Kolec Traboini – Page 14 – Dielli

NË TRABOININ E HOTIT KRESHNIK

December 17, 2015 by dgreca

Nga KOLEC TRABOINI*/
Rruga nga Shkodra deri në Han të Hotit, që nga hera e fundit kur kam kaluar në nëntor 2012 ka ndryshuar shumë. Ishte më e rregullt, e sistemuar dhe të jepte vërtet një përshtypje të mirë, sepse ka qenë një nga segmentet më problematikë. Padyshim që edhe peizazhi ishte i bukur, anipse dimër. Vjeshta ende nuk lëshohej megjithë të ftohtin që kanë këto ditë. Ishte një ditë me diell, një kthjellim që t’i sillte malet krejt pranë, sikur t’i prekje me dorë. Gjithherë që kaloj për në Malësinë e Tuzit, vështrimi im thellohet, më vjen më pranë se kurrë historia, më vijnë në vesh në mënyrë imagjinative tërë ato klithma malësorësh, “bini n’ta bre burra…” përmbi koshadhet e Turqisë. Tërë kjo pamje malore në anë të lindjes, sepse në perëndim është liqeni i Shkodrës, të shfaqet si një dekor i Termopileve shqiptare në vitin 1911 –siç shkruante “New York Times” në Amerikë, që edhe pse shumë breza kanë kaluar të duket se lavdinë e vet e kanë shkruar në shkëmb. Në Kastrat im atë ka qënë mësues dhe është e kuptueshme se çfarë emocioni më përcjell ky vend e këta njerëz. Më tej kalojmë te Sukat e Moksetit, njohur aq mirë prej meje, se këtu janë zhvilluar betejat për mbrojtjen e tokave shqiptare prej invazionit të huaj në vitin 1920, ku im atë ka qënë luftëtar dhe në betejë është vrarë trimi i Hotit, Luc Nishi, i biri i kryekomandantit të forcave kryengritëse të malësisë në vitin 1911, Nik Gjelosh Luli. Të dy këta at e bir, dëshmorë të kombit shqiptar ishin nga fisi e Ded Gjo Lulit. Të dyja këto familje u shuan sepse edhe trashëgimtarët që lanë; Kol Ded Gjo Lulin e helmuan esadistët në Vlorë, ndërsa Pal Luc Nishi vdiq në moshë të re në Torino. Ka një kujtesë popullore që nuk i lënka të harrohen njerëzit që i kanë kushtuar gjithçka vendit të vet, atdheut të vet, dhe unë këtë do ta kuptoja më mirë kur të dilja në Traboin të Hotit.

Rrugës për në Bardhaj të Hotit…

Në anën tjetër të kufirit, përtej Hanit të Hotit mua dhe mikun tim poet, Qazim Muska, na priti Gjon Dushaj, kryetari i shoqatës “Ded Gjo Luli” në Tuz, i biri i profesor Mark Dushaj, i njohur e i respektuar aq shumë në Malësi, por edhe në Kosovë. Gjoni që në krye na pyeti pse nuk erdhi shkrimtari Pandeli Koçi, siç ishim në fjalë. I thamë se qe i pamundur për arsye shëndetësore. Atij i erdhi keq sepse me Pandeliun njiheshin prej kohësh nëpërmjet një veprimtarie të përbashkët dhe e respektonte. Aq me tepër se Pandeli Koçi ishte ftuar prej malësorëve dhe kishte marrë pjesë edhe në simpoziumin “Hoti ndër shekuj” në Michigan në vitin 2013, ku kishte mbajtur një kumtesë për krijuesit hotjanë dhe qe pritur shumë mirë. Do ta fillojmë për së mbari. – na tha Gjoni. Do të shkojnë e të bëjmë një vizitë tek shtëpia e Ded Gjo Lulit, pastaj vazhdojmë me programin tonë. Qazimi Muska shprehu kënaqësinë e tij. Të vizitosh shtëpinë e kreshnikut të Malësisë është një gjë mbreslënëse, aq më tepër që tashmë shtatorja e Ded Gjo Lulit është vendosur në qendër të Tiranës, kësisoj lidhjet ndërshqiptare po bëhen përherë e më të forta. Sapo kaluam Bozhajn, Gjoni e futi makinën në një rrugë malore, e ngushtë por e asfaltuar. E kemi bërë rrugën deri tek shtëpia e Heroit, – na tha, – se kështu bëhet më e lehtë për t’u vizituar nga kushdo që vjen në Tuz apo Malësi. Gjithkund shkëmbinj e gjethnaja, përmes ngjyrave të kafejta e diku-diku të kuqërremta shfaqej grija e gurëve të mëdhenj në shpat të malit. Te vendi i quajtur Druma e Hotit, por edhe Druma e Borës, na ndaloi një makinë e policisë kufitare malazeze. Flisnin shqip dhe si kontrolluan dokumentat e makinës na përshëndetën. E kanë si rregull, na tha Gjoni, se këndej ndodh të kalojnë edhe njerëz që merren me kontrabandë mallrash në mes dy shteteve. Gjatë rrugës për në Bardhaj të Hotit, takuam dy makina. Drejtuesi i njërës makinë ishte Ded Dedvukaj, i cili si u përshëndet me Gjonin e ne, na tha të mos harronim të ktheheshim tek shtëpia e tij. Tash flas me djalin në telefon e ju pret. Na tha gjithashtu se po shkonin në një mort e ishin me ngut. E ngushëlluam e vazhduam rrugën. Diku u ndaluam. Gjoni na tregoi se pak ma lart ishte Qarri i Ded Gjo Lulit, i njohur në historinë e këtij vendi se këtu mblidheshin burrat e për nën hije kuvendonin punët e Traboinit, se Deda ka qenë vojvoda i Traboinit e për gjithçka ngjiste në Traboin ishte përgjegjësia e tij. Prej tij dilte fjala apo urdhëri, urtia apo pajtimi i traboinasve për problemet mes vedi, por edhe me të tjerët.

