Keze Kozeta Zylo – Page 12 – Dielli

Bojkena Selmanaj, infermjerja qe kujdeset per pacientet me covid me probleme me veshktat

May 20, 2020 by dgreca

Flet per Diellin Bojkena Selmanaj, infermierja në reaminacionin e spitalit të Memorial Sloan Kettering ne Manhattan, New York/

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Zonja Bojkena Selmanaj është infermiere në reuminacionin e spitalit të Memorial Sloan Kettering ne Manhattan, New York.

Vdekja e infermieres koleges sonë ka dhembur pak më ndryshe. Kemi luftuar ditë e netë pa pushim me javë të tëra për ta shpëtuar, por smundi t’ja dalë dot. Ajo punonte si infermjere dialize duke u kujdesur për pacientë të sëmuë me covid që kishin probleme me veshktat dhe drejtonte makinerinë që pastronte gjakun e tyre. Burri i saj i ishte lutur te mos shkonte në punë gjatë kësaj periudhe, por ajo si çdo infermjere tjetër qe nuk dorëzohet kundra asgjëje vazhdoi të punonte cdo ditë. Por fatkeqësisht u largua nga kjo botë e rrethuar nga infermiera dhe doktora të maskuar nga koka në këmbë si aliena, pa u përshëndetur me bashkështorin dhe vajzat e saj, pa u dhënë lamtumirën e fundit.

Në këtë kohë të Luftës botërore nga Coronavirus që po kalojmë cila është detyra juaj nëspital për t’i shërbyer popullit amerikan?

Fillimisht dua t’ju falënderoj për këtë intervistë. Eshtë kënaqësi dhe nder per mua të ndaj me ju eksperiencën time në punë me luftën kundra koronavirusit. Detyra ime është të kujdesem për pacientë shumë të sëmurë, të cilët të prekur nga virusi luftojnë me vdekjen cdo ditë. Une punoj turnin e natës dhe e marr punën në orën 7:30 të mbasdites deri ne 7:30 të mëngjesit. Si infermiere në reuminacion, unë zakonisht kujdesem në nje shift 12 orësh për 1 ose 2 pacient varur nga gjëndja e tyre. E filloj ditën e punës duke marrë raportin nga infermierja e ditës. Më pas vesh përparësen, maskën N95, mbi të dhe maskën kirugjikale, syzet, mburojën e fytyrës dhe futem në dhomë. E vizitoj pacientin nga koka te këmbët, duke fillur të dëgjoj tingujt e mushkërive, tëzemrës, e të zorreve me stetoskop. Shikoj me kujdes të vecantë ventilatorin, dhe të gjitha makineritë e tjera qe ndihmojnë ne mbajtjen e pacientit gjallë. Administroj ilacet e duhura të shkruara nga doktorët; monitoroj rrahjet e zemrës, tensionin, frymëmarrjen, temperaturën cdo orë dhe sigurohem që cdo shenjë jete është në numrat e duhur. Dy herë gjaë turnit, përpiqem të gjej pakez kohë të marr në telefon familjen me facetime dhe lejoj tu flasin pacientëve pavarëisht se ata jaë në koma. Shumicën e rasteve, unë jam e vetjma punonjëse spitali që jam në dhomen e pacientit gjatë turnit 12 orarësh. Në kohët normale kur nuk kishim pacienëtë infektuar me virus, futeshim në dhomë cdo orë për të lëvizur pozicionin e pacientit, praktik e cila ndihmon për të parandaluar plagët e trupit që krijohen nga qëndrimi në të njejtin pozicion për kohë të gjatë. Por tani për të mbrojtur dhe ne veten, futemi në dhomë sa më pak, vetëm kur duhet.

Cili është shqetësimi juaj kryesor si infermiere kur ndodheni pranë pacientëve tuaj?

Shqetësimi më i madh për mua këto kohë ka qënë frika e infektimit me virus. Cdo ditë qe shkoj në punë i lutem zotit të më bëj të forë dhe imune kundra virusit. Kam shumë frikë të sëmurem vetë, dhe të infektoj prindërit apo motrat. Për më tepër më vjen shumë keq për familjen e pacientëve qe kan të afërmit në spital dhe jaë të ndaluar të vijë ti vizitojë. Më thyet zemra akom më shumë për pacientët që në kohë kaq të vështië ndodhen të vetëm në spital, pa pasur pranë të dashurit e tyre tu mbajë dorën dhe tu japin kurajo të vazhdojë të luftojë. Prandaj përpiqem t’u qëndroj afër pacientëve të mi, u flas shpesh herë, jua shtrëngoj dorën fort per t’i dhënë sado pak shpresë…U shkruaj fjalë kurajuese në dritaren e dhomës me shpresën që kur te zgjohen t’i lexojnë ato fjalë dhe të kuptojë që nuk janë aty vetëm. Por jemi ne që po luftojnë bashkë me ta cdo ditë.

Si u ndjetë kur ju dhanë detyrën se ju do te jeni në vijën e parë të Frontit të Luftës?

