në MS Office në kompjuterë do ta zgjidhë këtë problem, duke ua lehtësuar shumë punën jo vetëm përdoruesve të zakonshëm që nuk i kanë të qarta rregullat e ndarjes së fjalëve, por dhe faqosësve të ndryshëm, të cilëve u duhet t’i ndajnë një nga një fjalët për të pasur një pamje sa më të këndshme, veçanërisht në gazeta ku tekstet paraqiten në formë shtyllash.

Fjalorët luajnë një rol të rëndësishëm jo vetëm në gjuhësi, për të studiuar dhe kuptuar gjuhën, por gjithashtu dhe në konceptimin e kulturave të ndryshme njerëzore. Shekulli XXI solli një zhvillim të vrullshëm të leksikografisë elektronike. Publikimet e fjalorëve janë shoqëruar ose kanë kaluar shumë shpejt nga variantet e shtypura në përdorimin ‘në linjë’. Këta fjalorë elektronikë sollën mundësi të mëdha për trajtimin leksikor, për realizimin e fjalorëve të ndryshëm dhe për një shfrytëzim më të lehtë nga studiuesit e përdoruesit. Ndikimi i teknologjisë kompjuterike në leksikografinë moderne është krahasuar nga studiuesit me ndikimin që kishte shtypshkrimi për leksikografinë gjatë periudhës së Rilindjes. Metodat tradicionale të hartimit të fjalorëve, të cilat kërkojnë shumë punë për vjeljen e fjalëve dhe përpunimin e tyre, ua kanë lënë vendin metodave moderne kompjuterike, të cilat shfrytëzojnë programe leksikografike të integruara, që zgjidhin disa detyra njëherësh. Këto programe krijojnë mundësinë e modelimit të strukturës së një njësie leksikore që paraqitet si një zë në fjalor dhe të lidhjeve të saj me njësitë e tjera leksikore, duke krijuar me to një bazë të dhënash leksikore. Vlera e materialit në formë elektronike mund të shihet në të gjitha fazat e procesit të përgatitjes së fjalorit.

Leksikografia kompjuterike ka ecur me ritme të shpejta dhe gjuhë të ndryshme kanë arritur të kenë fjalorë me 300 – 400 mijë zëra, të cilët mund të shfrytëzohen më së miri në pajisje të ndryshme, qofshin kompjuterë, telefona të mençur etj. Për gjuhën shqipe ende nuk janë shfrytëzuar këto potenciale të mëdha që mundëson teknologjia. Gjuhës shqipe edhe sot i mungon një fjalor shpjegues i tipit të madh, një fjalor shpjegues digjital, si softuer për përdorim të lehtë drejtpërdrejt në internet, ose në telefona të mençur, ose në kompjuterë. Është e domosdoshme që edhe për gjuhën shqipe të nisë puna për leksikografinë kompjuterike dhe këtë nismë e ka ndërmarrë me seriozitet Qendra për Edukim dhe Përparim, e cila po punon njëkohësisht në disa drejtime, duke synuar jo thjesht realizimin e një fjalori digjital, por krijimin e një platforme softuerike, ku do të mund të punojnë për projektet e tyre individuale ose ato të përbashkëta të gjithë leksikografët shqiptarë. Kjo platformë mendohet të jetë gjithëpërfshirëse, e plotësuar me aspekte të ndryshme: si ai sinonimik, antonimik, terminologjik, etimologjik etj., duke synuar kështu përmbushjen jo vetëm të nevojave të përdoruesve të zakonshëm, por dhe të studiuesve për ta çuar më përpara leksikografinë shqiptare.

Shpresojmë që Qendra për Edukim dhe Përparim të ndihmojë në zgjidhjen e këtyre problemeve dhe të mundësojë bashkimin e gjithë leksikografëve shqiptarë, si edhe të institucioneve të gjuhësisë për realizimin e një nisme të këtillë. Plotësimi i kësaj zbrazëtie të madhe në ‘kohën e erës digjitale’ do të ndihmonte pambarimisht shqiptarët, duke u krijuar mundësinë e përdorimit të të gjitha këtyre mjeteve gjuhësore edhe për gjuhën shqipe, ashtu siç i kanë gjuhët e vendeve të zhvilluara.

Didaktika digjitale është një shoqëruese e domosdoshme e zhvillimit shoqëror e teknologjik të shekullit XXI, veçanërisht kur digjitalizimi po shihet nga shumë studiues si faza e tretë e zhvillimit të kulturës njerëzore, pas shpikjes së shkrimit dhe të shtypshkrimit.

Në projektin “Gjuha shqipe dhe kompjuteri” i është kushtuar rëndësi e veçantë realizimit të softuerëve mësimorë e argëtues për fëmijë, në funksion të nxënies së dijes përmes lojërave. Softuerët “Fillestarja digjitale” dhe “Abetarja digjitale” kanë si qëllim të mësuarit e gjuhës shqipe, të shkrimit e leximit, dhe të mësuarit e përdorimit të kompjuterit, përkatësisht punës me njësitë e tij themelore, siç janë lëvizjet e miut, shkrimi me tastierë, të cilat për fëmijën nuk paraqesin vështirësi për t’u mësuar, aq më pak kur mësohen përmes lojërave.

