Nga Fahri Xharra/
“Në bazë të një raporti të Kombeve të Bashkuara, sot Kosova renditet në vendin e katërt në botë për sa i përket luftëtarëve që janë rreshtuar me grupin ekstremist të quajtur IS apo “Shteti Islamik”, në raport me popullsinë, me rreth 232 luftëtarë. 20 familje kosovare me gra e fëmijë në ISIS , ne Siri dhe Irak.
Janë këto vetëm disa raste nga dhjetëra të tjera, që i janë bashkuar ISIS-it. Faji për këtë situatë në shumtën e rasteve i hidhet Qeverisë dhe Bashkësisë Islame të Kosovës. Qeverisë për mosmarrjen e masave, për rritjen e varfërisë, dhe BIK-ut që lejoi imamë të ndryshëm që të predikojnë gjuhë të urrejtjes dhe që bënë thirrje për t’iu bashkuar luftës në Siri, thënë ndryshe “xhihadit”./Zeri/ Lajme , lajme ,lajme troditëse për një popull të lashtë europian !
A mos po përsëriten vitet e Rankoviqit ndaj shqiptarëve? vitet e dëbimeve të mëdha por një mënyrë tjetër . më të butë por për çudi me përkarahjen gjithëpopullore (“ xhemati i 98 % -ishit të kobit ( kombit) islamik kosovar “ )
A ishte Hasan Kaleshi i përzgjedhuri i qeverisë Jugosllave të kohës ,që me autoritetin e tij prej “ historiani shkencor “ të mbushë mendjen e një populli të tërë që jemi turq ?
Po sot kush po përsëritë të njejtat fjalë të Hasan Kaleshit ?: “Në fjalimin e tij propagandistik Irfan Salihu bën këto deklarata skandaloze :
– Osmanët u kanë dhënë shqiptarëve me hektarë tokë dhe i kanë sjellë të jetojnë në Kosovë.
– Osmanët i bënë shqiptarët sundimtarë të Ballkanit.
– Gjatë kohës së Rankoviqit shqiptarët “vetë kanë shku” në Turqi.
– Statistikat e vitit 1455 tregojnë se këtu, në Kosovë, vetëm 1 për qind e banorëve kanë qenë shqiptarë
.( Përpara ardhjes së Turqisë Kosova ka patur rreth 4-5 % shqiptarë (Hasan Kaleshi )
– Më 1389, kur erdhi osmanliu, ai këtu luftoi kundër hungarezëve dhe Car Llazarit. Osmanliu ia mori serbit Kosovën dhe ua la në dorë shqiptarëve.
Hasan Kaleshi pohon se “nga gjysma e shek. II (p.e.r.s.) deri në ardhjen e turqve, tokat e banuara me shqiptarë qenë pushtuar nga romakët, bizantinët, venedikasit, bullgarët dhe serbët. Deri në vendosjen e serbëve këtu kah fundi i shek. VI, gjuhë zyrtare në një pjesë ishte gjuha latine, ndërsa në pjesën tjetër gjuha greke. Nga kjo periudhë nuk posedojmë asnjë dëshmi rreth shtetbërjes, kulturës, shkrimit, organizimit kishtar dhe krijimtarisë së shqiptarëve”. Në kuadër të këtyre argumenteve, Kaleshi thotë se edhe vet Skenderbeu i cili njihet si heroi kombëtar i shqiptarëve, nuk ka shkruar asnjë fjalë në gjuhën shqipe, por të gjitha shkresat e tij shkruheshin në gjuhët greke, latine dhe sllave.
(Më 1951 Hasan Kaleshi, diplomoi në Degën e Orientalistikës në Universitetin e Beogradit, kurse më 1960 përfundoi disertacionin e doktoraturës me titull “Najstariji vakufski dokumenti iz Makedonije na arapskom jeziku” (Dokumentet më të vjetra të vakëfeve të Maqedonisë në gjuhën arabe) në Fakultetin Filozofik në Beograd. )) Deri sa kaleshat përgaditeshin të thonë atë që deri atëherë e thoshin vet serbë në viset shqiptare zhvillohej një fortunë e madhe dëbimesh :” Sipas viteve, në Turqi nga terrori shtetëror serb shqiptarët janë shpërngulë: Më 1952 u shpërngulen 37000 shqiptarë; më 1953 , 19300 shqiptarë; më 1954 , 17500 shqiptarë; më 1955 , 51000 shqiptarë; më 1956 , 54000 shqiptarë; më 1957
, 57710 shqiptarë; më 1958 , 41800 shqiptarë; më 1959 , 32000 shqiptarë; më 1960 , 27980 shqiptarë; më 1961 ,31600 shqiptarë; më 1962 , 15910 shqiptarë; më 1963 ,25720 shqiptarë; më 1964 , 21530 shqiptarë; më 1965 , 19821 shqiptarë. (Shpërngulja e shqiptarëve në Anadoll 1951-1966, Prof. Dr. Hakif Bajrami )
Kurse Kaleshi e vazhdonte :në një vend tjetër të këtij punimi shkencor, pohon se sipas këtyre informacioneve që dihen shumë mirë, nga shek. I (p.e.s.) e deri në shek. e VIII, Shqipëria ka qenë nën sundimin e të huajve. Në këtë vend shohim përleshjen e gjuhëve dhe kulturave të grekëve, romakëve dhe sllavëve, si dhe gjatë kësaj periudhe nuk ekziston madje as një gjurmë që e karakterizon kulturën, gjuhën dhe traditën shqiptare.”