Në fillim ishim të gjitë shumë të frikësuar. Frika më e madhe ishte nga panjohuria e këtij virusi. Cdo ditë nxirnin protokolle të reja, trajtime të reja. Ndiheshim tamam sikur ishim të dërguar në luftë të papërgatitur, pa armë mbrojtëse, pa imunacion. Nuk jemi mësuar të mos dimë shumë rreth një sëmundje. Zakonisht jemi shumë te përgatitur per cdo rast qe na vjen në spital. Por kësaj here ishte ndryshe. Doktorat, infermieret, menaxheret e spitalit ishin të gjithë të paditur për cka na priste. Kemi qarë perpara dhe pas pune me frikën se të gjithë do sëmureshim dhe do ishim nje viktimë tjetër e këtij virusi vdekjeprurës. Por frika s’mundi te më ndalonte luftën e palodhshme. Kam shkuar ne punë madje dhe ditët që nuk isha e caktuar për të punuar, për të ndihmuar stafin sepse shumë infermierë u sëmurën.

Mund të na tregoni një ndër episodet e dhimbshme që keni pasur këto kohë ne spital?

Një nga historië më prekëse që më ka ndodhur gjatë kësaj periudhe ka qënë humbja e një infemiereje nga lufta me virusin. Kemi humbur shumë pacientë nga ky virus, dhe cdo humbje jete dhëmb shumë, por vdekja e infermieres sonë ka dhembur pak më ndryshe. Kemi luftuar ditë e netë pa pushim me javë të tëra për ta shpëtuar, por smundi t’ja dalë dot. Ajo punonte si infermjere dialize duke u kujdesur për pacientë të sëmuë me covid që kishin probleme me veshktat dhe drejtonte makinerinë që pastronte gjakun e tyre. Ishte 65 vjece dhe shumë e kujdeshme me ushqimin dhe fizikun e saj. Burri i saj i ishte lutur te mos shkonte në punë gjatë kësaj periudhe por ajo si çdo infermjere tjetër qe nuk dorëzohet kundra asgjëje vazhdoi të punonte cdo ditë. Mendonte se ishte imune ndaj ketij virusi. Fundja, kishte luftuar kundër kancerit ne vitin 1989 dhe e kishte mundur ate sëmundje të tmerrshme. Prandaj dhe këë virus se kishte fare frikë. Por fatkeqësisht u largua nga kjo botë e rrethuar nga infermiera dhe doktora të maskuar nga koka në këmbë si aliena, pa u përshëndetur me bashkështorin dhe vajzat e saj, pa u dhënë lamtumirën e fundit. Në orët e fundit më kishte afër mua. Qava me të dhe unë, i thashë se vajzat, bashkëshorti, shoqëria dhe ne ishim të gjithë krenarë për luftën që ajo me aq madhështi luftoi. Ato momente kuptova se jeta është vertetë e shkurtër dhe vdekja është e shpejtë. Prandaj jeto cdo minutë me dashuri dhe lumturi pranë njërëzve që të do dhe të bëjnë të lumtur.

Keni pasur pacientë shqiptare në spitalin tuaj?

Kam pasur pacient shqiptarë disa herë më perpara, por gjatë kësaj periudhe të infektuar me koronavirus s’kam pasur asnjë akoma. Gëzohem shumë kur kam pacient shqiptar. Kur nuk jam unë infermierja e caktuar për atë pacient, kërkoj me cdo mund të më ndërrojnë detyren që të kujdesem vete për pacientët shqipar. Unë gjithmon jap maksimumin tim për cdo pacient, por kur kujdesem për një pacient te gjakut tim, është pak me ndryshe, luftoj pak më fortë, thyej ca rregulla për t’i bërë të ndihen si kur janë në spital shqiptar dhe jo në vend të huaj.

Si mendoni për gjendjen e Shqipërisë parë me syrin tuaj si shqiptare, por dhe si infermiere?

Ndihem shumë krenare për punën që Ministria e Shëndetësisë, doktorat dhe infermierët shqiptar kanë bërë në Shqipëri duke qënë se rastet në Shqipëri kanë qenë shumë te pakëta krahasuar me shtetet e tjera të Evropës. Kjo tregon se shqiptarët i kanë respektuar rregullat e distancimit social. Më ka bërë krenare ne vecanti dërgimi i infermierëve shqiptarë në Itali. Do doja shumë të isha dhe unë një ndër ata infermjerë. Por duke qënë se New Yorku ka qënë epiqendra e virusit, duhet të qëndroja dhe luftoja për qytetarët të prekur këtu. Ndihem shumë e lumtur dhe krenare për veten që kam një profesion të tillë që më jep mundësinë të jem pjesë e frontit luftarak kundra këtij virusi.

Mendoni se ky virus do te zhduket së shpejti?

Unë thjesht lutem dhe shpresoj që virusi të zhduket. Në spitalin tim rastet e njerëzve të infektuar janë pakësuar, por askush nuk e di c’të pret në ditët ne vazhdim. Mesazhi im për të gjitë ata që lexojnë këtë intervistë është të vazhdojnë të jenë ende vigjilent dhe praktikojnë distancimin social, veshjen e maskës në vendet publike dhe larjen e shpeshë të duarve.

Si i ngjitët shkallët e karrierës për të arritur këtë sukses në Amerikë?

Ka qënë një rrugë shumë e veshtië për të arritur këtu ku jam sot. Arma ime më e fortë ka qënë mbështetja e familjes, vecanërisht e mamit. Cdo sukses timin ja dedikoj nënës time. Gjithmonë më inspiron që mundem të arrij gjithcka në jetë. “Asgjë në këtë botë nuk është a pa arritshme nëse ke pasion dhe punon fort” – më thotë gjithmonë. I besoj verbërisht fjalët e saj sepse e kam vërtetuar duke arritur gjithcka c’kam dashur dhe ëndërruar deri më sot.

