Lindita Komani – Page 2 – Dielli

Për ridimensionimin e gjykimit objektiv mbi historinë tonë kombëtare

June 22, 2021 by dgreca

Lindita KOMANI/

Nuk jam historian, por kjo nuk më pengon të kem një mendim lidhur me sa dëgjoj në reportazhin-dokumentar të realizuar nga Top Channel me titullin “Dritëhijet e Mid’hat Frashërit”.

Historiani Pëllumb Xhufi shprehet në të (minuta 32*):

– Në rast se Shqipëria do të dilte me Ballin Kombëtar apo me Legalitetin nga Lufta e Dytë Botërore, është mëse e sigurtë, të paktën jugu i Shqipërisë do i jepej Greqisë.

Nga e di historiani Xhufi këtë me siguri? Më shumë se pandehmë kjo nuk mund të jetë dhe pandehma si kjo nuk i hyjnë në punë historisë që bazohet tek e vërteta dhe ngjarjet e ndodhura dhe jo tek po sikur.

Me aq sa jam në gjendje të kuptoj, mendoj që historia e plotë e Luftës së Dytë Botërore dhe sjelljes së shqiptarëve në të, që është ndoshta edhe pjesa më e kontestuar e historisë sonë, do të shkruhet në mënyrë objektive vetëm kur të ketë ndodhur një gjë e rëndësishme dhe që gjithsesi e kemi përpara:

– Kur Shqipëria të bashkohet me Kosovën e ndoshta edhe më shumë se kaq.

Atëherë do të mund të ridimensionohet gjithçka, si ngjarjet ashtu edhe dritëhijet e gjithë figurave politike-ushtarake të kohës. Pse e them këtë?

Sepse nëse akuzat për kolaboracionizëm-bashkëpunim janë për nacionalistët, kolaboracionizëm bënë edhe komunistët, me jugosllavët dhe sovjetikët dhe e pamë se ku na çoi ky kolaboracionizëm. Dhe ndërkohë që pandehma për jugun e Shqipërisë mbetet vetëm e tillë, pandehmë, kemi faktin historik: verilindja e Shqipërisë – Kosova – ra edhe për 55 vjet nën sundimin serbo-jugosllav me gjithë pasojat e rënda që solli kjo.

Sigurisht që kur historia shkruhet nga fituesit e luftës në nivel Shqipërie (pa Kosovë), që ishin kolaboracionistët me jugosllavët dhe sovjetikët, historia do të shkruhet e do të lexohet siç është bërë. Por mjafton të shihet vetëm si u sollën amerikanët e britanikët pas LIIB me ballistët e legalistët që emigruan në perëndim dhe si i stërvitën për t’i sjellë në Shqipëri për të rrëzuar komunizmin, për të kuptuar që ridimensionimin të parët dhe me shumë bazë e bënë pikërisht amerikanët dhe britanikët.

Ishin po këta amerikanë dhe britanikë që mbështetën rënien e komunizmit kudo në lindje dhe këtë nuk e bënë pas 45 vitesh por që në çastin e parë kur e panë që komunistët kudo në Lindje u përcaktuan që do të ishin Lindje dhe jo Perëndim. Popullorçe do të mund të thonim: i ranë kokës me grushta kur e kuptuan se ç’bënë. Në këtë aspekt, për mua pyetja e madhe në raport me Shqipërinë është: Pse amerikanët dhe britanikët zgjodhën të mbështesnin komunistët dhe jo nacionalistët? Sepse dëmin më të madh kjo zgjedhje e tyre e gabuar e shkaktoi, gabim që u kushtoi 46 vjet për ta zhbërë dhe pasojat i ndiejmë ende sot 46 + 30 vjet më pas.

Koha tregoi pikërisht që amerikanët dhe britanikët mbështetën antikomunistët, nacionalistët në vijimësi. Edhe ndër shqiptarët. Qenë mbështetësit e pavarësimit të çdo shteti përbërës të Jugosllavisë, të çlirimit dhe pavarësimit të Kosovës.

Parë nga këndvështrimi i vitit në të cilin jetojmë, çfarë duhet të themi për kolaboracionistët komunistë me jugosllavët dhe sovjetikët? Do të ishte mirë që historianët ta hapnin pak më shumë mendjen në këtë drejtim. Megjithatë, vihet re që në retorikën e tyre, sidomos të atyre që kanë qenë më agresive në qëndrim ndaj “kolaboracionizmit”, ka një lloj vlerësimi disi më ndryshe, të paktën duke bërë dallimin mes bashkëpunimit për ideologji që nuk ishte rasti në Shqipëri dhe bashkëpunimit për arsye pragmatike politike. Por këtij ridimensionimi në vlerësim i mungon ende përmasa kombëtare në tërësi si dhe vlerësimi tek për tek i çdokujt që për fatin e vet në atë kohë u gjend në kushtet që të duhej të përfshihej politikisht e ushtarakisht për të mbrojtur interesat kombëtare.

Duke pasur parasysh që fatmirësisht: (1) fashizmi dhe nazizmi nuk qenë kurrë një ideologji që u përqafua nga shqiptarët në masën që të quhej se ishte me ndikim, dhe më tej, (2) që numri i hebrenjve – viktimat kryesore të fashizmit dhe nazizmit ishte më i lartë në mbyllje të luftës në Shqipëri sesa ishte në hyrje të saj, që ata u pritën, u strehuan dhe u mbrojtën si miq e familjarë në shtëpitë e shqiptarëve, në një këndvështrim kombëtar, gjykimi kur t’i vijë koha që të bëhet i drejtë dhe i plotë, mendoj se do të jetë i bazuar në pragmatizmin që ka kërkuar dhe kërkon çështja kombëtare që t’i shkohet deri në fund, ashtu siç e kërkon e mira jonë e përbashkët si shqiptarë.

*Reportazhi-dokumentar mund të shihet këtu:

NOLI I KUPTUAR

March 12, 2020 by dgreca

– Me rastin e 55 vjetorit të ndarjes nga jeta të Imzot Fan S. Noli-13 Mars 1965- Mars 2020-/

Nga Lindita Komani*/

Zhvillimet shqiptare dhe kuadri i vështirë ndërkombëtar brenda të cilit ato po ndodhin, tregojnë se ndoshta si kurrë më parë në historinë tonë sot ka nevojë për një njohje më nga afër të figurës së Nolit e trashëgimisë së shumëfishtë që ai la pas.

Në një kohë kur Shqipëria po zbrazet, kur mediat cilësohen si kazanë nga kryepushteti, kur qytetari është pa pikë fuqie përballë padrejtësisë së ligjzbatuesve dhe pa mundësi për të gjetur mbrojtje e drejtësi në gjykata, mendja intelektuale është e nevojshme të thërrasë në kujtesë vlera e të ngrejë zërin sa mundet e aty ku mundet. Dikush do të dëgjojë.

Kjo trajtesë e kthen Nolin në bosht për trajtimin e një sërë temash që nisin me përkthimet e Shekspirit si bazë për fillesat e Teatrit shqiptar dhe jo vetëm dhe introduktat për këto vepra, protestën për Mbrojtjen e Teatrit Kombëtar, kthyer në një përpjekje për shpëtimin e demokracisë, emigrimin masiv të shqiptarëve dhe vijojnë më tej me krahasimin mes zhvillimeve të sotme me ato të 95 viteve më parë në kohën e revolucionit të vitit 1924, gjendjen e njerëzve të kulturës sot në Shqipëri me kokën ulur e thuajse të nënshtruar përballë realitetit të mjerueshëm, nevojën për përfshirjen më domethënëse e më cilësore të Diasporës në gjithë këto zhvillime që janë pjesë e procesit të shtetformimit, proces që te ne shqiptarët është ende i pambyllur. Si mund të rritet kjo përfshirje në domethënie e cilësi? Krijimi i një Lidhjeje mes komuniteteve e organizatave të Diasporës shpërndarë nëpër botë mund të ishte një rrugë e mirë, duke marrë shembuj nga popuj të tjerë, konkretisht nga hebrenjtë sikurse paraqitet në tekst.

Dy teza parashtrohen, ndër të cilat e dyta e ka ende mundësinë të provohet nëse qëndron: cilësia e diasporës është përcaktuese në cilësinë e shtetit shqiptar. Në mbyllje, Noli vjen në mënyrë dokumentare me fjalën e tij plot humor dhe kulturën historike për të na dhënë një vizion për shqiptarinë e zgjuar e të urtë, një lloj shqiptarie të cilën është mirë të mësojmë ta kultivojmë masivisht e cilësisht për të bërë përpara me sukses në botën moderne.

1.E para ishte fjala. Mbi të, për të e me të u rrit ngrehina, ku ajo të strehohet e të kultivohet. Kështu edhe teatri, ai që ekzistoi para se ndërtesat të ngriheshin e vula t’u vihej përmbi: ti je teatër dhe vetëm teatër do të jesh. Kjo është ndërtesa e teatrit Globe. Kjo është ndërtesa e Teatrit Kombëtar Shqiptar. Kjo e para të ruhet në përjetësi. Kjo tjetra të rrëzohet. Të rrëzohet? Të rrëzohet.

Teatri shqiptar zanafillën mbreselënëse të vetën e ka ndoshta me shijen e përcjellë në fjalën e shkruar shqip në përkthimet e Nolit. I frymëzuar si për revolucionin që nuk u mbyll dot me sukses por që me sukses ndihmoi në një shkundje të mirë për shoqërinë pasotomane shqiptare, Noli përktheu e përktheu, me një vrull e cilësi që ende sot mbeten të patejkaluara. Kushdo që synon ta vërë në pozitë si përkthyes jo të mirë, apo edhe më tej ta lërë në harresë Nolin si përkthyes, sikurse edhe janë shprehur kritika e dëshira publikisht në vite, është i lutur ta sfidojë atë një orë e më parë. Jo më vonë. Me vepra, jo me fjalë. Le të fillojë me Otellon, që ishte e para ndër tragjeditë e përkthyera, e pastaj dhjetë vjet më pas sikurse edhe ndodhi, apo edhe më herët, le të vijojë me Hamletin, Jul Qesarin dhe Makbethin, pikërisht në renditjen që veprat erdhën bukurisht nën penën e tij.

Kushdo që ka përkthyer jo për detyrim por për pasion, e di se sa me rëndësi është që tekstin ta ndiesh e kuptosh thellësisht; sesi më tej të bëhesh një me secilin personazh, me ngjarjen e përshkruar, figurat e zgjedhura për erëmimin e dhënien e shijes pikante e fine, është një domosdoshmëri e natyrshme. Veprat e sjella nga Noli në shqip të bëjnë ta perceptosh këtë në çdo aspekt. Ndoshta në orët e tij si sufler, personazhet e Shekspirit pjesërisht kanë qenë dhe buka e tij e përditshme dhe ai si djalë i ri dhe me personalitet në formim i ka përbrendësuar, gjë që më vonë mund të ketë qenë ndihmesë edhe për trajtimin e materialit në përkthimin e tij.

Ky përbrendësim i ndodhur, gjatë leximit përftohet jo vetëm në gjuhën e përcjellë nolisht. Për ta konfirmuar këtë vlen të lexohen, kuptohen e analizohen introduktat që Noli shkroi për secilën vepër, që në vetvete e jashtë gjuhës e aktit të rëndësishëm të pasurimit të kulturës kombëtare me veprat e Shekspirit, përbëjnë: (1) mendimin ndoshta të parë të vërtetë të shprehur shqip për karakteret e njeriut e veçanërisht për karakteret e burrave të shtetit apo të atyre të destinuar për të qenë të tillë, (2) sidhe analizën e parë psikologjike të personazheve parë në një kontekst specifik social. Me një lexim të vëmendshëm kuptohet që kjo analizë e shprehur më mire në kuadër të introduktave për përkthimet është e perceptuar për të ngritur disa shtylla mbajtëse apo etalone edhe në realitetin shqiptar.

Në këtë realitet shqiptar në të cilin çdo gjë do të duhej të ngrihej nga e para, duke përfshirë këtu botëkuptimin, shtyllat përbërëse të shoqërisë, kulturën, shtetin, por duke nisur pikësëpari me vetë individin, vlente të njiheshin qartë e mira dhe e keqja, të kuptohej dallimi mes të dyjave dhe të kuptohej se kur e si dallimi mund të zhbëhej, se kur e si zhbërja aktive e dallimit mes të mirës e së keqes ishte e pranueshme dhe e justifikueshme moralisht dhe kur jo, në asnjë mënyrë jo. Të gjitha këto i gjen te Otello, Hamleti, Jul Qesari, Makbethi. Një manual për burrin e shtetit, për burrin, për gruan, për njeriun si duhet të jetë dhe mos të jetë, në kushte sulmi dhe mbrojtjeje si për tragjedi. Të gjitha i gjen po ashtu në introduktat e Nolit për Otellon, Hamletin, Jul Qesarin, Makbethin, ato që fare qartë paraqesin botëkuptimin e Nolit, aftësinë e kapacitetin e tij si artist, si mendimtar, si mësues e intelektual në një shoqëri të mbetur pas jo detyrimisht për fajin e vet.