Kulla e Ded Gjo Lulit ku buçet historia…

Ja dhe shtëpia e heroit të malësisë e mbarë shqiptarisë. Në krye ishte portarja, derë oborri në malësi prej degë drurësh të kryqëzuara që më tepër janë simbolike se funksionale. Oborri ishte plot me drurë të rinj dhe sheshi i mbuluar me gjethe vjeshte. Ecëm nëpër kalldrëmin që të çonte deri tek kulla e Ded Gjo Lulit. Nuk i rrimë tundimit pa bërë fotografi përpara kullës prej gur mali. Pastaj u ngjitëm në shkallët e gurta ku kishte një derë të madhe me pamje nga jugu, pra Shqipëria. Është një mrekulli që e kanë rikonstruktuar këtë kullë, që është një tempull atdhetarie, një kullë së cilës tre burra i janë vrarë në luftë dhe konsiderohet e shuar. Kur nisi lufta në fund të marsit 1911, u vranë Kol Marash Vata, Gjon Ujk Çeku, Lek Marash Peci, Frano Zek Pllumi, vëllezërit Gjon Lulash Zeka e Zef Lulash Zeka, Zef Lan Ula, Ujk Gjelosh Leka, Zef Vuksan Leka, Nik Gjelosh Luli, Nik Hak Shabi, Zef Peri, Gjeto Vuja e të tjerë. Ishin djemtë e burrat më të mirë të Hotit. Më trimat që e bënë dekën si me le. Pastaj kohë më vonë, më 20 shtator 1911, Ded Gjo Lulit i thanë se në luftë me asqerët e Turqisë qenë vra në një ditë shtatë burra të Hotit; Gjok Kol Preli, Ded Gjoni, Gjon Tom Hasi, Gjon Marash Loshi, Luc Gjergji, Preloc Mark Gjeka…. por të shtatin nuk po guxonin t’ia thonin. Pikëllim i madh ra në sytë e në shpirtin e plakut të urtë të Hotit. Po më së fundi i thanë se është vra edhe Gjergj Ded Gjo Luli, pra i biri. Atëherë Ded Gjo Luli e mori veten e tha: Po dhe ai djalë nane isht! Me çka donte të thoshte se nuk ka pse ta ndante në dhimbje prej të tjerëve. Për atë të gjithë djemtë e Hotit e të Malësisë ishin si bijtë e tij. Ky ishte Ded Gjo Luli. Shtëpia muze e heroit ishte një kullë malësore, poshtë hauri dhe me një ode të madhe sipër. Në faqet e mureve ishin vendosur më së shumti fotografi, por edhe objekte të ndryshme për të krijuar mjedisin e një shtëpie karakteristike të fillimit të shekullit XX. Fotografitë janë të njohura. Fort e çmuar ishte piktura e artistit të madh që e ndan jetën e tij mes Gjermanisë e Malësisë, Gjelosh Gjoka. Ai i ishte përmbajtur pamjes reale të heroit, por jo aq sa të krijohej përshtypja e një portreti klasik realist, por një krijim i mirëfilltë e me stilin e tij të veçantë. Aty binte në sy dhe një kornizë në të cilën qe vendosur xhamadani i Kol Ded Gjo Lulit. Një fotografi e madhe me krerët e Malësisë, bërë nga Marubi më 1908, hijeshonte në faqen e murit dhe aty pashë në mes të burrave edhe tim atë që asokohe ishte 20-vjeçar. Pranë tij dy kushërinjtë e parë, djem xhaxhallarësh, vëllezërit Martin Ujk Çeku dhe Gjon Ujk Çeku, ky i fundit dëshmor i rënë në Tuz në 28 mars 1911. Më thanë se Agim Çeku, ish kryeministër i Kosovës, kur kish ardhur një përvjetor të kryengritjes, kishte thënë se ishte kushëri i afërt me dëshmorin Gjon Ujk Çeku. U çudita sepse Gjon Ujk Çeku, të cilin siç thashë babai im e kishte djalë xhaxhai, nuk kishte asnjë të afërt që të kishte lënë Hotin e të kishte shkuar në Kosovë. Të afërm të tij janë në Shqipëri, Itali dhe Amerikë, por në Kosovë asnjë. Ngandonjëherë entuziasmi të bën të thuash gjëra që i beson vetë, por nuk bindin askënd. Pas vizitës, bëmë fotografi në atë mjedis që të krijonte emocione të mëdha. Shënuam edhe përshtypjet në librin e vizitorëve.

Në shtëpinë e Kol Marash Dedvukajt në Bardhaj të Hotit…

Kujdesin për shtëpinë Muze e kishte i riu Gjergj Dedvukaj, i afërt në fis me familjen e Ded Gjo Lulit, i cili na ftoi në shtëpinë e tij që e kishte fare pranë. Ne pamë rreth e rrotull e na u duk se këtu nuk kishte shtëpi të tjera, ngaqë kudo na rrokte vështrimi shkëmbenj e shkurre. Dolëm në një rrugë, pastaj në një shesh të vogël dhe na u shfaq shtëpia e Kol Marash Dedvukaj. Ishte një shtëpi mjaft e mirë, e mirëmbajtur, si një vilë qyteti, si në pamje të jashtme edhe të brendshme. Gjergji na priu në dhomën e madhe me kolltukë. Mjedisi ishte ngrohtë dhe i këndshëm. Pastaj u shfaq një burrë shtatlartë, 80-vjeçar e fisnik në pamje. Kishte një kuvendim të bukur, i pëlqente të fliste për historinë. Më dha të njohur menjëherë duke më thënë se kishte qënë në promovimin e librit të tim eti “Flamuri në Deçiq” në nëntor 2012. Kol Marash Dedvukaj dinte plot histori dhe i tregonte bukur. Këtu jemi në Bardhaj të Hotit, na tha dhe kjo është pjesë e Traboinit. Aty pranë qëndronin Gjergji me vëllanë e vet Kolën, një 12-13 vjeçar ky, që kishte marrë emrin e gjyshit të vet. Vajza e shtëpisë, Filja, rreth 15-16 vjeçare, përpiqej që të nderonte miqtë duke na servirur verë shtëpie e pastërma, po dhe gjëra të tjera. I zoti i shtëpisë na u lut të rrinim për drekë, por ne kishim lënë takim në Nabom, te kroni i Traboinit, a me saktë tek shkolla ku do të takoheshim me nxënësit e mësuesin. Sa herë t’ju bjerë rruga për Tuz, kthehuni. – na tha Kol Marash Dedvukaj. – Hoti i ka dyert e hapur për miqtë. Anipse Bardhajt e Hotit janë pranë me Nabomin e Traboinit, duhej të kalonim në një rrugë tjetër për të shkuar atje, sepse rruga përmes Hotit kishte dy degëzime. Gjon Dushaj nëpërmjet celularit të tij njoftoi ata të shkollës se po mbërrinim.

Te kroi dhe shkolla e Traboinit….

Kur mbrritëm pamë të kishin dalë te sheshi para Kroit të Traboinit, Vasel Dushaj, kryetar i Bashkësisë lokale të Hotit, Tone Dushaj-Ivezaj, profesoreshë gjuhe, Pjetër Ivezaj zëvëndës i Avokatit të Popullit, Anton Gojçaj shkrimtar e poet i njohur, Marash Zef Gojçi, Palok Nicaj i biri i Zef Metit dhe Gjon Camaj, drejtori që na priu drejt shkollës që ishte aty pranë. Në një prej klasave u takuam me mësuesin Shtjefën Gjonaj, një i ri 27-vjeçar me nxënësit e klasave të ulta. U shpreha kënaqësinë e ardhjes në këtë shkollë ku dikur im atë, Palok Traboini, u kish dhënë mësim në gjuhën shqipe hotjanëve të vegjël, e unë sot po u sillja një libër timin me titull “Djali nga Hoti” i mbështetur pikërisht në kujtimet e tij shkollore. Zhvilluam një bisedë të lirë ku njeri nga bashkëbiseduesit tha se i vinte shumë mirë që edhe pse ke lindur në Shqipëri e jeton jashtë, vjen herë pas here e nuk e harron vendlindjen e babait dhe të gjyshërve të tu. Kur po na ndodh që edhe disa që janë lind e rrit këtu në Hot, kur shkojnë të jetojnë jashtë po harrojnë të kthehen. U tha gjithashtu që gjatë verës vijnë shumë mërgimtarë e jeta në Hot bëhet atëherë më e bukur dhe ka më shumë gjallëri. U dhuruam libra me kushtim së pari vogëlusheve Maja Gjelaj, Dajana Dushaj, Marta Gjelaj e të tjerëve. Libra u dhamë edhe të rriturve, sepse sekush e ka një vogëlush në shtëpi. Ishte një takim i bukur, i thjeshtë, i ngrohtë e miqësor e thuaj i përmallueshëm. Personazhi rrëfimtar i librit që sollëm në Hot ishte pikërisht nga ky vend. Ishte rritur në Nabom, nga fisi Gojçajve, i familjes Çekaj, kishte pirë ujë te Kroi i Traboinit, kishte luajtur në këtë shesh e në ograjat përreth, kish shkuar pas gjësë së gjallë. Rrëfimet nga fëminia i djalit të Hotit para një shekulli me dashuri për vendlindjen, vinin aq të ngrohta për brezat e rinj.