E kishit ëndërr te punonit në shëndetësi?

Jo, në fakt kur isha e vogël isha më shumë e dhënë pas artit dhe kërcimit. Shkruaja shumë poezi dhe kam publikuar librin tim të parë në moshën 12 vjecare. Endrra për t’u bërë doktoreshë lindi kur shoqja ime e ngushtë, Denisa Pirra u diagnostikua me kancer. I premtoja shpesh asaj se do gjeja një menyrë ta sillja në Amerikë, pikërisht te spitali ku punoj sot për ta kuruar. Fatkeqësisht ajo vdiq para se unë të vija në Amerikë. Qe prej atij momenti i premtova vetes që do shkoj në Amerikë, do studjoj mjekësi dhe do jem pranë njerëzve që luftojë me kancerin dhe unë do luftoj bashkë me ta në cdo hap të betejës. Rrethanat e asaj kohe, më detyruan që të vazhdoja shkollën e infermierisë fillimisht. Edhe pse jam shumë e lumtur me profesionin e infermjerisë këtu në New York, ëndrra për te të qenë doktoreshë nuk m’u shterr kurrë. Madje duke punuar këto gjashtë vjet pranë doktorave, pasioni për vazhdimin e mjekësië më është shtuar më tepër. Tani jam duke punuar si infermiere dhe duke vazhduar studimet për t’u futur në shkollën e mjekësisë. Shpresoj që një ditë mund të realizoj ëndrrën për te cilën erdha në Amerikë.

Kur keni ardhur në Amerikë?

Kam ardhur në Amerikë në vitin 2007 si studente dhe kam vazhduar vitin e fundit të gjimnazit në Seattle, WA State duke jetuar në një familje amerikane. Mbas diplomimit të gjimnazit lëviza në New York City me dy motrat e mia ku fillova dhe shkollen e infermierisë. Prindërit u bashkuan me ne mbas katër vitesh. Tani jetojmë të gjithë bashkë në Staten Island.

Bisedoi Keze Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

(dita e 53-të e izoluar brenda mureve nga Lufta pandemike botërore)

19 Maj, 2020

New York

Art botëror i frymëzuar nga historitë e Luftës së dytë Botërore

May 9, 2020 by dgreca

Monumenti i Rezistences ne Durres-epër e skulptorëve Hektor Dule dhe Fuat Dushku.

“Unë nuk kam asgjë tjetër për të ofruar përveç gjakut, lotëve dhe djersës.” Churchill/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Sot në këtë ditë 9 Maj, të vitit 1945 kujtojmë me përulje dhe respekt ditën e fitores botërore mbi nazizmin, i cili shkaktoi 50 milionë viktima në gjithë globin. Nëpërmjet këtij shkrimi po sjellë disa copëza historie në vende të ndryshme të botës nëpërmjet artit, skulpturave dhe pikturave tabllo të realizuar nga skulptorë dhe artistë të famshëm në botë.

Unë nuk kam qenë dëshmitare e Luftës së Dytë Botërore, por ka qenë babai me dy xhaxhallarët, tri burra të ndershëm, të urtë dhe të mençur sipas opinionit të Mezhgoranit dhe tepelenasve që i njohën. Atyre ju besoj më shumë, jua ndjej në palcë të shpirtit vuajtjen dhe dhimbjen, atyre ju besoj më shumë se gjykatësit më të shquar të botës, që realisht nuk di ndonjë emër…

Memoriali i Luftes se II boterore ne Washington, veier e arkitektit Fridrich St, 29 maj 2004

Histori-shkruesit shqiptarë, mashtruesit dhe përfituesit e çdo kohe e kanë kot të manipulojnë popullin… Ata vetëm bëhen dhe më të pështirë…

Shpesh ne na duhet të guxojmë me ata që përbaltin dhe për këtë frymëzohem nga Churchilli i cili ishte një politikan britanik, oficer i ushtrisë dhe shkrimtar. Ai ishte Kryeministër i Mbretërisë së Bashkuar nga maji 1940 deri në korrik 1945, kur e çoi vendin drejt fitores në Luftën e Dytë Botërore. Ai ka thene se: “Unë nuk kam asgjë tjetër për të ofruar përveç gjakut, lotëve dhe djersës.” “Perandoritë e së ardhmes janë perandoria e mendjes.” “Guximi është ajo që duhet të ngrihet dhe të flasë, është gjithashtu ajo që duhet për t’u ulur dhe dëgjuar.” “Përpjekja e vazhdueshme – jo forca apo inteligjenca – është çelësi për zhbllokimin e potencialit tonë.”