Nëpërmjet këtyre softuerëve mësimi i gjuhës shqipe për fëmijë shoqërohet dhe me zhvillime të tjera, të cilat lidhen me pasurimin e shprehive komunikuese të gjuhës së folur, të shkruar dhe të lexuar. Mësimi i gjuhës shqipe përmes këtij softueri shoqërohet me përdorimin e formave të larmishme të të mësuarit të leximit e shkrimit, si pjesë e didaktikës digjitale, që po merr aq zhvillim vitet e fundit, të cilat lehtësojnë procesin e përvetësimit të shprehive të nxënësve për të lexuar, për të shkruar e kuptuar gjithashtu.

Me të gjitha këto synohet që të formohen nxënës të aftë si folës, lexues dhe shkrues e përdorues të gjuhës shqipe, në nivelin e përshtatshëm për moshën e tyre. Këto platforma momentalisht mund të përdoren në ueb, ndërsa në të ardhmen do të ofrohen edhe si aplikacione për telefonat e mençur.

Materiali gjuhësor i këtyre softuerëve është mbi 300.000 faqe A4. Një kopje e tërë këtij materiali gjuhësor do të shtypet në formën e një Libri të madh të gjuhës shqipe, i cili do të dëshmojë madhështinë e gjuhës shqipe te brezi i ri.

Përfundime

Me një punë të palodhshme shkencore të ngulët e sistematike më se njëzetvjeçare, të kryer me shumë kujdes dhe duke ndjekur parimet më të larta të gjuhësisë kompjuterike, po krijohet pasuria më e madhe gjuhësore e kombit shqiptar, e veçantë për shumëçka, lehtësisht e përdorshme, lehtësisht e përmirësueshme, elektronike, e mbikëqyrur dhe në përparim e zhvillim të vazhdueshëm, e lehtë për t’u shfrytëzuar nga çdo shqiptar dhe nga çdo cep i botës.

Le të mbajmë parasysh çfarë arrihet përmes përdorimit të rregullt të këtyre softuerëve për gjuhën shqipe:

Ekonomizohet koha e përdoruesit të softuerëve gjatë korrigjimit automatik të gabimeve drejtshkrimore, gjatë kërkimit të shpjegimit të fjalëve, gjatë gjetjes së sinonimeve ose të antonimeve të fjalëve e deri te rregullimi i strukturës sintaksore të fjalisë, që do të mundësohet nga softueri i sintaksës.
Përvetësohet më lehtë, më shpejt dhe më mirë gjuha shqipe. Koha e nevojitur në të shkuarën për përvetimin e njohurive gjuhësore për shqipen ka qenë shumë e gjatë dhe nuk ka pasur rezultatin e duhur, veçanërisht në cilësi.
Rritet niveli gjuhësor i shfrytëzuesit gjatë korrigjimit të gabimeve të ndryshme ose gjatë kërkimit të veçorive të ndryshme leksikore e semantike.
Përmirësohet cilësia e mësimdhënies dhe e mësimnxënies së gjuhës shqipe, duke ndikuar në ngritjen e cilësisë në përvetësimin edhe të lëndëve të tjera mësimore.
Rritet saktësia gjuhësore e dokumenteve gjithandej, sidomos nëse dihet se aktualisht shumë dokumente lihen pa u korrigjuar dhe përmbajnë mjaft gabime; gjithashtu dhe minimizohet ndikimi i dëmshëm i tyre nëpërmjet përcjelljes së formave të gabuara gjuhësore te të tjerët, duke shmangur mëdyshjet se cilat janë format e drejta e cilat forma të gabuara.
Zvogëlohen shpenzimet financiare, duke kursyer kohën e autorëve gjatë hartimit të shkresave, si dhe kohën e redaktorëve gjuhësorë, duke lehtësuar dhe administratën shtetërore nga ngarkesa e redaktimeve gjuhësore, veçanërisht nëse mbahet parasysh sasia e madhe e shpenzimeve për redaktime gjuhësore për miliona dokumente pa këto mjete gjuhësore.
Pakësohen shpenzimet e redaktimeve gjuhësore jo vetëm të administratës shtetërore, por dhe të institucioneve të ndryshme private, veçanërisht të medias së shkruar dhe elektronike.

Për vetë kushtet politike në vite, në Republikën e Shqipërisë, në kohën kur Kosova nuk ka qenë shtet, ka pasur mundësi më të mëdha për ta çuar para gjuhën shqipe, duke kryer studimin e zhvillimit të gjuhës shqipe, të veçorive fonetike, gramatikore, leksikologjike, të dialekteve apo të folmeve të saj në pjesë të ndryshme të territorit të Shqipërisë.

Sot edhe Republika e Kosovës, institucionet shtetërore dhe kompanitë private, po merren seriozisht dhe po kontribuojnë përmes këtyre softuerëve në përparimin e gjuhës shqipe, e veçanërisht në digjitalizimin e saj.