Një ndalim e kuvendim tek Lulja e Blinit…

Pas takimi në shkollë, dolëm te sheshi para Kroit të Traboinit. Këtu kanë pirë ujë burrat e historisë. Këtu ndalonin e bënin edhe kuvende të shkurtra. Kroi i Traboinit është edhe në këngën që e interpretojnë bukur Gjekë Dushaj e Gjyste Vulaj “Te kroni i Traboinit”. Anipse Traboini njihet për histori trimërore, kënga është lirike e flet për dashurinë. Malësorët e kanë pasur të vetin epizmin, por edhe lirizmin në atë pak kohë midis luftrash.. A të kujtohet Lulja e Blinit/Ty te kroni i Traboinit/Mbi një gur ti po pushoje/me bisht të synit më shikoje… M’u kujtua kjo këngë e bukur e u thashë se pa pushue pak te Lulja e Blinit nuk mund të shkojmë kurrkund. Thashë ashtu se në pritjen që dha presidenti shqiptar në dekorimin e Ded Gjo Lulit në Pallatin e Brigadave në Tiranë më 27 nëntor 2015, takova edhe një bijë nga Hoti, me emrin Lule Nicaj, e cila më pat porositur që kur të vish në Hot të ndalesh tek Lulja e Blinit përballë Kroit të Traboinit. Ata që e kuptuan se përse e kisha fjalën morën drejtimin drejt lokalit përballë. Në një tabelë të kuqe qe shkruar “Lulja e Blinit”, dhe vërtet anash lokalit ishin drurë lule blini e lokali dukej i strukur mes tyre. Ngjitëm shkallët e gurta dhe aty na priti Lule Nicaj. Mir’se erdhe! – më tha. E mbajte fjalën. U ulëm në një tryezë të përbashkët. Lulja na serviri kafe, çaj, e kush deshi edhe raki. Aty, krahas të tjerave ra fjala edhe për tim atë. Atëherë unë nuk u ndala në histori që mund t’i lexonin në librat e atit tim, por u tregova diçka tjetër. Marash Zef Gojçajn, u thashë, nuk e kisha parë kurrë. Erdhi nga Traboini i Hotit në Tiranë në përurimin e shtatores së Dedë Gjo Lulit dhe më dha të njohur. U takuam e u gëzuam bashkë edhe me atë edhe me Palok Nicaj, të birin e Zef Metit. Jo më kot e citova emrin Zef Meti, sepse ai ka qenë një nga bashkëluftëtarët e tim ati në kryengritjen e vitit 1911 dhe në disa kujtime veteranësh të pavarësisë thuhet se Zef Meti ka pas një zë që ngrinte malet peshë kur këndonte në gëzim të flamurit të Deçiqit në 1911, por edhe grykëholla i këndonte bukur. Në atë gëzim të shtatores së kryetrimit të Malësisë Dedë Gjo Luli, Marash Zef Gojçaj ma la në dorë një CD. Kur të mbarojmë ceremoninë e shtatores, më tha do të shkojmë ta dëgjojmë tek makina që e kishte parkuar tek Tirana Internacional. Katër burra të Hotit u futëm në makinë e dëgjuam një këngë me lahutë. Palok Nicës, djalit të Zef Metit, iu mbushën sytë me lot. Gjithë këto histori m’i ka treguar baba jem. – më tha. Po fliste për ngjarjet që përmendeshin në tekstin e këngës të shkruar nga Marash Gojçaj e kënduar me lahutë nga Pretash Nilaj. Edhe unë isha i emocionuar aq shumë sa nuk po dija si ta falenderoja Marash Gojçin e Pretash Nilajn. Ishte një këngë kushtuar babait tim, Palok Traboini. Më mbeti mendja tek ky akt i bashkëhotjanit tim, këtij njeriu me shpirt të madh. Ja pra që edhe nëse ne i harrojmë prindërit tanë prej shukullimave të ditës, kur ata kanë bërë diçka të mirë e me vlerë për këtë komb i kujtojnë të tjerët bëmat e tyre. Sepse mirësia që ka pasur ndokush, cilësitë që ka mishëruar, i kthehen, edhe i vdekur në dhé në qoftë, madje edhe sikur gjysmë shekulli të mos jenë më ndër të gjallët. Po i vdekuri qenka më i gjallë se i gjalli ndonjëherë. Populli nuk i harron kurrë bijtë e vet që janë përkushtuar për këtë komb, për tokën e lirinë e shqiptarëve. Kjo ishte biseda që bëra në lokalin “Lulja e Blinit” të Lule Nicaj në Traboin të Hotit.

Duke zbrit prej Traboinit për në Tuz …

Pasi bëmë disa fotografi te sheshi para kroit të Traboini u ndamë me të gjithë duke i shprehur mirënjohje për këtë takim të bukur. Gjon Dushaj në zbritje na ndaloi së pari në Nabom. Këtu dikur ka qënë shtëpia e gjyshit tim Luc Çeku dhe e tërë familjes Çekaj, a thënë ndryshe të gjitha atyre që vinin nga Çek Nik Lulash Gojçaj, i cili ka patur tre djem, Lucën gjyshin tim, Ujkën dhe Prelën. Keq më vjen se në librin “Hoti gjenealogjia e pjesshme e tij” e autorit Llesh Preç Smajlaj, një botim voluminoz ky i vitit 2006, nuk gjendet as emri i gjyshit tim dhe as vëllait tjetër të tij Ujk Çeku prej të cilëve kanë rrjedhur mjaft breza. Por le ta plotësojmë këtë mungesë. Gjyshi im ka patur dy djem Palin(Palokën) babën tim dhe Pjetrin. Ky i fundit ka vdekur i ri dhe i pamartuar. Vazhdues jam unë dhe kam dhe një djalë Donaldin, inxhinier, që jeton në Boston. Vëllai tjetër i gjyshit i munguar në libër, Ujk Çeku ka patur tre djem, Gjonin trim i çartun, dëshmori i kryengritjes së vitit 1911 e dy djem të tjerë, Martinin që nuk ka lënë djalë dhe Zef Ujk Çekun, me djemtë Pjetrin, Gjonin, Franin dhe Ndocin, familje e madhe kjo që në vazhdimësi ka marrë mbiemrin Ujka e sot gjendet në Shqipëri, Itali dhe Amerikë. Shumica e trashëgimtarëve që burojnë nga Çek Nik Lulash Gojçit janë shpërngulur nga Hoti e janë vendosur në fillim në Hot të Ri në Shkodër dhe pas vitit 1990 në mërgim. Një fotografi në vendin ku dikur ka qenë shtëpia e të parëve të mi padyshim është një kujtim i bukur, por edhe diçka më shumë se një kujtim. Pastaj duke zbritur më poshtë u ndaluam para shtëpisë së mësuesit nga Hoti, Gjok Gojçaj që tani jeton në New York, një shtëpi e re dhe e bukur. Ndërkohë dielli kish nisur të binte tej mbi liqenin e Shkodrës që nga lartësitë e Hotit ku ishim, shfaqej në një mjegullim të përskuqur. Më poshtë shihej fusha dhe qyteti i Tuzit. Mali i Deçiqit dhe Maja e Bratilës e gjithë i përhimtë e pa asnjë bimësi kish nisur të zhytej në mugëtirat e mbrëmjes.