Epopeja e Mezhgoranit-Tablo nga Guri i Madhi/

Luftën Epope të Mezhgoranit nuk ka burrë nëne ta mohojë, dhe s’mund të guxojë kush, për këtë Luftë u ngrit gjithë populli trim dhe liridashë në këmbë, pa dallime pikëpamjesh, në këtë Luftë lanë kockat fashistët italianë. Dhe për këto kam sjellë fakte të pakundërshtueshme në shkrimet e mia. Në lidhje me këto fakte kokëfortë kam marrë falënderime dhe nga bij të ballistëve që jetonin dhe jetojnë akoma. Populli mezhgoranas është një shembull brilant i bashkëpunimit në Historinë e Luftës së Dytë Botërore, por histori-shkruesit as kanë pasur dhe as kanë ndërmend ta analizojnë…

E kam detyrë, dhimbje dhe krenari të ligjshme që të fillojë këto copëza historie në botë me Luften epope të Mezhgoranit ku ra heroikisht Asim Zeneli. Lufta e Mezhgoranit me Asim Zenelin në krye i cili la studimet në Akademinë ushtarake në Romë dhe erdhi si shqiponjë mali nga Progonati, sot Heroi i Popullit do të nderohet pergjithmonë. Asim Zeneli ra si burrë në fushë të betejës në arën e Gjonajve, ara e të parëve të mi, dhe burrat e fshatit e ngritën në krah gati më shumë se një orë për ta çuar në varrezën e fshatit që quhej Hojmodh. Më duhet të përmend se midis tyre ishte dhe trimi Xha Mehmet Rrapo dhe Xha Orhan Cani të cilët nuk e hoqën nga supi Asim Zenelin deri në varrezë.

Monument perfaqesues me katershen fituse te Luftes II Ushtari britanik, amerikan, francen dhe sovjetik.

Oshëtima e Grykës së Mezhgoranit me bijte e saj që dhanë jetën në Luftën e Dytë Botërore kundër nazifashizmit do të jetë në rezonancë të përhershme me zërin e Akademikut Ushtarak Asim Zenelit, tenorit shqiptar Mentorit Xhemalit që interpretoi aq fuqishëm vargjet e poezisë “Një zë po del nga grykë e Mezhgoranit” të shkrimtarit të mirënjohur Qamil Buxhelit dhe të kompozuar nga Artisti i Popullit Mustafa Krantja.

Tabloja e Epopesë së Mezhgoranit është në vaj në kanavacë, 270 cm x 210 cm, pikturuar nga Guri Madhi në vitin 1969, dhe ndodhet në Galerinë Kombëtare të Arteve, Tiranë, Shqipëri.

Shqipëria është e renditur zyrtarisht si pjesëmarrëse në Luftën e 2-të Botërore kundër bishës nazifashiste. Odise Paskali skulptori i shquar i Kombit ka ndërtuar skulpturën “Partizani fitimtar”, skulpturë që është vendosur në ish-kampin nazist të Mauthausen që prej 1968-ës në kujtim të gjithë të rënëve për Liri dhe kontributit të popullit shqiptar në luftën kundër nazi-fashizmit.

Një monument i rezistencës ndodhet në Durrës dhe i përkushtohet luftës së armatosur të popullit shqiptar kundër pushtimit fashist nga Italia, më 7 prill 1939. Vepër e skulptorëve Hektor Dule dhe Fuat Dushku.

Në këtë betejë ra Heroi i Popullit Mujo Ulqinaku i cili ishte oficer shqiptar i Ushtrisë Mbretërore Shqiptare, i njohur për rezistencën e tij ndaj forcave italiane gjatë pushtimit italian të Shqipërisë.

Në Atdheun tim të dytë në Amerikë ka disa memoriale në përkujtim të të rënëve në Luftë, unë përzgjodha Memorialin e Luftës së Dytë Botërore në Washington i cili është krijuar nga arkitekti Friedrich St. më 29 maj 2004 ideuar nga Presidenti George W. Bush. Memoriali u ngrit për të nderuar 16 milion Amerikanët që shërbyen në Forcat e Armatosura gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe më shumë se 400,000 Amerikanë që vdiqën gjatë këtij konflikti.

Nazizmi gjerman nuk kurseu as Ëngjëjt e botës, fëmijët e pafajshëm. Një memorial tronditës përkujton 82 fëmijë që iu dorëzuan nazistëve dhe u helmuan në Chełmno në Verën e vitit 1942 gjatë Luftës së Dytë Botërore. Përkujtimi është për Fëmijët Viktima të Luftës, Lidice është një skulpturë bronzi nga Marie Uchytilova në Lidice, Republika Çeke. Puna per ndërtimin e memorialit filloi, më 1980, por nuk kaloi deri në vitin 2000. Dhjetë vjet pas vdekjes së skulptores Uchytilova, memoriali përfundoi nga burri i saj.

“Kopshti i Paqes dhe Miqësisë” ngjitet në përmendore.

Qyteti polak kishte një kamp përqëndrimi nazist të ndërtuar në Luftën e Dytë Botërore. Në fakt, ishte kampi i parë gjerman i shfarosjes i ngritur posaçërisht për të kryer spastrime etnike përmes vrasjeve masive.

Në Francë në përkujtimet për 75-vjetorin e zbarkimeve të Ditës së D-it u bë vizitë nga udhëheqës botërorë tek memoriali që i jep një kuptim më të thellë Betejës së Normandisë dhe se si ndihmoi për t’i dhënë fund Luftës së Dytë Botërore.

Ky memorial përfaqëson tre elementë: Krahët e Shpresës, përhapjen e Lirisë dhe Krahët e Vëllezërve. Skulptori francez Anilore Banon, krijoi Memorialin në 2004, i porositur nga qeveria franceze për të përkujtuar 60 vjetorin e Pushtimit D-Ditor të Normandisë.

