• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KORTEZH NËN PANDEMINË IDEOLOGJIKE

November 10, 2020 by dgreca

– Botohet në Rumani romani “Funerali i pafundmë” i shkrimtarit Visar Zhiti –

Kohë pandemia, madje e rikthimit të saj, të Covid-19, kështu duket, a s’kishte ende, por kjo nuk e ndalon dot daljen e librave, përkundrazi, edhe si kundërshti e gjendjes… Ndërsa romani „Funerali i pafundmë” i Visar Zhitit duket se është dhe një metaforë e fuqishme kundër pandemive ideologjike, çdo diktature, qe edhe ato duket sikur rikthehen, nese nuk kanë ikur plotësisht. Me mesazhe të tilla është përcjellë dhe botimi i dytë në Rumani i këtij romani të çuditshëm, i pa ngjashëm me asnjë vepër tjetër, i cilësuar si roman postkafkian”…Sapo doli, tani nga Shtëpia Botuese „A”, me përkthim të përplotësuar të studiuesit dhe estetit Dr. Luan Topçiu. Pas suksesit të botimit të parë, me jehonë në median kulturore dhe televizive në Rumani, që më pas ky roman do të botohej dhe në Itali) botimi i dytë në Rumani sërish, ka marrë dhe nga shqetësimet e tanishme, që na lanë diktaturat e perandorisë komuniste, që vçanërisht në Shqipëri, por dhe në Rumani i pësuan më rëndë. Botimi i ri është luksoz, i pajisur me një prezantim nga përkthyesi dhe një pasthënie nga shkrimtari rumun Liviu Lungu, që po i sjellim të përkthyera nga Dr. Luan Topçiu. Ky është libri i katërt nga Visar Zhiti që botohet në Rumani.

  Përgatiti „F”.

MARRSHIMI I VERBËR I SHUMICËS

Nga Dr. Luan Topçiu

Romani „Funerali i pafundmë” është një udhëtim absurd i kortezhit terratisës pa një vendmbërritje, një sfidë e vazhdueshme e durimit sfilitës njerëzor në ballafaqimin me realitetin e brendshëm shpirtëror. Është një marshim funerali rraskapitës, një makth në të cilin mbartin dhe përjetojnë njerëzit, të drejtuar nga forca shtypëse, ndodhitë ilustrojnë absurditetin e situatës, herë me tone shpotitëse, herë deri në skaje karikaturale, herë me tragjizëm, por dhe me një lirizëm të pamunguar. Romani popullohet jo nga karaktere, por nga personazhet-maska, personazhet zëra ose thjesht personazhet hije të paforma që krijojnë kortezhin e pafund. Funerali është torturë e ngadaltë shumëvjeçare, gjë e shton dramacitetin, dhe jo rroposje e beftë. Ky kortezh i pandemive ideologjike shkon paralelisht me pandeminë COVID-19. Është marshimi i shumicës drejt një varri të nevojshëm, duke mbajtur një arkëmort enigmatik që nuk mbërrin në asnjë destinacion. Një javë më parë se sa të shuhet nga jeta, poeti i madh rumun Cezar Ivanescu lexoi dorëshkrimin e këtij romani, duke e përshkruar shkrimtarin Visar Zhiti si “një shkrimtar origjinal me forcë të madhe dhe dramatizëm të rrallë”.

GRIJA E TMERRIT…

Nga Dr. Liviu Lungu,

Anëtar i Lidhjes se Shkrimtareve te Rumanisë

“Funerali i pafundmë” i Visar Zhiti, përbën një tekst me vlerë të madhe letrare. Përmes një gjetjeje krejt origjinale, arrin t’i induktoje lexuesit hidhërimin, grinë dhe tmerrin e një intelektuali në fundin e mijëvjeçarit të dytë, nga një qenie inteligjente dhe e kultivuar, me shpirt të hapur, tek e fundit, duke jetuar (mbijetuar) në kohën e diktaturës „të çdo lloji”, diktatura me të gjitha shfaqjet e saj: me pamjen e opresionit, absurditetit, qesharakes, perspektivave të errëta, duke marshuar drejt qëllimeve me tregues të vagët, vdekje, ideale pa bazamente… Teksti, relativisht i shkurtër, duket që buron që diku përtej ballinës së parë dhe rrjedh nën pragun e faqes së fundit: kujtime, memento, metaforë me referime historike të qarta, historia e drejtuar dhe përmes metaforash, rrëfime me thekse tragji-komike dhe, vende-vende, cinike, grotesk, që dëshmon thellësi dhe frymë fine vëzhgimi, seri obsedante me ndodhi nga të cilat bien në sy disa, përsosmërisht të integruara, nga një lirikë e shkëlqyer… Për lexuesin e një hapësire gjeografike dhe historike të ngjashme me atë ku zhvillohet marshi i pafundëm funeral, romani shfaqet si një tekst që kuptohet më lehtë dhe asimilohet më shpejt. Por teksti dëshmon të njëjtat cilësi (si çdo letërsi e madhe) dhe lëçitje nga një lexues të tjetër të çfarëdolloji, ky fakt i detyrohet talentit letrar të pakapërcyeshëm të Visar Zhitit si dhe përvojave të tij si intelektual inteligjent dhe të kthjellët, pjesëmarrës në „kortezh”… „Funerali i pafundmë” është një roman që e kam lexuar me interes dhe kënaqësi dhe e them me zemër të hapur se në Rumani sigurisht që do të ketë jehonën e merituar. Dhe i lejoj vetes të besoj se botimi i këtij romani në Rumani do të jetë vetëm një hap për një popullarizim më të gjërë, që „Funerali i pafundmë” e meriton plotësisht!                     