Me dëshirën më të mirë për ta çuar përpara punën në fushën e gjuhës shqipe, për të krijuar dhe për të futur në përdorim mjetet digjitale gjuhësore të nivelit bashkëkohor për gjuhën shqipe, i ftojmë të dyja qeveritë që të bashkëpunojnë me përfshirjen e tyre të përbashkët në projektin “Gjuha shqipe dhe kompjuteri”.

Prishtinë, 28 dhjetor 2020

KËSHILLI KOMBËTAR SHKENCOR I PROJEKTIT “GJUHA SHQIPE DHE KOMPJUTERI”:

Prof. dr. Emil Lafe	Prof. asoc. Adelina Çerpja	Prof. asoc. Anila Çepani
Prof. dr. Shefkije Islamaj	Prof. dr. Enver Hysa	Prof. dr. Mustafa Ibrahimi
Prof. dr. Ragip Mulaku	Prof. dr. Qemal Murati	Prof. ass. dr. Naim Berisha

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË SPANJË

December 11, 2020 by dgreca

Flora Andona Sallabanda, mësuese e gjuhës shqipe në Madrid, Spanjë, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “DIELLI”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Spanjë nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Flora Andona Sallabandën bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA.

NGA SHQIPËRIA NË SPANJË

Unë u largova nga Shqipëria në mars të vitit 1997. Siç dihet, në atë periudhë situata u bë kaq e vështirë sa në Tiranë, ku unë jetoja, u vendos shtetrrethimi. Në atë periudhë bashkëshorti im kishte nënshtetësinë spanjolle meqenëse nëna e tij ishte me origjinë nga Spanja. Si pasojë e atyre rrethanave të krijuara, Qeveria spanjolle ju bëri thirrje të gjithë qytetarëve me nënshtetësi spanjolle që të linin Shqipërinë e të shkonin në Spanjë. Jo vetëm kaq, por nëpërmjet Ambasadës së Mbretërisë së Spanjës në Romë, u organizua dhe u bë i mundur largimi ynë. Duke qenë se bashkëshorti im kishte familje në Spanjë, duke filluar nga vitet 90 të shekullit të kaluar, ne vajtëm disa herë atje për të njojtur familjen e tij. Në këtë mënyrë ne patëm mundësi të njohim diçka nga jeta në atë vend. Natyrisht, të shkosh për vizitë në një vend tjetër dhe të jetosh atje, janë dy gjëra të ndryshme.

SHOQATA “PETRO NINI LUARASI GJUHA DHE KULTURA SHQIPTARE NË SPANJË”.

Me kalimin e viteve dhe për faktin se unë në Shqipëri punova si mësuese, më lindi dhe po më piqej ideja që të bëja diçka në mënyrë që fëmijët e qytetarëve spanjollë me origjinë shqiptare që kanë lindur këtu, të kenë mundësi të mësojnë gjuhën shqipe dhe të njihen me kulturën shqiptare. Për të materializuar këtë ide dhe në mënyrë që të shërbente si bazë për çfarë mendoja për të ardhmen, krijova Shoqatën “Petro Nini Luarasi Gjuha dhe Kultura shqiptare në Spanjë”. Si hap i parë dhe brënda aktiviteteve që do të zhvillonte Shoqata, me ndihmën e pakursyer të ambasadorit të Shqipërisë këtu, Zotit Gazmend Barbullushi, në Nëntor të vitit 2019 hapëm shkollën e parë shqipe në Spanjë. Nga ana tjetër, me përkrahjen e Ministrisë së Diasporës, Qëndra e Botimeve për Diasporën na mundësoi dërgimin e materialeve shkollore të nevojshme për këtë fazë.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË SPANJË

Proçesi mësimor është i ndërtuar mbi dy themele kryesore, mësimi i gjuhës shqipe duke përdorur si material bazë Abetaren dhe njohja e kulturës shqiptare nëpërmjet mësimit të vjershave dhe këngëve në shqip. Duke përdorur Abetaren, jemi përpjekur t´ju mësojmë fëmijëve jo vetëm se si shqiptohen gërmat në gjuhën shqipe por edhe fjalë të thjeshta të krijuara me ato gërmat të cilat ata mësojnë. Jemi përpjekur, gjithashtu, që ata të përpiqen të krijojnë fjali të thjeshta me fjalët e mësuara. Në kuadrin e kulturës shqiptare, në darkën e organizuar me rastin e festave të fundit të Vitit 2019, fëmijët kënduan këngë për Vitin e Ri dhe vallëzuan valle shqiptare. Këtë vit me rastin e 8 Marsit, ditës së mësuesit, organizuam një festë në selinë e shkollës. Fëmijët ishin protagonistët kryesorë të kësaj feste. Po kështu këtë vit, me rastin e ditës së Flamurit, u mblodhëm, përveç të tjerëve, me fëmijët e shkollës dhe kaluam një paradite të gëzueshme në parkun kryesor të Madridit. Situata e krijuar si pasojë e COVID-19, na detyroi që përkohësisht ta kemi të mbylluar dhe presim që autoritetet spanjolle të na lejojnë të vazhdojmë normalisht atë që nisëm në Nëntor të vitit të kaluar.