Në Rusi është një memorial me katër ushtarë bronzi që qëndrojnë në këmbë të cilët përfaqësojnë fuqitë aleate të Britanisë, Francës, Sovjetikëve dhe Amerikës kundër nazistëve. Ndërsa Perëndimi shpesh portretizohet si fitimtar i Luftës së Dytë Botërore që mposhtën ushtrinë naziste, këtu në këtë memorial rusët janë heronjtë e Luftës së Madhe Patriotike, titulli rus për të njëjtin konflikt. Deri në vitin 1943, Bashkimi Sovjetik kishte humbur mbi pesë milion ushtarë, por prapë arriti të dilte nga lufta fitimtare më 1945, por me një shpenzim të rëndësishëm. Vlerësohet se afro 26 milion sovjetikë vdiqën gjatë luftës, përfshirë rreth 11 milion ushtarë, ndërsa ushtria naziste humbi rreth tre të katërtat e ushtrisë së tyre, kur u përfshinë në luftime Sovjetike.

Në Moskë është ngritur Memoriali i Holokaustit të Luftës së Dytë Botërore.

Statujat përshkruajnë vuajtjet gjatë Luftës së Dytë Botërore. Eshte një përmendore e tmerrshme që përshkruan koston njerëzore të luftës. Tragjedia e njerëzve përcjellë me forcë ulëritesë koston njerëzore përmes një varg njerëzish të emancipuar, të rreshtuar dhe që morfojnë në gurë varri. Sendet personale – arinjtë e lodhur të rënë, syzet e thyer dhe të ngjashme – janë shpërndarë sikur të hidhen nga pronarët e tyre, të cilët gjithashtu morfohen në entitete të padiskutueshme. Jo vetëm duke iu referuar persekutimit nazist të popullit hebre, Holokausti Rus gjithashtu i referohet viktimizimit nga nazistët të të burgosurve të luftës sovjetike, polakëve, sllavëve dhe socialistëve gjithashtu. Deri në fund të Luftës së Dytë Botërore, afër 3.5 milion sovjetikë humbën jetën në burgjet e luftës gjermane, dhe afro gjashtë milion hebrenj u vranë.

Një ide unike është realizuar nga skulptori Brazilian Nele Azevedo i cili ndërtoi 5,000 figurina të vogla akulli në shkallet e Sheshit Chamberlain në Birmingham, U.K., për të kujtuar burrat dhe gratë e humbura gjatë Luftës së Dytë Botërore, përfshirë civilët. Shifrat e shkrirjes, fantazmë, të vendosura nga vullnetarët, krijuan një imazh vërtet tronditës dhe ato u kurorëzuan nga një figurë e kuqe që dukej sikur rrëzonte një gjurmë gjaku poshtë hapave.

Skulptori Azevedo Birmingham tha se: “Skulpturat e mia kujtojnë njerëz që nuk mbahen mend, ashtu siç behet me emra njerëzish në monumentet e tjera. Doja të shkëputesha nga tradicionalja e monumenteve.”

Gjatë Luftës botërore një dhunim i rëndë ka qenë dhe skllaverimi i grave për seks me ushtarët kolonizatorë. Skulptura “Gra të rehatuara” është një shprehje si eufemizëm për vajzat dhe gratë e detyruara që punuan në bordellet ushtarake japoneze gjatë kohës së luftës. Për dhunimin seksual të tmerrshëm nga ushtarët japonezë aktivistët e Koresë së Jugut vlerësojnë se mund të ketë pasur deri në 200,000 viktima Koreane.

Kjo Lufte pati dhe korrespodentët e saj që raportonin direkt nga Lufta dhe njeri prej tyre ishte Ernie Pyle i cili do të mbahet mend si një nga korrespodentët e mëdhenj të Luftës në Amerikë. Dhe, falë një skulpture të re, jashtë ndërtesës së Shkollës Mediatike të Universitetit të Indianës në Bloomington, një Pyle e bronzizuar tani mund të mbahet mend si një nga “korrespondentët” e famshëm të Luftës. Ndërsa korrespodentët e tjerë mbulonin gjeneralët dhe taktikat e tyre, Pyle jetonte në mesin e këmbësorëve të përgjithshëm dhe shkruante rreth tyre – si i përdornin helmetat, legenat e larjes, si pengoheshin kur marshonin natën, si luftonin duke shkruar letra në shtëpi për të përcjellë ato që provonin dhe si i varrosnin shokët e tyre.

Pyle u vra nga zjarri i armikut në ishullin Ie Shima më 18 prill 1945.

Si grua dhe si shkrimtare gjithmonë kam ndjesinë e pozitivitetit dhe dua ta mbyll me një puthje në skulpturë aty ku petalet e dashurise aromatizojne të ardhmen që po vinte nga fitorja…

Në Florida ndodhet skulptura që eshtë 9 metra e gjerë dhe 11 metra e lartë, dhe është ndërtuar nga Seward Johnson në 2005. Artisti është i frymëzuar nga një fotografi e famshme të një puthjeje në Times Square Manhattan në fund të Luftës së Dytë Botërore dhe arriti në Kopshtin Botanik McKee në Vero Beach Florida, më 11 Dhjetor, si pjesë e një ekspozite të re.

Arti botëror frymëzuar nga historitë e Luftës së Dytë Botërore na kujton se: “Heronjtë dhe dëshmorët që luftojnë për Lirinë e Atdheut nderohen përjetësisht!