LIBRI AKTUAL  I DIKTATURAVE QË PËRSËRITEN

(nga pasthënia e Dr. Liviu Lungu)

Visar Zhiti i takon asaj race të personaliteteve, të cilat e imponojnë veten natyrshëm, kësisoj, pa sforco, pa tamtame, me një fjalë të drejtpeshuar, nëse është e nevojshme, me një gjest, me një vështrim, me një shaka të stërhollë. Vepra e Visar Zhitit, bën pjesë ndër ato krijimet më të rëndësishmet të rezistencës anti-diktatoriale dhe anti-false-demokratike, shkrimtari imponohet po aq natyrshëm, përmes drejtpeshimit dhe qartësisë së fjalës së shkruar, pa “Inteligjencë të huajtur”, pa shpërthime, pa goditje të kota. Por si artikulimi ashtu edhe shkrimi janë të dyja jashtëzakonisht të mprehta, dhe nganjëherë të domosdoshme, si shprehje e fuqive të pazakonta të vëzhgimit dhe analizës; cilësi e lindur, e lëmuar falë përvojës për kaq shumë viteve, nga më tragjiket. Derisa të kaloni tek biografia e autorit, pothuajse arrini të njihni, përmes vargut dhe frazës, epopenë e disidentit. Unë këmbëngul në diçka që më duket e jashtëzakonshme: Vepra e Zhitit dhe vetë autori janë vendosur larg, shumë larg çdo qëndrimi dhe ligjërimi (copëza ligjërimesh) hakmarrës, të paktën me mungesë urrejtjeje. V. Zhiti është i lindur për të mos manifestuar ndjenja rudimentare-primitive. Zhiti, ai vetë, dhe poezitë e tij dhe proza e tij nuk kanë pikë urrejtjeje; është karakteristikë e personazheve të mëdhenj, të heronjve të vërtetë, të atyre që jetojnë shumë më dendësisht thellësitë dhe ëndrrat. (…) Por krijimtaria e Visar Zhitit, poetit dhe prozatorit, është shumë, shumë më e gjerë sesa nënkuptohet duke e thjeshtuar vetëm në “letërsinë e protestës”. Edhe më përfaqësuese, sipas meje, është poezia e dashurisë tek Visar Zhiti. Unë guxoj të them se, në thelb, Zhiti është një krijues lirik/ erotik, një fakt i lehtë për t’u identifikuar edhe në romanin “Funeral i pafundëm”, edhe nëse toni dominues i të gjithë tekstit është ai i një afresku shoqëror të amplitudës së pashembullt dhe duke mënjanuar çdo kompromis. Dhe, nëse në temat e “anti-diktaturës”, “anti-gënjeshtrës” dhe “anti-hipokrizisë” Zhiti, vazhdimisht i kujdesshëm, thellë në embrion, megjithëse ai njeh sensin e masës, i pa rrëmbyer nga pasioni ose i nxitur nga ndonjë pasion armiqësor rudimentar, në vargje dashurie dhe në fragmentet lirike të prozës është aq i thellë dhe aq i përkushtuar. Në veprën e Visar Zhitit ekziston diçka e ndershme (“lojë e ndershme”), diçka besnike ndaj vetvetes, ndaj veprave të tij, ndaj mjedisit qoftë ai dhe armiqësor dhe ballë lëçitësit. Çfarë kundërshtari këmbëngulës, në praninë e tij dhe në vepër, mund të ketë çdo regjim i absurdit (diktatura personale, diktatura e të paktëve dhe sidomos të zgjedhurve, pra e të vetë-zgjedhurve …)? “Funerali i pafundëm” është shembulli më i plotë i atyre që përmenda më sipër. Libri “Funeral i pafundëm” i marrë, në tërësi, po, është një metaforë. Metaforike janë gjithashtu mjaft nga episodet e tij. Dhe është gjithashtu një krijim simbolist. Por pasuria e jashtëzakonshme e momenteve që e kompozojnë atë, e konjukturave, e temave të ngritura në hijen e temës qendrore (prapa dhe nën hijen e arkëmortit) e nxjerrin romanin nga çdo kategori e inkuadruar në konceptimet teorike rutinë. Libri nuk ka protagonistë. Në të vërtetë nuk ka karaktere. Nuk është e nevojshme; masa e pjesëmarrësve nuk duhet të ketë as fytyrë dhe as maskë. Masa amorfe e njerëzve çojnë në rrugën e fundit … Kë? Çfarë? Një gri e errët është sovrane në kortezh. Fizionomitë janë të rralla, shfaqen në mënyrë sporadike, më shumë në rigresione dhe të sapo skicuara. Heshtja është gjithashtu e fortë, motër binjake ndaj murmuritjes dhe zhurmës së ritmit që shkaktohet ose jo. Ka edhe zhurma, varësisht nga rrethanat, por tingujt e vërtetë vijnë edhe nga kujtimet. Dhe nga historitë e pëshpëritura, qofshin ato të shprehuara dhe me zë të lartë. 

Libri rendit në kolonë një univers, universin e thatë, të butë, të helmuar të varrosjes së atij që nuk ka jetuar. Dhe marshimi i shoqëruesve të arkëmortit, me të gjitha kanunet e kaq shumë viteve, duket, në disa vende, si marshim i të vdekurve të pa kallur në dhe. Drama e popullsive të disa vendeve, drama e gjysmës së globit, drama e të gjithëve, me sa duket, paraqitet me veçoritë e territorit shqiptar. Aty ku, me siguri, morën format më mizore e më dramatike të shekullit. Por rrëfimi i Visar Zhitit është gjithashtu një pikëçuditje shumë e fortë. Një paralajmërim “anti-diktaturë”, “anti-fals”, “anti-hipokrizi” …Dhe kush mund të jetë më i besueshëm se një kundërshtar i tillë këmbëngulës, në prani dhe në vepër, të çdo regjimi absurd (diktatura personale, diktatura e të paktëve dhe veçanërisht e zgjedhurve, domethënë e vetë-zgjedhurve …)? Për sa kohë kërcënimi i përsëritjes së diktaturave më të urryera njerëzore është i mundshëm, ky libër mbetet aktual gjithmonë! “

Përktheu nga origjinali : Dr. Luan Topçiu

KANË THËNË PËR ROMANIN  «FUNERALI I PAFUNDMË» 

Romani “Funerali i pafundme” është prozë ndryshe. Në momente të ngre temperaturën gjatë leximit, ngjashëm me faqet e prozës së Orvellit, kur ben fjalë për torturat ndaj kundershtarëve politike… Pse gjithe ky trishtim, sikur të paskesh qenë paluar nëpër shekuj, e për t’u shpaluar pastaj në faqet e romanit “Funerali i pafundme”?