SHQIPTARËT NË SPANJË

Hapja e shkollës u prit me entuziazëm nga prindërit e fëmijëve të lindur në Spanjë, të cilët me kënaqësi dhe dedikim filluan ti sillnin në shkollë. Përveç kësaj prindërit janë pjesëmarrës aktivë si në aktivitetet e lidhura me mësim dhënien ashtu dhe në ato që kanë të bëjnë me kulturën shqiptare. Grupmoshat e regjistruara janë nga 4 deri në 13 vjeç. Shoqëria spanjolle reagoi pozitivisht ndaj kësaj nisme. Në këtë kuadër autoritetet zyrtare të Njësisë Bashkiake Tetuán, na ofruan gratis një ambjent në qendrën e tyre kulturore. Shumë nga miqtë tanë spanjollë kanë dëshirë të mësojnë gjuhën shqipe, pavarësisht se e kanë të vështirë ta shqiptojnë atë, si dhe të njohin historinë dhe kulturën shqiptare. Roli dhe pesha në Spanjë e shqiptarëve është mjaft e vogël për faktin se komuniteti shqiptar, sipas të dhënave zyrtare, përbëhet nga më shumë se 3000 persona.

NJË VLERËSIM PËR SHQIPTARËT E AMERIKËS

Duke u bazuar në ato që unë di, Diaspora shqiptare ne SHBA është shembull për nivelin e organizimit dhe përkrahjes që ju ofron shqiptarëve. Shkollat për të mësuar shqip dhe aktivitetet e ndryshme që organizon përbëjnë garancinë e nevojshme për të mbajtur gjallë gjuhën dhe kulturën shqiptare. Po ashtu, për fëmijët e lindur atje, shërbejnë për tju kujtuar se rrënjët e familjeve të tyre ndodhen në Shqipëri.

GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË ITALI

December 8, 2020 by dgreca

Dritan Mashi, mësues i gjuhës shqipe në shkollën “Gjergj Fishta” në Trento, Itali, ish-nënkryetar i LMSHI dhe aktualisht anëtar i Këshillit të Mësimit Shqip në Diasporë (KMSHD), rrëfen ekskluzivisht për gazetën “DIELLI”, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Itali nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Dritan Mashin bisedoi gazetari i “Diellit” Sokol PAJA…

FUNKSIONIMI I MËSIMIT TË GJUHËS SHQIPE NË ITALI

Duke pasur parasysh që Shqipëria nuk bën pjesë në BE, që të mundësohet mësimi i gjuhës amtare për pakicat kombëtare dhe duke ditur që Italia nuk ka një ligj të mirëfilltë që të mundesojë organizimin dhe zhvillimin e mësimit të gjuhës përkatëse të pakicave që jetojnë në vend, mësimi i gjuhës shqipe është bërë e mundur në shumicën dominuese nga shoqatat kulturore në formën e kurseve. Janë këto shoqata që bëjnë të mundur funksionimin, zhvillimin, krijimin e kushteve, ambjenteve,bazën materiale, gjetjen e mësuesve ose të mësimdhënësve, si dhe propagandimin në komunitet të funksionit të kursit shqip. Deri para pak vitesh këto kurse kanë funksionuar në menyrë të pavarur dhe individuale, gjë që ka sjellë edhe komunikimin me institucionet shtetërore të shteteve tona (Shqipëri-Kosovë), që ka qënë i rezervuar dhe i ngushtë. Shtimi dhe nevoja për zgjerimin e mësimit shqip në komunitete bëri që numri i këtyre shkollave të rritej dhe nevoja për mësues ishte më e madhe. Lindi nevoja që këta mësues dhe mësimdhënës duhej të trajnoheshin dhe të përditësoheshin. Ndihmë të madhe ka dhënë qeveria e Kosovës dhe më pas ajo e Shqipërisë me seminaret e organizuara në Itali dhe në Shqipëri, si dhe me bazë materiale, abetare, fletore pune, libra të ndryshëm për fëmijë dhe “Doracaket”. Të gjitha këto bënë të mundur që të fillojë konkretizimi dhe ndërgjegjësimi i një fillese më serioze e mësimit shqip. Në shumicën derrmuese këto kurse apo shkolla funksionojnë një herë në javë me 2-3 orë dhe në 2-3 grupmosha, gjë që ka vështirësitë e veta në sistemimin dhe organizimin e orëve të mësimit. Duhet të theksojmë që mësuesit dhe mësimdhënesit, me punën e tyre vetmohuese, përkushtimin dhe dëshiren e madhe që brezi i ri që rritet në dhe të huaj të marrë informacionin e duhur për atdheun dhe gjuhën mëmë. Numri i madh i kurseve bëri që të shtohej edhe numri i mësuesve dhe mësimdhënesve të cilët kishin nevojë të ishin më të organizuar dhe të informuar, gjë q çoi në formimin e Lidhjes së Mësuesve Shqipëtarë të Italisë. Kjo nuk pati funksionin e duhur për shkak të keqdrejtimit dhe personalizimit të direktivave për të cilat shumë mësues të nderuar dhanë kontributin e tyre. Kjo do të thotë që mbi 60% të mësuesve dhe ndihmësve informohen në mënyrë të pavarur ose rajonale.