(dita e 43-të e izoluar brenda mureve nga Lufta pandemike botërore)

9 Maj, 2020

Staten Island, New York

Shuhet Rikard Ljarja, aktori i madh që nuk e pranoi titullin”Nderi i Kombit”

April 20, 2020 by dgreca

Ndërron jetën në moshën 77-vjeçare aktori i njohur shqiptar Rikard Ljarja. Aktori prej 3 muajsh vuante nga një sëmundje e rëndë dhe nuk dilte nga shtëpia prej kohësh. Pasditen e sotme zemra e tij pushoi së rrahuri duke mbyllur sytë përjetë në këtë botë, Ai ishte bashkëshorti i aktores po të njohur shqiptare Marjeta Ljarja .

Rikard Ljarja është është një aktor i teatrit dhe kinemasë shqiptare. Në vitin 1960 mbaroi maturën në Shkodër kurse në vitin 1965 u diplomua në Shkollën e Lartë të Aktrimit “Aleksandër Moisiu”, Tiranë.

Për tetë vite, pas diplomimit, punoi aktor i teatrit në Teatrin “Migjeni” në Shkodër. Prej vitit 1973 deri në vitin 1996 ai ishte aktor, skenarist dhe regjisor i filmave të prodhuar nga kinostudiot. Prej 1996 deri 2002, kur doli në pension, ishte drejtor artistik në televizionin publik shqiptar.

Që prej vitit 1973 ka qenë protagonistë në shumë filma kinematografik, si “Fletë të bardha”, “Pesha e kohës” përkrah Kadri Roshit”, por edhe ka qenë regjisor si në filmi “Skëterr 43”, “Në pyjet me borë ka jetë”, e gjithashtu i madh ka qenë kontributi i tij edhe si skenarist edhe njeri i penës, ku gjatë viteve të fundit ka botuar disa libra. Ljarja gjithashtu ka qenë skenarist për filmat e njohur shqiptarë “Pesha e kohës” dhe “Kur hapen dyert e jetës”.

Rita Gjeka, drejtoresha e Teatrit Migjeni, në një lidhje telefonike me Report Tv, tha se ishte e pikëlluar nga ky lajm edhe pse e priste pasi e dinte që Rikardi ishte i sëmurë. Ajo tha se Rikardi ishte një njeri i madh dhe nuk e pranoi titullin ‘Ndër i Kombit’, aq i përulur ishte.

“E prita me dhimbje këtë lajm edhe pse ka kohë që unë e di që Rikardi ishte i sëmurë. Më 1 nëntor të 2019 insistova që të vinte në 70 vjetorin e teatrit, por mënyrën se si mu përgjigj më ngeli gozhdë në zemër. Ai kishte dëshirë të vinte por e kishte të pamundur, Ajo ishte hera e fundi që e takova. Ai kishte një nostalgji për Shkodrën dhe thoshte ‘për shpirt nuk iki kurrë nga Shkodran’. Ai është shpallur “Nderi i Kombit’ dhe nuk e ka pranuar me e marr çmimin, i tillë ishte Rikard Ljarja“, tha Gjeka.

Edhe aktori e regjisori i famshëm Mevlan Shanaj ka reaguar në lidhje me vdekjen e aktorit të njohur Rikard Ljarja.

Ai është shprehur se e gjithë Shqipëria po përjeton dhimbje në këto momente dhe ata i kanë lotët tek sytë e tij të qeshur.

“Ej sot iku RiKard Ljarja ! Ej shqiptarë dhimbja ka një emër sot nesër do quhet Rikard , emocioni ka emrin e tij , buzëqeshja është për të, liria ka dashurinë në zemrën e tij, ne shoket lotët i kemi te sytë e tij të qeshur , zemra e tij është në ju që e deshët po kthehet në Shkodrën e jetës së tij. Mik na helmove na shkretove fisnikerinë.Faleminderit dashuris tnde , ne tashm dime t vdesim të ndershm dhuratën e ruajtur zemrs tende sot e hodhe në dritën e arit për të pushtuar gjithesinë? Dritë pastë emri vepra e shpirtit tënd të bukur, me duar të dridhura ju them; Rikardi mbeti Rikard ashtu si e doni. Si e do Shqipëria, Ded! Ku. Je! Kjo pyetje vjen në cdo familje për mje min heshtje. Le të kumbojnë këmbanat e zemrave për të. Lamtumirë miku im! Që mbete mik i shtrenjte!”, ka shkruar Mevlan Shanaj.Natasha Lako eshte shprehur se ai ishte fytyra më e dashur e gjithë riisë së saj me një zemër të pastër e të papërdhosur.Lako ka shtuar se ai ishte njeri i filmit , teatrit, i penës, i shokëve , i familjes së të bukur dhe i dashurisë së pafund.“Lamtumirë Rikardi ynë i shtrenjtë ! Fytyra më e dashur e rinisë sime , zemra më e pastër e brezit shqiptar më të papërdhosur , shpirt krijues i qytetërimit shqiptar, në vazhdimësinë dhe transformimin e viteve 60 në të gjithë botën, shkodran i mencur me qëndresën më fisnike.Zë kumbues , i njeriut më të zakonshëm. Njeri i filmit , teatrit dhe i penës, i shokëve , i familjes sate të bukur dhe i dashurisë së pafund. Na le para kohe”, ka shkruar Lako.. (Kortezi:Shqiptarja.com)

Lamtumirë Luis Sepúlveda Calfucura! –Humbi betejen me COVID-19

April 16, 2020 by dgreca

(Shkrimtari kilian që do të lexojë histori dashurie në Parajsë…)/

Nga Keze Kozeta Zylo/

Sot humbi betejen me Coronavirusin kinez, Covid 19 shkrimtari dhe gazetari i shquar kilian Luis Sepúlveda Calfucura (4 tetor 1949 – 16 prill 2020)

Shkrimtari kilian Calfucura ishte një kundërshtar i rrepte i regjimit diktatorial të Augusto Pinochet -it, ai u burgos dhe u torturua nga diktatura ushtarake gjatë viteve 1970.