Festival poetik në Traboin të Hotit – një dëshirë e bukur…

Do të shkojmë te “Verdi”, na tha Gjon Dushaj që na shoqëronte gjatë gjithë vizitës sonë.Verdi ishte një restorant në Tuz. U bashkuam dhe me shkrimtarin Anton Gojçaj e shkuam në restorantin ku të servirnin një ushqim jashtëzakonisht të mirë. Biseduam ndërkohë se si mund të bënim një veprimtari artistike vjetore në Traboin të Hotit. Folëm e ramë në një mendje që një ditë poetike dhe artistike bashkë mund të bëhej të Kroni i Traboinit, por kjo në kohë vere, sepse vinim për pushime në vendlindje shumë shqiptarë të Malësisë që punojnë e jetojnë në Amerikë. Madje i lëshuam frerin fantazisë duke i emërtuar çmimet si “Kroi i Traboinit” apo “Lulja e blinit” një zgjidhje mes epikës e lirikës që aq bukur bashkjetojnë në këtë vend. Kishim dëshirën e mirë që të mund të bënim një gjë që nuk është organizuar në ndonjë veprimtari më parë. Po kjo punë u la të bisedohej në vazhdimësi që të krijohet një traditë e bukur dhe e përvitshme në Hot. Gjon Dushaj ndërkohë mori në telefon intelektualin e njohur, gazetarin e mësuesin Pjetër Dreshaj dhe e lamë të takoheshim pas pak në bar-restorant “Troja” për një kafe. Intelektuali Pjetër Dreshaj, është i mirënjohur në Tuz e në Malësi. Biseduam për krijimtarinë letrare bashkëkohore të shqiptarëve në Malit të Zi dhe më gjerë. Pjetër Dreshaj sapo kishte përkthyer një libër me poezi të shkruara nga vëllezërit Martin e Mirash Ivanaj gjatë qëndrimit në Pozharevac dhe Beograd në 1908 ku kryen shkollën e mesme, të botuara së pari këto poezi sllavisht në revistat e kohës. Pas përkthimit në shqip nga Pjetër Dreshaj janë botuar në Tiranë me titull “Kulla e shpresës sime”. Ai gjithashtu ka përkthyer në sllavisht edhe librin me poezi të Gjekë Marinajt. Pjetri na lexoi disa fragmente të librit tim “Orakujt kanë zbritur në ferr” të cilin ka nisur ta përkthejë në gjuhën malazeze, gjithnjë me dëshirën e mirë për ta botuar në Mal të Zi. Kur dolëm nga lokali “Troja” kishte rënë mbrëmja në Tuz. U ndamë me Pjetër Dreshajn dhe Gjon Dushajt duke i falënderuar për këtë takim të bukur, ndërsa shkrimtari Anton Gojçaj na përcolli deri në kufi. Ndaluam në Shkodër tek Hotel “Rozafa”, sepse e kishim lënë me Filip Guraziun të na i linte aty listat me firmat që ishin mbledhur në këtë qytet për nderimin e Aristidh Kolës me titullin “Nderi i Kombit”. Gjatë kthimit për në Tiranë na bëri përshtypje se pjesa më e madhe e rrugës ishte përfunduar dhe ndriçimi me dy palë refleksione, të bardha e të kuqe, të krijonte më të vërtetë kënaqësi në udhëtim. Kësaj here rruga nga Hani i Hotit deri në Tiranë, dhe pse e papërfunduar plotësisht, na u duk me të vërtetë e bukur.

12 dhjetor 2015
* Ne Foto:Tek Kroi i Traboinit

KOHA E MORRAVE

December 16, 2015 by dgreca

Nga KOLEC TRABOINI/

Duke parë flakët e bunkerit të madh në mes të Tiranës, më 8 dhjetor 2015, Sokol Mirajt seç ju kujtua koha e morrave. Në fakt kishte dëgjuar për morrisjen e partizanëve te mardhur përmes dimrit e të ftohtit kur nga Shqipëria shkuan matanë kufirit për të ndihmuar vëllezërit e tyre ideologjikë jugosllavë. Por thënë hapur për të shtruar me zjarr e plumb shqiptarët e Kosovës që e kishin mendjen veç për nacionalizëm e bashkim me Shqipërinë. Ashtu siç ishin larë e pa larë u plasi morri dhe shumë i fshiu. Një morr i keq që nuk u shqitej njerëzve të cilët ku mbilleshin nuk korreshin, stan në stan e skërkë në skërkë. Madje disa i zu tifo, lanë frontin ku gjermanët më shumë iknin vetë se i ndiqnin kundërshtarët. Kësisoj partizanët u kthyen për në Shkodër në Spitalin Civil, ku shërbente doktor Karagjozi, që bëhej copë për t’i shpëtuar prej kësaj epidemie të keqe. Por që të zhdukej tifo duhej më parë të zhdukej morri. Po si ta zhduknin. Morri po të hyri në veshjet e trupit nuk ikën më. Këto ishin tregime që kishte dëgjuar, ndaj të cilëve ishte shpesh indiferent, por kur e dërguan ushtar në Kam të Tropojës, ku flinim në një hangar prej dërrasash me dyshek prej kashte, atëherë Sokol Miraj i kuptoi akoma më mirë historitë me morra.

Morri ishte një insekt i vogël që mezi ta zinte syri, ishte i përhimët por edhe rozë, barkun e kishte të zi. I pështirë sa më nuk bëhej. I grinte të shkretët rekrutë të rinj, por çfarë të bënin. Nuk dinin si të shpëtonin prej tyre. Gjallesat e vogla futeshin në vendet më të ngushta të rrobave dhe nuk shiheshin. Kur trupi binte në qetësi, pra kur rekrutet flinim, ata dilnin e i pickonin e u thithnin gjakun. Çfarë torture. U ankuan në komandë, por një farë komisari u thoshte se kur të bëhej morri sa ju, atëherë po, keni të drejtë të ankoheni dhe komanda do të marrë masa e do ta gjejë një zgjidhje. Kësisoj komisari u dukej si të ishte aleat i morrave, ndaj dhe e quanin komisar “Ali Morri”. Më së fundi Komandant Kanani, pogradecar ky, që ishte diçka më i arsyeshëm, u dha leje të shkonim në përroin më të afërt të repartit, të merrnim me vete kazanët dhe atje të hidhnim rrobat në ujë të valuar. E bënë disa herë atë punë, por morrat shtoheshin. Ca thoshin kishin bërë vezë. Ngordhnin morrat e vjetër e dilnin nga vezët morra të rinj, por edha ata ishin morra. Sojsëz. Madje më të këqij se baballarët e tyre morra. S’kishte gjë më të keqe se kur të pllakoste morri në dimër.

Aty nga marsi, kur ende kishte borë pllajave, morën rroba të reja nga kapteri i kazermimit dhe me kazanin e madh shkuam drejt lumit, përposh Helshanit, aty ku ndahej Tropoja me Kukësin. Ndaluan pranë një ure, një vendi që quhej Va Spas e që tashmë e ka përmbytur liqeni i hidroçentralit të Fierzës. Dy nga rekrutët e rinj vendosën të mos i lanim rrobat. Punë e kotë -thanë. Rekrutët e tjerë i shihnim se kishin kryqëzuar duart e nuk po bënin gjë prej gjëja ndaj i pyetën. Po ju more, nuk keni morra ju? Kemi, thanë ata të dy njëzëri, e çfarë morrash. Na është bërë morri sa gishti. Njëri nga ata Futi dorën nën këmishë e atje ku i kruhej më shumë kapi një morr. Ishte më i bëshmi, thua ishte kryetari i morrave të këmishës së ushtarit. E kapi fort dhe e fluturoi drejt flakëve të zjarrit që kishin bërë rekrutët e tjerë. Veç kur papritur morri që hodhi drejt zjarrit, sapo u fut në mes të flakëve pëlciti… puf. Të gjithë qeshën me të madhe. Nuk kishin të pushuar.

Atë çast ata të dy, që e kishin bërë me fjalë më parë, u zhveshën dhe nisen ti hedhin rrobat në zjarr. Këmishët, qaforet, pecet e këmbëve madje edhe brekët e gjata.
Paf-puf-paf….pëlcisnin morrat në flakë. Kështu bënë edhe rekrutët e tjerë. U lanë me ujin e ngrohtë të kazanit duke i hedh njeri-tjetrit me sapllakë. U thanë, u veshën e nisën të ndjehen më mirë.