ORGANIZIMI NË QYTETE, MËSIMDHËNIA DHE KURRIKULA QË PËRDORET

Mësimi i gjuhës shqipe i ka fillimet në vitet ‘90 me disa grupime të vogla nxënësish dhe qytete të vogla, por një zhvillim dhe perkushtim më të gjërë ka marrë në dhjetë vjeçarin e fundit, ku rolin kryesor e luajtën shoqatat kulturore. Duhet të themi se mësimi shqip zhvillohet në të gjithë territorin italian, por duke u bazuar në fluksin emigrator dhe dendësinë e komuniteteve shqiptare, numri më i madh i kurseve të gjuhës shqipe është i përqëndruar në qendër dhe në veri të Italisë si: Lombardi, Veneto, Trentino – Alto-adige, Emilia Romagna, Piemonte etj. Metodat dhe materialet e përdorura deri para pak vitesh ishin ato që silleshin privatisht nga Kosova dhe Shqipëria, pa pasur një udhëzues të metodës dhe mënyres së veçante të kësaj mësimdhënieje. Megjithatë, në këto 3-4 vitet e fundit, interesimi i institucioneve të Kosovës dhe Shqipërisë ka qënë i dukshëm dhe për pasojë është bërë e mundur bashkëpunimi dhe ndërgjegjësimi. Kjo ka bërë që në pothuajse të gjitha shkollat në Itali të përdoret Kurrikula e përbashkët e ministrive të arsimit të Kosovës dhe Shqipërisë.

MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR TË SHQIPTARËVE NË ITALI

Duhet të theksojmë se mësimi i gjuhës shqipe nuk është vetëm me të folurin nëpër ambientet shtëpiake. Kjo mënyrë e të mësuarit të gjuhës shqipe është vetëm një pjesë e formimit paraprak dhe prejardhjes sonë si komb. Pjesa më e rëndësishme, kjo edhe sipas statistikave dhe për më shumë sipas mësuesve të parë dhe martireve të mësimit të gjuhës shqipe, që gjuha e shkruar është forma më e përshtatshme e ngulitjes së gjuhës tek personi. Duke e shkruar, nxënesi do e përmirësojë atë çka ka mësuar në ambjentet familjare, duke e ilustruar me historinë do mësojë kush jemi dhe cila është prejardhja, duke parë dhe përdorur veshjen tradicionale në vazhden e mësimit dhe veprimtarive që shkolla ka në programin e saj, komunikimi dhe angazhimi në orën e mësimit me traditën dhe doket, gatimit, instrumentet, vizatimin me tematikat tradicionale, do kemi krijuar një formacion të mundshëm dhe të programuar për një imazh funksional të përgatitjes së brezit të ri me identitetin dhe prejardhjen e kombit tonë. Megjithatë, kjo do ishte maksimumi duke parë statistikat. Aktualisht në Itali janë në funksion rreth 100 kurse ose shkolla. Kjo është një shifer jo e mjaftueshme për numrin e madh të komunitetit shqiptar që ndodhet në Itali (rreth 1.000.000 shqipfoles). Me një fjalë, duhet të bashkohemi, të gjejmë rrugën e duhur, të veprojmë me më shumë përgjegjësi dhe profesionalizem, si nga ana e shteteve tona përkatëse, si nga ana jonë si profesionistë t gjuhës shqipe. Themelet janë, duhet vetem të veprojmë me më shume këmbëngulje që të ndërgjegjësojmë komunitetin tonë që e vetmja rrugë që vërteton identitetin tonë është t’i mësojmë brezit të ri gjuhën e shenjtë dhe të bukur shqipe. Nga ana jonë si mësues ka marrë rrugën e duhur që me formimin e Këshillit të Mësimit Shqip në Diaspore (KMSHD), do të mundesojë unifikimin e mësimit shqip në të gjithë diasporen. Gjë që vlen edhe për mësimin e gjuhës shqipe, si formë e ruajtjes së identitetit kombëtar shqiptar.

SI PRITET MËSIMI SHQIP NË ITALI NGA SHOQËRIA ITALIANE

Duhet të theksojmë që populli italian ka qënë në shekuj një popull emigrator. Kjo ka ndikuar pozitivisht në organizimin dhe zhvillimin e mësimit shqip në të gjitha aspektet, si në frymëzimin emocional ashtu edhe material. Kemi marrë përgezimet më të sinqerta për iniciativen, gjithashtu kemi marrë edhe ndihmen materiale kur ka qënë e nevojshme, ambjente ose bazë materiale.

ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË ITALI

Komuniteti shqiptar në Itali është nder më të rëndesishmit në shoqerinë italiane. Kjo ka të bëjë edhe me numrin e madh të shtetasve shqiptarë të emigruar ndër vite. Duhet theksuar se integrimi ynë ka qënë i shpejtë dhe i natyrshëm. Kemi të bëjmë me një krah pune të dobishëm për ekonominë italiane, por edhe intelektuale. Kjo është vërtetuar me rezultatet, arritjet dhe suksese si në fushat profesionale dhe ekonomike, por edhe në ato politike. Nuk janë të paktë personazhet që pothuajse i njohim të gjithë.

MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR DIASPOREN NË SHBA

Jemi të vetëdijshëm që diaspora shqiptare në SHBA është ndër më të vjetrat dhe më frytdhënëse, ndër më patriotiket dhe më të frymëzuarat në çështjen kombëtare të ruajtjes së gjuhës, traditave dhe dokeve të kombit shqiptar. Duke qënë kaq larg nga toka mëmë dhe duke qënë aq afër me zemër, jemi krenarë që ju vëllezër na jepni një motiv më shumë që të angazhohemi me shpirt e zemër që të mbrojmë me fanatizëm emrin SHQIPTAR. Kemi tre gjërat më të bukura në botë: GJUHËN, FLAMURIN dhe TRADITAT. T’ua lëmë trashëgimi fëmijeve tanë dhe brezave të ardhshëm. Zoti e bekoftë Shqipërinë etnike dhe shqiptarët.

GJUHA SHQIPE DHE KULTURA SHQIPTARE NË DIASPORË

September 13, 2020 by dgreca

NGA FRANK SHKRELI- Ditën e shtunë me 12 shtator organizata “Albanian American dual Language and Culture” (Dy-Gjuhësia dhe Kultura Shqiptaro-Amerikane) dhe Shkolla “Cildren of the eagle” (Fëmijtë e Shqiponjës), organizuan seminarin e tretë shkencor mbi “Metoda arritje dhe perspektiva të mësimit të gjuhës shqipe në diasporë” — këtë herë në “zoom”. Seminari organizohet nga Drita Gjongecaj.

Ky seminar për shkak të situatës pandemike këte vit është organizuar online. Vitin e parë u realizua në mjediset e Vatrës dhe vjet në konsullatën e Kosovës. Qëllimi është bashkērendimi i përpjekjeve dhe zgjërimi i tyre në funksion të mësimit të gjuhës shqipe, kulturës dhe historisë tonë. Produkti i këtij seminari është i printuar në një një libër ku ndodhen te gjitha referencat dhe prezantimet e kaluara. Shpresohet që kjo përpjekje do shëndërrohet në traditë.

Më poshtë mund të lexoni një përshëndetje timen në seminarin mbi misionin e ruajtjes së kulturës dhe të gjuhës shqipe këtu në Shtetet e Bashkuara:

————————————-

Mirëmengjesi – përshëndes të gjithë pjesëmarrësit –veçanërisht organizatorët e këtij seminari me drejtuesen zonjën Drita Gjongecaj. Falënderoj për ftesën kolegën Marjana Bulku. E ndjej veten të nderuar dhe të privilegjuar të jem me ju sot!

Me kënaqësi e pranova ftesën për të marrë pjesë në këtë seminar për rëndësinë që ka mësimi i gjuhës shqipe dhe përhapja e kulturës shqiptare në botë e veçanërisht këtu në Shtetet e Bashkuara dhe në Evropën Perëndimore.

E pranova ftesën edhe për të shprehur respektin tim për organizatorët e këtij seminari si dhe mesueset dhe mësuesit — të cilët as virusi nuk i ndal as nuk i frikëson që të vazhdojnë misionin e tyre fisnik — për ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqipe në komunitetin shqiptaro-amerikan. U lumtë!

Jam i bindur se të gjithë ne jemi të vetdijshëm për rëndësinë që ka dy-gjuhësia, sidomos në botën e sotëme të komunikimit nepërmjet internetit. Amerika, megjithëse i prinë botës në shumë fusha të zhvillimit, nga pikëpamja e mësimit të gjuhëve të huaja dhe të dy-gjuhësisë, fatkeqësisht, është mbrapa gjithë botës.

Në këtë mjedis janë rritur e po rriten edhe fëmijt tanë, sidomos ata që kanë lindur këtu, por edhe ata që kanë ardhur në Amerikë në një moshë të re. Jemi si një pikë uji në një oqean të madh, që të përpinë.

Misioni i juaj fisnik është që të shpëtoni sa më shumë nga këto pika uji, që të mos i përpijë krejtësisht ky oqean i madh, e aq tërheqës, që e quajmë Amerikë.

Brezi i juaj — flas për valën e emigrimit pas shembjes së komunizmit – është shumë me fat. Fëmijt tuaj janë edhe më me fat, që komuniteti ka individë që posedojnë dijen, mundësitë dhe aftësitë si dhe vullnetin e mirë për t’i organizuar dhe për t’i mësuar, në gjuhën dhe kulturën e tyre të origjinës.

Jo se duam të krijojmë në Amerikë, republikën tonë shqiptare, por gjuha dhe kultura janë të rëndësishme sepse sa më gjatë që të jetojmë larg gjuhës, traditave dhe kulturës tonë, aq më shpejt do të humbet edhe gjuha edhe traditat, e si rrjedhim dhe përfundimisht — edhe lidhjet me Atdheun.