Ali Aliu

 Studiues, kritik arti, Prishtinë

Zhiti ka shkruar një vepër origjinale sa moderniste po aq edhe postmoderniste për nga konceptimi dhe ekzekutimi artistik si dhe mesazhi filozofik. Ky roman mund të krahasohet denjësisht me disa nga veprat më të mira të autorëve si Kafka, Orwell, Salinger, Heller dhe Solzhenitsi. Duke pasur parasysh historinë e romanit shqiptar, “Funerali i Pafundmë” është një arritje jo e vogël për letërsinë dhe kulturën shqiptare.

Dr Gëzim Alpion                          

Universiteti i Birminghamit, Angli

Visar Zhiti ndërton një mozaik marramendës, ku duket se janë vënë të gjitha me ngjyrat e ndjenjave : dhëmbja dhe ironia, seksi dhe ëndrra, vuajtja dhe bukuria, gjëmimet e luftrave në Ballkan dhe fantazmat, realja e përzier me jorealen duke u bërë më reale, përditshmëria e shpërndarë nëpër kohë, me një dënduri dhe harmoni që e arrijnë vetëm mjeshtrit.

  Elio Miracco

Kritik arti, përkthyes arbëresh, Itali.

Funerali surreal që përshkruan Zhiti përballon temën më shumë se aktuale të konfliktit  Vetvete – Ego që dominon shoqërinë e sotme postmoderne, temën e domosdoshmërisë së shembjes së skemave të konsoliduara antropologjike që i japin njeriut të sotëm disa  përsigurime, por jo siguri të vërtetë (që vetëm fitohet e nuk dhurohet) në të jetuarit, temën e konflikteve që sjell konfuzioni konceptual mbi nevojat dhe sentimentet në dëm të këtyre të fundit. 

Dr. Marko Solomom-Shkencëtar hebre

Visar Zhiti është shkrimtari shqiptar, jeta dhe vepra e të cilit mbase janë pasqyra më e mirë e historisë së kombit të tij…

Robert Elsie

   Kritik arti, albanalog kanadezo-gjerman 

Filed Under: Opinion Tagged With: KORTEZH, ne Rumani, NËN PANDEMINË IDEOLOGJIKE, Visar Zhiti

MINISTRI I JASHTEM I KOSOVES NE RUMANI

February 17, 2014 by dgreca

Nga B.Jashari/.-Ministri i Jashtëm i Kosovës, Enver Hoxhaj, është nisur sot për në Rumani, ku do të marrë pjesë në takimin e dytë jo formal të Organizatës SEECP, Procesi i Bashkëpunimit në Evropën Juglindore.MPJ e Kosovës bëri të ditur se, në vizitën e tij të parë zyrtare në Rumani, ministri i Jashtëm kosovar është ftuar nga homologu i tij rumun, Titus Corlăţean, pasi Rumania është kryesuesja e radhës e kësaj organizate të rëndësishme rajonale që promovon paqen, stabilitetin, sigurinë dhe bashkëpunimin rajonal në frymën evropiane.

Në Samitin dy ditor të SEECP, ku vendet përfaqësohen në nivel të ministrave të jashtëm, Hoxhaj pritet të takojë edhe homologë të vendeve të tjera, me synimin për anëtarësimin e Kosovës sa më parë  në këtë organizatë, që është një prej më të hershmet në Ballkan.

SEECP përbëhet nga 12 shtete anëtare, mes të cilave;  Shqipëria, BeH, Bullgaria, Kroacia, Greqia, Maqedonia, Moldavia, Mali i Zi, Rumania, Serbia, Sllovenia dhe Turqia.

Samiti i Ohrit, vitin e kaluar dështoi për shkak të mos ftesës së palës kosovare në nivelin më të lartë, ku shumica e vendeve anëtare ishin solidarizuar me vendimin e Kosovës për të mos u përfaqësuar në një nivel tjetër

Filed Under: Rajon Tagged With: Ministri Hoxhaj, ne Rumani

Revista Shqiptari dhe magjia e fjalës shqipe

May 19, 2013 by dgreca

Ne Foto: Ballina e revistes Shqiptari (Mars 2013)/

Nga Baki Ymeri/

Në krahasim me nja dy fletushka tjera minore që promovojnë kultin e personalitetit dhe të familiarizmit,  Shqiptari i muajve mars, prill dhe maj të këtij viti, nuk të josh me magjinë e fjalës shqipe siç e përmendëm në titull sa për të joshur kureshtjen e lexuesit, por me forcën e mesazhit dhe përmbajtjen e saj politike që shkon në favor të njohjes së Kosovës nga ana e një vendi me të cilin na lidh një miqësi e lashtë tradicionale. Në numrin e marsit, në kuadrin e artikullit “Rumania drejt njohjes së Kosovës” (me burime nga Bota sot), lexojmë: Do të ishte gabim në qoftë se Rumania nuk i merr parasysh ndryshimet dhe përparimet lidhur me Kosovën dhe “të vazhdojë të mbetet e ngulitur në vijën e parë, sikurse ushtari japonez në Oqeanin Paqësor pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, ka thënë ministri i Punëve të Jashtme të Rumanisë Titus Korlacean Corlăţean. Këtë deklaratë ministri Korlacean e ka bërë në një televizion rumun, duke u përgjigjur në pyetjen nëse Rumania do t’i bashkëngjitet trendit evropian sa i përket njohjes së pavarësisë së Kosovës. “Në Kosovë ekziston një realitet politik të cilin duhet trajtuar në mënyrë inteligjente dhe të hapur”, citon agjencia Beta shefin e diplomacisë rumune. “Rumania duhet të shikojë me kujdes se si po zhvillohet dialogu politik në mes të Kosovës e Serbisë, që ndërmjetësohet nga përfaqësuesja e lartë e BE-së, Catherine Ashton. Ky është realiteti të cilin Bukureshti duhet ta ketë parasysh”, ka thënë Corlăţean. (3 mars 2013).