Përkthimet e Shekspirit nisën si një projekt i përbashkët i Konicës dhe i tij sikurse shprehet studiuesi Alfred Uçi. Por Konica shpejt hoqi dorë. I mungonte ndoshta durimi, durimi që i duhet përkthyesit njëkohësisht shkrimtar për t’i shkuar deri në fund sfidës. Dhe ndërkohë që për mungesën e durimit të Konicës mësojmë nga një nga fjalimet e mbajtura prej Nolit para komunitetit shqiptar në Amerikë, për Nolin vetë, duke parë dhe rezultatet e punës së tij, mund të thuhet se durimi ka qenë një cilësi përcaktuese.

2.Po qe se trupi i tij do të ishte aq durues e rezistues sa të tejkalonte pengesat fizike e kufijtë e jetëgjatësisë normale dhe Noli të rronte sot e kësaj dite në shëndet të mirë, arritur në fazën e urtisë me gjithë përvojën e shumanshme jetësore që fitoi, ai me gjasa të mira, me po aq përkushtim do të vazhdonte të përkthente, rriste e edukonte një komunitet të madh në Amerikë, e pse jo do të përgatiste revolucionin e vërtetë e të shëndetshëm të llojit amerikan në Shqipëri. Revolucioni i vitit 1924 ishte i hershëm, ishte një shekull më i hershëm se mund ta mbante gjendja jonë shoqërore e kohës. Pikëpyetje mbeten për atë revolucion, pikëpyetje legjitime të cilat ndoshta edhe mund të jenë ngritur në vite, por të cilave për shkak të polarizimit të shoqërisë as nuk u është shkuar në fund. Edhe sot mund të vihet re që kur flitet për Nolin, mendimi intelektual ndahet shpejt në atë të majtë që i del atij në mbrojtje dhe në atë të djathtë që përgjithësisht i del atij kundër. Them se kjo ndodh për një arsye të rëndësishme: Noli nuk është kuptuar dhe as revolucioni i 1924-ës nuk është kuptuar. Ndoshta jo për faj të atyre që nuk e kuptuan por sepse, sikurse shkruante më vonë një diplomat italian, Noli ishte „një personazh mjaft piktoresk“, gjithashtu „inteligjent e i kulturuar dhe me ide politike socializante… por jo fort i qartë“[1].

Një revolucion që synon sjelljen e modelit demokratik perëndimor, veçanërisht frymëzuar nga demokracia amerikane, por në kuadër të të cilit nuk ndihet e nevojshme që përmbajtja dhe elita e tij të legjitimohet me zgjedhje demokratike? „Fan Noli, një idealist, refuzoi kërkesat për zgjedhje të reja me arsyetimin që Shqipëria kishte nevojë për një qeveri “paternaliste”“, thuhet në një studim amerikan për Shqipërinë, me redaktorë Raymond Zickel dhe Walter R. Iwaskiw, botim i vitit 1994. Përse Shqipëria duhet të kishte nevojë për këtë paternalizëm të palegjitimuar? Kjo është një pikëpyetje që vlen të trajtohet edhe sot.

Para revolucionit, Shqipëria ende përjetonte mbetje të sistemit feudal, sikurse argumentonte një studim zyrtar britanik i kohës. Sipas studimit, pronarët e tokave ishin përgjithësisht pasardhës të zyrtarëve nga koha e perandorisë osmane dhe ishin joprogresivë dhe jopopullorë. Nga ana tjetër fshatarët punonin në kushtet e varfërisë ekstreme dhe duhet t’u jepnin bejlerëve 1/3 e prodhimit e shtetit 1/10 e tij. Ndërkohë në manifestin e revolucionit, bëhej thirrje për heqjen e feudalizmit[2]. Sigurisht që në këtë aspekt fryma që sillej ishte përparimtare dhe për t’u mirëpritur edhe në botën perëndimore që e kishte hequr me kohë feudalizmin dhe shihte me kureshtje se ç’do të ndodhte në Shqipëri.

Për t’u shquar vlen veçanërisht një fakt që përdorej nga Noli edhe si argument në favor për frymën që po sillej me revolucionin. Nuk u derdh gjak në të. Përkundrazi.

Në përgjithësi pati mbështetje për revolucionin deri edhe nga vetë njësi të forcave të ushtrisë[3], të cilat po ashtu si e përkrahën edhe u distancuan prej tij[4]. Kjo ndodhi kur në krye të disa muajve u pa që si nga brenda ashtu edhe nga jashtë revolucioni nuk po prodhonte ato që premtoi. Përmendet veçanërisht si negativ fakti që qeveria vendosi marrëdhënie diplomatike me bolshevikët. „Fan Noli, do të qortonte ato ditë gazeta e Londrës „Daily Telegraph“, do të pendohet që u shpejtua të vendoste marrëdhënie të plota diplomatike me qeverinë sovjetike.“[5] Në këtë aspekt, si shqetësues ndoshta mund të përmendet edhe kalimi me gjykatë speciale i vendimeve për dënim me vdekje në mungesë si dhe konfiskimi i pronës për drejtuesit e rrëzuar të shtetit.

3.Ndoshta parë në total mund të thuhet që sikurse ka ndodhur në shumë raste me Shqipërinë, që është një produkt fatkeq i historisë, revolucioni i 1924-ës ishte një eksperiment i ngjeshur dhe shumë i guxuar, që pati synime të mira në periudhën e pjekjes disavjeçare që kulmoi me të dhe që nga ana politike arriti të përfshinte „një rang të gjerë njerëzish që lobonin për çdo gjë nisur nga Islami konservativ e deri te ëndrrat e Nolit për modernizim të shpejtë“[6].

Në periudha autoritarizmi është e arsyeshme që të krijohet një konglomerat arsyesh për të bërë opozitë, që në një platformë pa trajtë të caktuar ideologjike të mblidhen e rrihen ide të shumta nga njerëz me prejardhje e formim të ndryshëm. Larmishmëria e problemeve dhe dramave shoqërore, ekonomike e politike është ajo që i karakterizon kohët që mund të çojnë në lëvizje të mëdha shoqërore. Kjo mund të vërehet edhe sot në Shqipëri, dhe konkretisht mund të ndiqet në mënyrë të rregullt në fjalimet e mbajtura nga artistët, intelektualët, qytetarët në protestën për mbrojtjen e Teatrit Kombëtar. Ajo për të cilën diskutohet e protestohet pa ndalim që prej muajit shkurt 2018, është një dramë më e madhe se thjesht e teatrit, e kulturës. Ajo tashmë është kthyer në një dramë në të cilën në lojë është mbijetesa e demokracisë, e shtetit shqiptar dhe e drejta e qytetarëve për të mos qenë të detyruar të largohen në masë nga shtëpitë e tyre në drejtim të vendeve të huaja, një lloj dëbimi modern e i sofistikuar ky, për qëllimet e të cilit janë ngritur jo pak teori konspirative.

Mes dy kohëve dhe situatave shoqërore, ekonomike e politike të krijuara në to mund të ngrihen paralelizma habitëse ose jo.

Shoqëria e para 95 vitesh vuante nga padituria, mungesa e çdo mundësie edukimi dhe investimi për të ndërtuar një ekzistencë jashtë bujqësisë, tregtisë dhe administratës shtetërore. Shoqëria edhe sot lëviz kryesisht po kështu në këto tre fusha punëdhënieje. Është shtuar edhe turizmi si burim i përhershëm dhe industri të tjera të shërbimeve që punojnë për jashtë.

Elita ishte në rikrijim atëherë dhe është në rikrijim tani. Elita e re e atëhershme kërkonte një shkëputje nga osmanizmi dhe kthim përfundimisht të vëmendjes nga perëndimi, në aspekt të vlerave shoqërore, frymës dhe sistemit shtetëror. Elita e re e sotme është ende sporadikisht e individualisht e artikuluar, dhe kjo ndoshta më shumë për shkak se merret e nënkuptuar që Shqipëria tashmë është perëndim. Por edhe sot, duhet theksuar se ajo përgjithësisht aspiron në mënyrë të ngjashme si elita e re e para 95 vitesh, për një Shqipëri perëndimore e të përparuar e që zhvillohet nën parimet e iluminizmit.

Gjendja politike është ngjashëm e trazuar. Partitë politike nuk kanë ideologji të qartë por janë grupime njerëzish që i bashkon interesi pro apo kundër personave të caktuar që i udhëheqin ato. I ngjashëm është dhe fakti që ka grupe shumë të pasura interesi që mbajnë në këmbë të paktën njërin krah të politikës, atë që duhet të udhëheqë. Para 95 vitesh ky grup përbëhej nga pronarët e mëdhenj të tokave të cilët mbanin ende në këmbë mbetje të feudalizmit siç u konstatua edhe më herët. Sot ky grup përbëhet nga oligarkët e një tranzicioni të rëndë e të shëmtuar, të cilët kanë bërë pasuri marramendëse sidomos në 25 vitet e fundit pa u kuptuar qartë se si e kanë bërë. Pronarët e mëdhenj të tokave dikur kishin prirje më shumë për nga Lindja; oligarkët e sotshëm, një miks paskomunist shumë larg në ndjeshmëri e përqasje nga elita kulturore por edhe nga qytetarët, nuk është e qartë se ç’prirje kanë, por si njerëzit në biznes të përmasave të mëdha, përgjithësisht shohin mbi kufijtë e pak interes shfaqin për gjendjen e qytetarëve në vendin e tyre të origjinës sepse në bazë të ekzistencës së tyre është maksimizimi i fitimit dhe ruajtja e pushtetit që kanë mbi politikën.

Bota jashtë është ndoshta po aq e interesuar për Shqipërinë sa 95 vjet më parë. Balancat e forcave kanë ndryshuar dhe fuqia që pas Luftës I Botërore ishte në ngjitje ndërkombëtare sot udhëheq botën. Si atëherë ashtu edhe sot SHBA ndikon fort mbi shqiptarët e rajonin tonë në përgjithësi. Europa atëherë merrte veten nga Lufta I Botërore e përçarë e me armiqësira, Europa e Bashkuar sot përballet me sfidën e skepticizmit të popujve në shtetet anëtare të saj dhe të si do të vazhdojë më tej të zhvillohet si projekt ndërkombëtar mbishtetëror. Interesi për Shqipërinë e shqiptarët nuk mund të thuhet se është në mënyrë domethënëse më i lartë.

Me fqinjët problemet vazhdojnë por kanë pësuar zhvillime domethënëse. Nëse para 95 vitesh Bajram Curri, Hasan Prishtina e të tjerë kosovarë i dhanë peshë revolucionit duke kërkuar zgjidhje për Kosovën nga Shqipëria, Kosova sot është në gjendje t’i kërkojë zgjidhjet vetë në arenë ndërkombëtare. Ndihma nga Shqipëria është e mirëpritur, por dëmi nga Shqipëria jo. Por e ngjashme me 95 vjet më parë është që zgjidhjet si për Kosovën ashtu edhe për Shqipërinë do të ishin më të mira, nëse forcat përparimtare, atdhedashëse, me frymë perëndimore si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri do të bashkëpunonin e do të bashkëvepronin për të dhënë dorën e fundit të shtetformimit që ende kuptohet se mungon. Çamëria ishte temë atëherë e është ende temë sot, atëherë shumë aktuale për shkak të shkëmbimit të popullsisë që po ndodhte mes Greqisë e Turqisë e sot për shkak se komuniteti çam dhe joçam në Shqipëri është më aktiv dhe i artikuluar për të kërkuar të drejtat. Ndërkohë, kuptohet që me kohën do të vijë patjetër si temë zyrtare edhe ajo e arvanitasve të shtypur aq sa të mos kenë të drejtën e lëvrimit të gjuhës dhe pasjes së të drejtës të minoritetit të paktën siç e kanë arbëreshët në Itali.

Një ndryshim i rëndësishëm është që para 95 vitesh përjetohej një valë e fuqishme kthimi emigrantësh nga Amerika, që interpretohet si një masë e besimit të shumë shqiptarëve në Shqipërinë e re të pavarur. Mes 20-30 mijë shqiptarëve që u kthyen në periudhën mes vitit 1919 dhe 1925 bënte pjesë edhe Noli, i cili ishte i mbrujtur dhe i ndikuar thellësisht nga idetë demokratike amerikane por i cili nga ana sociale dhe shoqërore ishte i distancuar nga realiteti shqiptar.[7] Sot me mijëra e mijëra shqiptarë largohen pa kthim drejt vendeve të BE-së ku mund të udhëtojnë pa viza e qindra mijëra aplikojnë çdo vit për lotarinë amerikane.