Do ti që nuk po kruheshin më. Po kjo i përket një kohe të largët. Ishte kohë diktature. Diktaturë komisarësh. Diktaturë morrash.

Kur po shihte flakët që dilnin nga bunkeri në ndërtim i Ministrisë së Brendshme që e ndezën ish të përndjekurit politike të regjimit komunist ne shenje proteste ndaj Qeverise, Sokol Mirajt ju kujtua koha e morrave dhe tha me vete, a mos vallë në vitin 1991 nuk i dogjëm kapomorrat e kuq, ndaj vazhdojmë të kruhemi edhe sot e kësaj dite. T’i kishim djegur morrat edhe vezët e tyre nuk do të pillnin kaq shumë morrat e rinj. Shihte flakët dhe ju kujtuan edhe morrat e partizaneve. Sa shumë morri ka gëluar në këtë vend, mendoi. I kanë pirë gjakun njerëzve me një babëzi të pa cak. Lubi paskan qenë.

Ndaj edhe sot e kësaj dite vazhdojmë të jetojmë kohën e morrave, mendoi Sokol Miraj, ndërsa përqaste kohët e shkuara me të sotmen. Ca thonë se më i keqi ishte morri i kuq. Mundet por edhe ata morrat e zinj që i pickonin pa mëshirë në dimrat e egër në jetën e tij prej rekruti në Malësi të Gjakovës nuk ishin të pakët. Eh, more komisar Ali Morri, se ç’mu kujtove në këto ditë të ftohta dhjetori. Morrat janë morra kudo ku ndodhen sepse kudo që na gjejnë na pickojnë. Ndaj duhen flakëruar puf-paf-puf për të shpëtuar nga pickimet e tyre të lemerishme. Se thënë të vërtetën, po bëre kompromis me morrin, siç u bë në vitin e përmbysjes së madhe të morrisjes, me sentencat marroke, jemi kundërshtarë por vëllezër, të piu morri.

Sikur t’i kishin përvëluar ca kapomorra në 1992 nuk do të kishim as bunkere sot e një çerek shekulli të përmbysjes së diktaturës, filosofoi Sokol Miraj dhe vazhdoi: por as portreti i kryemorrit të kuq, nuk do t’ na shfaqej si kukudh në bulevard. Në fund të fundit ka një të vërtetë, duan apo nuk duan andej nga Evropi, kur nuk i djeg morrat, kruhesh tërë jetën.

Dhjetor 2015

PETICION MBARËSHQIPTAR PER LIRIMIN E DEPUTETES DONIKA KADA-BUJUPI

November 26, 2015 by dgreca

Në Tiranë nisma: Peticion dërguar presidentes Jahjaga për lirimin e Donika Kada- Bujupi/

PETICION MBARËSHQIPTAR/

I bëjmë thirrje Presidentes së Kosovës Atifete Jahjaga që të urdhërojë lirimin e menjëhershëm e pa kushte të deputetes Donika Kada – Bujupi sepse së pari nuk ka bërë asnjë krim por ka ushtruar të drejtën e saj për të mbrojtur interesat e popullit shqiptar të Kosovës dhe gjithashtu se është turp që ndërkohë që lakohen emrat e zyrtarëve lartë për korrupsion dhe allishverishe, gjendet kohë e vend të arrestohet dhe burgoset një femër përfaqësuese e ligjshme e popullit. Kjo i jep Kosovës një njollë sa i përket trajtimit të femrave shqiptare, që në të vërtetë në Kosove është edhe ashtu plot problematika dhe duhet bërë gjithnjë e më shumë për emancipimin e shoqërisë qe ende ka një mentalitet të vjetruar në trajtimin e grave e vajzave shqiptare. Prokurorët meshkuj arrestojnë një femër deputete, ky akt i pa precedent i jep Kosovës gjithashtu një fytyrë provincializmi anakronik dhe prapambetje në sy të botës perëndimore në të cilën aspirojmë të gjendemi në të ardhmen .
Shpresojmë qe kjo kërkese do te merret parasysh.

Nismëtar i Peticionit
Kolec Traboini

DUSHMANËT E SHKODRËS DHE DEGËT NË GREQI DHE AMERIKË

November 22, 2015 by dgreca

Me gjak shqiptar edhe poeti i madh, Lorenzo Mavili/
Nga KOLEC TRABOINI/
Fisi Dushmani është ndër më të vjetrit fise të trevave veriore, të cilët kanë bërë emër në histori dhe kanë dhënë një ndihmesë të madhe në qëndresën dhe identitetin shqiptar. Me së shumti vëmendja e studiuesve është e përqendruar te Lek e Pal Dushmani, aleatë të heroit kombëtar të shqiptarëve Gjergj Kastriotit, pjesëmarrës në Kuvendin e Lezhës në vitin 1444. Por degët e këtij fisi fisnikësh shqiptar kanë një përhapje të gjërë në Greqi e deri në Amerikë. Dushmanët njihen herët në histori, ndaj dhe nuk duhet të këtë asnjë keqkuptim me fjalën turke dushmani-armiku. Së shumti fjalën dushmani e shpjegojnë si bashkim i fjalëve dush-të duash, dhe fjalën tjetër arbërore meni, pra mosdashje, në kuptimin që nuk i do armiku. Gjithsesi, emri Dushmani është i njohur shumë kohë më parë se të shfaqeshin turqit në tokat arbërore e as nuk mund të vihet në dyshim burimi i tij prej gjuhës vendase arbërore me rrënjë në ilirishte. Në të dhënat e hershme thuhet se familja fisnike Dushmani kishte zotërimet që nga fusha e Nënshkodrës dhe deri në verilindje të qytetit rrëzë maleve. Në shekullin XIV përmendet fakti se kjo familje ishte vasale e Balshajve. Ndërsa në Betejën e Ankarasë në vitin 1402 mes ushtrisë së Sulltan Bajazitit dhe të Timur Lengut, në të cilën ushtria turko-osmane u shpartallua dhe vetë sulltani u zu rob, krahas fisnikëve të tjerë shqiptarë si Gjon Kastrioti, në këtë luftë kishte marrë pjesë me trupat shqiptare edhe Gjin Dushmani. Kuptohet se nga kjo luftë perandoria turke thuajse u shkatërrua për të mos u përmendur të paktën për 12 vjet, derisa me ndihmën e Serbisë u ripërtëri plotësisht, ani pse kjo ndihmë e ripërtëritje më pas do të rezultonte fatale për popujt e Ballkanit. Pas këtij rrënimi të osmanëve, një pjesë e fisnikëve shqiptarë krijuan lidhje me Republikën e Venedikut, e cila kishte mjaft zotërime në Arbëri.
Në vitin 1403 Senati i Venedikut konfirmoi si anëtar të tij, anëtarë të familjes Dushmani. Përmenden emrat e Demjan, Goran dhe Nenad Dushmani si zotërues të Pultit. Anëtarë të kësaj familje qenë zgjedhur gjithashtu edhe si klerikë të lartë të Kishës Katolike, ndër të cilët shquhet Pal Dushmani, peshkopi i Dioqezës së Pultit në vitin 1427. Ai do të ishte një person me influencë të madhe në atë kohë në marrëdhëniet tepër delikate të shqiptarëve me Republikën e Venedikut, dhe qëndroi deri në fund mik besnik e i patundur i Gjergj Kastriotit.
Në qytetin e Lezhës, më 2 mars të vitit 1444 u mblodh kuvendi i prijësve që formuan Besëlidhjen Shqiptare e ku morën pjesë: Gjergj Kastrioti- Skënderbeu, Gjergj Arianiti, Andre Topia bashkë me dy djemtë, Komini e Muzaka dhe të nipin Tanushin, Gjergj Stres Balsha, Nikollë e Pal Dukagjini, Pjetër Spani bashkë me katër djemtë, Aleksin, Bozhidarin, Vruon dhe Mirkon, Lekë Zaharia, Teodor Muzaka i Riu dhe pjesëtarë të tjerë të kësaj familjeje, Zahari Gropa, Lekë Dushmani bashkë me vëllanë Pjetrin e fisnikë të tjerë fqinjë me ta, Stefan Gjurashi bashkë me bijtë e tij, Gjergjin e Gjonin etj.
Megjithë dëshirat e mëdha për bashkim forcash përballë një armiku shumë të fuqishëm që vinte nga Lindja, ambiciet e prijësve shqiptarë me plot konflikte sollën mjaft shqetësime për Skënderbeun.
IRENA E BUKUR E DUSHMANËVE DHE VRASJA TRAGJIKE E LEK ZAHARISË