Nga Bota sot jepet edhe një shkrim tjetër kushtuar akademisë solemne kushtuar 100 vjetorit të pavarësisë, pas të cilit pason rumanisht artikulli “Xhelku Maksuti në 82 vjetorin e lindjes”, një informatë e Shtefan Agopianit lidhur me origjinën shqiptare të dramaturgut më të madh të Rumanisë Ion Luca Caragiale (Karaxhiale), i cili vjen përmes të parëve të tij nga një fshat shqiptar i Greqisë, Idra. Pason një artikull në gjuhën rumune mbi progreset e Shqipërisë në kohën e Sali Berishës, artikulli “Makolli përuron mësuesit e diasporës”, një pamflet rumanisht i zonjushes Mona Agrigoroaiei me titullin “Të respektohet pakoja e Ahtisaarit edhe për rumunët e Timokut të ndodhur nën kthetrat e kolonializmit të Serbisë “demo(n)kratike”, artikulli “Gruaja Ndërkombëtare e Kurajos” kushtuar zonjës Ermira Babamusta, reçensioni “Patriotizmi i përflakur i poetit Rashit Gashi” (Patriotismul inflacarat al poetului Rashit Gashi), një reportazh i Hazir Mehmetit nga Viena me titullin “Krimet serbe në Kosovë”, poezi të Andreea Maria Cotoros, ballina librash e revistash dhe fotografi të ndryshme.

Ç’të reja na sjell numri i prillit? Nga ministri i Jashtëm Titus Corlăţean jepet deklarata e tij me titull “Një rikonsideratë eventuale e pozitës rumune që vizon pavarësinë e Kosovës implikon një dialog politik”, pas të cilit pason një përkthim i zsh. Mona Agrigoroaie me titullin “Victor Ponta sugjeron se Rumania duhet të njohë Kosovën. Çfarë thotë Ministria e Punëve të Jashtme?” Po e japim në tërësi: Kryeministri Viktor Ponta ka deklaruar para disa ditësh se Rumania duhet të shkojë afër familjes evropiane në rastin e Kosovës, duke sugjeruar kështu se Bukureshti duhet të njeh pavarësinë e këtij shteti të vogël, ashtu siç ka bërë shumicën e shteteve të BE-së. Ministri i jashtëm Titus Corlatean beson se një rekonsiderim eventual të pozitës rumune lidhur me njohjen e pavarësisë së Kosovës implikon një dialog të gjerë politik në Rumani.

Një rikonsiderim eventual të pozitës rumune lidhur me njohjen e pavarësisë së Kosovës implikon një dialog politik midis të gjithë partive, në nivelin e Parlamentit, midis Qeverisë dhe Presidencës, ka pohuar, të enjtën, ministri i Jashtëm, Titus Corlăţean, sipas agjencisë së lajmeve rumune Agerpres. “Janë realitete politike të cilat ne duhet t’i shqyrtojmë dhe duhet të diskutojmë në një mënyrë korrekte në plan politik ashtu në nivelin e parlamentit, midis partive të ndryshme politike, në nivelin e presidencës, të Qeverisë. Nuk ju fsheh se jemi në një proces reflektimi prej kësaj pikëpamje. Në Rumani pozita e mosnjohjes ka përfshirë edhe një pozitë e shprehur prej Parlamentit të Rumanisë. Një rikonsiderim eventual të pozitës rumune implikon një dialog politik midis të gjithë partive politike prej nivelit të Parlamentit dhe për të mundur të shikohet saktë perspektivat. Nuk është një gjë shumë të thjeshtë. Megjithatë, nga kjo pikëpamje, unë ju thashë se Qeveria u angazhua që më parë në këtë reflektim dhe ne jemi në një dialog dhe jemi jashtëzakonisht të hapur dhe dëshirojmë të kemi këtë dialog edhe në nivelin e Parlamentit, se paku në komisionet parlamentare të specialitetit”, ka shpjeguar të premtën, në Pallatin e Parlamentit, Titus Corlăţean.

 

Ponta, pasi PE ka miratuar rezolutën e njohjes së Kosovës: Shkojmë afër familjes europiane

 

Ai konsideron se Rumania duhet të shqyrtojë me vemendje rezolutën e Parlamentit Europian. “Rezoluta e miratuar nga Parlamenti Europian është një dokument politik të rëndësishëm, i miratuar nga një institucion të rëndësishëm të BE-së dhe në mënyrë evidente në do të shqyrtojmë me vëmendje këtë rezolutë. E them këtë dhe nuk është herën e parë kur themi së në nivelin e qeverisë ka disa realitete politike, disa evolucione në Ballkan të lidhur me këtë rajon, të cilat ne nuk mundemi t’i injorojmë. Ekziston një dialog që ka avancuar dhe që është afër dhënies së rezultateve midis Prishtinën dhe Beogradit. Nëse Beogradi dhe Prishtina dialogojnë dhe avancojnë për t’u kuptuar, në mënyrë evidente se ne të tjerat duhet të jemi jashtëzakonisht të vemendshëm në këto evolucione, tha gjithashtu Corlăţean.

Në kontekst ai ka treguar se  “shtete të cilat nuk kanjë njohur dhe nuk kanë ndryshuar pozitën, siç është Sllovakia dhe Greqia kanë kontakte politike, kanë disa porjekte të rendit ekonomik”. “Rumania ka një marrëdhënie shumë të ngushtë bashkëpunimi me Serbinë. Ne përkrahim rrugën europiane me respektimin e kritereve, dhe këtu referohem në mbrojtjen e minoritetit rumun dhe, nga ana tjetër janë realitete që thonë shkurtimisht se ne, Rumania, jemi të interesuar në Ballkan që proceset e integrimit europian dhe euroatlantik të referohen në tërë rajonin. Dhe në këtë pikëpamje unë besoj se Rumania ka pasur një pozitë jashtëzakonisht konstruktive, duke përfshirë edhe muajt e fundit në aspekte të lidhura me Kosovën”, ka shtuar shefi i diplomacisë rumune. Duke qenë i pyetur për një horizont kohor lidhur me Kosovën, Corlatean tha: “Në një subjekt të tillë është, besoj unë, të mençur të mos flasim për horizonte kohore, por një koordinim të mirë, duke përshirë edhe me partenerët tonë ndërkombëtarë europianë që nuk kanë njohur deri më tani Kosovën, është një domosdoshmëri.