Sepúlveda ishte autor i librave me poezi dhe tregime të shkurtra; përveç gjuhës se tij amtare, ai foli edhe anglisht, frëngjisht dhe italisht. Në fund të viteve 1980, ai pushtoi skenën letrare me romanin e tij të parë, “Njeriu i Vjetër që lexoi romane dashurie.”

Një nga thëniet që më pëlqen më shumë është:

“It’s very easy to accept and love those who are like us, but to love someone different is very hard.” Që përkthehet: “Është shumë e thjeshtë të pranosh dhe të duash ata që janë si ne, por të duash dikë ndryshe është shumë e vështirë.”

Pas grushtit të shtetit kilian të 1973-it i cili solli në pushtet Gjeneralin Augusto Pinochet ai u burgos për dy vjet e gjysmë dhe më pas fitoi një lirim me kusht përmes përpjekjeve të degës gjermane të “Amnesty International” dhe u mbajt në arrest shtëpiak.

Ai arriti të shpëtojë duke u fshehur për gati një vit. Me ndihmën e një shoku që ishte drejtues i ekskluzivitetit të Aleancës në Valparaíso ai ngriti një grup qe interpretonin dramat dhe që u bë fokusi i parë kulturor i rezistencës. Ai u rikthye përsëri ku iu dha një dënim i përjetshëm (më vonë e zvogëluan në njëzet e tetë vjet) për tradhti dhe përmbytje.

Ai shkoi në Hamburg në Gjermani për shkak të admirimit të tij për letërsinë gjermane (mësoi gjuhën në burg) veçanërisht romantikët si Novalis dhe Friedrich Hölderlin dhe punoi atje si gazetar që udhëtonte gjerësisht në Amerikën Latine dhe Afrikë sipas Wikipedias.

Në 1982, ai erdhi në kontakt me Greenpeace dhe punoi deri në 1987 si anëtar i ekuipazhit në një nga anijet e tyre. Ai më vonë veproi si koordinator midis degëve të ndryshme të organizatës.

Në 1988 ai fitoi cmimin “Tigre Juan” për romanin e tij “Njeriu i Vjetër që lexoi romane dashurie.” dhe në 2009 ai fitoi Premio Primavera de Novela për romanin e tij “Hija e asaj që ishim.”

Më 1 mars 2020, ai u konfirmua si njeriu i parë në rajonin e Asturias të Spanjës që u infektua nga COVID-19. Deri më 11 mars, u raportua se Sepúlveda ishte në gjendje kritike, se ai ishte në gjendje kome të induktuar me frymëmarrje të asistuar për shkak të dështimit të shumëfishtë të organeve në një spital të Oviedo. Ai vdiq më 16 prill për shkak të coronavirusit kinez.

Ai shkruajti rreth 20 romane, kronika, histori dhe libra për fëmijë.

Po sjellë një paragraf nga romani i famshem: “Plaku që lexon histori dashurie”

Nga mosrespektimi i tyre ndaj pyllit të shenjtë të Amazonës, Antonio zhytet ne mjetin e shkatërrimit të njeriut të bardhë – armë – në lumë, duke mallkuar të gjithë ata që kanë komplotuar të shkatërrojnë Amazonën. Duke u ndier i turpëruar dhe i padenjë për të mos pasur zgjidhje tjetër përveçse të vriste “kafshën madhështore”, Antonio kthehet në fshat, në mënyrë që të mund të jetë vetëm dhe të rifillojë të lexojë tregimet e tij të dashurisë. Libra të tillë e ndihmojnë atë të harrojë mizoritë e njerëzimit, zemrën e tij të thyer dhe hapësirën e paqartë që zë midis burrit të bardhë dhe burrit të lindjes në një botë të plaçkitur.

“Ai shpesh dëgjoi që mençuria vjen me moshën, dhe ai priste, duke besuar se kjo mençuri do t’i sillte atë që donte më shumë; kjo aftësi shërbeu për të udhëhequr kujtimet e tij dhe të mos bjerë në grackat që ata shpesh i vendosnin për të.”

Duke lexuar romanin “Plaku qe lexon histori dashurie” ndjen se historia përsëritet si me personazhin e tij të dashur Antonion që nuk e përballoi dot luftën me shkaterrimtarët e pyllit të shenjtë të Amazonës. Shkrimtari kilina humbi betejën me Corona virusin kinez që ka marrë mijëra jetë njerëzish përfshi dhe Luisin. Ai iku duke qetësuar shpirtin e tij për të lexuar histori dashurie në Parajsë atje ku e ka vendin kjo racë shkrimtarësh.

(dita e 32-të e izoluar brenda mureve nga Lufta pandemike botërore)

16 prill, 2020

New York

Gjyshja që iku lart me zërin e ëmbël të mbesës

April 15, 2020 by dgreca

Tregim nga Keze Kozeta Zylo/

Vetmia përpirëse e detyruar sjellë një mori kujtimesh ose telefonata herë-herë të pazakonta që mund të mos i presësh kurrë në trurin tënd si i koduar me Covidin 19-të aq të mallkuar në gjithë botën. Në këtë vetmi shkrimtari ka penën dhe librin si mikun më të afërt.