Lek Dushmani, një prej prijësve shqiptarë që mori pjesë në formimin e Besëlidhjes Shqiptare, ishte dhe një nga aleatët më besnikë të Gjergj Kastriotit. Ai kishte një vajzë të vetme dhe kësisoj kush do të martohej me Irenën e bukur do të kishte edhe fatin të zotëronte pasuritë e mëdha të Lek Dushmanit. Për këtë vajzë, të cilën familja, por edhe vetë ajo ishin të përcaktuar në një fejesë me prijësin e Danjës, Lek Zabarinë, kishte ambicje edhe vëllai i Lek Dukagjinit, Nikolla. E vërteta është se përtej bukurisë së mahnitshme të Irena Dushmanit, e njohur në tërë Arbërinë, që disa e quajnë edhe Jerina, në vëmendje të princërve ishte një pasuri e madhe dhe tokat e Zadrimës që zotëronte Lek Dushmani. Në kohën kur Lek Zaharia po kthehej nga kullat e Dushmanëve, ku ishte nënshkruar kontrata e martesës së tij me Irenën e bukur, tek po kalonte në pyllin e e Kovinenit afër Drinit, ra në pritën e ngritur nga Nikoll Dukagjini. Kjo vrasje tronditi prijësit shqiptarë dhe vetë Gjergj Kastriotin, sepse Lek Zaharia ishte ndër aleatët e tij më besnikë. Ishin të njohura ambicjet e Republikës së Venedikut për të zotëruar tokat arbërore, ndaj është e natyrshme që kjo vrasje të sillte konfliktin shqiptaro-venecian 1447-1448. Dy familje të mëdha si Spani dhe Dushmani ishin kundër luftës me Venedikun prandaj nuk morën pjesë në asnjë veprimtari luftarake mes venedikasve dhe shqiptarëve. Në këtë konflikt Venediku me marrëveshje arriti të mbante kështjellën e Danjës. Në vitin 1451 Lek Dukagjini bashkë me Bozhidar Dushmanin duke përfituar nga gjendja e turbullt në tokat arbërore, bënë një plan për të sulmuar kështjellën e Drishtit, të cilën e mbanin venecianët, por kjo u zbulua dhe ky i fundit, Bozhidar Dushmani, u detyrua të ikte jashtë trojeve të veta. Gjasat janë të jetë vendosur në ishullin e Korfuzit, i cili ishte nën sundimin e Venedikut.

LEK E PAL DUSHMANI, ALEATËT MË BESNIKË TË GJERGJ KASTRIOTIT

Këto ambicje prijësish sillnin shqetësime mjaft të mëdha për Besëlidhjen Shqiptare që përballonte fushatat e perandorisë osmane. I kësaj kohe është edhe konflikti mes Gjergj Kastriotit dhe Lek Dukagjinit, rivalitet që ishte bërë i njohur edhe përtej Adriatikut. U desh ndërhyrja e Papës, i cili në korrikun e vitit 1452 dërgoi si përfaqësues të vet peshkopin Pal Dushmani që të gjente frymën e mirëkuptimit mes Gjergj Kastriotit dhe Lek Dukagjinit, çfarë edhe u arrit. Pal Dushmani, një prej emrave të mëdhenj të fisit Dushmani, ishte autor i disa biografive të shkurtra dhe kronika të ngjarjeve bashkëkohore. Ai ishte Kryepeshkopi i Krajës kur vdiq në vitin 1457.
Në betejat e kryetrimit Gjergj Kastrioti, që u priu shqiptarëve kundër trupave pushtuese osmane, shkëlqeu edhe trimëria e mjaft prijësve shqiptarë që bashkë me trimat e tyre dhanë jetën në mbrojtje të trojeve arbërore, e ndër këta lartësohen emrat e Pjetër, Frano e Marin Spani dhe vëllezërit Lek e Pjetër Dushmani.
Është e kuptueshme që me vdekjen e Gjergj Kastriotit dhe pushtimin e Arbërisë nga trupat turko-osmane, përpara shumë familjeve fisnike shqiptare mbeteshin vetëm dy rrugë, o të shkonin maleve atje ku pushtuesit e kishin të vështirë të kalonin, ose të merrnin rrugën e mërgimit. Një pjesë e fiseve arbërore u ngjitën maleve dhe mbijetuan. Në një relacion për Vatikanin i 4 majit 1596 thuhet se kryengritësit udhëhequr prej kalorësve Tomë Plezha dhe Mark Gjini prej Zadrime kanë sulmuar Shkodrën dhe Lezhën, por kanë dështuar para forcave të shumta të Turqisë, por edhe nga përçarja që futën venedikasit ndërmjet kryengritësve si dhe nga informacioni që i dhanë perandorisë turke në lidhje me këtë kryengritje. Megjithë shtypjen e pamëshirshme, asnjë herë qëndresa në këto krahina përreth Shkodrës nuk u shua.
Në fillim të shekullit XX, Edith Durham e vizitoi Shqipërinë dhe shkruante se Dushmani përbëhet nga dy grupime, Temali dhe Dushmani. Ato janë pjesë e krahinës së Postribës ku përfshihen edhe Mazreku, Drishti, Shllaku dhe Dushmani. Gjasat janë që fshati Dushman, që kishte jo më shumë se 180 shtëpi, ta ketë marrë këtë emër prej peshkopit Pal Dushmani.

FAMILJA FISNIKE E DUSHMANËVE MERR RRUGËN E MËRGIMIT NË KORFUZ

Dihet se pjestarë të fisit të njohur dhe të shquar të Dushmanëve të Nënshkodrës, morën rrugën e mërgimit dhe u vendosën në Korfuz, gjurmët e të cilëve gjendën edhe sot dhe përbëjnë një nga familjet më të shquara në Greqi. Familja Dushmani duke qenë se i përkiste fisnikërisë kishte edhe stemën e saj familjare e cila e shoqëroi edhe në Korfuz. Atë stemë e kemi gjetur në një botim periodik “Metaphysical-Art”, n.11-13, N. Velissiotis, 2014. Më parë edhe Posta Shqiptare ka shtypur një pullë të veçantë me stemën e stilizuar të kësaj familje të njohur shqiptare.
Duhet thënë se në 21 mars të vitin 1800 Turqia e Rusia firmosën marrëveshjen e krijimit të Republikës së 7 ishujve Joniane, përfshirë dhe Korfuzin, në të cilën një rol të madh kanë luajtur dy familjet Mavilis dhe Dushmani, njëra me origjinë italiane (ka që shkruajnë spanjolle) dhe tjetra shqiptare. Emri i parë që gjejmë të shkruar nga fisi arbëror i Dushmanëve që u vendosën në Korfuz është Antonio Lefkoçilo Dushmani, kont dhe politikan i Bashkimit të Ishujve Joniane. Për të shkruhet se ka lindur në Korfuz në vitin 1800 në një familje fisnike. Halla e tij ishte e martuar me konsullin Lorenzo Mavilis, i njohur edhe si Mabilis për shkak të b-së që në alfabetin grek lexohet v.
Në një dokument të asaj kohe shënohet se Lorenzo Mavilis vjen në Korfuz si konsull i Spanjës. I vdes gruaja e parë, njihet me një vajzë nga familja shqiptare Dushmani me të cilën martohet më 18 qershor 1809. Interesante është se ajo shënohet si Konteshë Katerina, por shënohet edhe Tonina, emër që përdoret më së shumti në Shqipëri, veçmas në Shkodër, kemi parasysh Motrën Tone. Katerina-Tonina Dushmani ishte 29 vjeç, vajza e kontit Xhiovani, Spiro Dushmani, i cili mbante lidhje dhe kishte influencë në shumë familje mbretërore në Europë, duke përfshirë oborrin perandorak osman, por edhe atë rus. Dushmanët vazhdonin të ishin edhe në Korfuz një familje e besimit katolik. Mundet që pikërisht ky të ketë qenë një nga personalitetet që kanë ndikuar për dhënien e pavarësisë 7 ishujve dhe krijimin e Republikës Joniane.