Kur sot në kohën e të mbërrimeve të mëdha elektronike ,kur çdo informatë na është në shuplakë të dorës , mashtrohemi aq leht sa që nuk njofim as diell e as hënë dhe bijmë në kurthën e disa të çpifurve hoxhallarë shqiptar ( special të përgatitur nga shërbimet ruso-turko-serbe ) , aspak nuk më duket e çuditshme koha e hasankaleshave kur ishim 98% analfabet :” Kaleshi në këtë punim në disa vende potencon faktin se deri në ardhjen e turqëve në Ballkan, shqiptarët nuk shquheshin si popull me ndonjë qytetrim apo kulturë origjinale shqiptare, ngase nga ilirët nuk kemi të trashëguar asnjë dorëshkrim a mbishkrim, poezi apo rrëfenj në gjuhën shqipe. Ai pohon se vetëm pas pushtimit turk, saktësisht “në shek. XVIII, qytetet bregdetare Ulqini, Shkodra, Vlora e Durrësi shndërrohen në qendra të kulturës orientale. Në këto vise lind një letërsi shqipe e shkruar me alfabet arab , gjithashtu në shumë raste shqiptarët veprat e tyre i shkruanin në gjuhët orientale”. Pra siç shihet, shqiptarët në kohën e P. Osmane fillojnë të krijojnë kulturë masive në gjuhën shqipe, ku vet Kaleshi në shkrime të ndryshme paska identifikuar rreth njëqind poet shqiptarë që kanë krijuar letërsi shqipe me alfabet arab dhe letërsi në gjuhët turke, arabe dhe perse. “ E shifni ? brengosëse për atë kohë.
(Sipas Seksionit të Pasaportave nga Jugosllavia për t’u shpërngulë në Anadoll nga viti 1951 e deri më 1966 janë shpërngulë 414500 shqiptarë, turq dhe boshnjakë. Sipas të njëjtit burim (MPJ, në Turqi deri më 1967 mbi një gjysmë milioni “jugosllavë” janë shpërngulë nga Jugosllavia. Lidhur me këtë duhet të shikohet gazeta “Nova Makedonia” 1950-1957, ku janë evidentuar të shpërngulurit që merrnin “shtetësinë maqedonasit” dhe detyroheshin nga Shtabi i Rankoviqit dhe K. Cervenkovskit të emigrojnë me detyrim. Lidhur me këtë, dokumentet vërtetojnë se në trojet e atyre që ishin shpërngulë, titistët i kolonizuan 65000 sllavë. Në bazë të statistikave që janë mbajtur saktësisht janë kolonizuar në pronat shqiptare si “zotërinj” të rinj 53220 kolonë sllave. (AJ. Fondi : KE 1954-1974). Prof. Dr. Hakif Bajrami )
“Në kohën që po finalizohej pushtimi turk i Ballkanit, populli shqiptar ndodhej para sprovës më të rëndë historike, pra rrezikonte të asimilohej i tëri.” shkruan Kaleshi. /Ora.mk”
(Se nuk është vetëm varfëria që po i nxit rininë të shkojnë në ISIS, e dëshmon edhe historia rrëqethëse e Faik Uksmajlit, nga fshati Neredime e Epërme (Ferizaj), dy djemtë e të cilit në vitin 2014 i janë bashkuar ISIS-it, njëri prej të cilëve ka marrë me vete edhe gruan me dy fëmijë, 1 dhe 3 vjeç.
Shteti që e injoroi skajshmërisht e nuk i ndihmoi edhe atëherë kur ai i paralajmëroi që djemtë e tij janë radikalizuar, Uksmajli shet pasurinë i bën rreth 20 mijë euro dhe niset vetë drejt Sirisë për t’i gjetur djemtë dhe për t’i kthyer në Kosovë. (Zëri.inf) )
“ Hasan Kaleshi :Shqiptarët do zhdukeshin po mos vinin osmanlijtë Në punimin e tij shkencor me temë “Ardhja e turqve në Ballkan dhe përhapja e Islamit, shkaqe themelore të vazhdimësisë etnike të shqiptarëve”, profesor Hasan Kaleshi ka thënë se pushtimi i Ballkanit nga osmanlijtë ka ndalur zgjerimin e popuvje sllav dhe atij grek. “ haj medet për ne dhe për shpetimtarët e kombit ! “Në anën tjetar osmallaku eka mbrojtur popullin shqiptar nga zhdukja dhe humbja e traditave të veta.”