Duke rufitur kafenë e mëngjesit që çuditërisht më pëlqen ta shijojë vetëm nën lajmët e krisura pandemike, bie një zile qëzakonisht tingujt e saj në se dëgjohen natën ose dhe në mëngjes herët, më sjellin drithërima për ta kapur telefonin…

E marr në dorë celularin dhe një zë i dobët paksa i ngjirur më duket se më vjen nga një planet tjetër, por që mëafrohet aq shumë sa një hap zogu nëpër telin e ballkonit tim…

-Alo mike, jam Arba, por më tha mami t’ju them se Drita është shumë e sëmurë, është në “Intensive Care” me tubin e frymëmarrjes…Ajo donte t’ju lajmëroja përpara se t’ja vendosnin…

Unë vazhdoja ta dëgjoja dhe asnjë fjalë nuk nxirrja nga goja, zëri im ishte mpiksur si pikë gjaku tek dredhëzat e avullit të kafesë që dukej sikur ngrihej një skulpturë njeriu lidhur ndër zinxhira nga satanai i padukshëm…

-Alo më dëgjon më thoshte Arba dhe vazhdonte me zërin e saj valëngjethës…

-Po doemos të dëgjoj zemër Arba, iu përgjigja dhe gjeta forcën për t’i dhënë kurajo se fundja për atë kurajo më kishte marrë, për të lehtësuar sadopak shpirtin e saj të hidhëruar si helmi i vdekjes. Më vjen shumë shumë keq i thashë, por mendo pozitiv se ajo do të bëhet mirë dhe shumë shpejt do ta marrë vehten, mendo që shumë njerëz kanë shpëtuar mëshumë se kanë ikur.

-Unë ndihem keq dëgjohej zëri i shqetësuar i Arbës se nuk më lenë të shkoj atje, ne spital, ajo po e përjeton vetëm, vetëm pa asnjë tek koka, kurrë s’mund ta mendoja se do ta lija mamin vetëm në ditët e saj më të vështira….

A e beson se vajza ime Rozafa gjithmonë i thoshte: “Nëna, kur të plakesh ti, unë do të shërbej, psh: do të mas temperaturën, tensionin, frymëmarrjen dhe vinte mjetet e doktorit mbi kraharorin e saj të bardhë, aparatin lojë që ajo ia kishte blerë dhuratë për Vitin e Ri. Zot sa kënaqej dhe rinohej kur luanin së bashku!

Unë e dëgjoja Arbën me një tronditje të pazakontë. Ajo kuptonte ndonjë shkëputje të përgjigjeve të mia dhe më tha: – “Ju lutem bëni kujdes për vehten tuaj se kjo flamë të ngjitet si magnet në lekurë dhe personi që e merr se kupton kurrë ashtu si dhe ai që e transemton”.

-Po Rozafa e di e pyeta vazhdova unë?

-Po. I tregova, ishja e detyruar, sepse ajo fliste në telefon me gjyshen disa herë në ditë në “facetime”. Sa kënaqej kur Rozafa i tregonte ndonjë fragment në shqip nga ditari i saj brenda karantinës, por sidomos kur i shkruante në fund tëfragmentit: “Gjyshja ime e dashur, unë lutem që të takohemi sa më parë dhe i vizantonte pëllëmbën e vogël me pesëgishtat e saj dhe brenda dorës vinte: Të dua shumë të shoqëruar anash me një vizatim zemre të kuqe!

Para se të të postoja vidion e Rozafës për emisionin tuaj: “Përshëndetje nga karantina, New York” Rozafa mori aprovimin e gjyshes për ta sjellë pranë jush dhe gëzimi i saj ishte i papërshkrueshëm.

Se mendonte kurrë se ajo do të përfundonte me një temperaturë shumë të lartë dhe bllokim frymëmarrje.

-Oh të lutem më fal, më fal që po e ndërpres se po më telefonojnë nga spitali… Zëri i saj u ndërpre siç ndërpritet dëgjimi i një zëri nga një tornedo, furtunë e zezë që përfshin ç’gjen përpara.

Shqetësimi rritet në maksimum kur je në telefon, sepse gërshëra e pandemisë e pret dhunshëm në mes. Ndihmës infermierja kishte qëlluar shqiptare dhe para se t’i fusnin tubin e frymëmarrjes ajo i kishte thënë që dua të flas me bijën time.

Nga kërkesat shumë të pakta të saj në atë lodhje sfilitëse ishin që të dëgjonte zërin e Rozafës, intepretimin e këngës në vidio për emisionin “Përshëndetje nga karantina, New York” që midis te tjerash dëgjohej:

I ëmbël zëri gjyshes,

Kur ngjarjen ma tregon,

E lehtë dorë e saja,

Mbi krye m’ledhaton.

Por…gjyshja iku në vetminë gëlltitëse, ajo fluturoi lart si një pulëbardhë me pendët e hapura si tastierë ku nëpër ajri vazhdon të dëgjohet melodia e një kanarine të bukur që e donte pafund gjyshen e saj.

(dita e 31-të e izoluar brenda mureve nga Lufta pandemike botërore)

15 Prill, 2020

Staten Island, New York

Ps: Për të ruajtur privatësinë, emrat nuk janë real)