NJË TJETËR VAJZË E BUKUR E DUSHMANËVE DHE LIDHJA ME KONSULLIN MAVILI. NIPI I SAJ POET I MADH I GREQISË ME FAMË NË EUROPË

Shqiptares Katerina-Tonina Dushmani i lindën dy fëmjë, vajza Adelaide më 1812 dhe djali Paolo më 1814. Adelaide Mavili u martua në moshën 15-vjeçare në vitin 1829 me Giorgio de Chirico-n. Katerina Dushmani ka vdekur më 3 janar 1845 në Danta Mavra, Lefkadha, ndërsa i shoqi konsulli Lorenzo më 7 tetor 1853 në Korfuz. Djali i tyre Paolo u martua me Xhiovanina Kapodistria- dhe kishte dy fëmijë, Ester dhe Lorenzo. Ky i fundit u bë një emër i njohur në letërsinë evropiane, poet, dramaturg e filozof. Kësisoj na del se një nga poetët më të rëndësishëm të Greqisë, Lorenzo Mavilis, është nga gjyshja me gjak shqiptar, gjë e cila deri më tani nuk ka qenë e ditur. Antonio Dushmani, djali i vëllait të Katerina Dushmanit, në vitin 1833 u emërua nën-sekretar i Senatit të Bashkimit Jonian dhe në 1834 u bë sekretar i departamentit politik dhe në vazhdim sekretari i departamentit të përgjithshëm në 1853. Ndërsa në vitet 1841-1857 shërbeu si sekretar i komisionit të përgjithshëm të mësimit publik në Republikën e Ishujve Jonianë. Për shërbimet e tij për kurorën britanike ai u emërua komandant Kalorës i Urdhërit të Shën Mëhillit dhe Shën Gjergjit më 26 shtator, 1849. Pas bashkimit të ishujve të Jonit me Greqinë në vitin 1864, Antonio Dushmani ka përkthyer në italisht nga anglishtja shënimet e William Ewart Gladstone mbi Ishujt Jonianë dhe i ka botuar ato në vitin 1869. Gladstone ka qenë disa herë kryeministër i Britanisë së Madhe.
Poeti lirik Lorenzo Mavilis, ka lindur në ishullin e Odisesë, në Itakë. Babai i tij ka qënë konsull i Spanjës në Kretë. Mavilis u rrit në një mjedis familjar me kulturë europiane. Më 1880 shkoi në Gjermani për studime në filologji dhe filozofi. Është ndikuar nga idetë e Emanuel Kant-it, Arthur Shopenhauer-it dhe Nietzsche-s. Veç greqishtes dinte gjuhët sanskrite, indiane, latine, gjermane, italiane, franceze, angleze dhe spanjolle. Më 1896 mori pjesë në kryengritjen e Kretës. Babai i tij Paolo ish i lindur nga një nënë shqiptare Katerina-Tonina Dushmani nga Korfuzi. Në 1910 e zgjodhën deputet në parlamentin grek si përfaqësues i Korfuzit. Njihet si poeti grek që ka marrë pjesë në shumë luftra. E fundit ishte ajo ku grekët luftonin kundër trupave osmane në Drisko të Janinës me 28 nëntor 1912, ku poeti u vra në krye të një formacioni ushtarak me vullnetare garibaldinë nga Italia . Duhet theksuar se edhe poeti Nobelist Odisea Elitis nga nëna është me origjinë arvanite, pra shqiptare.

VIKTOR DUSHMANI, GJENERALI TRIM TË CILIN VENEZILLOSI E DËNOI ME BURGIM TË PËRJETSHËM, POR AI KURRË NUK U PËRKUL

Ndër emrat e mëdhenj të fisit shqiptar Dushmani të vendosur në Korfuz janë edhe vëllezërit Viktor dhe Sofokli Dushmani, nipa të Antonio Dushmanit.
Viktor Dushmani u lind në vitin 1861 në Korfuz. Hyri në Akademinë e ushtrisë greke dhe u diplomua në vitin 1883. Tre vjet më pas u gradua toger dhe në vitin 1890 kapiten. Mori pjesë në Luftën Greko-Turke të vitit 1897. Në vitin 1899-1904, ai shërbeu si kreu i Shërbimit të Shtabit të Ministrisë greke të Punëve ushtarake dhe në vitin 1904, me themelimin e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, u transferua në Korpusin e Shtabit të Përgjithshëm. Gjatë Luftës së parë Ballkanike të viteve 1912-1913 kundër Perandorisë Osmane, ai ishte shef i Operacioneve për forcën kryesore greke, Ushtria e Thesalisë nën Princin e Kurorës, Konstandinit. Në Luftën e Dytë Ballkanike kundër Bullgarisë në verën e vitit 1913, ai shërbeu si shef i shtabit të ushtrisë në terren, përsëri nën Kostandinin, i cili ishte bërë tashmë mbret i Greqisë. Në të njëjtin vit u gradua kolonel dhe pastaj në gjeneral.
Në fillim të vitit 1914 u emërua shef i Shtabit të Përgjithshëm, por dha dorëheqjen në nëntor pas një konflikti me kryeministrin Eleftherios Venizelos mbi çështjen e hyrjes së Greqisë në Luftën e Parë Botërore. Në gusht të 1916-ës së bashku me ruajalistë të tjerë të shquar, u dëbuan në Korsikë. Pas kthimit në Greqi me përfundimin e luftës, në vitin 1919, ai u dënua nga gjykata ushtarake e Venizellos me burgim të përjetshëm si i dyshuar për tradhti të lartë. Më pas u lirua dhe u kthye në detyrë, por mbeti gjithnjë kundërshtar i kryeministrit Venezillos. U lirua nga detyra përfundimisht 2 nëntor 1922 dhe në vitet e fundit të jetës iu kushtua shkrimeve mbi çështjet ushtarake dhe historike. Vdiq në vitin 1949.

SOFOKLI DUSHMANI, ADMIRALI I FLOTËS DETARE

Sofokli Dushmani, vëllai i Viktor Dushmanit u lind më 25 dhjetor 1868 dhe ndoqi po karrierën ushtarake duke hyrë në Akademinë Detare Helenike e duke arritur gradën admiral deri sa doli në lirim 20 nëntor 1935. Sofokli Dushmani vdiq në Athinë në vitin 1952.