Vërejtej publike : “Filozofia e historisë për t’u marrë me diplomaci në kohë paqe dhe lufte kërkon rreshtim rigoroz për të pas sukses ushtruesi i diplomacisë të punojë-nuhatë: çfarë është e nevojshme, çka është e domosdoshme dhe çka është e pashmangshme. Konceptet e dëmshme dhe e dobishme janë më tepër kategori ekonomike dhe shoqërore (sociale) që e ndihmojnë politikën dhe diplomacinë në kohë paqe dhe lufte. “Arsimimi, përvoja dhe forca janë kërkesa evolutive, që duhet të lidhen me konceptet e nevojshme e domosdoshme dhe e pashmangshme.(” Fenomeni i kthesave historike në Kosovën e robëruar 1945-1999” Hakif Bajrami ) E pashmangshme është vetëm lindja, jeta dhe vdekja. Prandaj, ngjarjet dhe datat historike, nga aspekti i filozofisë së historisë në shikim duken të pashmangshme dhe pa këtë jeta ka kuptim kur jetohet shkolla, përvoja dhe forca kur arrihet, në dobi të njeriut dhe për njeriun, për mirëqenien e tij jetësore.
Ne fund rastësi apo diçka tjetër çdo të thot kallesh (kalleş =colloq. treacherous, backstabbing. Tregon se do të thotë “tradhtar” dhe që “ta ngul thikën pas shpine”, pra “treacherous” dhe “backstabbing” Njeri i pabesë domethënë (http://www.turkishdictionary.net/?word=kalle%FE)
Korrik 2015,
Gjakovë
TË NDËRTOJMË, TË SHPËTOJMË, TË PARANDALOJMË- SHPËRNGULJEN NGA KOSOVA LINDORE!
*Njoftim nga Fondi Humanitar i Kosovës Lindore (Preshevë,Bujanoc,Medvegjë)/
* Tubimi mbahet të Dielën më 12 Tetor në Monroe College në Bronx-New York/
Fondi Humanitar i Kosovës Lindore (Preshevë,Bujanoc,Medvegjë) organizon në New York tubim : “Ta shpëtojmë Preshevën,Bujanocin dhe Medvegjën”, me pjesëmarrjen e strukturave të organizuara dhe publikut të hapur në hapësirën e SHBA.
Tubimi mbahet Ditën e Diel, 12 tetor 2014, ora 1.00 p.m.
në “Monroe College ” King Hall, 2501 Jerome Ave, Bronx,NY 10468…
Tubimi ka për synim të sensibilizojë opinionin e gjerë shqiptaro-amerikan për nismën e Fondit për ndërtimin e 100 shtëpive në 3 komunat e Kosovës Lindore. Aksioni deri tani ka rezultuar i suksesshëm.
Brenda një viti ka filluar ndërtimi i më se 30 shtëpive falë ndihmave nga bashkëatdhetarët anembane trojeve shqiptare dhe në Diasporë.
Duke organizuar këtë tubim, drejtuesit e Fondit duan të tërheqin vëmendjen për një bashkëpjesëmarrje më të gjerë në të gjithë Diasporën, në këtë rast SHBA-së, që synimi i këtij aksioni të arrihet në një kohë sa më të shkurtër që të jetë e mundur.
Drejtuesit e fondit janë të bindur se ky aksion dhe aksionet e tjera që do të pasojnë, do të jenë në funksion të shërbimit të popullatës në Preshevë,Bujanoc dhe Medvegjë.
Motoja e aksionit që ka promovuar Fondi : TË NDËRTOJMË, TË SHPËTOJMË, TË PARANDALOJMË!-, ka për qëllim që të parandalojë shpërnguljen e popullatës nga trevat tona shqiptare në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë.
Drejtuesit e Fondit, mirëpresin çfarëdo lloj ndihme në funksion të jetësimit të këti aksioni.
Kryesia e Fondit /
Kryetari
Xhelal Memeti
AFIRMIMI I SUKSESSHËM I KOSOVËS NË GJUHËN RUMUNE
Romantik dhe lirik, ironik dhe fantastik në opusin e tij letrar, Sali Bashota ka realizuar disa poema të një hijeshie të rrallë kushtuar Zanës Shqiptare. Poezia e tij është një metaforë e nevojave të një kohe të ndershme, ndërsa rruga shpirtërore e metaforës nuk ka të sosur, për atë pelegrinazhi autoresk i temave të mëdha është i përhershëm dhe i papërsëritshëm. Sali Bashota krijon një poezi vlerash të veçanta që reflekton dhimbjen, trishtimin, thellësinë dhe ekzistencën kohore dhe hapësinore të kombit shqiptar.