Pason një letër Qeverisë shqiptare me këtë përmbajtje: “Përshëndetje të përzemërta nga Bashkësia Kulturore e Shqiptarëve të Rumanisë, Presidentit Nishani, Kryeministrit Berisha, Ministrit të Jashtëm Aldo Bumçi, Ministrit të Kulturës Visar Zhit dhe ministrave tjerë! Ministria e Jashtme dhe Qeveria e Shqipërisë duhet ta dijë se në Bukuresht jeton sot e kësaj dite në moshën 84 vjeçare albanologu Grigore Brënkush, si dhe Nikolla Naço i ditëve tona, Dr. Xhelku Maksuti (82 vjeç), të cilët e meritojnë nga një Mirënjohje për kontributin e tyre 60 vjeçar në favor të kulturës shqiptare nga Ministria e Jashtme dhe Qeveria Shqiptare, sepse sot janë e nesër jo. Mirënjohjet mund t’u dërgohen në emër të Ministrisë së Jashtme dhe Qeverisë nëpërmjet Ambasadës Shqiptare në Bukuresht, sepse mosha dhe gjendja shëndetësore nuk u mundëson të vijnë në Tiranë. (Bota sot, 5 prill 2013). Me respekt,Baki Ymeri, Kryeredaktor i revistës Albanezul / Shqiptari.

Në vazhdim jepet një reportazh me titullin  “Jemi një, pavarësisht ku jetojmë”, kushtuar vizitës së ministrit të  Diasporës, Ibrahim Makolli, në gjirin e komunitetit shqiptar në Suedi, një reportazh tjetër i Hazir Mehmetit  lidhur me pjesëmarrjen e ministrit Makolli në një takim pune me mësuesit e gjuhës shqipe në Austri. Më tej jepet një portret me titullin Legjenda e kulturës shqiptare në Suedi: Sadulla Zendeli Daja është autor i disa veprave të mrekullueshme që mbeten në memorjen e historisë. Ndër to shquhet Fjalori Suedisht-Shqip me 950 faqe dhe 28.550 fjalë. U lind në Sërmnovë të Gostivarit, me pregaditje shkollare dhe profesionale si intelektual me ide përparimtare. Sipas Murat Gecajt, që heret nisi aktivitetin e tij atdhetar duke iu kundërvënë në mënyra të ndryshme pushtetit të atëhershëm komunist, i cili me çdo kusht tentonte t´i zhbëjë shqiptarët nga faqja e dheut. Pikërisht aktiviteti i tij prej atdhetari u bë halë në sytë e regjimit të asaj periudhe  famëkeqe rankoviqiane, e cila nisi ta ndjekë këtë atdhetar të devotshëm. Mu për këtë, Daja u shtërngua ta braktisë vendlindjen dhe të kërkojë  strehim në Suedi (1966), në qytetin universitar Uppsala. Fillimisht kreu kursin e paraprak të gjuhës suedeze, pastaj diplomoi për shkencat filozofike në Universitetin e Uppsalës, studioi dy vjet gjuhën shqipe në Universitetin e Sofjes (dega e Albanologjisë, duke patur për shef të katedrës albanologjike, profesorin e ndjerë Thoma Kacorri). Në ndërkohë kreu shkollën e lartë Bibliotekare (drejtimi universitar dhe i sipërmarrjeve) në Borås. Një kohë punoi si shef i biblotekave të shkollave në Nybro.

Aty pa se gjëja më e shtrenjtë për fëmijët është ruajtja dhe kultivimi i gjuhës dhe traditave kombëtare. Mu për këtë u angazhua që të  hapë shkollën shqipe për fëmijët e  mërgimtarëve shqiptarë. Kësaj ia arriti me  sukses dhe kështu hapi shkollën e parë në Nybro. Kështu pra, që nga 5 marsi i vitit 1975, nisi të punojë si arsimtar i gjuhës shqipe në Nybro me 12 nxënës. Më vonë hapi shkollën e parë shqipe në Emmaboda me 5 nxënës dhe në Kalmar me 10 nxënës, punë kjo të cilën vazhdoi ta kryejë me entuziazëm dhe kënaqësi të veçantë. Përveç punës së palodhshme si arsimtar i gjuhës shqipe, Daja është autor i një varg shkrimesh publicistike dhe botime të fjalorëve dhe librave për fëmijë. Në vitin 2001 doli në pension duke i lënë arsimtarit Raif Mehmetit 65 nxënës në Nybro dhe arsimtarëve Sali Komoni, Hasan Sula dhe Milaim Lekajt, me rreth 70 nxënës  të gjeneratës së dytë. Për këtë konribut 27 vjet si arsimtar i gjuhës shqipe në Nybro, Emmaboda dhe Kalmar, si dhe për punën e palodhur për çështjen kombëtare  Sadulla Zendeli Daja shprehet: ”Unë jam njëri ndër mërgimtarët e parë në Suedi, i dëbuar me dhunë para 46 vitesh. Rrethanat e jetës në mërgim, siç mund ta dini, janë mjaftë të ndërlikuara e të vështira. Duke qenë larg atdheut, mërgimtarët tanë i pret pashmangshëm asimilimi i pjesshëm ose ai i plotë. Ajo që brengos çdo njeri në rrethanat e jetës jashtë atdheut është ruajtja e gjuhës shqipe”.