NJË DUSHMAN FIZIKANT ATOMIST NË AMERIKË

Ende në Korfuz ka familje që kanë lidhje me Dushmanët e vjetër të ardhur në këtë ishull nga Shqipëria, por falë aftësive dhe inteligjencës së trashëguar ata do të zinin një vend të veçantë në shoqërinë e në instancat e shtetit grek. U vendosën në Athinë, por në disa kërkime del se pinjollë të kësaj familje kanë shkuar dhe janë vendosur edhe në Amerikë. Tipik është rasti i një të riu nga familja Dushmani. U dallua si një talent në shkenca dhe për të shkruanin gazetat e kohës. Gazeta e universitetit Columbia në New York “Columbia Spectator” më 17 mars 1947, botoi një artikull të veçantë për të riun 19-vjecar, George Dushmani me një talent premtues në studimet shkencore. Gazeta shkruante se ai është njeri prej 103 grekëve që studiojnë në Amerikë. I etur për dije, me këmbëngulje kishte mësuar frëngjishten dhe anglishten dhe e flet gjuhën, shkruante gazeta, si gjithë amerikanët.
Për George Dushmanin gjejmë edhe njoftime të tjera në shtypin amerikan. Eshtë lindur në vitin 1929. Ka mbaruar studimet universitare në vitin 1953. U mor me studimin e rrezeve laser. Përmendet në librin e Charles H. Townes “Çfarë ndodhi me rrezet Laser: Aventurat e një shkencëtari” botuar nga Oxford University Press 1959.
George Dushmani është i njohur edhe në fushën e botimeve, si autor apo bashkautor i 6 veprave studimore shkencore.
Duhet shtuar se në Amerikë ka me dhjetra familje me mbiemrin Dushmani e që janë pasardhës të Dushmanëve të Shkodrës, ndër këta ka edhe mjekë me emër si Dr. Athanasio Dushmani, neurologist në Bronxville, NY e plot të tjerë. Është mëse e qartë se ata e kanë kujtesën të shuar sa i përket prejardhjes së tyre dhe megjithatë ata janë vazhdimësi e fisit të madh të Dushmanëve të Shkodrës të shekullit XV.

TALIBANKULTURA E QEVERISJES

November 13, 2015 by dgreca

Nga Kolec TRABOINI/
E panë te gjithë kalimtarët në sheshin Skënderbe transportimin e ikonave shekullore shqiptare si të ishin dru zjarri në pyll. Kështu veprojnë vetëm talibanët. Po a nuk e kuptoni përse. Ky lloj transportimi është mënyra më e mirë për të thënë më pas se disa prej tyre, ato të Onufrit sigurisht, kishin humbur gjatë transportit nga pakujdesia e kishin ikur në drejtim të paditur. Në të vërtetë shkojnë në drejtimin e duhur, tek ai që i dëshironte e meqë koleksionisti nuk ia dha, u gjet një mënyrë ligjore për t’ia hequr, për t’i shtetëzuar(dhe mirë u bë që u shtetëzuan), dhe një mënyrë tjetër e stërholluar për t’i transportuar dhe rrugës, po qe e mundur, pse jo edhe të firojnë. Rreth 200 vepra, kush i numëron. Në Shqipëri gjithçka është e mundur
Drejtori i Galerisë së Arteve, një vegjetues klasik, në paraqitje si një fisnik i hijshëm spanjoll i shekullit të 16-të, i katapultuar nga emigracioni drejtor si me urdhër të peshkut të artë, i sheh këto skena të turpshme në institucionin e tij, të denjë këto për talibanët dhe nuk reagon se nuk qenkan në kompetencën e tij. Kushedi ku i ka kompetencat e humbura ky njeri. Të shohësh si shkatërrohen vlerat kombëtare, dhe të heshtësh kur populli të paguan t’i mbrosh, ty të faltë zoti, o drejtor. Vazhdo të drejtorosh se mirë e ke. Je aty për të marrë rrogën dhe e merr dhe kjo është detyra parësore e bash për këtë je katapultuar nga Italia, se këtu në Shqipëri mesa duket nuk kish djem e vajza që mund ta bënin atë punë. Djem e vajza të talentuar e të shkolluar që rrinë papunë e aplikojnë për vizë amerikane. E jo pak, por 200 mijë.
Por le t’i kthehemi asaj që jo vetëm i ka kompetencat të plota e të tepërta, por edhe urdhëron të kryhet ky vandalizëm kulturor. Kësisoj ministresh kulture, që ka të vetmen meritë apo siç thonë CV që ka përkthyer tre libra në shqip, dhe u katapultua edhe ajo si ministre, kur nuk e ka idenë e kulturës shqiptare, që kësisoj mos pastë as Afganistani. Po kjo nuk ka idenë as të etikës publike, del duke kërcyer me një këmbë si pula në dimër, e në një ditë pranvere në Kishën Ortodokse përpara kamerave e publikut thotë në ditën e Pashkës: Gëzuar Krishtlindjet! U tromaks mileti…u gajasën sorrat…. Po një ministër i tillë kaq profan duhet të kishte ikur nga sytë këmbët e me e pakta të jepte dorëheqjen, por nuk do as ajo e as kryeministri. Sepse Kryeministri i ka ministrat e vet jo shërbëtorë të popullit, por si apostujt e vet, dhe meqë e ka deklaruar disa herë punën e pagëzimit të vet si gjoja katolik, kush e di, mbase e ndjen veten edhe Krisht. Punë mendjesh. Veç ky Kryeministër që rrejshëm e quan veten katolik, sepse nuk është krezmuar, që lajthitshëm thotë se kam qenë ndër të 300-tët e meshës së parë të fshehtë më 4 nëntor 1990 në Shkodër, as nuk ka fare gajle për marrëzitë që shprehin a bëjnë ministrat e vet. Ministrja e tij e shkallmoi pllakën përkujtimore të Kinostudios, por kryeministri edhe pse u bë gurgule në shtyp, nuk u tund fare. Vazhdo i tha, dhe teveqelëria vazhdon. U pa së fundi edhe me vandalizmin qeveritar kur ikonat trajtohen si dru zjarri. Kuku moj nanë! Kryeministri ynë pretendon të jetë piktor dhe kur shkon me punët e qeverisë nëpër botë, shfrytëzon këtë mundësi për të hapur ekspozita me vizatimet e veta, që për mua nuk janë art. Le të thonë çfarë të duan kalemxhinjtë që i darovit se i thurin lavde. Janë si ushtrime liceistësh. Puna më e mirë e tij është portreti i një vajze, që e ka bërë këtu e një çerek shekulli më parë, të tjerat janë merre-lere. Duke e mbajtur edhe më tej këtë ministresh mediokre në detyrë, kryeministri tregon se sa artist është në shpirt e sa po i çahet trapi për kulturën kombëtare. Por edhe me atë projektligjin që hartoi, që na kujton nenin 55 të Kodit Penal të diktaturës, ai e ka pas hallin veç të na mbyllte gojën, se vetëm kjo gojë na ka mbetur. Tentoi me kokëfortësi e do ta kish bërë mënxyrën me ligjin (fole-shpife burg), por u gjend Evropa që i thirri mendjes se ku po shkon ky njeri me këtë revan dhe i tërhoqi kapistallin fort. Kot tha në intervistë Kryeministri që nuk tërhiqet. Harro mushkë Valarenë se Ali Pashain e prenë. Në fakt u zbyth faqe gjithë shqiptarëve dhe urojmë mos qoftë e para e as e fundit kjo zbythje.
Tani natyrshëm lind pyetja. A do të dënohemi ne për shpifje, për këto që molloisim apo duhet të shkojnë në gjyq këta pseudo ministra që e trajtojnë artin e kulturën shqiptare si të ishin talibanë të tërbuar?
E kam deklaruar dhe e deklaroj sërish, për mua kjo ministre është shkatërrimtare e kulturës dhe si e tillë nuk meriton të njihet e as të merret në konsideratë. Për mua Shqipëria nuk ka ministri kulture, por ka vetëm një tufë vandalësh që herë pas here shfaqin fytyrën e vet të vërtetë. Kaq shumë po i duron ky popull, por këta të qeverisjes së marrëzishme nuk po e kuptojnë se janë bërë jo për vezë, por për pras.

13 nëntor 2015