Nga Halil Haxhosaj/
Ekzistenca e Kosovës vjen në vëmendjen e opinionit të huaj edhe nëpërmjet vlerave lirike të saj. Krijuesi, studiuesi, eseisti, shkrimtari dhe profesori universitar, Dr. Sali Bashota, tashmë është emër i njohur në letërsinë bashkëkohore shqipe, por kulmi i suksesit të këtij shkrimtari u arrit me përkthimin e poezisë së tij në disa gjuhë të huaja, si: frëngjisht, italisht, anglisht, polonisht, suedisht, në disa gjuhë tjera, dhe sidomos në gjuhën rumune. Këtij poeti i janë përkthyer dy vepra me poezi në këtë gjuhë: “Ekzili i shpirtit” (botuar më 2004 nga Editura e Muzeut të Letërsisë Rumune), dhe “Shiu pa ty”, botuar katër vjet më vonë (2008). Andaj poezia e Sali Bashotës është paraqitur më e kompletuar në gjuhën rumune, madje edhe është bërë e njohur në këtë anë, duke u prezantuar edhe në faqet e gazetave e sidomos të revistave letrare të Rumanisë. Përveç kësaj, për poezinë e këtij poeti të shquar, kanë shkruar disa nga penat më të njohura të kritikës letrare rumune si: Xhelku Maksuti, Dan Anghelescu, Marius Chelaru, Ioan N. Rosca, Dimitru Velea, Monica Muresan, Octavian Mihalcea, Octavina Soviany, Marin Condreanu, Daniel Marian, Adrian Majuru, Victoria Milescu, Magda Grigore, Mihai Antonesku, George Gibescu, Lucian Gruia e shumë pena tjera të njohura të kritikës, studimit, poetikës dhe të letërsisë bashkëkohore rumune. Madje secili prej tyre, në shkrimet për poetikën dhe poezinë e Sali Bashotës e analizojnë, e studiojnë dhe i qasen asaj, duke gjetur mënyrat, metodat dhe mjetet më të përsosura e më bashkëkohore.
Për t’u përmbushur, thekson një shkrimtar francez i shek. XIX, njeriu duhet të krijojë e jo të përsërisë. Sali Bashota krijon, kurse poezia e tij të impresionon dhe përmes rruge, poeti dhe Kosova jonë, krijojnë admirim gjithandej në botë. Të gjitha shkrimet, recensionet dhe vlerësimet kritike kushtuar kësaj poezie, shkrimtari dhe përkthyesi Baki Ymeri i mblodhi dhe i botoi në veprën bilingve “Sali Bashota i vlerësuar nga shkrimtarët rumunë”, që përbëhet prej dy kapitujsh. Kapitulli i parë i librit është në gjuhën rumune, ndërsa i dyti në gjuhën shqipe. Kjo vepër është voluminoze dhe pasqyron të gjitha aspektet e poetikës së këtij poeti të përkthyer në gjuhën rumune. Vepra është botuar nga Editura LIMES, Cluj-Napoka (2012) Kluzh-Napoka, në Rumani. Parathënia është shkruar nga Dr. Luan Topçiu, ndërsa autor i përkthimeve në gjuhën rumune është Baki Ymeri, doktorant i Universitetit të Bukureshtit.
Kështu, duke shkruar për poezinë e Sali Bashotës, këta studiues, por edhe të tjerë, e cilësojnë atë dhe e vlerësojnë me metafora tejet të pasura, por edhe funksionale, ashtu siç janë vargjet, struktura, forma, tematika dhe mesazhi i kësaj poezie. Në këtë vargëzim pasqyrohet haptas, përveç tjerash, edhe intelektualizmi dhe profesionalizmi krijues i zt. Bashota, i cili poezisë së sotme shqiptare i jep një karakteristikë të pasur dhe adekuate. Kështu, ai dhe poezia e tij e përbëjnë një profil modern dhe të avancuar të lirikës sonë që krijohet sot në Kosovë, por edhe më gjerë ku jetojnë e veprojnë shqiptarët. Ajo është një poezi vlerash të veçanta që reflekton dhimbjen, trishtimin, thellësinë dhe ekzistencën kohore dhe hapësinore të kombit dhe popullit shqiptar. Dhe kështu, me këto forma, qasje, idioma, figura e mjete të tjera poetike, poezia e Bashotës ngritet në piedestalin e vet për t’u pasqyruar edhe në gjuhët e tjera të Europës, në këtë rast në gjuhën rumune.