Si atëherë ashtu edhe sot çështja e autoqefalisë së kishës është temë, ndonëse sot ajo ka një hapësirë si Amerika ku të zhvillohet e plotë në shërbim të komunitetit të emigrantëve, ndërkohë që para 95 vitesh emigrantët erdhën bashkë me kishën me vete për ta ngritur autoqefalinë në atdhe. Mihal Grameno është shprehur që i kishte sugjeruar Nolit që të mos merrej me politikë por t’i kushtohej plotësisht çështjes së fesë dhe ngritjes e fuqizimit të kishës autoqefale shqiptare. Këtë mesa duket e kishin shpresuar edhe shumë miq e kundërshtarë të Nolit. Megjithatë qytetarët e Korçës e zgjodhën si përfaqësues të tyre e kjo bëri që Noli hyri në politikë.[8]

Një ndryshim tjetër i rëndësishëm është që para 95 vitesh kultura nuk ishte fare temë për diskutim sepse kultura lëvrohej nga të ndriturit e elitës që duhet të bënin edhe njeriun e kulturës, edhe intelektualin edhe politikanin. Sot kultura dëshmon të jetë një temë po aq e rëndësishme sa edhe gjithë të tjerat në dramën që po zhvillohet në vitin 2018. Teatri Kombëtar dhe rezistenca që po zhvillohet për mbrojtjen e tij është dëshmi e gjallë për këtë. Noli si shqipëruesi i kryepjesëve teatrore që i dhanë fillesë teatrit shqiptar, do të ishte krenar për përjetimin në çdo mbrëmje në shesh, aty ku shqiptarët luftojnë për mbrojtjen e Teatrit Kombëtar.

4.Njerëzit e artit dhe kulturës do të pritej që t’i paraprinin e ta udhëhiqnin përpjekjen qytetare shqiptare për dinjitet dhe shpresë, përpjekjen për moslargimin e detyruar nga vendlindja dhe për ristartimin (përdorur me konotacionin qëllimisht kompjuterik, ristartim si ndodh me kompjuterin e ngecur në vend nga programet e bllokuara) apo rifillimin e domosdoshëm të jetës shoqërore, ekonomike, politike e shpirtërore në vend. Megjithatë, vihet re një mospërfshirje e masës dërrmuese të këtij grupi shoqëror në diskur publik, mosmarrje pozicioni në ruajtjen e të drejtave themelore qytetare, mosmbrojtje madje edhe e vetë të drejtave të tyre si artistë e intelektualë, duke nisur me të drejtën e shprehjes pa u kërcënuar me humbjen e vendit të punës dhe duke vazhduar me të drejtën që materialisht mos të jenë të nëpërkëmbur apo edhe më rëndë të lënë në mëshirë të fatit me artin e tyre që bukë nuk u jep.

Ajo që vihet re se ndodh në masivitet është nënshtrimi, nënshtrimi ndaj frikës për moshumbjen e bukës për fëmijët, e një privilegji sado të vogël shoqëror, e një statusi të merituar ose jo. Ky nënshtrim mundëson që sot artistët e shkrimtarët nuk kanë status të njohur si të tillë, nuk kanë kushte të rregulluara ligjërisht për kontratat e tyre të punës, për honoraret e shpërblimit, për sigurimet shoqërore e shëndetësore, për mbrojtjen e të drejtave të autorit, për lehtësira sado të vogla që do t’ua bënin veprimtarinë e tyre krijuese më të lehtë.

Fatkeqësia e lidhur me statusin e munguar të artistit apo të shkrimtarit shkon edhe një hap më tej. Referenca e vetme pozitive që mund të gjendet është ajo nga koha e diktaturës komuniste kur lehtësirat e trajtimi më i mirë i artistëve dhe shkrimtarëve ishte i rregulluar nga shteti, ata kishin një Lidhje përmes së cilës kishin një lloj rregullimi të veprimtarisë krijuese e promovuese. Ata e ato që e kanë njohur atë lloj trajtimi dhe kanë kujtesë pozitive për të, i gjen sot të flasin me nostalgji. Të tjerët e të tjerat që kanë vetëm kujtesën e folësve në dispozicion, i gjen të dëgjojnë me habi.

Fatkeqësia shkon edhe një hap tjetër më tej kur si folësit ashtu edhe dëgjuesit që merren me kujtesën pozitive për statusin e artistit dhe shkrimtarit, qëndrojnë sot në individualizmin e tyre të heshtur, pa pasur gatishmërinë të angazhohen për të ndryshuar qoftë edhe këtë gjendje të tyre që krahasuar me atë të kolegëve në vende të zhvilluara të rajonit, Europës e më tej botës, mund të thuhet se është e mjeruar.

Pyetja mbetet të shtrohet me të drejtë. Çfarë kupton dhe çfarë nuk kupton sot artisti e shkrimtari shqiptar lidhur me gjendjen në të cilën ndodhet e pozicionin e tij në raport me veten dhe shoqërinë? Nëse artistët e shkrimtarët që supozohen se kanë shqisat e neuronet më aktive për të ndier, perceptuar e përpunuar atë që normalët e tjerë nuk janë në gjendje ta bëjnë, nuk bashkohen të shpëtojnë veten, çfarë mund të pritet nga të tjerët?

Me një vëzhgim që mund të bëhet në përpjekje për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetjeje, pikërisht duke e nisur me artistët e shkrimtarët, mund të kuptohet në plotësinë e vet ajo çka tranzicioni apo më mirë sistemi i tranzicionit shqiptar i bëri shqiptarit si qenie njerëzore, shoqërore, politike, ekonomike që merr frymë e ka shpirt. Atë që ishte e vyshku, atë që synonte të lindte e nuk ia doli të largohet prej këtu, e thau që në rrënjë, mund të thuhet ne nota pesimiste.

Por çudia ndodh në çdo mbrëmje në sheshin e Teatrit Kombëtar ku protesta vazhdon. Është si ai prushi që mbahet ngrohtë nën hirin e një zjarri që duket i shuar, hirin e zjarrit të një shoqërie që ndoshta ishte planifikuar që duhej të vdiste apo të tjetërsohej. Hiri aty është, por po aty është edhe prushi. Nën hirin, me shpirtin gjallë e plot karakter në qytetarinë me të cilën e përjeton ekzistencën e mundimshme, prushi mban në vete shpresën për ndryshim.

Atdhetarizmi sot është një vlerë përgjithësisht e përçmuar në rrethet e artit e kulturës, e më gjerë në rrethet intelektuale, politike e shoqërore që përcaktojnë jetën tonë. Disa pseudopatriotë që kanë qarkulluar këto vite e kanë dënuar edhe më tej si vlerë se e kanë veshur me shembujt më negativë të mundshëm. Atdhetarizmi sot në rastin më të mirë pranohet kur vjen nga Diaspora e re dhe e vjetër, në nota folklorike e nëntoriste. Dhe ndoshta pikërisht këtu nis e keqja e madhe në pronësi të të Keqit nga i cili Zoti nuk po na liron dhe ndoshta me të drejtë nuk po na liron, sepse të keqen e të Keqin që e ka në dorë dhe e ushtron atë, ne si njerëz të prekur, në masivitetin tonë nuk po e njohim me zë si të tillë, nuk po e dënojmë si të tillë, nuk po e luftojmë e nuk po bëjmë përpjekje të përbashkëta që ta dëbojmë nga nata e gjatë e shpirtit.

Mbetet vetëm të përfytyrohet sesi do të kishte qenë përfshirja në zhvillimet e moszhvillimet shoqërore shqiptare të sotme, e artistëve dhe shkrimtarëve të brezit të Nolit dhe shokëve të tij, po qe se do të ishin gjallë. Do të kishin qëndruar ata në heshtje, të izoluar, me prirje individualiste e kështu të linin historinë të ndodhte para syve të tyre pasivë? Nuk është rastësi mendoj që një pjesë e mirë e protestuesve në Mbrojtje të Teatrit që vijojnë me qëndresën e tyre, kanë përvojë të paktën afatshkurtër si studentë në vende të huaja dhe/apo profesionistë emigrantë.

5.Shifra e parë më sekrete në Shqipëri është ndoshta sot ajo që paraqet nivelin e vërtetë të borxhit publik. Në mos e para, e dyta duhet të jetë ajo që paraqet numrin e shqiptarëve pjesë e asaj që quhet Diaspora shqiptare.

Nëse historia do të kishte vazhduar për shqiptarët ashtu si filloi me themelimin e Shqipërisë si shtet i ndërtuar nga Diaspora, roli i Diasporës sot do të ishte i bazuar në meritën e shkruar pikërisht në analet e historisë, një rol i rëndësishëm, i pazëvendësueshëm. Dashur-padashur Shqipëria e shqiptaria përbëhet nga ajo që shqiptarët brenda e jashtë saj japin në unison, në aspekt shpirtëror e material, në kontribut politik po aq sa dhe ekonomik.

Reduktimi i rolit politik të diasporës është një krim i nisur dhe ushtruar ndaj saj sidomos gjatë diktaturës komuniste. Izolimi i shqiptarëve në atë kohë duhej të ishte i plotë. Edhe çdo letërkëmbim i tyre me familjarë që ndodheshin jashtë ishte e duhej të ishte i përgjuar. Të gjithë që ndodheshin mund të ishin armiqtë e radhës të popullit e vendit, mund të ishin zëdhënësit e rrezikshëm të imperializmit, mund të ishin diversantët që donin të rrëzonin pushtetin komunist. Pas rënies së sistemit komunist dhe ngritjes e fuqizimit të sistemit të tranzicionit, fjala “diasporë” mori dy konotacione të tjera. I pari ishte i llojit tallës. Dikush nga Diaspora mund të ishte vetëm injorant lidhur me si shkojnë punët vërtet në Shqipëri e pikërisht për këtë e sidomos duke pasur parasysh se jetonte në kushte më të mira ty ku ndodhej, nuk duhej të kishte të drejtë të fliste për Shqipërinë. Kjo ndodhte sidomos atëherë kur prononcimet që pjestarët e Diasporë mund të bënin ishin të llojit negativ (mosmbështetës për qeverinë e radhës në pushtet). I dyti ishte i llojit shfrytëzues. Dikush nga Diaspora mund të ishte vetëm një agjent ekonomik i rëndësishëm për t’u shfrytëzuar, për remitancat që dërgonte në familje e për vizitat e paratë që shpenzonte gjatë qëndrimit në atdhe: si turist apo blerës shtëpie/banese, sidhe produktesh e shërbimesh të tjera në treg. Por vetëm kaq, pa të drejtë për t’u përzier në politika e për të kritikuar e dhënë mend.

Moskërkimi aktiv dhe me ngulm nga ana e përfaqësuesve të Diasporës i rimarrjes së një roli të rëndësishëm në rifillimin e Shqipërisë e shqiptarisë, ashtu si do të ishte dashur, pas rënies së sistemit komunist, është ndoshta një nga shkaqet e rëndësishme se pse tranzicioni shqiptar u kthye në sistem të tranzicionit. Kjo është një tezë që ndoshta nuk mund të provohet për vërtetësinë e saj sepse historia e këtyre tri dekadave tranzicion u bë tashmë e nuk mund të zhbëhet, por duke e parë si u zhvillua Shqipëria në periudhën 1912 – 1939 me përfshirjen më të fortë të diasporës, mund të projektohet një rifillim ashtu si duhet i Shqipërisë pikërisht duke e bërë më të pranishme Diasporën dhe kjo me meritë të plotë.

Teza tjetër që mund të ngrihet dhe që ndryshe nga e para ka mundësinë të provohet është që: cilësia e diasporës është përcaktuese në cilësinë e shtetit shqiptar.

Në periudhën para Luftës II Botërore Diaspora shqiptare përbëhej kryesisht nga ajo e vendosur në Turqi, në Itali, në Rumani dhe më e reja e asaj kohe, ajo e vendosur në SHBA. Secila prej këtyre pjesëve përbërëse të Diasporës ka kontributin e vet të shquar në momente të caktuara të zhvillimit të shtetit në fazën e parë të shtetformimit. Nëse rolin shpirtëror e përcaktuan më fort diaspora nga Turqia dhe Italia, që u dallua veçanërisht në prirjet politike që u zhvilluan nga qeveritë shqiptare në vite dhe zhvillimi i shoqërisë si e tillë, rolin më revolucionar e pati diaspora shqiptare e SHBA-së. Shqiptarët e Amerikës mësuan stilin e ekonomisë private perëndimore, jetën individuale në liri e barazi, me mundësi për prosperitet e lumturi të siguruar nga një kushtetutë republike të konsoliduar dhe ata prej tyre që u kthyen në atdhe në periudhën e viteve 1920 e sollën atë në vendlindje. Ata sollën normat amerikane të jetesës që mund të aplikoheshin për shqiptarin e thjeshtë e jo vetëm për shqiptarin aristokrat e me mundësi ekonomike për të njohur elitarizmin europian. Ishte revolucioni më i shëndetshëm që mund të importohej në Shqipëri. Pa bolshevizma e pa gijotina. Një frymë e re hyri në vend, një frymë thellësisht përparimtare edhe në aspektin kulturor e intelektual. Vizionin që bartej përmes saj e përcillnin më së miri organe si Dielli i Vatrës e personalitete si Noli apo Konica, organe e personalitete shqiptaro-amerikane që duhet thënë që sot i mungojnë spektrit kulturor e shoqëror shqiptar. Zëri i Diellit nuk arrin sot i fortë deri në Shqipëri dhe personalitetet shqiptaro-amerikane si Noli apo Konica, edhe nëse ekzistojnë, nuk janë edhe aq të zëshëm. Ndoshta presin për diçka.