Për fat të keq, këtë fakt e dimë shumë mirë ne të brezit të vjetër në këtë vend.

Një fat tjetër i mirë për brezin e sotëm, është fakti se mundësitë për të vizituar Atdheun janë të shumta dhe pa pengesa, që për ne të brezit të vjetër ishte e ndaluar. Kjo për brezin e sotëm duhet të shërbejë edhe si një nxitje tjetër për të mësuar shqipen në diasporë.

Një ënderrë e pa realizuar e intelektualëve më të dalluar shqiptaro-amerikanë të dekadave të shkuara ishte themelimi i një katedre për studime dhe kulturë shqiptare pranë një universiteti të njohur këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Fatkeqësisht, një gjë e tillë nuk u realizua gjatë jetës së tyre, por ama ndodhi këtë vit kur u hap, më në fund, Katedra e Albanologjisë në Universitetin më të vjetër katolik në Amerikë, De Paul në Çikago, që sot drejtohet nga Dr. Gazmend Kapllani.

Një shkrim i imi duke njoftuar lajmin e mirë, me titull: “Historike-Themelohet e para Katedër Albanologjike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës”, sipas disa botuesve ishte lexuar më shumë se pothuaj çdo shkrim tjetër imi, gjë që mund të jetë një tregues, sadopak, i interesimit për ruajtjen dhe konsolidimin e gjuhës dhe të kulturës shqipe në diasporë, jo vetëm në nivelin e një katedre albanologjike, por edhe në nivelin e shkollave shqipe, në përgjithësi.

Prandaj uroj në këtë 3-vjetor të seminarit Shkencoro-Arsimor që kjo nismë e juaja të vazhdojë dhe të bëhet pjesë e përhershme e jetës dhe aktivitetit të komunitetit shqiptaro-amerikan, për dekadat e ardhëshme.

Mos u çuditni nëqoftse nga këto shkolla që ju drejtoni sot, vite më vonë, të dalë një shkrimtar ose shkrimtare, si Jeronim De Rada i Arbëreshëve, i cili do të unjisonte traditat më të mirat e këtij komuniteti me ato të Atdheut të parëve tanë, si një trashëgimi brez pas brezi, që nuk do ta zhduknin as motet as shekujt. Por, falë punës suaj të përkushtuar dhe të vazhdueshme – do të lulëzojë si një shenjë e një tradite të kaluar të lumnueshme, dhe të një të ardhmje më të ndritur, për shqiptarët, jo vetëm këtu në Amerikë, por kudo.

Siç e dini, Arbëreshët e Italisë edhe sot pas më shumë se 500-vjetësh, e kanë ruajtur gjuhën e të parëve, nën rrethana shumë të vështira — me shkolla shqipe dhe me katedrat e tyre kushtuar promovimit të gjuhës, kulturës dhe traditave shqiptare.

Për këtë, shqiptarët, pa dallim, u janë mirënjohës Arbëreshve të Italisë për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe të kulturës, rrjedhimisht, edhe për rolin që ata kanë luajtur në historinë e Shqipërisë gjatë shekujve.

Ashtu edhe sot këtu në Amerikën tonë mikpritëse, u jemi mirënjohës dhe u falënderojmë të gjithë ju për mësimin e gjuhës shqipe dhe për promovimin e kulturës shqiptare brezave të rinjë në këtë vend mikpritës, ku kemi gjetur strehimin, lirinë dhe demokracinë.

Në një botë të huaj – Ju — si misionarë të Kombit, në këtë moment të historisë — u jemi përgjithmonë, mirënjohës! U jemi mirënjohës mësueseve dhe mësuesëve si dhe veprimtarëve të shumtë të komunitetit për punën tuaj fisnike dhe atdhetare – në baza vullnetare — ndërkohë që ju urojmë shumë suksese në vitet dhe dekadat e ardhëshme.

Ashtuqë ëndërrat e dikurshme të intelektualëve të komunitetit shqiptaro-amerikanë, si një dëshirë e parealizuar nga akademikët e njohur të këtij komuniteti, si Prof. Arshi Pipa, Prof. Stavro Skendi, Prof. Nick Pano, Prof. Sami Repishti, Prof Peter Prifti e shumë të tjerë — të realizohen më në fund — në saje të punës dhe të përkushtimit tuaj — në vitet dhe dekadat e ardhëshme – jo për një, pasi një e kemi por për më shumë katedra të albanologjisë në Shtetet e Bashkuara dhe në Evropë.

Nuk jam i sigurt se në çfarë niveli janë marrëdhëniet dhe bashkpunimi i shkollave shqipe këtu në Shtetet e Bashkuara dhe cili është bashkpunimi i ambasadave dhe konsullatave të Shqipërisë dhe Kosovës me këto shkolla. Por të gjithë e dimë se cili duhej të ishte bashkpunimi. Roli i përfaqësive diplomatike shqiptare – të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës — jo vetëm këtu në Shtetet e Bashkuara por kudo në botë — është tepër jetik dhe i pazëvëndsueshëm në realizimin e objektivave të këtyre shkollave due në mbështetje të misionit të tyre. Kemi pritur 50-vjet që dyertë e diplomacisë shqiptare të hapeshin për ne. Tashti presim bashkpunim.