Për poezinë e Sali Bashotës, secili nga krijuesit, studiuesit, analistët, por edhe eseistët rumunë, që në tituj e shkrimeve, paraqesin qasjet e tyre që janë tejet specifike, të mbarsura me ide e analiza të mirëfillta, por edhe me krahasime e specifika tjera të poezisë së tij. Bile, disa nga konstatimet duket se janë aq të qëlluara sa përkojnë detajisht me mesazhin, nivelin, por edhe tematikën e strukturën e poezisë së këtij shqiptari të frymëzuar. Kështu, disa tituj janë funksionalë, sepse poetika defilon ndërmjet metafizikës, historisë e bashkëkohësisë, që si trinom korrespondon justifikon vlerat e këtij poeti. Madje, disa nga sintagmat e poetikës së këtillë, janë të shtrira edhe në gjerësinë e ballkanologjisë krijuese, thotë, ndër të tjera, Dan Anghelescu, poet, kritik letrar dhe profesor universitar.
Romantik dhe lirik, ironik dhe fantastik në opusin e tij letrar, Sali Bashota ka realizuar disa poema të një hijeshie të rrallë kushtuar Zanës Shqiptare. Këtë fuqi të gjeniut artistik e ka shtjelluar përmes një analizë të gjerë kritike, Prof. Dr. Dumitru Velea. Edhe shumë dimensione të tjera shprehen në disa shkrime që janë pasqyrim i begatisë, thellësisë, figuracionit, por edhe të të gjitha elementeve bashkëkohore dhe moderne të poezisë së Sali Bashotës. Studimet e këtilla nuk janë vetëm qasje individuale të kësaj poetike, por ato, madje, janë edhe një vlerësim për tërë poezinë bashkëkohore shqiptare në Kosovë e më gjerë. Kjo gjerësi mëton të shfaqë suksesin e inkuadrimit të poezisë sonë moderne në analet, madje, edhe në analet e Europës dhe botës poetike në përgjithësi.
Kushtrimi artistik për të qëndruar në zemër të historisë
Poezia e Sali Bashotës, e përfshirë në vëllimin poetik “Ekzili i shpirtit”, është e shtrirë në dy rrafshe që tekstit poetik i jep nuanca të ndryshme. Kështu në njërën anë, kjo është një poezi plot me tone dramatike që gjëmon nga pesha e rëndë e jetës plot plagë, dhimbje e ofshama, ndërsa në anën tjetër buron një lirikë intime plot tone ndjenjësore, dashurie, jete, frymëzimi, peizazhi, e të tjera. Në kufirin e këtyre dy anëve, rrjedh koha, ekzistenca, njeriu, teket dhe të gjitha rropatjet e tij në një nivel të lartë e hapësirë të gjerë të kësaj bashkëkohësie. Sipas kritikut dhe studiuesit Luan Topçiu, poezia e Sali Bashotës është një proces i lartë shpirtëror e estetik dhe nuk duron kurrfarë banaliteti as përçimi. Në vargjet e kësaj poezie shprehet kushtrimi metaforik, pse jo edhe artistik që ka mesazhin e qëndrimit tonë në “zemër të historisë”. Shpesh në figurat e poetikës së këtyre vargjeve këtë e forcon mendimi i poetes dhe eseistes Magda Grigore, e cila ndër të tjera thotë: “Poezia e Sali Bashotës është një metaforë e nevojave të një kohe të ndershme, ndërsa rruga shpirtërore e metaforës nuk ka të sosur, për atë pelegrinazhi autoresk i temave të mëdha është i përhershëm dhe i papërsëritshëm: koha-kohët; dashuria-dashuriët; dhembja-dhimbjet; loti-lotët; shpresa-shpresat; vetmia-vetmitë; vdekja-vdekjet, poezia dhe përlindjet”.
Sali Bashota është poeti i parë i Kosovës të cilit iu organizua një përurim i suksesshëm në Bukuresht (2005). Dinamizmi, shtrirja, dimensionet dhe të tjerat e bëjnë edhe më të shtrirë këtë poezi, e cila tingëllon mirë poetikisht, por edhe figurativisht edhe e përkthyer në gjuhën rumune, andaj asaj i shtohet më tepër niveli dhe strukturimi modern i vargëzimit bashkëkohor. Edhe gjuhës poetike, poeti, pra krijuesi Sali Bashota, por edhe përkthyesi, poeti dhe eseisti Baki Ymeri, ja kanë ruajtur dhe zmadhuar nivelin e vlerën e saj artistike, kështu që ky vargëzim tingëllon bukur dhe shijohet ëmbël edhe në gjuhën e një vendi ku njeriu lind poet. Motivet dominuese të kësaj poezie janë: atdheu, poezia, nëna, babai, koha, hapësira, intimi, lirika, por edhe bashkëkohësia, pra koha e hapësira. Nëpër të gjitha këto hallka edhe të tjera të këtij zinxhiri, frymon poetika, figura, struktura, domethënia dhe mesazhi i saj. Kjo nuk bëhet dhunshëm e as zorshëm, por lehtë, haptas e plot lirizëm, melankoli e dhimbje, në anën tjetër.