Sadulla Zendeli Daja ka qenë dhe është shumë i afër me bashkatdhetarët tanë në Suedi, të cilët kishin marrë rrugën e mërgimit ugurzi nga dhuna që bëhej në trojet e tyre shekullore. Këtë gjë e dinte mirë sepse e kishte përjetuar në kurrizin e vet, gjatë veprimtarisë së tij në vendlindje. Në komunën Nybro, përveç shkollës shqipe, bashkarisht me bashkatdhetarët e tij, hapën  shoqatën  e parë shqiptare  me emrin ”Ilirida”. Për herë të parë u ndanë shqiptarët nga shoqata ”Vuk Karadjic”, e cila bënte presione me ambasadën jugosllave që fëmijët e mërgimtarëve shqiptarë të vazhdojnë të ndjekin shkollën e përzjerë serbe-jugosllave. Në anën tjetër pason hapja e shkollave shqipe në Nybro, Kalmar dhe Emmaboda,  hapja e shoqatës shqiptare “Ilirida” në Nybro dhe hapja e një Restorani me emrin “Shqiponja”. Kaq sa për këtë shqiptar të prekur nga flatrat e engjëllit, i cili defilon në faqet e antologjisë me disa poezi në gjuhën rumune, si: Shpirti (mërgimtarëve që vdesin në mërgim),  Lisat e atdheut tim, Pranë tregut, Miq të betuar, Përgjakje prej tradhëtisë, Nëpër shkallë, Drita e varrosur në qeli (kushtuar Ukshin Hotit), etj. (B. Y.)

Në vazhdim jepet reçensioni i Dumitru Vela-s „Dumitru Ichim, apo për ripërkujtimin e gjuhës së harruar”, artikulli “Makolli priti ambasadorin Ozan”, artikulli i Gani Mehmetajt (huazuar nga Zemra Shqiptare) “Jemi shtet laik a islamik?”. ballina revistash e librash dhe fotografi të ndryshme. Në numrin e majit (2013), Shqiptari i bukureshtit boton artikujt “Rumania ndryshon qëndrimin ndaj Kosovës” me burime nga Bota sot:Publikuar: 19.04.2013 – 09:21Bukuresht, 19 prill – Rumania paralajmëron qëndrim tjetër karshi Kosovës.Bukuresht, 19 Prill – Romania paralajmëron qëndrim tjetër karshi Kosovës. Pas miratimit të rezolutës së Parlamentit Europian, ajo ka bërë një hap drejt njohjes së Kosovës, raportojnë mediet .Pas miratimit te rezolutës së Parlamentit europian, ajo ka bërë një hap drejt njohjes së Kosovës, raportojnë mediet. Kryeministri i këtij vendi, Victor Ponta citohet nga mediat e ndryshme evropiane të ketë thënë se Rumania ka lëvizur nga qëndrimi i saj i mëparshëm për Kosovën, ndërkaq lëvizjet e shtetit rumun kanë ardhur pas takimit të Pontas me raportuesen për Kosovën në PE, Ulrike Lunacek.Kryeministri i këtij vendi, Victor Ponta citohet nga mediat e ndryshme evropiane të ketë thënë se România ka lëvizur nga qëndrimi i saj i mëparshëm për Kosovën, ndërkaq lëvizjet e shtetit rumun kanë ardhur pas takimit të Kryeministrit Ponta me raportuesen pe Kosovën në PE, Ulrike Lunacek. Kryeministri Ponta edhe më parë kishte treguar dispononim më të mirë për njohjen e Kosovës, ndërkaq thirrja e Parlamentit Evropian që pesë vendet e BE-së ta njohin Kosovën vetëm i ka ndihmuar kësaj klime.Kryeministri Ponta edhe më parë kishte treguar dispononim për njohjen e Kosovës, ndërkaq thirrja e Parlamentit Europian që pesë vendet e BE-së ta njohin Kosovën vetëm i ka ndihmuar kësaj klime. (Bota sot, 19. 04. 2013. Pasojnë Shënime biobibliografike mbi shqiptarët dhe filoshqiptarët e Rumanisë, gazeta të vjetra shqiptare dhe misioni historik i tyre, poezia e Riza Lahit „Pilotët e vjetër”, një album me fotografi të ndryshme dhe kolegjiumi i redaksisë me bashkëpunëtorë si Gëzim Marku, Xhever Ymeri, Sadulla Zendeli-Daja, Tiberius Puiu, Ejup Ajdini, Ilir Dardani, Kozeta Zylo, Eduard Dilo, Gheorghe Bucura, Sokol Demaku, Aurel Dasareti, Ilo Mani, Mediar Leka, Vlash Fili, Neki Lulaj, Xhafer Leci, Xhevat Muqaku, Ylli Dilo, Ramiz Dërmaku, Ilir Kosova etj.

 

Filed Under: Kulture Tagged With: Baki Ymeri, ne Rumani, Revista Shqiptari

AFIRMIMI I SUKSESSHËM I KOSOVËS NË GJUHËN RUMUNE

February 8, 2013 by dgreca

Romantik dhe lirik, ironik dhe fantastik në opusin e tij letrar, Sali Bashota ka realizuar disa poema të një hijeshie të rrallë kushtuar Zanës Shqiptare. Poezia e tij është një metaforë e nevojave të një kohe të ndershme, ndërsa rruga shpirtërore e metaforës nuk ka të sosur, për atë pelegrinazhi autoresk i temave të mëdha është i përhershëm dhe i papërsëritshëm. Sali Bashota krijon një poezi vlerash të veçanta që reflekton dhimbjen, trishtimin, thellësinë dhe ekzistencën kohore dhe hapësinore të kombit shqiptar.