Në periudhën e paskomunizmit, nisur ndoshta pikërisht nga fakti që Diaspora shqiptare tashmë është e shpërndarë në shumë më tepër shtete, është e pakoordinuar, e padakordësuar në mes vedi dhe e pazëshme me një zë të përbashkët ngulmues, vizioni i saj nuk dihet se cili është. Gjithashtu ende mbetet e paqartë se roli i cilës Diasporë po e përcakton më fort vazhdimin e procesit të shtetformimit shqiptar. Si të koordinohen në mes tyre e cila Diasporë mund t’i japë fytyrën më bashkëkohore, përparimtare, domethënëse e ndihmuese kontributit shqiptar që vjen nga jashtë kufijve?

Një përpjekje e përbashkuar vetëdijësuese dhe ngulmim lobues pranë qeverive shqiptare në vijimësi, do të bënte që Diaspora shqiptare të përcillte shembullin e qytetarisë, kohezionit, mbipartishmërisë, e mbarëkombëtarizmit si tipare të domosdoshme për një kulturë shoqërore dhe shtetërore që nuk ka arritur të stabilizohet e të bëhet pjesë e kulturës sonë të shpërndarë anembanë në botë.

Një nismë shumëvjeçare e Diasporës, ambicioze e që qysh në fillesë u mendua si e tillë, me vizion mbarëkombëtar, mbipartiak, intelektual, mund të dëshmohet në kohët moderne që është ajo e Alb-Shkencës. Alb-Shkenca u krijua me qëllimin e bashkërendimit mes studiuesve shqiptarë në Diasporë e atyre në atdhe, për të ndihmuar në transferimin e qarkullimin e dijes, për të sjellë më të mirën e intelektit të emigruar shqiptar me synim dhënien e kontributit për zhvillimin në vend. Mosvendosja e moszhvillimi i saj fizik në asnjërën prej tre kryeqendrave në Ballkan, Tiranë, Prishtinë apo Shkup, ndikoi në mosrritjen e saj ashtu si ishte menduar fillimisht. Zhvillimi i saj virtual vazhdon por rezultatet nuk janë aq të dukshme sa ajo të shërbejë si një shembull që mund të ndiqet në fusha të tjera si shembull suksesi i padiskutueshëm. Megjithatë, Alb-Shkenca dëshmon se organizimi i padetyruar nga lart por me vullnet të të ngjashmëve që jetojnë e punojnë në vende të ndryshme në emigracion si Diasporë, është i mundshëm edhe me financa minimale. Ajo që kërkohet është përkushtim, vullnet për të gjetur emërues të përbashkët edhe kur duket i pamundur sidhe vizion të llojit të parashtruar më lart.

Që prej vitit 2005 e në vijim qeveritë në pushtet kanë shprehur më shumë vullnet dëgjues e përfillës përkundrejt Diasporës, megjithatë përfshirja politike e saj mbetet ende një premtim i parealizuar. Elementë të veçantë të “importuar” nga Diaspora janë bërë pjesë e vendimmarrjes, qeverive, botës akademike, fillimisht përmes programit “Brain Gain” dhe në vazhdimësi si prurje përmes njohjeve personale të krerëve të politikës, gjë që përbën një fillim por jo më shumë se kaq. Sot kemi edhe një Ministri që i kushtohet Diasporës dhe fatmirësisht kjo po ndodh paralelisht si në Shqipëri ashtu edhe në Kosovë. Por krahasuar me zhvillimet në periudhën 1912 – 1939, mbetemi ende mbrapa në këtë drejtim sepse përpjekjet nuk kanë sjellë ndryshime thelbësore në përfshirjen e angazhimin konkret të Diasporës në atdhe.

Është interesante që në disa aspekte të jetës së dy popujve respektivë, ka një ngjashmëri në mes punës që Diaspora hebreje ka bërë për Izraelin me punën që Diaspora shqiptare ka bërë për Shqipërinë, Kosovën e përgjithësisht shqiptarët në rajonin tonë. Interesante është gjithashtu që në vendosjen në emigracion e përfshirjen si pjesë e Diasporës, shqiptarët arrijnë më lehtësisht të kenë vizion mbarëshqiptar sesa kur mbeten të mbyllur në qytetin apo fshatin e tyre të origjinës në atdhe.

Duke pasur parasysh thyerjen e rëndë që ndodhi në karakterin e individit e të shtetit shqiptar me komunizmin, sigurisht që krahasimi tani është i vështirë, por ajo që mund të merret si një shembull i padiskutueshëm suksesi lidhur me angazhimin nga diasporat e popujve që kanë numër të madh emigrantësh të shpërndarë në vende të ndryshme të botës, është World Jewish Congress, që qysh në zanafillë, me kryeqendër në Gjenevë ku edhe u zhvilluan Kongreset për organizimin e hebrenjve me idenë e krijimit të Izrealit, u mendua si federatë ndërkombëtare e komuniteteve dhe organizatave hebreje në botë, me qëllim kryesor të vepronte si “krah diplomatik i popullit hebre”.

Vizioni i konsolidimit të Diasporës shqiptare për të ndikuar me cilësi më të lartë mbi zhvillimet shqiptare mund të ishte ai i krijimit të një lidhjeje ndërkombëtare të komuniteteve dhe organizatave shqiptare në botë, një lidhje që qendrën ta kishte aty ku shqiptarët janë më mirë të organizuar e ku mund të bëjnë lobim më të fortë për interesat shqiptare, sa më pranë vatrës së fuqisë ndërkombëtare që ndikon më së shumti për të ardhmen e shqiptarëve. Në këtë aspekt, si kryeqendër e parë e tillë mund të vinte në fjalë Washington DC, duke marrë si bazë tharmin e organizmave më të mirë shqiptaro-amerikane, nisur me Vatrën me përvojë mbi 1-shekullore, për të ngritur një strukturë që bazohet dhe promovon parimet që qëndrojnë në bazë të shtetit, demokracisë e ekonomisë më të konsoliduar të botës. Qendra të tjera organizative do të mund të ishin edhe Brukseli, Londra, Berlini, Vjena, Roma, Athina, Stambolli e pse jo edhe të tjerë qytete.

Misioni i kësaj Lidhjeje mund të ishte: të ndikonte në mënyrë afatgjatë mbi zhvillimin e shteteve shqiptare në rajonin tonë, të koordinonte veprimtarinë lobuese në favor të zhvillimit të interesave shqiptare kudo në botë, të ishte një shtyllë mbështetëse për mbarëvajtjen dhe rritjen e ndikimit të shqiptarëve në arenën ndërkombëtare.

Le t’i kthehemi në këtë pikë urtisë së Nolit, urtisë së tij në vitet e moshuara, kur fliste para komunitetit shqiptar të Vatrës në SHBA dhe të bëjmë një ekskurs këtu duke e sjellë në përmbyllje të kësaj trajtese në mënyrë dokumentare me nolishten e tij të folur plot humor.

Me fjalën e tij ai na lë trashëgimi të mendojmë pikërisht në drejtim të këtij angazhimi afatgjatë dhe të mençur të Diasporës shqiptare e të rolit të kulturës e njerëzve të kulturës e mendimit në këtë sipërmarrje të rëndësishme. Më tej, është shqiptaria e zgjuar dhe e angazhuar ajo që është e nevojshme të kultivojmë, mendja shqiptare që është në gjendje të hulumtojë dhe kuptojë botën e aktorët kyçë të saj para se historia të na ndodhë e ta pësojmë pa mundur ta ndikojmë.

Noli shprehej[9]:

„Shumë nga shqiptarët na qahen me këtë mënyrë: Ore, ç’keni bërë që lëvdoheni aq shumë?

Edhe kur ta thonë me këtë mënyrë, natyrisht që sikur ta presin gjuhën. Se s’kemi lënë kusur. I kemi bërë që të gjitha pothuaj.

Ç‘kishim në program?

Kishim në program një Shqipëri indipendente? E bëmë. Të mirë a të keqe, e bëmë. Nuku mund të presmë nga foshnja që t’i ketë të gjitha mirësitë. Foshnjës duhet t’i ipet kohë të rritet dhe të tregojë se ç’është. Si mund t’i qortosh prindërit, edhe t’u thuash: ç’kini bërë me këtë foshnjë këtu? Duhet të presë derisa të rritet foshnja, edhe të shikojë se ç’lule është.

Shqipërinë që kishim në program ta bënim, e bëmë. Bëmë një Shqipëri indipendente.

Kishim në programin tonë që të bënim një kishë autoqefale të Shqipërisë, e bëmë. Të mirë a të ligë, e bëmë. Ua lëmë si barrë të tjerëve që t’i mirësojnë. Ne e bëmë.

Tashi, pasi ta bëjmë këtë lëvdatë, duhet t’u heqim vërejtjen shokëve e t’u thom: që këto të gjitha nuk i bëmë nga e mosqena, nga hiçja. Për shembull, shumë thonë se shqiptarët s’kanë patur patriotizmë. Gjë më e gabuar se kjo s’ka.

…

[…} ne nuk e inventuam, nuk e shpikmë patriotizmën shqiptare. E gjetëm. E vetmja gjë që bëmë është që atë patriotizmë që ekzistonte mes shqiptarëve, u përpoqmë ta organizojmë, ta kanalizojmë.

Arsyeja pse na vajte puna mbarë, është se kishëm një popull që me të vërtetë e deshte Shqipërinë. Edhe një popull i cili jo vetëm kishte patriotizëm, virtutën e patriotizmës, por kishte edhe disa virtuta të tjera, nga të cilat do të numëroj vetëm një, të cilën na e kanë thënë të gjithë të huajtë që kanë vizituar Shqipërinë.

Kur hyri Shqipëria në Lidhjen e Kombeve, përfaqësonjësi i Hindit, i cili atëhere rastisi të ishte një muhamedan, Muhamed Aliu, bëri këtë lëvdatë shqiptarëve:

Sot, tha, bëmë punën më të bukur që qasëm Shqipërinë në Lidhjen e Kombeve. Sikur të studioni historinë e gjithë kombeve që janë çliruar, nuk do të gjeni asnjë shembëll si këtë që shohëm sot në Shqipëri. Shqipëria është i vetmi vend, që tri fera të ndryshme, pasanikët e të cilave kudo theren me njëri-jatrin, janë bashkuar për të krijuar një shtet indipendent. Ky është i vetmi vend në botë, thotë, në të cilin muhamedanë, orthodoksë dhe katolikë, janë lidhur që të gjithë dhe kanë bërë një shtet indipendent. Ky nga sa di, shtoi, është i vetmi vend, i cili ka një shumicë muhamedane, edhe na dërgon këtu si përfaqësonjës një peshkop orthodoks.“

Më tej Noli vijon…

„Çdo problem i çdo kombi sot që është bërë bota një, e njëshme sot, është problem vetvetiu ndërkombëtar, që në krye gjer në fund. Problemi i Shqipërisë do të zgjidhet kur të zgjidhen të gjitha problemet e botës.

…

Qysh do ta zgjidhim këtë problem? Ka dy shkolla, dy sisteme mendimesh të cilët japin një zgjidhje.

…

[…] duket sikur bota është e ndarë në njëzet e tridhjetë -izma të ndryshme. Pas mendimit tim, gjithë këto shkolla mund të përmblidhen në dy kategori: shkolla e biçakçinjëve – ata që besojnë biçakun, jataganin, edhe shkolla e kalemxhinjve, po në kuptimin e shkollës – e mënyrave paqësore.

…

[…] ç’zgjidhje mund të japë biçaku dhe jatagani. Biçaku dhe jatagani e kanë patur fjalën që kur ka lindur njeriu edhe gjer më sot. Luftëra mbi luftëra, edhe jatagani ka lojtur më të djathtë e më të mëngjër, dhe ç’bëri jatagani? Luftë dhe luftë dhe luftë e s’jep ndonjë zgjidhje se jatagani di vetëm të presë, edhe sikur të priste lakra s’prishte punë, por pret kokë. Edhe nuk do të rrijë rehat gjersa të presë kokën e fundme të njeriut. Atë zgjidhje mund të japë jatagani.

Edhe kjo më kujton një mesele.