Vepra “Sali Bashota i vlerësuar nga shkrimtarët rumunë”, e botuar në dy gjuhë, në rumanisht dhe e përkthyer në shqip, është një pasuri, jo vetëm për poetin, por edhe për poezinë shqipe në përgjithësi. E paraqitur dhe e strukturuar kështu, kjo vepër e ka plotësuar boshësinë e mospërkthimit dhe të paraqitjes së poezisë shqipe bashkëkohore në gjuhë të tjera të Ballkani, të Europës, por edhe më gjerë. Madje, vepra ka edhe peshën e vet, sepse lexuesi, shkenca, letërsia, por edhe krijuesit rumunë, njihen me këtë poetikë dhe me të gjitha nuancat, shtresat, qëllimet, vargëzimin, strukturën, figurën dhe vlerën e saj. Kjo vepër është një pasuri e patjetërsueshme për bibliotekat në Rumani dhe në të gjitha trevat e shqiptarisë.
5 VJETORI I PAVARËSISË -MUZEU I KOSOVËS PREZANTON NË VLORË:” 100 VJETORI I PUSHTIMIT SERBO-MALAZEZ TË VILAJETIT TË KOSOVËS”
NGA GËZIM LLOJDIA*/
Muzeu i Republikës së Kosovës prezantoi në qytetin e Flamurit ekspozitën historike “100 vjetori i pushtimit serbo-malazez të vilajetit të Kosovës”.Ekspozita tematike muzeore e përgatitur nga Mehmet Gjoshaj me fakte dhe dokumente historike u hap në muzeun historik arkeologjik të qytetit të Vlorës. Drejtori i këtij muzeu Skënder Spahiu tha se lufta çlirimtare e Kosovës ndër shekuj është e gjallë në memorien e kombit tonë. Ekspozita është përgatiture e realizuar nga Drejtor: Dr. Shafi Gashi Autor: Mr. Mehmet Gjoshaj Lektor: Prof. dr. Mehmet Halimi Dizajnues: Prof. Shyqri Nimani .Skenimi i materialeve: Fahrije Luma. Mundësuan realizimin kësaj ekspozite tematike muzeore, ne radhe te pare: Ministrinë për Kulture, Rini dhe Sporte ne Qeverinë e Kosovës, -Arkivin Kosovës, Prishtine,Muzeun Historik Kombëtar, Tirane, -Arkivin Qendror te Shqipërisë, Tirane,Arkivin e Ministrisë se Punëve te Brendshme, Tirane. Muzeun e Pavarësisë, Vlore, -Arkivin e Maqedonisë, Shkup. Mr Mehmet Gjoshaj prezantoi eksponatet e kësaj ekspozite .
Ç’fare përmbante ne thelb ekspozita?
Lufta e popullit shqiptar për çlirim nga pushtimi osman dhe për bashkim kombëtar, zë fill qysh herët. Ndërsa ne gjysmën e dyte te shekullit XIX dhe ne fillimin e shekullit XX, aktivitetet, veprimtaritë dhe lufta e armatosur e popullit shqiptar për çlirim dhe për bashkim kombëtar, marrin hov dhe përmasa kombëtare. Dy nga pikat me kulmore te përpjekjeve dhe luftës se popullit tone gjate periudhës ne fjale, ishte Lidhja Shqiptare e Prizrenit, 1878, dhe kryengritjet e armatosura te viteve 1908-1912, veçanërisht Kryengritja e Përgjithshme e vitit 1912, e cila mori përmasa mbarëkombëtare. Duke ndriçuar dhe afirmuar ne veprat e tyre prejardhjen ilir-pellazge te shqiptareve dhe periudhën e Skënderbeut, rilindësit tanë, duke filluar qe nga De Rada, Naum Veqilharxhi, Konstantin Kristoforidhi, Jani Vreto, Hasan Tahsini, Naim Frasheri, Sami Frasheri, Koto Hoxhi, Vaso Pashe Shkodrani, Nikolla Naco, Ibrahim Temo, Pandeli Sotiri, Zija Prishtina etj, ndikuan fuqishëm ne ndezjen e zjarrit atdhetar tek populli ynë për lufte çlirimtare. Rol të rëndësishëm ne këtë drejtim luajtën klubet, komitetet dhe shoqëritë shqiptare, qe vepruan brenda dhe jashtë Shqipërisë. Roli i veprimtareve atdhedashës, intelektualeve, krerëve dhe oficereve shqiptare, por edhe i vete popullit tone, ne Revolucionin Xhonturk, ishte mjaft i madh, veçanërisht roli i Dr. Ibrahim Temos, themeluesit te Komitetit “Bashkim e Përparim”. Megjithëkëtë, si shoviniste dhe antishqiptare qe u treguan, turqit e rinj, pushkën e pare e zbrazen kundër shqiptareve, fillimisht ne Shkup e me pastaj ne Boletin, ku ne vjeshtën e vitit 1908, rreth 1.500 