 Nga Halil Haxhosaj/

 Ekzistenca e Kosovës vjen në vëmendjen e opinionit të huaj edhe nëpërmjet vlerave lirike të saj. Krijuesi, studiuesi, eseisti, shkrimtari dhe profesori universitar, Dr. Sali Bashota, tashmë është emër i njohur në letërsinë bashkëkohore shqipe, por kulmi i suksesit të këtij shkrimtari u arrit me përkthimin e poezisë së tij në disa gjuhë të huaja, si: frëngjisht, italisht, anglisht, polonisht, suedisht, në disa gjuhë tjera, dhe sidomos në gjuhën rumune. Këtij poeti i janë përkthyer dy vepra me poezi në këtë gjuhë: “Ekzili i shpirtit” (botuar më 2004 nga Editura e Muzeut të Letërsisë Rumune), dhe “Shiu pa ty”, botuar katër vjet më vonë (2008). Andaj poezia e Sali Bashotës është paraqitur më e kompletuar në gjuhën rumune, madje edhe është bërë e njohur në këtë anë, duke u prezantuar edhe në faqet e gazetave e sidomos të revistave letrare të Rumanisë. Përveç kësaj, për poezinë e këtij poeti të shquar, kanë shkruar disa nga penat më të njohura të kritikës letrare rumune si: Xhelku Maksuti, Dan Anghelescu, Marius Chelaru,  Ioan N. Rosca, Dimitru Velea, Monica Muresan, Octavian Mihalcea, Octavina Soviany, Marin Condreanu,  Daniel Marian, Adrian Majuru, Victoria Milescu, Magda Grigore, Mihai Antonesku, George Gibescu, Lucian Gruia e shumë pena tjera të njohura të kritikës, studimit, poetikës dhe të letërsisë bashkëkohore rumune. Madje secili prej tyre, në shkrimet për poetikën dhe poezinë e Sali Bashotës e analizojnë, e studiojnë dhe i qasen asaj, duke gjetur mënyrat, metodat dhe mjetet më të përsosura e më bashkëkohore.

Për t’u përmbushur, thekson një shkrimtar francez i shek. XIX, njeriu duhet të krijojë e jo të përsërisë. Sali Bashota krijon, kurse poezia e tij të impresionon dhe përmes rruge, poeti dhe Kosova jonë, krijojnë admirim gjithandej në botë. Të gjitha shkrimet, recensionet dhe vlerësimet kritike kushtuar kësaj poezie, shkrimtari dhe përkthyesi Baki Ymeri i mblodhi dhe i botoi në veprën bilingve “Sali Bashota i vlerësuar nga shkrimtarët rumunë”, që përbëhet prej dy kapitujsh. Kapitulli i parë i librit është në gjuhën rumune, ndërsa i dyti në gjuhën shqipe. Kjo vepër është voluminoze dhe pasqyron të gjitha aspektet e poetikës së këtij poeti të përkthyer në gjuhën rumune. Vepra është botuar nga Editura LIMES, Cluj-Napoka (2012) Kluzh-Napoka, në Rumani. Parathënia është shkruar nga Dr. Luan Topçiu, ndërsa autor i përkthimeve në gjuhën rumune është Baki Ymeri, doktorant i Universitetit të Bukureshtit.

Kështu, duke shkruar për poezinë e Sali Bashotës, këta studiues, por edhe të tjerë, e cilësojnë atë dhe e vlerësojnë me metafora tejet të pasura, por edhe funksionale, ashtu siç janë vargjet, struktura, forma, tematika dhe mesazhi i kësaj poezie. Në këtë vargëzim pasqyrohet haptas, përveç tjerash, edhe intelektualizmi dhe profesionalizmi krijues i zt. Bashota, i cili poezisë së sotme shqiptare i jep një karakteristikë të pasur dhe adekuate. Kështu, ai dhe poezia e tij e përbëjnë një profil modern dhe të avancuar të lirikës sonë që krijohet sot në Kosovë, por edhe më gjerë ku jetojnë e veprojnë shqiptarët. Ajo është një poezi vlerash të veçanta që reflekton dhimbjen, trishtimin, thellësinë dhe ekzistencën kohore dhe hapësinore të kombit dhe popullit shqiptar. Dhe kështu, me këto forma, qasje, idioma, figura e mjete të tjera poetike, poezia e Bashotës ngritet në piedestalin e vet për t’u pasqyruar edhe në gjuhët e tjera të Europës, në këtë rast në gjuhën rumune.

Për poezinë e Sali Bashotës, secili nga krijuesit, studiuesit, analistët, por edhe eseistët rumunë, që në tituj e shkrimeve, paraqesin qasjet e tyre që janë tejet specifike, të mbarsura me ide e analiza të mirëfillta, por edhe me krahasime e specifika tjera të poezisë së tij. Bile, disa nga konstatimet duket se janë aq të qëlluara sa përkojnë detajisht me mesazhin, nivelin, por edhe tematikën e strukturën e poezisë së këtij shqiptari të frymëzuar. Kështu, disa tituj janë funksionalë, sepse poetika defilon ndërmjet metafizikës, historisë e bashkëkohësisë, që si trinom korrespondon justifikon vlerat e këtij poeti. Madje, disa nga sintagmat e poetikës së këtillë, janë të shtrira edhe në gjerësinë e ballkanologjisë krijuese, thotë, ndër të tjera, Dan Anghelescu, poet, kritik letrar dhe profesor universitar.

Romantik dhe lirik, ironik dhe fantastik në opusin e tij letrar, Sali Bashota ka realizuar disa poema të një hijeshie të rrallë kushtuar Zanës Shqiptare. Këtë fuqi të gjeniut artistik e ka shtjelluar përmes një analizë të gjerë kritike, Prof. Dr. Dumitru Velea. Edhe shumë dimensione të tjera shprehen në disa shkrime që janë pasqyrim i begatisë, thellësisë, figuracionit, por edhe të të gjitha elementeve bashkëkohore dhe moderne të poezisë së Sali Bashotës. Studimet e këtilla nuk janë vetëm qasje individuale të kësaj poetike, por ato, madje, janë edhe një vlerësim për tërë poezinë bashkëkohore shqiptare në Kosovë e më gjerë. Kjo gjerësi mëton të shfaqë suksesin e inkuadrimit të poezisë sonë moderne në analet, madje, edhe në analet e Europës dhe botës poetike në përgjithësi.