Më vjen shumë mirë që në këtë seminar marrin pjesë përfaqësues të disa shkollave shqipe në diasporë. Nëqoftse më lejohet (do dëshiroja të bëj) një porosi: suksesi i juaj sot dhe në të ardhmen do varet shumë nga bashkpunimi i ngushtë midis të gjitha shkollave shqipe në diasporë, në realizimin e objektivave tuaja të përbashkëta për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe promovimin e kulturës shqiptare, në dhena të huaja.

Dua të përfundoj me një paragraf nga Ernest Koliqi – i cili së bashku me Martin Camajn mund të kenë qenë njerëzit që kanë përhapur më së shumti gjuhën dhe kulturën shqipe në diasporë, për shiptarë e për të huaj — e që besoj se përmbledh dhe vlerëson aq bukur punën dhe rolin tuaj në përhapjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare në dhena të huaja – drejtuar lexuesve të revistës së tij Shejzat në numrin Korrik-Shtator 1969:

“Lexues i dashtun!

Kultura ashtë shpirti i kombësisë. Kush nuk njeh historinë e vendit të vet, nuk njeh vetveten. Kush nuk ka dijeni për fytyrat e jetës shqiptare që shfaqen në vjersha, në tregime, në përshkrime e përshtypje, në syzime e studime të shkrimtarve shqiptarë nuk dinë me u dhanë zhvillim shkaseve që ndien në gjak të vet. Kush nuk etshohet nga nevoja të dijë shka bluejnë mendet ma të ndritura të bashkgjakasëve, si e shohin dhe e paraqesin në pëlhura të tyne botën piktorët tanë, me çfarë tingujsh tregojnë valavitjet shpirtënore të veta muzikantët shqiptarë, d.m.th. ai që kurrë s’kapë në dorë një libër shqip, nuk soditë me andje nji piksim dalë nga nji dorë shqiptare, as nuk shuen mallet e veta në melodi ku shfrejnë mullajt e zemrës së madhe të kombit, ai veç se ka emnin shqiptar, por sa për të tjera mund të njihet i huej në rrethin tonë.

Lexues i dashtun, ashtu si e ushqen trupin me bukë e bylmet, ushqeje shpirtin me libra e shfaqje të arteve shqiptare. Në një skutë të shtëpisë s’ate, mos të mungojnë libri shqip edhe libri në gjuhë të huej që flet për Shqipni. Në lexim të tyne, gjaku i yt ka me gufue plot hare, se në të ke me ndie frymën e atdheut të adhuruem.”

Besoj se Ernest Koliqi – të cilin kam pas nderin dhe privilegjin ta njoh – p;r mua njëri prej shkrimtarëve të preferuar shqiptarë, ndoshta i dyti mbas At Gjergj Fishtës – do t’a miratonte shumë punën dhe veprimtarinë tuaj – duke thenë se në punën tuaj, njeriu “ndien frymën e atdheut të adhuruem”.

U falënderoj për vëmendjen dhe u kërkoj ndjesë se e zgjata pak më shumë se ç’duhej.

AP AFP- LIGJI PER PERDORIMIN E GJUHES SHQIPE NE MAQEDONI

March 15, 2018 by dgreca

Perktheu Gjon Kadeli/
Parlamenti i Maqedonis miratoi ligjin ne baze te cilit do te lejohet perdorimi i gjuhes shqipe ne adminisrtaten e vendit, megjithse u bane pretsta nga opozita e krahut te djathte,e cila thote se ky vendim do te shkaktoje percamje ne Maqedoni.
Gjashtdhjete e kater ligjvens te parlamentit, i cili ka 120 antare,votuen per miratimin e ligjit, pa u ba nji debat qe e kerkoi
opozita.
Ligjvensit e partise se opozites protestuen kunder ketij vendimi,i cili ishte miratue ne Kallnuer, megjithe kete u kerkue qe te te bahej perseri nji votim mbi kete ceshtje,mbasi presidenti konservativ Gjorgj Ivanov perdori veton kundet miratimit.
Tashti presidenti duhet patjeter ta nenshkrueje kete ligj.
Maqedonishtja asht gjuha kryesore zyrtare e atij vendi,por shqiptaret perbajn, te pakten 25 perqin te popullsise se Maqedonis.
Deri tashti gjuha shqipe asht perdorun vetem ne zonat qe banohen kryesisht nga shqiptaret
Ligji i ri i lejon tashti shqiptaret qe t’a perdorin gjuhen e tyne ne shkallat kombetare, tuej perfshi administraten,ne sherbimin mjeksor,
ne polici, dhe ne ente te tjera zyrtare.
Tashti gjuha shqipe mund te perdoret edhe ne p[arlamentin e Maqedonis nga perfaqsuesit e zgjedhun nga shqiptaret.