ushtare’ osmane, te armatosur edhe me artileri, e sulmuan Kullën e Isa Boletinit, me ç’rast u vranë 3 shqiptare dhe mbi 30 ushtare osmane. Mirëpo, përkundër disponimit dhe ngarkesës antishqiptare te turqve te rinj, Revolucioni Xhonturk hapi rruge për zhvillime te rëndësishme ne viset e pushtuara shqiptare, siç ishte Kongresi i Manastirit, mbajtur me 14-22 Nëntor te vitit 1908, ku u be unifikimi i alfabetit te gjuhës shqipe, pastaj themelimi i Shkollës Normale te Elbasanit, aktivizimi i komiteteve, i klubeve dhe i shoqërive shqiptare etj, ngjarje këto, qe ndikuan ne forcimin e mëtejshëm te vetëdijes kombëtare dhe shtimin e përpjekjeve, veprimtarive dhe luftës se armatosur për çlirim dhe për bashkim kombëtar. Kryengritjes se Përgjithshme i paraprinë një mori përleshjesh dhe kryengritjesh lokale te armatosura shqiptaro-osmane, duke filluar qe nga viti 1908 e kedej. Përleshjet dhe kryengritje lokale ishin pasoje e dhunës se ushtruar nga ana e pushtuesve osmane, siç ishte ekspedita e Xhavit Pashes, me 1909, ekspedita e Shefqet Turgut Pashës, me 1910 etj, por edhe pjese e luftës çlirimtare te popullit shqiptar. Me 24 prill 1910, kryengritësit shqiptare, nen udhëheqjen e Isa Boletinit dhe Idriz Seferit, ia prenë” rrugën ushtrisë osmane ne Gryken e Kaçanikut. Me 24 mars 1911, rreth 3.000 kryengritës shqiptare te Kelmendit, Hotit, Grudës dhe Kastratit, nen udhëheqjen e Dede Gjo Lulit, rrethuan ushtrinë turke ne Tuz dhe çliruan Rapshin e Traboinin. Ndërkohë, ne majën e malit Decic, u ngrit flamuri kombëtar shqiptar. Kryengritjet lokale te vitit 1911, bene qe te vendosen lidhje midis Veriut dhe Jugut, por nuk u arrit qe te krijohej një udhëheqje e vetme e lëvizjes kombëtare, e cila do t’i koordinonte veprimet kryengritëse ne mbare Shqipërinë. Me 23 qershoret vitit 1911, nen përkujdesjen e Ismail Qemalit, Luigj Gurakuqit etj, ne Podgorice u mbajt Kuvendi i Përgjithshëm i Krerëve Shqiptare, apo Kuvendi i Gerces, ku u formuluan 12 kërkesa te paraqitura ne memorandumin e njohur si “Libri i Kuq”.Midis udhëheqësve te kryengritjeve te armatosura shqiptare, kundër sundimit osman, dallohen Dede Gjo Luli, Mihait Grameno, Cerciz Topulli, Isa Boletini, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Dervish Hima, Ismail Qemali, Spiro Bellkameni, Themistokli Germenji, Mehmet Pashe Deralla, Idriz Seferi, Bajram Daklani, Hasan Ferri, Hasan Hysen Budakova,Shaban Binaku, Mehmet Shpendi, Abdi Toptani etj.
Me 21-25 maj te vitit 1912, ne Junik u mbajt Kuvendi i Junikut, ku morën pjese rreth 250 veprimtare, organizatore dhe udhëheqës te kryengritjeve shqiptare. Ne këtë Kuvend u morën vendimet rëndësishme për luftën e mëtejshme çlirimtare. Pas çlirimit te Pejës, Gjakovës, Tregut te Ri, Sjenices, Mitrovicës etj, kryengritësit e udhëhequr nga Bajram Curri e Hasan Prishtina ne jug, ndërsa nga Isa Boletini etj, ne veri, marshuan drejte Prishtinës. Për shkak te mossuksesit ne bisedimet shqiptaro-osmane, kryengritësit shqiptare, nen udhëheqjen e Bajram Daklanit, Bajram Currit dhe Isa Boletinit, marshuan drejte Ferizajt dhe Kacanikut, ndërsa me 13 gusht 1912, hyne ne Shkup. Ndërkohë u çlirua Kumanova, Presheva, Tetova, Velesi etj. Ne korrik-gusht 1912, u zhvilluan luftime kunder foreave pushtuese osmane ne Tirane, Shijak, Kruje, Kurvelesh, Durrës, Fier, Permet, Leskovik, Konice dhe ne krahina tjera. Nga fillimi i gushtit, 1912, Hasan Prishtina e mori mandatin e përfaqësimit te Shqipërisë se Mesme dhe te Jugut. Kjo, ne fakt, ishte krijimi i një udhëheqje te përbashkët e te gjitha forcave kryengritëse ne mbare Shqipërinë.