 

Kushtrimi artistik për të qëndruar në zemër të historisë

 

Poezia e Sali Bashotës, e përfshirë në vëllimin poetik “Ekzili i shpirtit”, është e shtrirë në dy rrafshe që tekstit poetik i jep nuanca të ndryshme. Kështu në njërën anë, kjo është një poezi plot me tone dramatike që gjëmon nga pesha e rëndë e jetës plot plagë, dhimbje e ofshama, ndërsa në anën tjetër buron një lirikë intime plot tone ndjenjësore, dashurie, jete, frymëzimi, peizazhi, e të tjera. Në kufirin e këtyre dy anëve, rrjedh koha, ekzistenca, njeriu, teket dhe të gjitha rropatjet e tij në një nivel të lartë e hapësirë të gjerë të kësaj bashkëkohësie. Sipas kritikut dhe studiuesit Luan Topçiu, poezia e Sali Bashotës është një proces i lartë shpirtëror e estetik dhe nuk duron kurrfarë banaliteti as përçimi. Në vargjet e kësaj poezie shprehet kushtrimi metaforik, pse jo edhe artistik që ka mesazhin e qëndrimit tonë në “zemër të historisë”. Shpesh në figurat e poetikës së këtyre vargjeve  këtë e forcon mendimi i poetes dhe eseistes Magda Grigore, e cila ndër të tjera thotë: “Poezia e Sali Bashotës është një metaforë e nevojave të një kohe të ndershme, ndërsa rruga shpirtërore e metaforës nuk ka të sosur, për atë pelegrinazhi autoresk i temave të mëdha është i përhershëm dhe i papërsëritshëm: koha-kohët; dashuria-dashuriët; dhembja-dhimbjet; loti-lotët; shpresa-shpresat; vetmia-vetmitë; vdekja-vdekjet, poezia dhe përlindjet”.

Sali Bashota është poeti i parë i Kosovës të cilit iu organizua një përurim i suksesshëm në Bukuresht (2005). Dinamizmi, shtrirja, dimensionet dhe të tjerat e bëjnë edhe më të shtrirë këtë poezi, e cila tingëllon mirë poetikisht, por edhe figurativisht edhe e përkthyer në gjuhën rumune, andaj asaj i shtohet më tepër niveli dhe strukturimi modern i vargëzimit bashkëkohor. Edhe gjuhës poetike, poeti, pra krijuesi Sali Bashota, por edhe përkthyesi, poeti dhe eseisti Baki Ymeri, ja kanë ruajtur dhe zmadhuar nivelin e vlerën e saj artistike, kështu që ky vargëzim tingëllon bukur dhe shijohet ëmbël edhe në gjuhën e një vendi ku njeriu lind poet. Motivet dominuese të kësaj poezie janë: atdheu, poezia, nëna, babai, koha, hapësira, intimi, lirika, por edhe bashkëkohësia, pra koha e hapësira. Nëpër të gjitha këto hallka edhe të tjera të këtij zinxhiri, frymon poetika, figura, struktura, domethënia dhe mesazhi i saj. Kjo nuk bëhet dhunshëm e as zorshëm, por lehtë, haptas e plot lirizëm, melankoli e dhimbje, në anën tjetër.

Vepra “Sali Bashota i vlerësuar nga shkrimtarët rumunë”, e botuar në dy gjuhë, në rumanisht dhe e përkthyer në shqip, është një pasuri, jo vetëm për poetin, por edhe për poezinë shqipe në përgjithësi. E paraqitur dhe e strukturuar kështu, kjo vepër e ka plotësuar boshësinë e mospërkthimit dhe të paraqitjes së poezisë shqipe bashkëkohore në gjuhë të tjera të Ballkani, të Europës, por edhe më gjerë. Madje, vepra ka edhe peshën e vet, sepse lexuesi, shkenca, letërsia, por edhe krijuesit rumunë, njihen me këtë poetikë dhe me të gjitha nuancat, shtresat, qëllimet, vargëzimin, strukturën, figurën dhe vlerën e saj. Kjo vepër është një pasuri e patjetërsueshme për bibliotekat në Rumani dhe në të gjitha trevat e shqiptarisë.

 

 

Filed Under: Kulture Tagged With: afirmim i suksesshem, Halil Haxhosaj, i Kosoves, ne Rumani, Sali Bashota

Artikujt e fundit

  • NË VEND TË NJË KARTOLINE, SOT NË DITËLINDJEN E TIJ
  • ASOCIACIONI I PROPOZUAR E SHNDËRRON KOSOVËN NË FUÇI BARUTI 
  • GJASHTË KUSHTET E KRYEMINISTRIT KURTI JANË TË ARSYESHME
  • VACE ZELA ( 7 prill 1939 – 6 SHKURT 2014)
  • NJË BIBLIOTEKË PËR QYTETIN E ALFABETIT SHQIP
  • Hapja e shkollave të para shqipe në vitet 1941 – 1944, ngjarje e rëndësishme, kyçe në historinë e Kosovës
  • Ekspozita “Gjergj Kastrioti Skënderbeu-kalorësi i lirisë së shqiptarëve”
  • TECHNOLOGY REVIEW (1981) / ÇFARË ËSHTË NJË FOTOGRAFI? — PËRGJIGJJA E FOTOGRAFIT SHQIPTAR ME FAMË BOTËRORE GJON MILI DHE NJË KOMENT PËR LIBRIN E TIJ “FOTOGRAFI DHE KUJTIME”
  • Rreth rëndësisë së përkthimit në gjuhën angleze të librit “Koja në rrjedhën e kohëve” të autorit Fran Gjeloshaj
  • Kryeministri Kurti priti në takim ambasadorët e akredituar në Kosovë
  • THE SIX CONDITIONS OF PRIME MINISTER KURTI ARE REASONABLE
  • Momenti që drejtësia në Shqipëri që të tregojë se sa është e pavarur
  • MISIONI I VATRAVE SHQIPTARE NË SHBA. NË VEND TË NJË URIMI…
  • Pentagoni godet dhe rrëzon balonën ‘spiune’ kineze. Po tani ?
  • Tërmeti në Turqi, Vatra shpreh solidaritet dhe lutet për viktimat e të plagosurit

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT