ju tregoj – Page 2 – Dielli

DY DASHURITË E KADRI MORINËS

July 13, 2015 by dgreca

Ne Foto: Gjate vizites ne Shqiperi 21 Shtator 2014, Papa Francesku ne restorantin e Kadri Morines/
Kadri Morin ka lindur dhe është rritur në trevën e njohur tregëtare prej kohës së Mesjetës, -në fshatin Shikaj të komunës së Vaspasit, Kukës. Dhe pikërisht në majën e malit qëgjendet mes lumit Drin dhe Krumës, ngrihet madhështore si vetë historia Kalaja e Lekë Dukagjinit, -e cila- jo vetëm është pasuri e çmuar historike e kombëtare, por ka edhe një domethënie të rëndësishme,përvetë pozitën gjeografike rreth 400 metra mbi nivelin e detit. Sipas zakonit shkrehën edhe pushkën, për ardhjen në jetë të djalit të parë në familje, mbas tre vajzave.Ka lindur në natën e Kadrit, dhjetë ditë para mbarimit të muajit të Ramazanit. Babai i tij një besimtar i devotshëm, e quan birin e vetëm, për hir të natës së shenjtë që lindi, – Kadri. Djaloshi kukësian pavarësisht merakut dhe këshillës të prindërve për të mos shkuar në majë të malit, ai e vizitonte shpesh atë, sepse nuk mundej të jetonte dot pa ajrin e pastër të malit, gurgullimën e luginës, cicërimën e zogjve, gjurmët e historisë dhe hijeshinë e kalasë së Lekë Dukagjinit, të meditonte, biles edhe kur e mbulonte bora.Era e gjakut e thërret për mirënjohje, në ndikimin që pati për formimin e tij shpirtëror, profesional, si ekonomist-bisnesmen dh intelektual. Koha ecën me hapa të ngadaltë, dhe Kadri Morina nuk e pati menduar se në dhjetëvjeçarin e parë të shekullit 21-ë, do të bëhej një nga investitorët më të suksesshëm e të fuqishëm në ekonominë e tregut shqiptar. Ndonjëherë edhe ka falimentuar, por i vetëdijshëm për uljet e ngritjet e bisnesit, kurajoz dhe i pademoralizuar, me besim e optimizëm, hidhej për sfidën e rradhës. Sot për sot Kadri Morina është një nga investitorët e sukseshëm e të rëndësishëm në ekonominë e tregut shqiptar. Në vitin 1993-e, nën drejtimin dhe përkushtimin e tij, u themelua“Euro-AlbaEA, dhe më pas zgjeroi investimet në fushën e ndërtimit, dhe atë të kulinarisë. Së fundmi investimet i tij i ka shtrirë edhe në Kosovë, me blerjen eKompanisë e Sigurimeve “Dardania”, sfidë e re disa milioneshe.
Kadri Morina përveçse një investitor modest, shëmbullor dhe i suksesshëm në tregun kapitalist shqiptar, gëzon ndjeshëm virtytin e bamirësisë. Bamirësinë e sheh si diçka të shenjtë.Sponsorizimet financiare të këtij investitori lenë gjurmë mirësie e inteligjence. Ka dhënë kontributin e tij financiar në restaurimin e Xhamisë së Et’hem Beut në qendër të Tiranës, jo vetëm për rëndësinë shpirtërore si një kult fetar, që ka kjo xhami, por edhe si një vlerë kombëtare, monumentale dhe historike, por kontribuon në rehabilitimin e afreskeve të xhamisë, pajisjet elektrike,etj, ngjyrimin e afreskeve duke ruajtur origjinalet. Për këtë sponsorizim madhështor e shpirtëror, Shoqata “Tirana”, e vlerëson duke i dhënë titullin më të lartë “Fisnikërija e Tiranës”. Është vlerësuar Qytetar Nderi i Hasit, Durrrësit, në Komunën e Mali të Zi, etj. Ka sponsorizuar në ndërtimin e kulteve fetare, në Peshkopi, Marikaj, Zall Bastar. Sikundër thuhet se; Mirësia prodhon inteligjencë!Sponsorizoi drekën e Papa Franceskut,në vizitën që ky i fundit, bëri në Shqipëri.Jo rastësisht u zgjodh Kadri Morina që Papa të shijonte drekën nga duart e një myslimani, për të treguar virtytin e shpirtit shqiptar, tregues tejet i veçantë ky se Shqipëria është mbretëria e tolerancës fetare që ekzistonnë Ballkan. Investitori dhe filantropisti shqiptar Kadri Morina u dekorua me medaljen e 319-ë nga 4000 medalje që ekzistojnë dhe jepennga Papa Francesku.
Ai vazhdon të ndihmojë financiarisht njerësit në nevojë, njerësit e sëmurë për kurimin e trajtimin e tyre jashtë shtetit.Jep kontributin e tij financiar për Fondacione të ndryshme, Shtëpisë së Fëmijës “Zyber Hallulli” Tiranë. Nuk kursehet aspak të sponsorizojë në botimin e librave historikë, Festivalin e Filmit, libra të autorëve të ndryshëm shqiptarësi një dashamirës i artit e letërsisë. Në këtë bashkëbisedim me investitorin dhe filantropistin e suksesshëm, Kadri Morina, ai na rrëfen me modesti dhe përgjigje unike e të admirueshme, se si arrriti ai të ngrejë bisneset e tij dhe investimet ne fusha të ndryshme të ekonomisë së tregut në Shqipëri e më tej.Gjithesesi dy dashurite e tij, sic zbulohen ne interviste jane:Familja dhe Çështja Kombëtare. Për më shumë ndiqni bisedën.
Bisedoi: Raimonda MOISIU/

-Si e filluat karrierën tuaj dhe si u integruat në fushën e bisnesit?Si është eksperienca tuaj duke punuar në sektorë të ndryshëm?

Tradita e familjes sime ka qenë fermerë, në gjëndje të mirë ekonomike për kohën që jetonim.Të parët e fisit kishin emigruar në Turqi, Anadoll , por që edhe kishin bërë prokopi. Mbaj mend që gjyshi na kishte sjellë një tevlik dhe një mulli kafeje. Ishim dy shtëpi të pasura të zonës; Sali Aga dhe gjyshi im -Niman Alia.Te Sali Aga shkonin merrnin këpucët për dasmë, ndërsa te shtëpija e gjysh Niman Alisë- merrnin mullirin e kafesë, për gëzime apo mort. Pozicioni i shtëpisë sonë ka qenë në anë të rrugës së madhe, -ku bashkoheshin lidhjet tregëtare midis Kukësit, Tropojës dhe Prizrenit. Prindërit e mij, si një derë fisnike që ishin, e mbanin derën hapur gjithmonë. Hynin e dilnin shumë mysafirë, veçanërisht tregëtarë, të cilëve u binte rruga për të bërë tregëti. Vija re që gjendja ekonomike e popullit të zonës sonë ka qenë tejet e varfër.Me dashurinë, dëshirën dhe vizionin për t’i parë sa më mirë bashkëfshatarët e mij, vendosa të sfidoj. Morra guximin të reagoj, për këtë gjendje të mjerueshme të tyre. Me aq sa më lejonte pushteti i kohës, takova Ministren e Bujqësisë të asaj kohe Themie Thomain. I them tekstualisht: -:Zonja Ministre, vij nga Kukësi, duam një plan shtesë me 300 kg esencë pishe, se e gjithë organizata e partisë do të mbytet në Drin, populli i zonës është në mes të katër rrugëve. Dhe nuk vonoi shumë, brenda një ore erdhi përgjigjja pozitive nga ministrja, duke na i plotësuar kërkesën.Nga 30 lek që ishte ditë e punës, shkoi në 150. Unë jo vetëm u gëzova nga kjo mbështetje, por tashmëkisha treguar edhe disa vlera dhe ambicje të mijat për t’u marrë me tregëti. Pra prirjet e familjes time për tregëti dhe fakti që përmenda më lart, më maturuan para kohe, për t’i hyrë më pas rrugës së biznesit. Pasi mbarova detyrimin ushtarak, qëndrova në Tiranë, me punësim në Ministrinë e Mbrojtjes, instruktor i rinisë. Që këtu zë fill ambicja ime për bisnes.Në vitin ’90-ë më thërrasin në zyrën e komandës, dhe më kërkojnëtë sjell disa kamiona me patate nga Kukësi. Mendoni flitej për disa kamiona jo për një. Koha ishte e tejet e vështirë. Sepse gjeje patatet, por nuk kishte kamiona. Si fillim gjeta 5 kamiona, ma pas edhe 51-ë kamiona të tjerë dhe çmimi i patates nga 80 lek për kg,-kaloi në 170 lekë për kg. Në disa muaj pata sukses dhe fitime financiare jashtëzakonisht të kënaqëshme. Kjo më inkurajoi dhe më dha forcë e kurajo për të ecur përpara, por edhe me idenë që fitimet t’i investoja në sektorë të tjerë.

-Cila është filozofia e një investitori të suksesshëm në këndvështrimin tuaj? Cilat janë obligimet tuaja të bisnesit tani e në të ardhmen?

Ekziston një thënje popullore shumë sinjifikative: “Paraja e hedh ujin përpjetë!”Kjo proverbë e përfolur qysh në kohën e Lekë Dukagjinit, gjeti vend së pari te të parët e mij, të cilët kishin besimin se një ditë uji do të vinte lart në kala. Dhe vërtet, “uji hidhet përpjetë”sot, në zemër të luginës, ku është ndërtuar Hidrocentrali i Fierzës. Ashtu si në atë kohë edhe sot kur shkoj me pushime në vendlindje shoh gjurmët e mallit e dashurisë, nostalgjinë, ndërrthur ngjarjet dhe kujtimet, sjell ndërmend brezat, në antitezë e analogji me të renë e të vjetrën. Era e gjakut më thërret për mirënjohjen e thellë ndaj tyre, ndikimit dhe efektit që ata/ato patën në formimin tim shpirtëror, qytetar, intelektual dhe profesional veçmas në fushën e bisnesit. Koha bën të sajën, ecën herë me hapa të ngadaltë, herë me hapa të shpejtë, por ai impresioni mbetet ashtu sa afër e larg, si vërshimi i ujit nga Diga e Fierzës, përplasja e tij, që sjell dritën, për të lënë gjurmë të pashlyeshme, me dritësimin e kohës e kujtesës. Nuk e pata shkuar ndërmend se në dhjetëvjeçarin e parë të shekullit 21-ë, do tëshëndrrohesha në një nga investitorët më të suksesshëm e të fuqishëm në ekonominë e brishtë të tregut shqiptar. Kam pasur ulje e ngritje gtai edhe në falimentim, por nuk jam dorëzuar , sepse jam i vetëdijshëm për rrisqet; uljet e ngritjet e tregëtisë, por me kurajo e besim, pa u demoralizuar hidhesha “në sulm” për sfidën e rradhës.

-Jeni i mirënjohur dhe i cilësuar si një nga investitorët e sukseshëm në fushën e bisnesit veçmas asaj të ndërtimit? A mund të na thoni çfarë ndjesish dhe obligimesh ju shkakton kjo?

Sikundër e përmenda më lart atë kapital financiar që fitova nga tregëtia e patates, e investova fillimisht duke katër fabrika buke nga Turqia-franxolla. Përgati një vit bisnesi eci mirë, me fitime të konsiderueshme dhe të kënaqëshme. Por kjo nuk zgjati shumë dhe më troket në derë falimentimi në disa qindra mijra dollarë. Kur baba im e morri vesh, më qortoi dhe ndërkohë më jep disa këshilla:
-Nuk është bërë kush i pasur me bukë e ujë.
-Para me fajde mos merr kurrë!
-Taksidarin e shtetit shlyeje gjithmonë.
Isha i ri si në moshë e biznes, por isha edhe i vetëdijshëm për sfidat që më prisnin. E dija fare mirë se nuk do të kishte vetëm fitim por edhe humbje. Nuku dorëzova, i vura detyrë vetes;Të humbasësh me klas dhe të fitosh me guxim! Sepse jeta i përket atij që guxon. Kështuqë me atë kapital të vogël që më mbeti, , -si pesë maune- i hyra transportit të çimentos. Qëndroja vetë me orë të tëra në shi e furtunë në karrocerinë e maunes për të mbajtur plasmasin që të mos lagej çimentoja. Në vitin 1993-e, nën drejtimin dhe përkushtimin tim maksimal, u themelua“Euro-AlbaEA. Më pas fillova të zgjeroj investimet në fushën e ndërtimit. Pak-nga-pak. në vitet ’96-ë,’97-ë kur edhe ra shteti, pikërisht në vitin -’98-ë,- së bashku me vëllanë ngritëm një zdrukthari për mobilje, dritare për firmat ndërtuese, të cilat i sillnim nga Sllovenia. Aktualisht vazhdoj të jem investitor në fushën e ndërtimeve e në industrinë imobiliare, ku kam të punësuar qindra veta, dhe administratën me një bord drejtues të kompanisë së ndërtimit. Më pëlqen të riskoj e sfidoj! Para disa viteve me guximin e sfidës së rradhës në investime, bleva një nga lokalet më të mira dhe të mëdhaja në Shqipëri në qendër të Tiranës “Piazza”-apo si njihej në atë kohë –Lokali i Ekrem Bardhës, ndërsa sot jam i lumtur që thonë të “Pazza” e Kadri Morinës.. Lokali është shumë i bukur, ku ndërrthurret modernja me klasiken. Për mua ky është jo vetëm lokal argëtimi e relaksi, por edhe një institucion ku bashkohen e ndërthurren idetë, kulturat, ballafaqohen e takohen brezat. Pra, është një vlerë kombëtare e historike, në qendër të metropolit shqiptar. Të jemi sinqertë dhe transparent se Z.Ekrem Bardha ka bërë një investim madhështor.Unë e kam ruajtur ashtu si e ka lënë ai.Nuk kam bërë asnjë ndryshim, biles edhe personelin që ka pasur ai vazhdon të punojë edhe sot.”

-Ju jeni i angazhuar në kaq shumë fronte njëkohësisht e prapë gjeni kohën të informoheni mbi çështjet aktuale Shqipetare. Si arrini të menaxhoni projektet tuaja të bisnesit, profesionale e filantropike, ambicjet tuaja në fushën e biznesit, dhe obligimet tuaja familjare?
Bamirësinë e shoh si diçka të shenjtë. Krahas investimeve që përmenda më lart, nuk lija pas dore edhe sponsorizimet në fusha të ndryshme dhe ndihmat për njerëzit në nevojë. Kjo vinte edhe si rezultat i ambientit familjar ku isha rritur, ku dera jonë rrinte gjithmonë hapur dhe ndihmonim njerëzit e varfër. Kam dhënë kontributin tim financiar në restaurimin e Xhamisë së Et’hem Beut në qendër të Tiranës, për rehabilitimin e afreskeve të xhamisë, ngjyrimin e afreskeve duke ruajtur origjinalet, pajisjet elektrike etj.Kam financuar në ndërtimin e kulteve fetare, në Peshkopi, Marikaj, Zall Bastar, Durrës. Sponsorizimet e mija shtrihen në fusha të ndryshme, ndihmoj studentët duke ju dhënë mundësinë të studjojnë jashtë shtetit, findacione të ndryshme që nga Shtëpija e fëmijës “Zyber Hallulli” në përkthimin e Kuranit, art, kulturë, p.sh. Festivalin e Filmit në Durrës, në histori e letërsi kam sponsorizuar në botimin e librave historikë e letrare, deri edhe në shërbimet funerale, njerëzit në nevojë, kurimin e fëmijës M. për transplatimin e një organi, dhe vazhdoj të jap kontributin tim financiar për ruajtjen e vlerave kombëtare dhe historike. Fizikisht dhe financiarisht kam ndihmuar luftën në Kosovë, për Kosovën e atdheun jap shpirtin e jetën.

-Ç’ mund të na thoni për zhvillimet politike në Shqipëri. A ndikojnë ato në procesin e zhvillimit të rajonit Ballkanik, në Shqipëri e Kosovë?

Kësaj pyetje po i përgjigjem me një kujtim të dhimbshëm e të hidhur.Ishte vetëm 18 vjeç, dhe punoja si tip menaxheri e veterineri në kooperativë. Dikush këmbëngultë për rihapjen e dosjes së babait që do të më sillte pasoja më vonë. Më implikojnë në Gjyqin e Famshëm të Kukësit, për esencën e rrëshirës së pishës. Mbas një kalvari dhimbjesh dhe terrori psikollogjik shumë të rënduar për moshën time, me një sërë kërcënimesh, pyetjesh e séanca hetuesie,-duke më kërcënuar orë e minutë: “Trego se do të futim në burg, falë qëndresës sime, unë ia arrita të dalë i pafajshëm. Pamvarësisht moshës ishë shumë skeptik se e drejta do të dilte një ditë. E ndjeja që drejtësia nuk ekzistonte. Nuk më dënojnë, por fatkeqësisht miqtë e shokët e tij i dënuan nga 20 vjet. Kishte filluar lëvizja studentore me në krye Azem Hajdarin, dhe e ndjeja që edhe unë kisha ëndrra e aspirata për një demokraci, dhe ju bashkova idealit demokratik duke u rreshtuar në krah të heroit të demokracisë, duke e ndihmuar ekonomikisht dhe me informacion për lëvizjet e ushtrisë. Këtu më duhet të saktësoj diçka tepër të saktë: Ditën që studentët e dhjetorit kanë dalësë bashku me popullin në protestë për të rrëzuar bustin, dolëm me tank, te Pallati i Brigadave, për të ruajtur varrin e Enverit. Urdhri ishte nga lart me municion luftarak të hequr nga tanku dhe armët. Morrëm fishekë manovër për kundërajrorë, vetëm të gjuanim në ajër. Që të nesërrmen e rrëzimit të bustit dorëzova armën dhe rroben ushtarake. Paçka këtyre situatave jo të këndshme që kam kaluar, bisnesin nuk e përzjej me politikën, dhe kërkoj që edhe politika të mos më sjellë asnjë pengesë në investimet e tija. Dua dhe pëlqej në maksimum bashkimin e trojeve, por jo në kuptimin ekstrem., dua Shqipërinë etnike, pa piramida në kufi, një lëvizje e lirë mes trojeve shqiptare. Për çështjen kombëtare dhe Kosovën jam gati të shkrij pasurinë dhe jetën time. Më 17 shkurt 2008 lokali, ditën kur u shpall Pavarësia e Kosovës, TV Shtetëror, lokal e privat jepnin drejtpërsëdrejti pamjet festive nga “Piazza”, në qendër të Tiranës. Nga gëzimi, enthusizmi, dhe mbështetja fizike e financiare që idhashë Kosovës , e shëndrrova lokalin në një ambient festiv, për 24 orë, ku çdo gjë ishte falas, pijet, ushqimi. Më duhet të theksoj se bar restorant “PIAZZA” është kthyer tashmë edhe një qendër e takimeve të figurave të ndryshme si presidenti, kryeministri, partive politike, opozitës, personalitete të huaja të akredituara në Tiranë.
– Kush është Kadri Morina dhe mesazhi tuaj pë komunitetin në të gjitha trojet nga Kosova, Shqipëri deri në Çamëri?

Jam lindur dhe rritur në një trevë të njohur tregëtare të kohës së Mesjetës, -në fshatin Shikaj të komunës së Vaspasit, Kukës. Aty në majën e një mali qëgjendet mes lumit Drin dhe Krumës, ku është ndërtuar Kalaja e Lekë Dukagjinit, -e cila- ka një domethënie të rëndësishme jo vetëm për vetë pozitën gjeografike rreth 400 metra mbi nivelin e detit, por është një pasuri kombëtare e historike. Prindëritmë këshillonin shpesh për të mos shkuar në majë të kalasë. Mirëpo që të shkoje në atë lartësi, nuk të besonte askush. Ndërsa mua më pëlqente të sfidonte.. Më pëlqente shumë të ngjitesha çdo ditë, të mbështesja kokën pranë historisë qindra vjeçare të kalasë dhe meditoja, biles edhe kur e mbulonte bora.
Si familje u lidhëm me luftën nac-çli,-jo direkt-por i ndihmonim. Në shtëpinë ka fjetur shtatë ditë e netë Fadil Hoxha,-mbas betejës në Qafën e Camit të Shënmrisë. Me ardhjen e pushtetit popullor, si gjithë familjet e tjera edhe ne besuam në atë që ata propagandonin se do të sillnin shumë të mira, do të ndërtohej demokracia,-arësyeja që familja ime- Morina-e mbështeti. Familja ime me mbiemrin Morina mbahet nga familjet më fisnike të zonës. Babai im, Tahir Morina kaushtruar zanatin e kuzhinierit.E thërrisnin në besueshmëri të plotë për ta futur në shtëpi. Sepse ashtu e kërkonte zakoni e tradita, nderi i familjes, që për shqiptarin dhe familjen Morina është e shenjtë:-mikun që ta fusje në shtëpi duhet ta njihje mirë, që të mos të shihte fustanin e gruas, motrës, vajzës, të shkurtër apo të gjatë. Edhe sot e kësaj dite bashkëqytetarët e thërresin Babë Tahiri. Tahir Morina ka punuar shumë, ditën e natën, vetëm e vetëm për të shkolluar pesë fëmijët e tij; tre vajza e dy djem. Për fisnikërinë dhe influencën e babës tim, në trevën e Vaspasit tregojnë një histori. Për një kohë, në vitet e para të pushtetit popullor, ai ka qenë sekretar i Partisë. Në një mbledhje të popullit, për prishjen e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik,-i deleguar ka qenë Tahir Minxhozi. Baba im, Tahiri Morina merr fjalën : “Me lejë Sh.Sekretar, kam një pyetje :Si mund ta ndërtojmë socializmin pa mbështetjen e kësaj fuqie të madhe?! Tahir Minxhozi i ndodhur ngushtë, dhe i befasuar nga guximi i tij, i thotë: “Çohu, çohu ti që bëre pyetjen!Si quhesh?”-Tahir Morina ! -Ty përgjigjen ta jap në mbledhjen e Partisë! Keshtu e mbylli mbjedhjen Tahir Minxhozi. Që në mbledhjen e parë të saj, babain e përjashtojnë nga Partia. Pas 6 muajsh i kërkojnë të bëjë lutje për revizionim dhe deputet. Por burrëria dhe fisnikëria e këtij birifisnik të Kukësit nuk u përul. Por baba, me një mllef shpirtëror i përgjigjet:-Hiqmuni nga sytë, nuk dua t’u shoh më! Që prej asaj dite në shkollë filluan të më shikonin me sy të dyshimtë. Kam qenë një çun i pakët në trup, por tejet i shkathët. Bëja batuta me shokët, më pëlqenin shumë, dhe isha mistrec –pëlqeja t’i vija në lojë shokët,-gjithmonë me dashamirësi, respekt e mirëkuptim. Motrat më ruanin si sytë e ballit se mos lahesha në Drin, në rrjedhën ku bashkohet Drini i Bardhë me Drinin e zi, në Kukësin e vjetër. Më pas vazhdova shkollën e mesme për veteriner, për 4 vjet në konviktin “Kosova” në Krumë.Jeta konviktore me dha suportin e një pjekurie të parakohëshme.Kisha fituar lirinë, pavarësinë, isha vetvetja. Gjithçka duhet ta bëja e përballoja vetë, megjithëse meraku, kujdesi i familjes veçmas vëmendjen e përkushtimin e babës e kisha mbi kokë, jo vetëm financiarisht po e po, por edhe materialisht e financiarisht, dhe tregonte kujdes të veçantë për rezultat e mësimeve.Mbarova të mesmen me mesataren 9.2. Kisha një dëshirë e pasion të vazhdoja shkollën pedagogjike, pa lënë në hije edhe një dëshirë tjetër, për të vazhduar ekonomikun. Për shkaqe ekonomike e arësye familjare kthehem në fshat dhe fillova punë në zanatin e veterinerit. Në të njëjtën kohë aplikova për të vazhduar ekonomikun me korrespodencë. Isha i ri në moshë, kisha ëndrra vizione e aspirata, ambicioz për të bërë karrierë, diplomohem edhe si ekonomist, dhe me pjekurinë e moshës kam kërkuar me këmbëngulje të rihapej dosja e babait tim të shtrenjtë. Sot jam i martuar, dhe kam katër fëmijë. Njërit nga djemtë i kam vënë emrin e gjeneralit amerikan, i cili ndihmoi në Luftën e Kosovës Ëesly Klark. Kumbarë në pagëzimin e fëmijës me këtë emër është rregjizori i famshëm shqiptaro-amerikan, Stan Dragoti. Miqësia me Stan Dragotin, nisi pak vite më parë e pikërisht te Bar-Restorant “Piazza”. Kjo miqësi do të kulmonte në një festë të madhe në zemër të Neë Yorku-t, kur unë udhëtova enkas përtej oqeanit për të festuar kumbarinë me rregjizorin e shquar shqiptaro – amerikan në shenjë respekti e admirimi për rregjizorin dhe gjeneralin amerikan, në pagëzimin birit tim, me emrin: Wesly Klark. Propozim që StanDragoti i madh e priti me shumë gëzim. Ja si m’u shpreh rregjizori i shquar shqiptaro-amerikan, Stan Dragoti: “Unë vetë nuk kam fëmijë, por duke qenë kumbara i djalit tuaj, unë sot u bëra me fëmijë! Të gjithë sa ishin në sallë u emocionuan nga dlirësia e mirësia e shpirtit shqiptar. Ëesley sot është në klasën e dytë fillore. Djali i madh quhet Kreshnik, me rezultate të shkëlqyera në studime, me prirje inteligjence për matematikë, i cili ka fituar Olimpiadën e matematikës.Kreshniku është në vitin e dytë për marrëdhënie ndërkombëtare te Epoka University.Ndërsa djali, Klajdi studion në Cambridge University, me rezultate të shkëlqyera për administrim biznes dhe ka qenë pjesëmarrës në Samitin Botëror të ujit në Stamboll. Vajza Klara ka talent për muzikë dhe dëshiron të bëhet pianiste. Klara krenohet me pjesëmarrjen e saj në koncertin e Selin Dion, në Las Vegas. Ajo ç’ka dua të shpreh këtu, tërë barrën e shtëpisë, kujdesit, rritjes dhe edukimin e fëmijëve ia kan lënë nuses time, Kozetës. Kjo mirëkuptohet për shkak të impenjimeve të mija të shumta ndaj biznesit e investimeve. Në momente të caktuara ndjehem keq, por Kozeta dhe unë me mirëkuptim, besim, respekt e dashuri për familjen e fëmijët tanë i kemi ndarë detyrat. I shpreh mirënjohjen, falenderimin dhe admirimin tim për të:Faleminderit, Kozeta, për këtë familje kaq të bukur që kemi ngritur-, veçmas ju me përkushtimin dhe inteligjencën tuaj.
Bisedoi:Raimonda MOISIU

Ylber Dauti, avokati shqiptar që diktoi ndryshimin e ligjit në shtetin e Nju Jork-ut

January 8, 2014 by dgreca

Avokati shqiptar Ylber Dauti fiton një çështje gjygjsore që tërheq vëmendjen e shtypit amerikan. Klienti i tij shqiptar, i aksidentuar një vit pasi kishte marrë deportim nga emigracioni, fiton një shumë prej 1 milion e 680 mijë dollarë/

Nga Dalip Greca/

Ne Foto: Avokati Ylber Dauti në zyrën e tij në katin e 28 në 233 Broadway në Nju Jork./

Çështja ka bërë bujë dhe është lakuar gjatë në mjediset e gjykatave njujorkeze dhe në shtypin amerikan. Gazeta “New York Law Journal” në numërin e saj të 18 qershorit 2009, e kishte klasifikuar si çështjen më të veçantë atë që kishte mbrojtë avokati shqiptar Ylber Dauti përballë Jurisë dhe gjyqtarit Massaro. Shkrimi që trajtonte gjyqin trejavor, ku personazhe ishin dy shqiptarë, paditësi, që po e shënojmë vetëm me incialet MJ, (me kërkesën e tij) dhe avokatit mbrojtës Ylber Dauti, ishte botuar në faqen e parë të gazetës, shoqëruar me një fotografi të gjyqtarit Massaro dhe me vijim në Faqen e dytë, ku opinioni i avokatit zinte vend qendror.

“NewYork Law Journal” është gazeta më me reputacion në Amerikë në fushën e ligjeve. Për shkak të natyrës së veçantë të çështjes gjyqsore, për shkak të verdiktit të Jurisë për një shumë të madhe dëmshpërblimi (1 milion e 680 mijë dollar), për shkak të vendimit unik që mori gjykata, për herë të parë në historinë e Gjykatave të Nju Jork-ut dhe që mund të shërbejë edhe për ndryshimin e ligjit me kalimin e kohës, ka botuar vendimin e plotë të gjykatës në gazetën e datës 19 qershor 2009.

Gazetari që ka shkruar artikullin (Daniel Wise) është nga gazetarët me përvojë të gjatë dhe me reputacion në gazetë. Nga të gjithë avokatët që ishin përfshirë në këtë çështje të vështirë, ai ka zgjedhur opinionin e Dautit për lexuesit e gazetës.Madje gazetari sjell edhe një kritikë të avokatit shqiptar ndaj një aspekti të vendimit të gjykatësit. Konkretisht Dauti dhe gjykatësi kishin një ndryshim opinioni përsa i përket interpretimit të ligjit, që ishte vendosur nga Gjykata në vitin 2006, që kishte përqasje me çështjen që gjykohej atë kohë. Në fakt çështja që vihej në referencë nuk bënte fjalë për urdhër deportimi, por për një person të punësuar në të zezë. Dauti kërkoi që Juria duhej të përcaktonte jo vetëm dëmshpërblimin për të ardhurat për shkak të paaftësisë për t’u rikthyer në punë, por njëkohësisht edhe dëmshpërblimin për shpenzimet mjekësore. Gjykatësi vendosi që dhe shpenzimet mjeksore t’i fuste në shumën e përcaktuar nga Juria, ndërsa Dauti debatoi duke kërkuar që këto shpenzime të ishin plus. Gazeta i ka dhënë hapësirë interpretimit të avokatit shqiptar, i cili e cilësoi të gabuar vendimin e gjykatësit për aspektin e shpenzimeve mjeksore.

Çështja e bujshme që mbrojti avokati shqiptar u bë ogjekt edhe në gazetën e qytetit të Nju Jork-ut, “Gotham Gazzete”, e cila me 29 qershor 2009 botoi shkrimin me titull ”Intrigë politike në një gjyq civil”. Autorja e shkrimit, Emily Goddman, e cila është gjyqtare e Gjykatës së Lartë të Nju Jork-ut, që ndodhet në Manhattan, ka sjellë në faqet e gazetës opinionin e saj për çështjen gjyqsore, dhe në dy paragrafë të shkrimit citon avokatin shqiptar Ylber Dauti, duke vlerësuar profesionalizmin e tij.

Historia e emigrantit nga Kosova

Emigranti shqiptar kishte vendosur të provonte ëndrrën amerikane pasi jeta në Kosovë i ishte bërë e pamundur. Ai e pat përjetuar dhimbshëm tragjedinë e shkaktuar nga serbët që patën okupuar Kosovën dhe kishte humbur babanë, i cili kishte vdekur ndër masakra në kohën e luftës, ndërsa ai vetë pat kaluar në Shqipëri. Kur NATO mori në mbrojtje Kosovën pas bombardimeve, shqiptari i Kosovës u kthye në vendlindje, por për shkak të aktivitetit të tij politik, ai sërish pati probleme.

MJ kishte marrë rrugën për këtej oqeanit në vitin 2003, pa pasur një mundësi ligjore që të vinte këtu me dokumente të rregullta.

Me një pasaportë fallso ai ia kishte dalë që të mbërrinte në SHBA. E vetmja rrugë që të pajisej me dokumente të rregullta ishte kërkimi i azilit politik, por Gjykata e Emigracionit ia refuzoi dhe i dha atij urdhër deportimi. Shqiptari, si shumë të tjerë nuk iu bind urdhërit me shpresë se koha do të bënte të vetën. Pikërisht, një vit pasi kishte marrë urdhërin për të ikur nga Amerika, ai aksidentohet në punë dhe pëson lëndime të rënda fizike që e kthejnë në invalid.

Betejë e ashpër mes avokatëve

Avokati Ylber Dauti, ishte ndër të paktët që i kishte afruar ndihmë përmes firmës së tij ”The Dauti Law Firm, Inc” shqiptarit të dëmtuar. Aspektet e çështjes ishin delikate dhe avokatët e patën refuzuar asistencën e tyre. Pala kundërshtare në gjyq pretendonte se niveli i dëmshpërblimit që duhej të merrte shqiptari në këtë rast duhej të kufizohej në mënyrë automatike për shkak të statusit të emigracionit. Avokatët e palës së paditur e kishin ndërtuar strategjinë e tyre me rrëzimin automatik të padisë sepse paditësi nuk kishte status qëndrimi në SHBA, jo vetëm kaq por ai kishte marrë edhe një deportim, para se të aksidentohej.

Duke qenë se aplikimet e shqiptarit për azil politik nuk janë vendosur ende nga gjykata,(ai sërish e ankimoi çështjen pas aksidentit dhe Gjykata e Apelit e riktheu për shqyrtim) problemi mbetej ende i komplikuar. Për shkak të kësaj, pala tjetër insistonte që ky individ, edhe nëse dëmshpërblehej(ata i patën afruar vetëm 25 mijë dollarë) nuk duhej ta gëzonte të drejtën e dëmshpërblimit mbi bazën e kostos së jetesës në SHBA. Arsyetimi i tyre bazohej në mundësinë që ekzistonte për humbjen e kërkesës për statusin e azilit politik. Në këto kushte, argumentonin ata, ai do të detyrohej që të kthehej në vendin e tij, në Kosovës, ku standardet e jetesës kanë kosto tepër më të ulët se në SHBA. Avokati i palës së paditur këmbënguli që t’i bllokohej shqiptarit “mashtrues” e drejta e dëmshpërblimit sepse ai nga dita në ditë mund të merrte vendimin përfundimtar të emigracionit që të kthehej në vendlindje.

Mbrojtja e avokatit Ylber Dauti, qe shumë bindëse, e ndërtuar me argumente juridike e njerëzore, duke i lënë hapësirë humanizmit.Ai e orientoi mbrojtjen në të drejtën ligjore të klientit të tij për të përfituar shpërblim sipas kostos të standarteve të jetës në Amerikë sepse këtu ishte aksidentuar. Klientit të tij, nuk kishte arsye që t’i bllokohej në mënyrë automatike e drejta e dëmshpërblimit për shkak të statusit të pavendosur të emigracionit. Duhej të ishte Juria ajo që të vendoste nëse shpërblimi do të bëhej mbi standartet amerikane apo ato të Kosovës!

Gjykata arriti në përfundim se kërkesa e avokatit shqiptar ishte e drejtë. Kjo ndodhte për herë të parë, ç’ka dikton ndryshimin e ligjit në shtetin e Nju Jork-ut për raste të ngjashme. Vendimet e më parshme për ndodhi të përafërta kishin qenë të pafavorshme për klientët.

Paditës që kanë qenë në të njëjtën situatë si klienti i avokatit Dauti, kanë qenë humbës të dëmshpërblimeve. Ligji në shtetin e Nju Jork-ut nuk e ka të prerë se si duhen trajtuar raste të kësaj natyre?

Situatë konfliktesh mes ligjeve federale

Avokatiu Dauti spjegon për Illyria-n se situata e klientit të tij si emigrant përcaktohet nga Ligji i emigracionit, që diktohet nga Qeveria Federale dhe Ligji i shtetit të Nju Jork-ut. Në rastin konkret paraqitej një situatë konfliktuale mes asaj çfarë kërkojnë ligjet federale për çështjen e emigracionit dhe asaj çfarë kërkojnë ligjet e dëmshpërblimit civil për një person që jeton në shtetin e Nju Jork-ut, kur aksidentohet. Dëmshpërblimi civil bazohet në bazë të rregullave shtetërore të shtetit të Nju Jork-ut, kurse çështja e emigracionit përcaktohet nga ligjet Federale, që funksionojnë për të gjithë Amerikën.

Beteja në këtë gjyq zhvillohej për konflikt të interpretimit të ligjit dhe dy palët e avokatëve provonin aftësitë juridike. Argumenti i përdorur nga pala tjetër ishte se Ligji Federal e pengon ose e ndalon ligjin shtetëror të Nju Jork-ut, që të japë përfitime në dëmshpërblimet civile për perosna që janë ilegalisht në Amerikë. Në fakt, vetë ligji nuk ishte i qartë. Ka interpertime jo të qarta për situata që nuk kanë qenë identike me raste të tilla. Ka pasë raste në të kaluarën për emigrantë, që kanë hyrë ilegalisht në Amerikë dhe askush nuk e ka ditë. Mirëpo në rastin e avokatit Ylber Dauti, shqiptari i Kosovës, që ishte aksidentuar, dihej se kush ishte, madje kishte dhe një urdhër deportimi për të.

Detyra e avokatit vështirësohej sepse vendimi për deportim ishte dhënë para se klienti i tij të aksidentohej. Argumenti i palës tjetër ishte se ky njeri që kërkonte dëmshpërblim nuk kishte pse të ndodhej në Amerikë në çastin e aksidentit sepse duhej t’i ishte bindur urdhërit të deportimit një vit më parë. Ky njeri, sipas tyre, ka shkelë ligjet e Amerikës sepse nuk i është bindur një urdhëri deportimi që ka lëshuar Gjykata Federale, Bordi i Apelit të Emigracionit.

Edhe halla e presidentit Obama ka marrë deportim, por jeton në SHBA

Avokati Dauti, pohon se e kishte të qartë shkallën e vështirësisë së misionit të tij. Në të kaluarën gjykatat janë marrë me raste kur nuk ka pasur urdhër deportimi ndaj dikujt. Dhe në raste të tilla ka pasë lehtësi sepse personat nuk kishin shkelë një urdhër gjykate, si në rastin e shqiptarit të Kosovës. Ishte fakt i pamohueshëm se veprimi i klientit të tij ishte në kundështim me ligjet federale për emigracionin sepse nuk kishte respektuar vendimin e deportimit.Mirëpo ai këmbënguli se ky njeri i aksidentuar duhej të jetonte dhe për këtë duhej të dëmshpërblehej. Mirëpo pala tjetër këmbëngulte se një shkelës ligjesh nuk kishte pse të dëmshpërblehej.

Si kundërpërgjigje, avokati Dauti u çoi në vëmendje se ligji i shtetit të Nju Jork-ut nuk ka asgjë të shkruar për raste kur një person ka urdhër deportimi e më pas aksidentohet. Pala tjetër protestonte duke argumentuar se nëse ky përfitonte atëhere shkelej ligji federal për emigracionin, që personit i kishte dhënë deportim.

Argumenti që Dauti përdori ishte se pavarësisht se Ligji i shtetit të Nju Jork-ut nuk e përcakton këtë, logjika njerëzore dhe aspekti i filozofisë së ligjit, është i tillë, që kur dikush dëmtohet për faj të dikujt tjetër, ai duhet të përfitojë, pavarësisht se ai ka shkelë ligjet federale për emigracionin.

Logjika juridike dhe njerëzore e avokatit shqiptar i dhanë kthesë gjyqit. Ai tha se nëse klienti i tij nuk do të përfitonte dëmshpërblimin vetëm për arsye se kishte marrë deportim, atëhere gjykata do të promovonte marrjen në punë nga punëdhënësit amerikanë të personave që kanë urdhëra deportimi, për shkak se atyre u ligjërohej mosdëmshpërblimi i tyre në rast aksidentesh. Ai tërhoqi vëmendjen se po krijohej një situatë që do të stimulonte marrjen e këtyre njerëzve në punë, që jo vetëm kanë një kosto të ulët, por dhe lehtësira në rast aksidentesh.

Analiza e avokatit Dauti bazohej në krahasimin e kostos dhe të përfitimeve, që gjykatësi duhet t’i merrte në konsideratë gjatë nxjerrjes së vendimit. Argumenti i avokatit Dauti ishte se në rast se gjykatësi do të vendoste, që ky njeri i aksidentuar nuk kishte të drejtë që të kompensohej vetëm për shkak se kishte shkelë ligjin federal, ku kishte një urdhër deportimi ndaj tij, atëhere, ne duhet ta shohim në sy realitetin e këtushëm.

Ka shumë njerëz që kanë urdhëra deportimi, por ende qëndrojnë këtu sepse kanë ardhur pas ëndërrës për të jetuar në Amerikë. Shumica e këtyre njerëzve nuk largohen, edhe pse ndaj tyre ka urdhëra deportimi, që u diktojnë largimin nga vendi i ëndërrave. Madje, avokati shqiptar, ia kujtoj gjykatësit (off the record) se edhe halla e presidentit Barack Obama ka pasë urdhër deportimi që në vitin 2004, por nga ky vit e deri tani në 2009 vazhdon që të jetojë në Amerikë në kundërshtim me urdhërin e Gjykatës. Jo vetëm kaq, por ajo ka jetuar në Publick House.

– E përmenda këtë rast, jo për ndonjë arsye politike, por vetëm për t’i treguar gjykatësit se thyrja e urdhërit të deportimit në Amerikë është një gjë e zakonshme. Pra nuk është vetëm klienti im që po kërkohet të penalizohet vetëm për këtë arsye, spjegon për Illyria-n, avokati Ylber Dauti.

Argumentet që bindën Jurinë

Pala kundërshtare po e paraqiste shqiptarin si një rast të jashtzakonshëm, si një monstër, gati si një përbindësh që nuk pyet për ligjet federale dhe se në ato kushte nuk duhej të meritonte asnjë dëmshpërblim. Ndërsa Dauti, në të kundërt u kap në aspektin human të trajtimit të problemit, duke arritur në përfundimin se një shkelje të tillë të ligjit e bëjnë dhe shumë njerëz të tjerë këtu. Penalizimi i klientit të tij do të përbënte një shkelje të drejtave të njeriut; nuk do të ishte humane që atij t’i mohohej shpërblimi për dëmin shëndetësor, që iu shkaktua nga pala e paditur. Do të ishte antiamerikane, arsyetoi para gjykatësit dhe Jurisë avokati Dauti, sepse ky është një vend i ndërtuar me ëndrrat e emigrantëve nga e gjithë bota, shumë nga të cilët kanë ardhur këtu edhe ilegalisht dhe kanë qëndruar derisa e kanë marrë statusin qoftë nga amnistitë, qoftë edhe përmes ligjeve, duke u stabilizuar një herë e përgjithëmonë këtu. Përveç humanizmit, të qenurit emigrant, arsye e tretë, që paraqiti Dauti, ndoshta më e rëndësishmja, që ndikoi tek gjykatësi dhe juria, ishte:Në përgjithësi punëdhënësit në shtetin e Nju Jork-ut, veçanërisht ata të fushës së ndërtimit, përpiqen që ta bëjnë punën sa më lirë në kosto dhe nuk krijojnë kushtet e duhura të sigurisë për jetën e punëtorëve në përshtatje me kërkesat e ligjit. E vetmja arsye, që ata përpiqen që të shpenzojnë diçka për kushte sigurie është se ata i friken penalizimit nëse dikush u dëmtohet në punë.Nëse gjykata do të vendoste se një grup njerëzish që ishin ilegalisht në Amerikë në çastin e dëmtimit, nuk u takonte dëmshpërblimi, atëhere të gjithë punëdhënsit do të preferonin që për të ardhmen të merrnin në punë vetëm këtë kategori personash sepse edhe nëse dëmtoheshin ata nuk do t’u paguanin atyre dëmshpërblim.Kjo praktikë do të ndihmonte në krijimin e një filozofie, që do të kishte efekte negative edhe për punësimin e shtetasve amerikanë. Këta do ta kishin më të vështirë për të gjetur punë nga që punëdhënsit do të preferonin kategorinë e atyre që nuk dëmshpërbleheshin në rast aksidentesh.

Gjykatësi, në përpilimin e vendimit, vendosi, që klienti shqiptar dhe të tjerëve si ky në ardhmen, t’u njihet e drejta e dëmshpërblimit, pavarësisht se ka pasur një urdhër deportimi nga emigracioni përpara se atyre t’u ndodhte aksidenti. Pala tjetër nuk kishte më argument për të kundërshtuar.

Avokatit Dauti kishte fituar admirim, kur solli në vëmendje të gjykatësit se në bazë të rregulloreve të Departamentit të Sigurisë, nuk është shkelje ligji të punosh pa letra, por është shkelje ligji për punëdhënsin, që punëson një punëtor ilegal.Pasi kishte sjellë argumentet ligjore dhe njerëzore, avokati shqiptar kërkoi që klienti i tij nuk meritonte të paraqitje si monstër para Jurisë nga pala kundërshtare, vetëm për shkakun se kishte punuar pa letra apo pse kishte marrë deportim si emigrant i paligjshëm.

Përse e shkeli këshillën e shkollës së ligjeve, Ylber Dauti?

I drejtoj një pyetje avokatit: -Pasi ka përfunduar gjithë kjo histori dhe keni triumfuar, si ndjehet avokati Dauti nga ana profesionale dhe njerëzore?

– Një nga ndihmësit e mi amerikan, pasi përfundoi gjyqi, më tha se gjatë procesit, kur unë mbaja për një orë e gjysëm fjalimin mbrojtës, klientin tim e kishte parë duke derdhur lot.

Më mallëngjeu ky rrëfim. Do të ishte mirë ta kishte parë Juria duke qarë se pala kundërshtare e paraqiti si përbindësh, thotë Ylberi.

Avokati, në përgjigje të pyetjes, kujton se në kohën kur ishte student në Shkollën e ligjit, një nga postulatet, që u përcillnin profesorët amerikanë dhe specialistët e ligjit ishte që të mos përfshiheshin emocionalist në çështjet që prezantonin para jurive dhe gjykatësve. “Bëni atë që duhet të bëni për klientin, por emocionalisht mos u përfshini kurrë në çështje”!

-Është i vetmi rast, thotë Ylberi, që e kam shkel këtë këshillë –aksiomë të profesorëve të mi.

Ai e ka përjetuar shpirtrisht ngjarjen dhe është emocionuar gjatë mbrojtjes. Klienti i tij vinte nga ferri i vuajtjeve nën regjimin serb dhe atij i duhej ta mbronte sa më me dinjitet. Avokati u indinjua kur pala tjetër përpiqej ta prezantonte klientin para jurisë si një njeri të keq, që nuk meritonte asgjë.

Një nga aspektet që ata ishin përpjekur të realizonin ishte që ta tipizonin shqiptarin si produkt të së keqes. Avokati kundërshtar kur ka mbajtur fjalimin e fundit para jurisë, ka përmendur emrin musliman të klientit shqiptar, dhe i ka thënë Jurisë:”Ju mund të kuptoni shumë gjëra nga një njeri, duke u nisur nga emri që ai ka”.

Në një fjali më poshtë ai ka thënë se “ky është një njeri gënjeshtar dhe mos harroni se ka ardhë në Amerikë pas 11 shtatorit me pasaportë fallso”!

Kjo ishte tendencë për ta nxitur jurinë që të mendonte se ky ndoshta ishte një prej terroristëve, që ka ardhë në Amerikë, po jeton si i paligjshëm dhe nuk dihet se kur do ta ngrerë kokën dhe të bashkohet me monstrat e tjera të terrorizmit.

Avokatët kundërshtarë po përpiqeshin që të nxirrnin nga shpirti dhe zemra e jurisë atë reagimin që ka ardhë nga popullsia amerikane ndaj atyre që shkaktuan tragjedinë e 11 shtatorit 2001. Ata po përpiqeshin që të ndikonin tek juria që ta paragjykonte shqiptarin si të rrezikshëm dhe si i tillë ai nuk meritonte asnjë dëmshpërpërblim.

Sipas tyre shqiptari po gënjen sepse të gjitha dëmtimet që ai pretendon se i kanë ndodhur pas aksidentit, nuk i janë shkaktuar këtu, por i ka pasë që në Kosovë.Pra ai po paraqitej si gënjeshtar, si mashtrus, më keq akoma, për shkak të emrit musliman, por paraqitej edhe si terrorist.

Kundëragumentet që përdori Dauti i dhanë mundësinë që t’i neutarlizojë kundërshtarët dhe akuzat se klienti i tij ishte shpirti i së keqes, gënjeshtar, mashtrus, terrorist, dhe të gjitha këto vetëm pse ai ishte musliman dhe se kishte ardhur pas 11 shtatorit me pasaportë fallso. Dauti doli para Jurisë dhe u kujtoi anëtarëve të saj një shprehje që ka thënë Franklin D Rusvelt, ish president i Amerikës,se “ne të gjithë e kemi prejardhjen prej emigrantëve.”

Avokati, i kujtoi jurisë një udhëtim të tij që kishte bërë për herë të parë, kur kishte ardhë në Amerikë në prill të 1999 tek Statuja e Lirisë, dhe se atje, në krah të simbolit, kishte lexuar fjalët monumentale :”Më jepni njerëzit e popullit tuaj të uritur, të përdhosur, të mashtruar sepse unë i pres të gjithë me krahët hapur”! Edhe klienti im , tha ai, prandaj erdhi këtu.

Avokati shqiptar u kujtoi anëtarëve të jurisë dhe një shprehje të Dr. Martin Luter King, i cili tërhiqte vëmendjen se padrejtësia në një vend çon tek padrejtësi në çdo vend. Duke hyrë në thelbin e çështjes, ai tha se pala tjetër po ju bën thirrje ju, që t’i bëni padrejtësi këtij njeriu, që ta ndëshkoni këtë njeri, për një gjë që nuk ka të bëjë me këtë çështje, ta ndëshkoni për origjinën e tij.

Avokati Dauti, duke perifrazuar Dr.Martin Luter King, tërhoqi vëmendjen e Jurisë se nëse ju i bëni padrejtësi këtij njeriu, i keni bërë padrejtësi gjithë njerëzimit!( Marre nga libri ne proces “Histori shqiptare ne Amerike)

Dhe Juria reagoi; shqiptari fitoi maksimumin e shpërblimit!

Ju tregoj 67 ballistët e pushkatuar nga Mehmet Shehu, parathënia e luftës vëllavrasëse në Shqipëri

July 16, 2013 by dgreca

Homazh me rastin e 20 vjetorit të rivarrosjes së të pushkatuarve të pafajshëm në Matjan të Lushnjës/
Nga Esat ÇOKU/
Ne Foto: Ish deputeti i PD Esat Coku, duke u intervestuar nga gazetari Beqir Sina, ne pervjetorin e perkujtimit te Abaz Kupit, prane varrit te tij ne Queens, NY/
…Masakra që kreu Mehmet Shehu në fshatin Matjan të Lushnjës(disa e quajnë masakra e Garunjasit, disa e Golemit) në tetor të vitit 1943, është ndër më të egrat në historinë e Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri dhe kundërshton historiografinë komuniste, e cila pretendoi për 50 vite se Lufta Nacional Çlirimtare nuk kishte karakter vëllavrasës, por ishte lëvizje për çlirim Kombëtar. Masakra i paraprinë luftës civile, ku marrja e pushtetit ishte qëllimi kryesor i Partisë Komuniste, e cila në vend që të luftonte pushtuesin, nxiti urrejtjen dhe u ktheu pushkën vëllezërve nacionalistë.
20 vjet më parë/Ajo ditë nuk më hiqet nga kujtesa, edhe pse kanë kaluar 20 vite. Ngjiteshim me vështirësi drejt Majës së Shkujkës për të shkuar tek vendi ku kishte ndodhur masakra, në fshatin Matjan (në fakt si vendbanim i “armiqve” ai kurrë nuk u quajt fshat sepse e lanë anonim për hir të biografisë.) E përpjeta është e thiktë dhe këmbët të rrëshqasin nga që vend është shkëmbor. Edhe pse nuk i kalon të 200 metrat, Shkujka të duket e paarritshme, po të kesh parasysh ngjitjen e saj nga niveli fushor në atë kodrinor. Kjo quhet ndryshe edhe Kodra e Shënjimit, e marrjes shenjë. Në fakt është një kodër dominante e Darësisë së Lushnjës, ka qenë strategjike në përplasjet e ushtrive pushtuese ose kalimtare. Është një emërtim që mund ta ndeshësh në topografinë ushtarake. Ndërsa vendasit e zbërthejnë ndryshe toponimin “Shkujka”- Shkoji uji; uji shkoji. Fshati që është në këmbët e kodrës, Shegasi ka shegë shumë, por jo ujë. Dikur uji pat shpërthyer majë kodrës, por barinjtë sipas legjendës, e mbushën pusin shpërthyes me delet dhe leshin e tyre dhe që atë ditë uji shkoi nga ato kodra. Pikërisht në vjeshtën e largët të vitit 1943, në rrugën gjarpërore që përdridhej mes masiveve shkëmbore hiqej zvarrë edhe kolona e djemve të Myzeqesë, që patën pranuar thirrjen e Ballit Kombëtar për të çliruar Atdheun. Ata ishin çarmatosur në fshatin Golem dhe ashtu duarlidhur mezi çapiteshin në atë të përpjetë që të merrte frymën. Ku po i çonin? Askush nuk e dinte. Përshpëritej se atje po i priste Mehmet Shehu i tmerrshëm, komandanti i Brigadës së Parë Partizane. Ata që i shoqëronin nuk u treguan gjë, veç u thanë se do t’i çonin atje në shtabin partizan.Kur dolëm në majën e kodrës, dhe hodhëm sytë poshtë, në fushën e paanë të Myzeqesë, na u duk se qëndronim në një ballkon gjigand, ku syri dallonte pas fushës dhe kodrave të Gërmenit, kaltërsinë e detit Adriatik. Atë kohë drejtoja Shoqatën e të Përndjekurve Politikë të Lushnjës. Isha edhe pjesë e Komitetit Ekzekutiv Pluralist. Bashkë me mua ishte edhe sekretari i komitetit Pluralist, gazetari Dalip Greca. Ai ishte pjesë e asaj zone dhe e njihte mirë edhe terrenin, edhe njerëzit, edhe ngjarjen tragjike që kishte ndodhur. Fshati i tij ishte fqinj me Matjanët. Kontributi i tij në atë rivarrim, u vlerësua nga shoqata e të përndjekurve.Banorët e Matjanëve u mblodhën shpejt sapo zbritëm në fshat. Met Matjani me Faikun na japin mikpritje. Kishin ardhur dhe fqinjë të tjerë sapo kishin dëgjuar për qëllimin e vizitës tonë atje. Një zonjë e vjetër në moshë na tregoi: Isha nuse e sapo ardhur atëherë kur ndodhi masakra. Netëve ulërinin qenët dhe ujqërit nga gjaku. Fshati ishte i rrethuar me pyje. Ishte një vjeshtë e ngrohtë kur u vranë ata të gjorë. Aso kohe ne i sillnim bagëtitë për të pushuar në shtëpi deri pasdreke dhe i lëshonim sërish nëpër pyje e lëndina. Edhe unë po përcillja bagëtinë së bashku me kunatin. Ata e kishin kryer masakrën, por ne dëgjuam një rënkim të zgjatur, që na e sëmboi në zemër. Të gjorit nuk i kishte dalë shpirti dhe ai, komandanti i egër kishte urdhëruar një çupë partizane, po ma prish gjumin ai rënkim. Ç’pret? Një breshëri arme ishte dëgjuar dhe zëri qe mekë… Një nga të moshuarit na tregoi: Ishin më shumë se 200 robërit ballistë, që kishin sjellë partizanët para komandantit Mehmet Shehu. Disa nga ata që kishin të njohur në radhët e partizanëve shpëtuan; të tjerëve iu bë thirrje: Kush bashkohet me ne, i falet jeta. Në radhët e ballistëve kishte edhe të rinj të moshës 16-17 vjeçare, kishte edhe të moshës 65 vjeçare. Shumica ishin mbi 20 vjet. Disa prisnin ditën e dasmës, disa kishin lënë nuset në shtëpi, të tjerët fëmijët. Shumica e ballistëve kishte kthyer sytë nga Rakip Xhepa. Mehmeti i qe drejtuar atij: Bashkohu me ne? -Derr bëhem dhe komunist Jo!- i qe përgjigjur Rakipi. Kaq ishte dashur dhe krismat kishin korrë jetë shqiptarësh të pafajshëm. 67 jetë të pafajshme u shuan. Për 45 vjet të gjitha familjet e të vrarëve u trajtuan si familje të armikut të klasës, ku biografia shkatërroi jetë të tjera, la pa arsimuar qindra të rinj, dhe shërbeu si kontingjent për të mbushur burgjet.

Nderimi i viktimave

Shoqëria shqiptare nuk ishte çliruar ende nga makthi i komunizmit kur Shoqata e të Përndjekurve Politikë të Lushnjës së bashku me Komitetin Pluralist morën vendimin që të nderonin viktimat. U desh një përplasje e fortë me shoqatën e Veteranëve të rrethit, të cilët vazhdonin që t’i quanin armiq të pushkatuarit. Debate deri në mesnatë, por ata nuk lëshuan rrugë. Madje paralajmëruan se qytetin do ta kishim kundër në ditën e varrimit të eshtrave dhe se ata do të punonin kundër. U përpoqëm t’i bindnim, por kur e pamë se gjithçka ishte e kotë, u përcollëm edhe vendimin e Komitetit Ekzekutiv Pluralist të rrethit se varrimi do të bëhej përbri parcelës ku ishte varreza e dëshmorëve të rrethit. Ky vendim i zemëroi edhe më shumë. E braktisën takimin që u organizua në zyrën e sekretarit të Komitetit ekzekutiv, detyrë që atë kohë e kryente Dalip Greca. Nuk u tërhoqëm. Ekipi i shoqatës i drejtuar nga Esat Çoku, kryetar dhe i mbështetur nga Vasil Sylari, Hajdar Xhafa, Naim Stravecka, Sherif Kaloshi, Njiazi Bylykbashi e të tjerë, nuk u tërhoqën, edhe kur veteranët paralajmëruan se do të bënin gjithçka që ky aktivitet të dështonte. Në debat me ta mbaj mend se u thashë: Ju nuk po pranoni pajtimin e të vdekurve, po si do të pajtoheni me ne të gjallët, që na keni burgosur e persekutuar? Pasi i mblodhëm eshtrat e të pushkatuarve, i futëm në arkivole, i zbritëm në qytet, nga të gjitha anët vërshuan kërkesa nga të afërmit e viktimave: Na i lini një natë t’i qajmë në shtëpitë tona! Shumica ishin nga Divjaka dhe Çerma. Ua dhamë. Ishte një takim i dhimbshëm mes të gjallëve dhe të vdekurve. Një solidaritet i jashtëzakonshëm i qytetarëve të Lushnjës, Divjakës, Çermës dhe zonave përreth. Ata shkonin dhe ngushëllonin dhe i qanin me ligje sipas zakonit. Nuk i kishte qarë njeri në kohëvdekjen e tyre. I kishin groposur si kafshë në një faqe kodre duke hapur një gropë të madhe atje tek Matjanët. Një miting i përmortshëm me një pjesëmarrje të madhe u organizua në qendër të Divjakës nga Shoqata e të Përndjekurve, mbështetur nga Partia Demokratike dhe Partia Republikane. Në krye ishin; mjeku antikomunist Ihsan Çabej, Seit Prishta, Jovan Rudha, Llazar Sako, Perikli Sota, Xhevit Çela, Gëzim Hajdari, Ilir Zhiti, Hajdar Qerreti, Ylli Sefa, Fred Haxhiu, Liliana Beçka e shumë të tjerë. Një montazh letrar i përcjellë nga Perikli Sota e bëri trumën të përlotej. Telekronisti Viktor Davidhi e filmoi të plotë procesionin. Gazeta “Ora e fjalës” shkroi reportazhin e ceremonisë. Dua të veçoj kontributin dhe mbështetjen e kryesisë së Komitetit Ekzekutiv ët rrethit, Fetah Elezi – kryetar, Seit Prishta-zv/kryetar dhe Dalip Greca – sekretar. Ata ishin njësh me shoqatën e të përndjekurve në të gjitha fazat e ceremonisë, caktimin e vendvarrimit, nxjerrjen e fondeve dhe gjithçka tjetër. Dita e 11 shkurtit dhe mungesa e kërkimit të faljes/Dita e 11 shkurtit ishte e veçantë në qytetin e Lushnjës. Sheshi kryesor i qytetit ishte i vogël për ta mbajtur gjithë atë turmë. 67 arkivole i prinin marshimit drejt kodrës së varrezave të dëshmorëve, ku do të varroseshin edhe ata që qenë konsideruar “armiq”. Lushnja e fiseve të përndjekura; Sefajt, Korreshët, Çelajt, Xhindolët, Murrizët, Sinajt, Kërçit, Matjanët, së bashku me banorët e persekutuar të ish kampeve të internimit të Gradishtës, Grabianit, Savrës, Gjazës, Pluk, Çermë, kishin zbritur atë ditë në shesh, jo për hakmarrje, por për dinjitet dhe nderim të viktimave. Sa shumë lule kishin sjellë lushnjarët atë ditë morti! Nga altoparlantet e vendosura nëpër shtyllat e rrugës, dëgjohej apeli emër për emër i 67 burrave që nga tradhtarë të shpallur padrejtësisht, po ktheheshin në shtratin e lavdisë së munguar për 48 vite.Mbaj mend se në fjalimin përcjellës, u kërkova ndjesë të pranishmëve se për të nisë atë fjalë përcjellëse, kisha marrë hua një shprehje të Patër Anton Harapit, tek po përcillte eshtrat e Çerçiz Topullit dhe Muço Qullit në vitin 1936, “Ndalni burrat e Gjirokastrës, Shkodra e ka një fjalë me Ju!”. Këtë thirrje doja t’u drejtoja sot para se këto arkivole t’i fusim në dhe’ edhe atyre martirëve që u ndëshkuan me plumba pa bërë asnjë faj. Atë fjalë desha t’u përcillja edhe unë dëshmorëve tanë, që u ndëshkuan pse luftuan për Shqipëri etnike, ndryshe nga komunistët, që donin një Shqipëri pa Kosovë e pa Çamëri, në miqësi me sllavët.Dhe shpalosa para turmës që lotonte fjalë zemre. Ceremonia e varrimit ishte madhështore. Veteranët na vëzhgonin nga larg. Nuk u ndjenë mirë që armiqtë e shpallur nga ata u varrosën pranë e pranë dëshmorëve. Ne në fakt kishim pajtuar të vdekurit, por jo të gjallët. Ne as sot s’ndjehemi të pajtuar. Si do të ndjehem unë i tillë, kur në Parlamentin Shqiptar, bashkë me mua si deputet i PD ishte edhe ai i PS, ish-hetuesi im? Si do të ndjehej familja ime që për 45 vjet u burgos e syrgjynos burgjeve dhe bëri jo pak por 70 vite, babai, dy vëllezërit dhe unë? As hetuesi im nuk më tha një herë”më fal”, qoftë edhe për formalitet a kortezi njerëzore. E prita këtë ndjesë që ai ta shqiptonte nga foltorja e Kuvendit, por jo, nuk e pati kurajon. Madje as kur ia kërkova unë. Si do të ndjehemi të pajtuar ku të gjithë ishët dhe bijtë e bllokut kërkojnë ende revansh në radhët e Partisë Socialiste? Si do të çlirohet Shqipëria nga e djeshmja e tmerrshme, kur Ministri i Brendshëm i fundit të kohës së diktaturës, është 20 vite aktiv në politikë?

Lista e 67 ballistëve që u pushkatuan nga Mehmet Shehu: Ndoni Miti Sako, Fani Zoi Trungu, Gori Siku Todi, Jani Spiro Gjeka, Jorgji Spiro Gjoni, Jorgji Xhovan Lala, Kozma Andon Zhuka, Nasi Spiro Zhuka, Koli Xhovan Tashi, Kristo Joti Shkoza, Loni Naun Bita, Llazi Llambi Prifti, Liti Nasi Shkoza, Mihal Tasi Bita, Nasi Llazi Janko, Nasi Simon Sako, Nasi Leksi Zaho, Perikli Kozma Prendi, Pali Teni Zaka, Ristan Gjergji Bani, Simon Nuni Gjini, Stefan Ndoi Prendi, Trifon Leksi Gjeka, Trifon Kozma Gjoni, Todi Spiro Gjyrgji, Vasil Koci Përboti, Myslym Haxhi Bedalli, Ram Koci, Bajram Jeshili, Medi Pirra, Bajram Pepa, Rako Nako, Hysen Dupi, Arif Muço, Rakip Xhepa, Shaqir Sula, Elmaz Xhepa, Çaush Xhepa, Latif Karafili, Shaban Sina, Asllan Vrapi, Hysen Ismaili, Murat Meshani, Bajram Bilbili, Ismail Koçiu, Muhamet Kasmi, Alush Kasmi, Shemsi Arapi, Skënder Arapi, Ymer Bullari, Sabri Bullari, Beqir Cani, Haxhi Sina, Tafil Lluzha, Ibrahim Lluzha, Arif Halili, Kadri Murrizi, Ismail Murrizi, Hysen Murrizi, Haxhi Murrizi, Gaqi Ndoni, Ndini Ndoni, Isuf Buzi, Shyqeri Leka, Ramazan Kofsha, Shefik Tata, Gori Lala.(Dielli –arkiv)