Me 18 gusht 1912, qeveria turke i pranoi 12 pika, nga 14 sosh sa kishin kërkuar kryengritësit. Me marrjen e këtij lajmi, kryengritja pushoi, duke e tronditur nga themelet sundimin osman ne Shqipëri. Kur shqiptaret po korrnin fitore ndaj forcave pushtuese osmane, shtetet ballkanike, si Serbia, Mali i Zi, Greqia dhe Bullgaria, formuan aleancën e tyre kundër Turqisë. Ne realitet, qëllimi kryesor i kësaj aleance ishte pushtimi i tokave shqiptare. Kjo u pa në tetor te vitit 1912 e këndej, kur forca pushtuese malazeze, serbe dhe greke marshuan drejte viseve shqiptare. Serbia pushtoi dy vilajete, Vilajetin e Kosovës dhe atë te Manastirit. Me 14 tetor, ne Shkup u themelua Komiteti “Shpëtimi”, te cilin e përbenin Hasan Prishtina, Bajram Curri, Salih Gjuka, Bedri Pejani. Veprimtarinë dhe luftën e popullit shqiptar gjate viteve 1908-1912, e përcollën me interesim te veçante jo, vetëm qarqet diplomatike te shteteve ekspansioniste fqinje, siç ishte Serbia, Mali i Zi dhe Greqia, por edhe qarqet diplomatike te fuqive te mëdha, veçanërisht qarqet diplomatike ruse, te cilat kishin interesa ne viset shqiptare. Luftën e drejte te popullit shqiptare ndihmoi kryesisht Austro-Hungaria. Pas shume përpjekjeve, luftimeve te përgjakshme dhe peripecive te renda, me 28 Nëntor 1912, Kuvendi Kombëtar i mbledhur ne Vlore, nen udhëheqjen e Ismail Qemalit, e shpalli Pavarësinë e Shqipërisë, e cila u njoh ne Konferencën e Londrës, me 1913. Konferenca e Londrës, e pranoi pushtimin dhe aneksimin e trojeve etnike shqiptare nga shtetet ekspansioniste fqinje, duke lënë padrejtësisht jashtë shtetit të porsaformuar shqiptar me shume se gjysmën e viseve etnike shqiptare. Pushtuesit e rinj të shume viseve shqiptare, vendosen robëri edhe me te egër se ne kohen e pushtimit osman. Me metoda gjenocidale dhe etnocidale, pushtuesit e rinj kishin për qellim shkombëtarizimin dhe dëbimin e popullsisë shqiptare, spastrimin etnik te viseve të pushtuara dhe kolonizimin e këtyre pjesëve te arealit shqiptar. Fatkeqësisht, në disa vise edhe ia arritën qëllimit.
Çfarë mund të korrigjohej nga mbishkrimet e fotografive të ekspozitës per të qene më autentike?
Në stendën e cila paraqet fotografin me tre persona dhe ku shkruhet Ismail Qemali,Hasan Prishtina dhe Luigj Gurakuqi .Në këtë fotografi janë: Ismail Qemali,Hasan Prishtina dhe
Qazim bej Vlora,personi qe i ngjanë Luigj Gurakuqit është Qazim bej Vlora . Lindi në Stamboll më 1893. Qazim bej Vlora e shoqëronte Ismail beun kudo.
Fotografia e dytë paraqet selinë e qeverisë së Vlorës të viti 1913. Në këtë fotografi është shkruar “Akti i shpalljes së Pavarësisë më 28 nëntor 1912 në Vlorë. Në fakt kjo ka qenë fotografia zyrtare që ka dominuar për 50 vjet kur flitej ose shkruhej për pavarësinë tonë. Kjo fotografi është bërë nga Petro fotografi ,pra P.Dhimitri. Viti ka qene 1913 ne përvjetorin e pare te pavarësisë. Godina muzeu kombëtar i pavarësisë.
Fotografi e tretë që i përket Vlorës është ajo e muzeut historik arkeologjik të Vlorës e cila ka qenë bashkia e Vlorës .Kjo foto është emërtuar kështu:Ndërtesa historike në Vlorë ,ku më 28 Nëntor 1912 u shpall Pavarësia e Shqipërisë. Në fakt ky është muzeu i sotëm historik i qytetit dhe kjo godinë nuk ka ekzistuar fare në ato vite kur është shpallur pavarësia .Është godina e Bashkisë së parë të Vlorës,ku ka qenë edhe kryebashkiak, poeti Ali Asllani. Kuptohet që mbishkrimet janë trajtuar të tilla edhe për efekt të mos njohjes sepse fotografit u përkisnin qytetit të Vlorës. Së bashku me S. Spahiun, Drejtor i këtij muzeu,Dr.Prof B,Gace këto sugjerime ia kaluan grupit organizator të Kosovës,Mehmet Gjoshi që do të kryente ndryshimet përkatëse. Ekspozita ka pasur çdo ditë vizitorë vlonjate të interesuar.
*Mrs. Anetar i Akademise Evropiane te Artev