Njëherë ishim mbledhur në Tiranë, edhe po mejtonjeshim disa shokë, si mundim ta spastrojmë Tiranën. Ahere qe qelbur. Nuk di si është tashti se s’kam vajtur. Por atëhere kundërmonte. Cilido jepte mendimin e tij. Jo duhet bërë kështu, jo duhet bërë ashtu.

Miço Çekani (shënim LK: emri ndoshta nuk është i saktë sepse nuk dëgjohet mirë!) dha një mendim. Mendimi i tij ishte ky: si të spastrohet Tirana, të bëhet qytet i pastër…. të bëjmë, tha, një mur rretherrotull Tiranës, edhe pastaj t’i vëmë zjarr. Ta djegim.

Një nga ata u hodh: Po sikur të shpëtojë një jashtë?

Atëhere u prish tërë pllani.

…

[…] argumenti i madh i biçakçinjve, i atyre që janë në favor të jataganit është: si mund të fitohet gjë pa gjak dhe pa luftë? Ai s’mund të kuptojë gjë, pa jataganin, pa luftën.

Do të jap dy shembëlla që ta kuptoni menjëherë që luftërat më të mëdha të botës janë zgjidhur pa shkryer asnjë dyfek, edhe pa vrarë asnjë njeri.

…

Cilat janë këto luftëra?

Lufta e Krishtërimit. Krishtërimi e fitoi të tërë, në kohën e Shën Konstandinit e fitoi tërë botën. Nuk vrau njeri, me mënyra paqësore e arriti.

Do të thoni një tjatër shembëll. Shembëlla e Hindit. Hindia vajti pas Gandit. E pyetnë Gandin, si mundet ta çlironjë Hindin dhe u tha: ne me njëzet mijë veta, të cilët bëjnë ashtu siç i thom unë. Edhe do ta çlirojmë Hindin. Edhe nisi fushatën e tij. Pa përdorur mjete violente, edhe pa luftë, pa bërë kryengritje, pa shkryer dyfekë, dhe e çliroi Hindin.

[…] Gandi na tha mënyrën me të cilën e bëri, një tjatër mjet me të cilën e bëri. Më e mira mënyrë për ta thyer armikun, është t’ia kthesh mendjen, ta fitosh për veten tënde, ta konvertosh. Kur e godit armikun me grusht, tregon vetëm që je më i zoti, më i forti nga pikëpamja fizike. Kur e konverton dhe e fiton në mendim, atëherë i provon që je më i lartë se ay nga pikëpamja spirituale. Ajo është fitim i plotë. Ua mbushi kokën inglizëve që jemi 400 milion veta, edhe s’të duam, po të ikësh, të shporresh që këtej.

Më tej Noli vijon mbi „mënyrën e Shën Kostandinit“:

„Shën Kostandini ka patur dy periudha në jetën e tij. Periudhën para se të fitonte Romën, periudhën para se të bëhej i krishterë, kur ishte pagan. Shumë pak njerëz ndofta dinë që Shën Kostandini ka qenë një nga gjeneralët më të mëdhenj të Perandorisë Romane. Edhe kanë të drejtë, fare të drejtë. Gjeneralë të mëdhenj si Shën Kostandini prodhoi edhe shumë të tjerë Roma, edhe emrat e tyre kush i di, ndonjë historian budalla si unë që kam vënë tërë forcën në histori. Asnjeri nuk ua di emrin, as ua ka dëgjuar ndonjëherë. Shën Kostandinin e dine të gjithë. Përse? Jo si gjeneral që fitoi lufta me jatagan, po si gjeneral i cili imponoi krishtërimin mbi Romën. Domethënë e hodhi jataganin tutje, edhe mori ungjillin në dorë.

Një zgjidhje e tillë mund të vijë prapë. Bota njerëzore që lindi një njeri si Shën Kostandini mund të lindë edhe një tjatër Shën Kostandin, i cili të vijë dhe të na shpëtojë nga këto mjerime, të cilat do të na presin në qoftë se bëhet një luftë tjatër.

…

Mos harroni, Shën Kostandini ka qenë shqiptar, shqiptar nga raca. Kështu që s’është çudi që Shën Kostandini qe do të mund të vijë të na shpëtojë nga lufta, të jetë përsëri shqiptar. Po në mos qoftë shqiptar, duhet të përpiqemi që atij Shën Kostandini t’i japim ushtarë, edhe ushtarët do t’ia japim të dërguar djema në shkollë të mësojnë, edhe të përpiqen tok me Kostandinin e ri dhe gjithë Shën Kostandinët e shenjtorët e tjerë, në mënyra paqësore, të na shpëtojnë nga mjerimi më i madh që mund t’i ngjajë njerëzisë, nga Lufta e Tretë Mondiale.“

===

Autorja falenderon znj. Neka Doko, drejtuese e Bibliotekës së Nolit në Boston për vendosjen në dispozicion e skanimin e disa materialeve qe u shfrytëzuan si referenca për këtë shkrim.

REFERENCA:

– Alfred Uçi. Fan Noli dhe Shekspiri. Gazeta Shekulli, 16.02.2015 (URL: http://shekulli.com.al/fan-noli-dhe-shekspiri/) (lidhje e aksesuar më 20.10.2018)

– Edwin E. Jacques. The Albanians: an ethnic history from prehistoric times to the present. McFarland & Company, Inc. Publishers, 1995.

– Miranda Vickers. The Albanians: a modern history. I.B.Tauris, 1995.

– Nasho Jorgaqi. Në: Fan Noli kryeministër. Fondacioni Fan Noli. Botimet M&B, Tiranë 2015.

– Raymond Zickel dhe Walter R. Iwaskiw, editors. Albania: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1994.

* Tiranë, Mars 2019- Fituese e cmimit për essenë më të mirë në konkursin e organizuar nga Vatra me rastin e 110-vjetorit të gazetës Dielli

[1] Cituar sipas Nasho Jorgaqit, në Fan Noli kryeministër, fq.33.

[2] Referuar sipas Miranda Vickers, në The Albanians, fq.112.

[3] Referuar sipas Miranda Vickers, në The Albanians, fq.112.

[4] Referuar sipas Miranda Vickers, në The Albanians, fq.114.

[5] Cituar nga Nasho Jorgaqi, në Fan Noli kryeministër, fq.33.

[6] Cituar nga Raymond Zickel dhe Walter R. Iwaskiw, 1994.

[7] Referuar sipas Miranda Vickers, në The Albanians, fq.111

[8] Referuar sipas Edwin Jacques, në The Albanians, fq.377.

[9] Pjesë e transkriptit nxjerrë me këtë rast nga një fjalim që ai ka mbajtur në vitin 1963 e që në internet mund të gjendet në Youtube nën titullin „Fan Noli, fjalim 1963 audio regjistrim (1) dhe (2).

DEMOKRACIA NUK PRET NE 3 VELLIME U PROMOVUA NE TIRANE

September 11, 2018 by dgreca

Nga Lindita Komani/

Demokracia nuk pret. Ky është mesazhi që përshkon publicistikën e Frank Shkrelit, përzgjedhur e përmbledhur në një botim me tre vëllime që mban këtë titull. Dhjetë vjet shkrime mbi problematika shqiptare të ditës, personalitete me rëndësi për botën shqiptare e amerikane, zhvillime në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe efektin e tyre mbi shqiptarët, viktimat e komunizmit dhe kujtesën për ta, për të sjellë një kontribut ndërtues dhe jo shkatërrues ne nje hapësirë të shqetësuar shoqërore-politike si ajo shqiptare. Dhjetë vjet mendim kritik shpalosur në faqet e gazetës Telegraf, botuesi i së cilës Agim Çiraku ishte edhe mundësuesi i këtij botimi libri në kuadër të vitit përkujtimor të Gjergj Kastriot Skënderbeut si dhe i aktivitetit përurues të tij sot më 11 shtator në Tiranë.

Me karrierë të gjatë të ngritur në një mjedis radiofonik si gazetar, redaktor, shef i seksionit shqip, këshilltar i lartë programacioni në Drejtorinë Europiane, zëvendësdrejtor për Bashkimin Sovjetik e drejtor i Drejtorisë Europiane në Zërin e Amerikës, Shkreli në këta dhjetë vitet e fundit ka ndërtuar një profil të spikatur edhe si analist në gazetarinë e shkruar, gjë që u vu në pah nga Besnik Mustafaj në fjalën e tij hapëse si profesionist i fjalës së shkruar. “Gazetaria e ngritur si një kauzë profesionale e thënia e së vërtetës përmes shkrimit”, janë tipar kyç i Shkrelit, i cili është “një gazetar i lirë së brendshmi, gjë e rrallë në kohët e sotshme”, vlerësoi më tej Mustafaj. Për të Shkreli është një pasues dhe pasurues i traditës së nisur si një shkollë nga rilindasit e të ngritur edhe më tej nga vatranët, nga të cilët ka marrë e bërë të vetën sidomos aftësinë për ta parë çështjen shqiptare si një tërësi. Identifikues i problematikave që ka shoqëria shqiptare në Ballkan, tek ai vërehen edhe dy tipare të tjerë të rëndësishëm. Evokimi i historisë kryhet me qëllimin e shquarjes së një trashëgimie të dobishme, të përbashkët e gjithëshqiptare, trashëgimi e cila nuk ka veç vlera muzeale por që është vitale dhe duhet të zhvillohet edhe më tej si e tillë. Pasuria dhe pastërtia e gjuhës është mbresëlënëse, veçanërisht duke pasur parasysh se Shkreli është larguar fare i ri nga mjedisi amtar, trevat shqiptare në Mal të Zi (në kohën e largimit të tij bashkë me familjen – Jugosllavi). Në një kohë kur gazetaria moderne shqiptare vuan nga deformimi i gjuhës së shkruar për arsye ndikimi nga fjalët e huaja dhe nga zhvillimi i saj edhe nëpërmjet ndikimit të mediave sociale, gjuha e Shkrelit është një mësim për gazetarët e rinj. Të gjitha këto e pa hyrë në analizë më të thellë bëjnë që kjo ditë të jetë e shënuar e “të festohet si një rast gëzimi”, mbylli fjalën e tij Mustafaj.

Besimi në Zot, shërbimi për atdheun e të parëve, përpjekja konstante për të mbrojtur demokracinë liberale amerikane dhe përpjekja për të luftuar murtajën komuniste në Shqipëri, janë tiparet kryesore të veprës së Shkrelit, shkruan Sami Repishti me rastin e këtij botimi. “Njerëz si Shkreli na sjellin në mend vargjet e Nolit „Mbahu nëno, mos ki frikë se ke djemtë në Amerikë“”, u shpreh Simon Mirakaj në fjalën e tij. “Demokracia ka nevojë për edukim të vazhdueshëm” dhe shkrimet e Shkrelit shërbejnë plotësisht në këtë drejtim, sidomos në një kohë kur “kompjuterkracia mund të na zëvendësojë demokracinë, me platforma dixhitale ku ne kemi vetëm të drejtë të qajmë hallet tona por nuk marrim pjesë si vendimmarrës”, tha Zamira Çavo në fjalën e saj.

Pavarësisht vështirësive me të cilat ndeshemi sot si shqiptarë, e duke kuptuar që “Pranvera Shqiptare nuk ka çelur ende lulet për të cilat prisnim dikur”, mesazhet e shkrimeve kanë qenë gjithmonë “larg përçarjeve të momentit, në frymën e dialogut, duke ngritur virtytet e kombit shqiptar”, plotësoi vetë Shkreli ndërhyrjet e përshtypjet nga lexuesit e njohësit e punës së tij publicistike. Ndonëse mund të duket ndryshe, “dielli i demokracisë shqiptare nuk e ka humbur rrugën. Ai do ta udhëheqë kombin në rrethana të reja në të cilat kombi do të dalë ngadhënjyes mbi gjithë sfidat”. Duke iu referuar në mbyllje Kadaresë, ai u shpreh se figura ndriçuese si Gjergj Kastriot Skënderbeun dhe Nënë Terezën na udhëheqin e na orientojnë me veprën e shembullin e tyre.

Në këtë frymë optimiste, mund të përpiqemi si lexues të këtij botimi e si ndjekës të shkrimeve të Shkrelit në faqet e gazetës Telegraf, që të kuptojmë apo më mirë përfytyrojmë se sa shumë është zhvilluar Shqipëria që nga viti 1991, kur në vizitën e tij të parë autori u gjend në Tiranë në kuadër të përgatitjeve për rihapjen e ambasadës amerikane e për pritjen e ish-sekretarit të shtetit James Becker. Ishte koha kur për herë të parë ai ka mësuar edhe për jehonën e rëndësinë që ka patur Zëri i Amerikës në formimin e opinionit politik shqiptar drejt rrëzimit të diktaturës komuniste. Me kujtesën se si përjetohej në shtëpinë tonë dëgjimi i Zërit të Amerikës, me zë sa më të ulët e me vesh sa më pranë radios, me kënaqësi më mbetet që si pjesëmarrëse në përurim e hartuese e këtij shkrimi, t’i jap të drejtë z.Shkreli në gjithë sa ai tha. As ai vetë ndoshta nuk e kish menduar, që një ditë do të ndodhej në mes të Tiranës, në përurimin e librit të tij dhe si ish-gazetar në karrierë në Zërin e Amerikës do të intervistohej nga një korrespondent i Zërit të Amerikës në Tiranë.

Përurimi i “Demokracia nuk pret” u përshëndet në hyrje nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Ilir Meta, i cili në fjalën e tij theksoi se demokracia duhet të mbrohet e duhet të fitohet dhe se kjo është koha që të punohet për të rritur identitetin tonë kombëtar. Të pranishëm në këtë aktivitet që u zhvillua në mjediset e Hotel Rogner e që do të mbahet mend gjatë për mesazhet e vlerën që përcolli, ishin edhe shumë personalitete të jetës së vendit, mes tyre ish-presidenti e ish-kryeministri Sali Berisha, politikanë të tjerë nga gjithë spektri politik, diplomatë, përfaqësues të mediave, shkrimtarë e njerëz të kulturës në përgjithësi.

APEL I AKADEMIKËVE KROATË DREJTUAR BOTËS SË CIVILIZUAR

May 11, 2017 by dgreca

Nga kërkimet e vjetshme në Bibliotekën Kombëtare Austriake në Vjenë… një kroat të cilit nuk do mundemi dot t’i themi faleminderit për sa bëri e la pas për ne…/
(Për Milan Šufflay)/- APEL I AKADEMIKËVE KROATË DREJTUAR BOTËS SË CIVILIZUAR/Gjeti dhe përktheu: Lindita Komani/*Në mbrëmjen e 18 shkurtit të këtij viti shkencëtari kroat, profesori i universitetit Milan Šufflay u gjet pa ndjenja në rrugë përpara apartamentit të vet në Zagreb, me kokën të dërrmuar. Ai menjëherë u dërgua në spital, ku u shua pas 25 orësh, pa rifituar ndërgjegjen. Lajmi për këtë krim të tmerrshëm u përhap me shpejtësi rrufeje kudo në Kroaci ku emri i Šufflay-t gëzonte konsideratë të përgjithshme dhe të veçantë sidomos në rrethet intelektuale. Megjithatë, për çudinë më të madhe dhe tmerrin e publikut kroat, policia serbe e Zagrebit konfiskoi të gjitha gazetat që kishin publikuar lajmin për vrasjen dhe deri edhe komunikimet rreth vdekjes së Prof.Šufflay-t u bënë pre e konfiskimeve. Në vend që të bënin hetime për të ndriçuar rastin, policia serbe dërgoi një komision dy orë pas ngjarjes në apartamentin e shkencëtarit të vrarë ku pas një kërkimi të imtë konfiskoi gjithë materialin e çmuar shkencor që Prof.Šufflay kishte marrë me vete në Zagreb nga udhëtimi i tij i afërt në Shqipëri. Policia njëkohësisht ndaloi çdo fjalim në varrim dhe në varrin e tij arrestoi një student i cili donte t’i jepte lamtumirën e fundit profesorit të tij të adhuruar. Ajo largoi gjithë fjongot me ngjyrat kroate nga kurorat dhe rrethoi me shpata të zhveshura turmën që mbante zi.

Edhe pa patur evidencë fillimisht, njerëzit në Kroaci supozonin që prej fillimit, që policia serbe e cila e manifestoi urrejtjen kundër profesorit të vrarë në këtë mënyrë skandaloze mbi varrin e tij të hapur, duhet të ketë qenë e përfshirë në komplot. Çdokush e dinte që ishte rasti i një vrasjeje politike për të eliminuar një nga kokat drejtuese në Kroaci.

Shpejt misteri për vrasjen u zgjidh: hetime private ndriçuan motivet në lidhje me atë krim të ndyrë.

U gjetën rrethana të sigurta të cilat çonin drejt vrasësve. Prof.Šufflay kishte marrë një letër kërcënuese më 24 janar që e lajmëronte për vrasjen që e priste. Letra ishte nënshkruar nga “Organizata luftarake për mbretin dhe vendin” , identike sikurse dihet masivisht me organizatën terroriste “Mlada Jougoslavia” e përbërë nga agjentë të diktaturës dhe nga spiunë policie. Më 18 shkurt, kjo ishte dita e vrasjes – gazeta pro regjimit “Nasa Sloga” në Susak publikoi një artikull kundër inteligjencës kroate. Artikulli mbyllet me kërcënimin: “Kafka do të thyhen” – dhe pak orë më vonë Profesor Šufflay u gjet vërtet me kafkën e hapur në rrugën e Zagrebit! Ne duam të vëmë në dukje se dhe vrasja e liderit kroat Stephan Radic tre vjet më parë në parlamentin e Beogradit ishte bërë gjithashtu me dije në gazetën pro regjimit “Jedinstvo”.

Disa ditë pas masakrimit të Profesor Šufflay, lajmi për një rrethanë që jep evidencë të parefuzueshme për fajin e policisë serbe të Zagrebit si organizatore e krimit, doli nga qarqet e policisë. Sikurse gjithë kroatët e tjerë të spikatur, Profesor Šufflay ishte vazhdimisht i ndjekur dhe vëzhguar nga policia dhe i shoqëruar nga një detektiv. Disa ditë para se të vritej, atij ia larguan “qenin roje”. Në mbrëmjen para atentatit, ai i kërkoi policit Rukavina informacion se çfarë nënkuptonte ky largim i menjëhershëm. Rukavina i bëri të njëjtën pyetje eprorit të tij Stepanovic, drejtues i policisë sekrete, dhe mori këtë përgjigje: “Ai (Šufflay) nuk ka nevojë të mbrohet më, ne jemi kujdesur për të”.

– Agjenti Rukavina e ka thënë këtë para disa dëshmitarësh. –

Mund të duket e pamundur që policia serbe në vend që të gjejë krimet të ndihmojë në organizimin e vrasjeve dhe t’i zbatojë ato, por po – për turpin e epokës kulturore në të cilën jetojmë – kjo është e vërteta e tmerrshme në një vend në të cilin nën pjesëmarrjen gjysmë-zyrtare të autoriteteve, ndërtohen monumente për vrasësit.

Kur e gjithë Kroacia e dinte tashmë që policia e Zagrebit kishte përgatitur vrasjen e Profesor Šufflay dhe mbulon vrasjen, mundeshin të paktën të jepeshin emrat e nismëtarëve të vrasjes dhe t’i jepen publikut.

Në “Berliner Tageblatt” të datës 26 shkurt, gazetari kroat Slavko Cihlar publikoi një artikull i cili u mor më tej nga një pjesë e madhe e shtypit botëror. Në këtë artikull ai tregon për një takim të ndodhur në apartamentet private të gjeneralit Belimarkovic, komandant qyteti i Zagrebit, në natën e 11 shkurtit, me ç’rast u mor vendimi për vrasjen e Profesor Šufflay. Vrasja duhej të kryhej nga spiuni i policisë Nikola Jukic. Nën asistencën e tetë agjentëve të tjerë të policisë, të cilët, të ndarë në grupe të vogla, u pozicionuan përpara pallatit ku ndodhej apartamenti i profesorit, Jukic kreu vrasjen më 18 shkurt në orën 8 të mbrëmjes, duke e rrëzuar Profesor Sufflay-n me një shufër hekuri që i theu kafkën.

Gjashtë muaj kanë kaluar që prej kur shtypi botëror ka publikuar këto fakte që janë përgatitur nga persona dhe organizata të shumta të spikatura jashtë Kroacisë.

Megjithatë, ata që janë përmendur si vrasës nuk u quajtën asnjëherë përgjegjës për krimin e tyre dhe akuza as u mohua e as u refuzua. Gjenerali Belimarkovic është cilësuar para gjithë botës si personi që ka dhënë urdhrin për të vrarë Profesor Šufflay-n, policia serbe e Zagrebit si organizatorja e vrasjes, spiuni polic Jukic si personi që e zbatoi atë dhe megjithatë asnjeri nuk guxon ta mohojë. Edhe vetëm kjo rrethanë duhet të jetë një vërtetim i autenticitetit të fakteve të përmendura më lart. Dhe prova përfundimtare për fajin e diktaturës u dha përmes transferimit të gjeneralit Belimarkovic në Osijek (çdokush bënte me gisht për nga ai në Zagreb!)

Diktatura nuk i ndëshkon vrasësit, por i mbron ata, çka vërteton që gjeneral Belimarkovic veproi vetëm sipas qëllimeve të policisë që i dha urdhër për të vrarë Šufflay-n.

Turpi i këtij krimi që nuk bie vetëm mbi vrasësit dhe nismëtarët dhe shtetin që e organizoi atë, por edhe mbi epokën në të cilën diçka e tillë mund të ndodhte, merr rëndësi më të madhe nëse do të kishte njohje më të afërt me personalitetin e Profesor Šufflay dhe do të shikoheshin motivet që kanë shtyrë në vrasjen e tij.

Profesor Šufflay ishte një profesor historie në Universitetin e Zagrebit, dhe ishte masivisht i vlerësuar si një nga kokat më të rëndësishme të vendit të tij. Përmes kërkimit të tij shkencor për Shqipërinë, ai u kualifikua si njohësi më i mirë i Shqipërisë në ditët e sotshme dhe në këtë cilësi Akademia e Shkencave në Vjenë e ftoi atë të vazhdonte me Kodikun Albanicus të nisur nga Jirecek dhe Thalloczy. Profili goditës i këtij shkencëtari kroat të spikatur shkaktonte gjithnjë sensacion në Kongreset e Orientologëve dhe Bizantologëve. Kur disa vite më parë Beogradi e largoi patriotin e madh kroat nga katedra e tij në Universitetin e Zagrebit, atij iu ofruan disa profesura të rregullta në universitete të huaja, në mes tyre edhe në Universitetin e Budapestit.

Si një shkencëtar me famë botërore, si një njeri me njohuri të kompletuara, si një shkrimtar dhe gazetar dhe si një patriot entuziast kroat, Prof.Šufflay i përkiste ajkës së mendjeve të ndritura të jetës intelektuale kroate. Ai nuk ishte politikan, idetë e tij ishin thellësisht të shpirtëzuara, drejtuar pjesërisht drejt teorive abstrakte; shumë larg politikës së përditshme, personaliteti i tij i epërm ushtroi ndikim të madh mbi idetë kombëtare të Kroacisë. Si një kroat i cili u rrit në sferën e kulturës europiane dhe duke qenë se prej shekujsh kultura kombëtare kroate ka qenë pjesë e komunitetit të madh kulturor europian, ai si një shpirt i përmasave të rralla, ai u bë në mënyrë të natyrshme një nga mbrojtësit e spikatur të kulturës europiane në Kroaci, ku që prej kur përbën një pjesë të Jugosllavisë, Europa duhet të tërhiqet para se ballkanizmi të shkatërrojë gjithë kulturën. Në cilësinë e tij si historian, Profesor Šufflay kuptoi më mirë se kushdo tjetër humnerën që ndan kulturën europiane nga ajo ballkanike-bizantine, dhe kjo e shtyu atë më shumë se kurdo që të drejtojë punën e tij e qëndrimet e bashkatdhetarëve të tij për nga Europa dhe jo Orienti. Një europian dhe kroat në thellësi të shpirtit të tij, ai ushtroi mbi intelektualët kroatë, të rrezikuar nga ballkanizimi, ndikimin e tij më të madh në sens kroat dhe europian. Dhe në sytë e Beogradit ky ishte krimit për të cilin ai duhej të paguante përmes vdekjes.

Përmes krijimit të shtetit sllavo-jugor rajone të gjëra që i përkasin sferës së kulturës europiane – para së gjithash Mbretëria Kroate – janë vendosur nën qeverisjen serbe, ku traditat e vjetra politike dhe sociale ortodokse, bizantine, orientale-aziatike janë shkrirë të gjitha në një sistem jo vetëm që e kundërshton por që e urren civilizimin europian. Diktatura e absolutizmit sllavo-jugor u mendua si fitorja përfundimtare e Serbisë mbi Kroacinë, fitorja e Ballkanit mbi Europën brenda shtetit sllavo-jugor. Por, kjo fitore është e mundur vetëm kur të jetë shkatërruar çdo gjë kroate që është europiane, kur “shtylla europiane” e kroatëve të jetë thyer. Kjo është arsyeja se pse është e nevojshme që të largohen të gjithë përfaqësuesit e spikatur të kulturës europiane në Kroaci, dhe nëse gjithçka dështon, atëherë ata duhen vrarë. Sufflay ishte një nga më të rëndësishmit – ai duhej të zhdukej!

Ai ndjeu urrejtjen e pashprehur të diktaturës kundër personit të tij dhe thoshte:

Shteti ideal i diktaturës serbe mund të ndërtohet vetëm mbi rrënojat e bazave të kulturës europiane në Kroaci, që do të thotë shkatërrimin e plotë të kombit kroat, një shtet ku do të shihje vetëm dy klasa sociale: hierarkinë e të gjithëfuqishmes ushtri, polici dhe kishë ortodokse me diktatorin në krye të saj nga njëra anë dhe nga ana tjetër: qytetarët e nënshtruar, budallenj dhe jointeligjentë. Kjo nuk do të realizohet për aq kohë sa Kroacia mbetet një vend europian. Kjo është arsyeja pse diktatura ka krijuar në Kroaci një sundim të kamzhikut, të burgut dhe të vrasjes, kjo është arsyeja se pse Stephan Radic dhe kolegët e tij kroatë u vranë në parlamentin e Beogradit, kjo është arsyeja se pse qindra patriotë kroatë u torturuan për vdekje në burgjet e policisë serbe, kjo është arsyeja se pse një shkencëtar i cili nuk kishte të bënte fare me politikën u desh të vritet në rrugë si një qen i marrë.

Kishte edhe një tjetër rrethanë që e bëri urrejtjen e Beogradit ndaj Profesor Šufflay të ngrihet në nivelin sa për të realizuar vrasjen e tij. Profesor Šufflay ishte albanolog. Ai qëndroi në Shqipëri për kërkime shkencore pak përpara se të vritej dhe solli me vete në shtëpi material të çmuar shkencor. Diktatura serbe e konsideron Shqipërinë si një objekt të përshtatshëm për ekspansion dhe objektivi i punës shkencore të Profesor Šufflay në këtë këndvështrim ishte krejt i papërshtatshëm. Eksplorimi shkencor i materialit të mbledhur së fundmi në Shqipëri duhej të ndalohej: Profesor Šufflay u vra dhe rezultatet e punës së tij shkencore janë në duart e policisë së Zagrebit, si një tallje për të gjithë ata për të cilët liria e shkencës duket diçka e natyrshme dhe e padiskutueshme.

Duke marrë në konsideratë gjithë sa më lart, Shoqata e Klubeve Universitare Kroate deklaron që:

Shkencëtari kroat, profesori i universiteti Dr.Milan Šufflay u vra në rrugë të hapur në Zagreb nga agjenti i policisë Nikola Jukic në ndjekje të urdhrit gjeneralit serb Belimarkovic, sepse përmes punës së tij pastërtisht shkencore ai ishte një pengesë për aspiratat serbomëdha për ekspansion territorial dhe sepse ai, si një nga mendjet më të kulturuara në Kroaci bëri qëndresë kundër qëllimeve të shkatërrimit kulturor të absolutizmit serb.

Duke qenë se vrasja e Prof.Sufflay përbën një përpjekje të ndërgjegjshme kundër kulturës europiane që është një cilësi karakteristike e Kroacisë – sikurse edhe kundër lirisë së shkencës dhe duke qenë se e gjithë kjo është një ngjarje më shumë në një zinxhir të ngjashëm krimesh përmes të cilëve absolutizmi serb përpiqet të asgjësojë kombin kroat dhe të shkatërrojë kulturën europiane në Kroaci, Shoqata e Klubeve të Universiteteve Kroate si përfaqësuese e Universitetit të Zagrebit dhe e gjithë studentëve kroatë, fton gjithë botën e kulturuar, veçanërisht gjithë shoqatat e profesorëve dhe unionet kombëtare të studentëve që të ngrihen kundër këtij krimi në shenjë solidariteti të gjithë kombeve të kulturuara sikurse edhe si solidaritet akademik dhe të bëjnë një aksion të mëtejshëm për të penguar përpjekje të tjera të ngjashme të diktaturës së Beogradit.

Gusht 1931

Për Shoqatën e Klubeve Universitare Kroate:

Cand.jur. Dr. Branimir Janic — abs.jur. Josip Milkovic

Abs.jur. Ante Valenta — abs.teh. Ivan Kosutic

Cand.jur. Mladen Lorkovic — stud.rer.com. Vilko Pecnikar

*E dergio per Diellin astoria Lindita Komani

Fjala e ditës:BERISHA

January 26, 2017 by dgreca

2-lindita-komani

NGA LINDITA KOMANI/

Intervista e sotshme e Berishës në Syri.net e tregon qartë se qëllimi i kryesor i heqjes së tij nga pushteti në 2013 përmes një koalicioni që u pagëzua me praninë e Tadic, ishte pikërisht zhbërja e Kosovës. Fatkeqësisht gjithë sa ka ndodhur me trenin e të tjera para tij e sa ndoshta do të ndodhë, janë prova të asaj që kush ka sadopak ndjeshmëri politike e një sixth sense të lindur pikërisht për këtë temë, e ka kuptuar që në 2013. Dhe tani është trishtim i madh kur e mendoj se sa njerëz me mend që njoh nga Kosova e kanë bërë atë gabim që kanë punuar me influencën e tyre në nivel ndërkombëtar, pikërisht për ta larguar Berishën nga pushteti duke investuar te Rama e pasardhësi i tij sepse i kanë quajtur e ardhmja më e mirë edhe për Kosovën si e tillë, më vete ose bashkë me Shqipërinë. Trishtim për një arsye kryesore, sepse asnjëherë nuk e kanë njohur me themel Shqipërinë dhe klasën politike të dalë nga komunizmi, sepse kanë marrë informacione për këtë nga njerëzit e gabuar që iu kanë fryrë në vesh gjithmonë informacionet e gabuara, mllefet e gabuara, urrejtjet e gabuara, barrat e gabuara. Koka bën, koka pëson. Dhe kjo koka jonë shqiptare mësoka vetëm e vetëm duke pësuar.

LEXOJE TE PLOTE INTERVISTEN

***

EKSKLUZIVE/ Berisha: Aneksimi i Mitrovicës fut kombin në luftë. Donald Trump interesi i shqiptarëve

auto_sali_berisha_fakt_31485468090

Ish-kryeministri Sali Berisha, në një intervistë të dhënë për emisionin FAKT në SYRI.net, për gazetarin Çim Peka, është shprehur se nëse Serbia tenton të marrë Mitrovicën, atëherë i gjithë kombi shqiptar është në luftë, bashkë me Shqipërinë.

Duke folur për zgjedhjen e Donald Trump, Berisha u shpreh se ai do ta mbështesë kombin shqiptar, për shkak se ky është një popull pro amerikan.

MË POSHTË INTERVISTA E PLOTË E ISH-KRYEMINISTRIT SALI BERISHA PËR GAZETARIN ÇIM PEKA:

Çim Peka: Zoti Berisha përshëndetje, të falënderoj sërish që jeni në Fakt.

Sali Berisha: Kënaqësia është e imja, ju përshëndes përzemërsisht.

Peka: Ju falënderoj. Po e fillojmë me atë që konsiderohet si lajmi i vitit. Në fakt e gjithë bota është tronditur nga fitorja e Donald Trump. Po le të flasim për atë që na shqetëson ne. Këto ditë pas inaugurimit dhe marrjes së detyrës, ka një shqetësim në mënyrë të veçantë nga mediat kosovare mbi një afrimitet të mundshëm të tij me presidentin rus Putin. A ndihen shqiptarët të rrezikuar në gjykimin tuaj?

Berisha: Së pari dua të theksoj se nuk është lajmi i vitit, por është lajmi i shekullit. Inaugurimi i tij është inaugurimi i shekullit. Për një sërë arsyesh. Së pari, i kundërshtuar në mënyrë të fuqishme nga të gjitha shtyllat e tjera të pushtetit, të vendit më të fuqishëm në botë dhe jashtë çdo parashikimi ai u ul më 20 janar në karrigen e njeriut më të fuqishëm të globit dhe planetit. Në këtë kontekst nuk ka dyshim që ai arriti këtu si udhëheqës, si lider i lëvizjes më të fuqishme revolucionare paqësore ndoshta të historisë së njerëzimit, aq sa janë të mëdha dhe të rëndësishme Shtetet e Bashkuara. Donald Trump u bë president si frymëzues dhe nuk u bë president si shtetar, si njeri i eksperiencës shtetare. Nuk u bë president si një hero i kësaj apo asaj lufte. Donald Trump u bë president si frymëzues i lëvizjes më të fuqishme që ka njohur SHBA-ja dhe bota. Kjo lëvizje e cila ka segmentet e saj të fuqishme në Europë, është ajo që nxori Britaninë nga BE, është kjo lëvizje që dërgoi Matteo Renzin në shtëpi.

Peka: Gjykata Kushtetuese sapo ka marrë një vendim që zgjedhjet mund të mbahen që në këtë moment.

Berisha: Nuk arrij t’i kuptoj miqtë e mi në Itali që sa herë do të shkojnë në zgjedhje do të ndryshojnë ligjin. Atë ligj të mirë e kanë, vend demokratik Italia, bën zgjedhje. Pra është kjo lëvizja që solli Donald Trump.

Peka: Pasojat e kësaj lëvizje për shqiptarët zoti Berisha?

Berisha: Dakord, po vetëm në një moment dua të ndalem, kundrejt përpjekjes së gjithanshme për demonizimin e saj. Unë nuk besoj se vlerat janë të kërcënuara. E kërcënuar në mënyrë serioze është statuskuoja e stablishmentit të sotëm. A besoj unë se ka një dëmtim, do ketë një dëmtim, një rënie të interesave amerikane për shqiptarët? Jo. Trump tha: America the firts! Amerika e para! Ç’ka do të thotë interesi amerikan i pari. Kam bindjen më të madhe se një komb pro-amerikan si shqiptarët, nuk mund të mos jetë një interes i presidencës së Trump. Nëse Trump, deklaron se unë do t’iu zgjidh një sërë problemesh me Putin, qëndrimet e mija ndaj Putin unë i kam të shprehura dhe nuk i lëvis. Më kujtohet vite më parë kur u zgjodh George Bush , europianët me një lloj zhvlerësimi filluan të flasin për presidentin kaubojs dhe jo vetëm kaq por pak më keq. Filluan të kundërshtojnë Amerikën me pretekstin se kështu nuk do Putin, apo këtu na zemërohet Putin, apo nuk kemi pse të irritojmë Putin. George Bush bëri një lëvizje, i lëshoi të gjithë përtokë, në një takim në Lubjanë me Putin. Pasi u takua me Vladimir Putin, filluan të kuptojnë se ky president, ka vlerat e lirisë si axhendën e tij kryesore dhe nuk e kanë këta kritikë, lirinë më çmuese se ai që drejtonte SHBA dhe nuk besoj unë që liria do vuaj nga Donald Trump. Ka një gjë, një moment. Cili do ishte në vlerësimin tim misioni i të gjitha misioneve të Donald Trump? Bllokimi i deindustrializimit të botës perëndimore. Cili është zhvillimi më negativ që po e bren sot perëndimin dhe botën perëndimore? Është fenomeni i deindustrializimit i pranuar universalisht nga të gjithë por që deri sot asnjë nuk guxon t’i dal në ballë e as ta ndalojë. Unë për informacion, 7 vjet më parë në samitin e Partive Popullore Evropiane, Silvio Berluskoni, në një fjalim do ta quaja nga më të rëndësishmit që kam dëgjuar, kërkon që të krijohet një komision për të studiuar si të përballemi me Kinën. I tha audiencës se disbalanca tregtare mes Italisë dhe Kinës ka arritur në 80%. Tani, nga ajo ditë e deri më sot, lider i botës që të ketë lëvizur një gjë për të frenuar këtë, nuk ka. Po ju kujtoj një moment. Në kulmin e krizës së suprimeve kam qenë në Dallas dhe po ju them një gjë. Meqenëse amerikanët ishin shkaku, nga establishmenti nuk erdhi njeri direkt, por edhi Bill Clinton. Ai i tha audiencës: Amerika është shkaku i krizës. Se Amerika ishte shkaku i krizës financiare. Bëri një analizë: Ku u katandisëm me këtë politikë tha. Sot ekonomia amerikane ka vetëm 3 shtylla: ndërtimi që falimentoi nga suprimet, financat që janë të sëmura dhe shërbimet. Sepse u deindustrializua. Për fat të keq , miku im i madh nuk e kishte ilaçin që duhej. Ai i bëri thirrje Kinës, që mund të ishte një nga shkaqet. Na bli më shumë bono thesari që të blejmë më shumë mallra. Kjo ishte deindustrializim. Ndaj të presim dhe të shohim.

Peka: Për ju Donald Trump është një frymëzues. Tashmë është e qartë se fitoi kundër establishmentit. Nuk ka ndodhur në një ceremoni inaugurimi që presidenti i SHBA-së, që presidenti i zgjedhur të mbajë një fjalim kundër të gjithë atyre që kishte ftuar dhe pro popullit.

Berisha: Sepse ai nuk ishte njëri prej tyre.

Peka: Në 25 vite, figura kryesore në Shqipëri është Sali Berisha që konsiderohet establishment. Si ka mundësi që figura kryesore e establishmentit në Shqipëri, frymëzohet nga Donald Trump dhe është kundër establishmentit të shtyllave politike të SHBA-së?

Berisha: Jo unë nuk jam, por unë të them absolutisht nuk jam kundër, por çfarë kam patur? Unë e kam ndjek me shumë keqardhje reagimin ndaj fitores së tij. Ne i kemi miq ata, por një reagim jo i drejtë. Fitoi, tani të përpiqesh dhe të shtrigëzosh një fitore që e dha populli yt, atëherë del jashtë dimensionit. Del jashtë dimensionit tënd, mendon se je shumë më tepër nga ç’je. Me këtë unë nuk kam qenë absolutisht dakort. Dhe po të më pyesësh mua se cili do jetë rezultati i presidentit Trump, unë nuk mund të them. Unë thashë, nëse Trump arri atë guxim, se për deindustrializim kanë folur të gjithë. Po hapa, çfarë po bën ky? Po ecën si luan, si lider.

Peka: Zoti Berisha, në qoftë se kanë pasur aleat shqiptarët, kanë pasur SHBA-në. Pak më parë thatë se Donald Trump, frymëzoi dhe fitoi kundër të gjithë shtyllave të politikës amerikane. Por aleat i shqiptarëve deri tani kanë qenë shtyllat e politikës amerikane. Personi që fitoi kundër shtyllave, a mund ta rrezikojë mbështetjen që shqiptarët kanë patur pa kufi nga ky komb, nga këto shtylla?

Berisha: Unë mendoj se tek shtylla Trump, shqiptarët kanë miq të shkëlqyer. Shiko si jemi ne, ne jemi shumë interesant si popull. Nuk jemi një vend i rëndësishëm, nuk kemi ndonjë peshë të madhe. Por një gjë e kemi: Nuk besoj të ketë vend tjetër me miq të shumtë për frymë dhe për kokë saç kemi ne shqiptarët. Në administratën aktuale ne kemi miq të shkëlqyer.

Peka: A keni ju miq në administratën aktuale?

Berisha: Pa diskutim, miq edhe të shkëlqyer, por jo vetëm unë, ka Shqipëria. Të themi një gjë: Ekipin që ky, ta themi në thonjëza, i panjohur për politikën, se në botën e tij ky ka qenë star dhe super star. Ekipin që ky soli është ekipi i gjigantëve, në të gjitha aspektet. Unë besoj që në Shtëpinë e Bardhë të jetë ulur një ekip kollosësh, kollosë suksesi, i përbërë nga një , gjenerali që mori Pentagonin është gjenerali më i respektuar në historinë e pas luftës së SHBA, Matis e të tjerë me radhë. Kongresmeni Pompeu, që mori CIA, nuk është gjeneral, por është Ëestpoint, është Harvard, është Kongres. Ky ka sjellë me vete në grup gjigantësh suksesi, me të cilët nuk besoj kurrë që do preken vlerat, do zgjerojnë dhe do lartësojnë vlera.

Peka: A ka patur Sali Berisha, komunikim apo mesazh me ndonjë anëtar i administratës së Trump, pas fitores.

Berisha: Kam patur. Unë kam miq në të gjitha antat, natyrisht më shumë republikanë. Nuk shkova sepse kam qenë një herë. Eksperienca është e jashtëzakonshme. Ata që se kanë ndjekur, është humbje, por për të dytën, nuk përbën një risi. Ne kemi miq aty, në administratë, do kemi dhe miq të tjerë se janë duke u plotësuar vendet.

Peka: Zoti Berisha, opozita e djathtë shqiptare mund të ketë dhe gjasat janë se ka shumë miq në administratën e Trump, por kombi shqiptar a ka miq në administratën e Trump. Kombi shqiptar, se interesat e shqiptarëve, aleat më të mëdhenj dhe lobimin më të madh prej amerikanëve e ka patur.

Berisha: Edhe do ta ketë. Jam shumë i sigurtë. Nuk është rastësore, është mbi bazën e një qëndrimi.

Peka: Analistë të njohur jo vetëm në Amerikë por edhe në Europë, po flasin për takimin Trump-Putin, madje po aludohet edhe për vendin që është i njëjtë me atë ku është takuar Regan me Gorbaçov. Po aludohet se Trump është prej atyre personazheve politike që e ndan botën në tavolinë. Lëvizjet e fundit në Kosovë janë shqetësuese, për të mos thënë të frikshme. A mendoni se Kosova është e kërcënuar nga Trump.

Berisha: Absolutisht jo. Kosova nuk është e kërcënuar nga Trump. Ai është personi që ka mbështetur formën më efiçente të ndërhyrjes në Kosovë, ndërhyrjen e armatosur. Trump ka mbështetur në pozicionin që ka qenë ndërhyrjen me forca të armatosura. Forca tokësore. Kjo ishte mbështetja më ekstreme që mund t’i jepej Kosovës. Dhe nuk ka, nuk besoj në këtë Jaltë të re sepse ajo ishte një zhvillim pas një lufte me lumenj gjaku dhe miliona viktima. Kjo është një situatë krejtësisht tjetër. Ajo çka është e vërtetë është se Trump, mund të ketë një qëllim pak të veçantë ndaj BE. Duhet të jemi të hapur se qëndrimin më të papërshtatshëm ndaj BE e kanë vetë anëtarët e BE. Çfarë mund t’i thonë Trump, kur ta zëmë e tha që është shndërruar në një klub gjerman kur ka vite që europianët, bërtasin jo një Europë gjermane. Angela Merkel para 4 vitesh me atë ultësinë e saj u tha evropianëve të saj: nuk ekziston identiteti evropian, më thoni cili është. Ka identitet gjerman, anglez, francez, italian dhe tani thonë duhet luftuar për një Gjermani evropiane. Të nxjerrim Gjermaninë nga karakteri i saj gjermanik. Po pse do ta nxjerrësh Gjermaninë nga karakteri i saj. Energjia e saj po ndërton. Energji e saj as në Europën e pas luftës, energjia gjermane jo vetëm rindërtoi Gjermaninë por kontribuoi në ndërtimin e Evropës ish komuniste e me radhë. Nëse e bën një temë të përditshme, Gjermani europiane dhe jo Europë gjermane, ka të drejtë ai, ky është një klub gjerman.

Peka: Pas Brexit dhe fitores së Trump, pas këtyre raporteve ndërmjet Trump dhe BE. Pas vet situatës në Be, a ju duket se rruga e Shqipërisë drej BE është një rrugë virtuale, rruga drejt një vendi që nuk ekziston?

Berisha: Rruga e Shqipërisë drejt BE është rruga drejt standardeve. Është e vlefshme ta ndjekësh deri në orën e fundit. Cili do të jetë fati i BE? Angela Merkel që është dhe udhëheqësi kryesor u shpreh 2 muaj më parë që është në gjendje kritike pas Brexit. E vërteta është që zgjedhjet në Itali e çuan përtej kritikës. Ka shumë mundësi që Grillo, edhe Grillo është anti euro. Makroni, ministri i Ekonomisë së Francës socialiste, një nga kandidatët kryesorë të së majtës edhe ai në Berlin, sulme bubullimë kundër Gjermanisë se po përfiton ajo. Gjermania është zhvilluar e ka faktuar historia. Në sajë të energjisë së saj, nuk është zhvilluar në sajë të sistemit kolonial që ka patur. Ose ta ketë patur levë kryesore, jo. Ka patur fatkeqësinë që ka shkatërruar, por tani që është kthyer në një energji ndërtuese, Gjermania nuk ka asnjë lloj problemi për t’i gjermanizuar francezët, apo italianët. Jo absolutisht sepse nuk gjermanizohen. Në këtë kontekst nuk është e sigurt e ardhmja. Mund të themi që Italia mund të dalë nga Euro. Ose do të shkojë drejt një federate, ose organizate të tregut të lirë.

Peka: Të kthehemi tek halli jonë, Kosova. Ngjarjet e javëve të fundit janë vërtet shqetësuese dhe ngjarjet që lidhen pak ditë para inaugurimit të Trump. Serbët morën guxim, pak nga perceptimi i asaj se çfarë po thuhej mbi raportet Trump-Putin, serbët morën guxim dhe de fakto tentuan ta aneksojnë Mitrovicën sepse treni ishte motiv. A mendoni se ky rrezik kapërceu?

Berisha: Jo nuk ka kapërcyer dhe ky rrezik ekziston. Mendoj se në këtë rrezik përgjegjësia e parë dhe kryesore u përket shqiptarëve. Po marr Tiranën zyrtare.

Peka: Shqiptarë, keni parasysh Tiranën apo edhe Prishtinën?

Berisha: Po flas për të dyja. Është shumë kollaj se ne e kemi këtë në Ballkan, që çdo gjë do tua hedhi të tjerëve. Vetë janë të larë dhe të pafajshëm për asgjë, çka nuk është kurrë e vërtetë. Përgjegjësitë kryesore janë gjithmonë të prekshme. Politika e Tiranë: Një ndryshim thelbësor në favor të Beogradit. Në dëm thelbësor të udhëheqjes politike të Prishtinës.

Peka: Ku e shikoni këtë Zoti Berisha?

Berisha: Sigurisht, në qoftë se ti që nuk ke asnjë problem bilateral, madhor të pazgjidhur me Beogradin, përveç problemeve që ka Kosova, shkon dhe bëhesh protagonist dhe kapërcen mbi Prishtinën dhe paraqet udhëheqjen e Beogradit ashtu sikur nuk janë, ky është shërbimi i parë i madh moral që u bën por nuk është vetëm kaq. Do t’u rrëfej një gjë interesante. Para nja 5 vitesh më vjen një mesazh nga Departamenti i Shtetit, direkt nga Sekretarja e Shtetit dhe më kërkon: A mund të bësh një deklaratë,për të mbështetu-ishin bisedimet të nesërmen në Bruksel.. a mund të bësh një deklaratë më thotë? Jo i thashë, nuk e bëj. I thuaj sekretares se unë deklaratën do ta bëj pasi ata të vendosin se unë vetëm kështu i ndihmoj ata. Në qoftë se u bëj deklaratë përpara dhe shqiptarët shohin se ata janë si punë shkopi i Tiranës, ata zhvleftësohen, Beogradi merr revansh. Nuk e pata të lehtë, por i qëndrova parimit tim. Ndodhi që të nesërmen ata firmosën dhe unë e quajta jetike a historike marrëveshjen me atë mbështetjen e madhe. Po kështu në çdo rast, sepse përpjekja e Beogradit ishte e jashtëzakonshme që Kosova të futej në axhendën e diskutimeve mes Tiranës dhe Beogradit. Ne e përjashtuam atë në mënyrë kategorike. Pse? Së pari zotërit e shtëpisë janë udhëheqja politike. Së dyti, jemi në konflikt të hapur interesi, unë mbaj anën e Kosovës. S’ka diskutim ajo punë. Unë në çdo rast do mbështes Kosovën. Ky duhet të ishte qëllimi, Edi Rama e përmbysi këtë qëllim. Ka ardhur,e kam theksua dhe një herë Kiçi, a do ta presësh më tha mua? Por me një kusht që të mos përmendësh Kosovën në zyrën time. E respektoj, unë si mikpritës e prita, unë absolutisht nuk jam kundër vizitave, kam pasur ftuar presidenti Tadiç, por dihej hapur qëndrimi i Tiranës, që ne nuk diskutonim për Kosovën, ne mbështesnim Kosovën. Tani vijmë tek tjetra. E gjithë ajo që iu bë Kosovës për të treguar se nuk funksionon si shtet, ajo përbën një,-ky është defaktorizimi që i bëri Rama,- ai në vetvete përbën një lloj bllokimi të neveritshëm me të cilin Serbia paraqiti Kosovën para botës në mënyrën më të shëmtuar. Do vijmë tek zhvillimi i fundit. Treni pa diskutim ishte përpjekje aneksioniste. Eci, eci aventurier. Nuk është vetëm atje. Shiko debatin në Prishtinë për shkëmbimin e territoreve. Kur, atë kohë të ka sulmuar tjetri, kur ai të sulmon , ti i jep kokën në tepsi atij dhe thuaj ti çfarë do të thotë kjo? Po pse pikërisht, unë iu them shqiptarëve, kërkesa për shkëmbime territori midis Kosovës dhe Serbisë, ka qenë kërkesa kryesore e Serbisë që paraqiste ndaj nesh dhe që ishin kategorikisht kundër dhe lobonin në SHBA për të qenë kundër. Dhe më thonin më herët pse jeni kaq kundër? Nuk kemi pse ndajmë territore, por këta verbalë, nuk e dinë. Ai synon Ibrin, ai synon Pejën.

Peka: Si e synon Pejën nga Ibri, zoti Berisha?

Berisha: Zor i madh, s’ka gjë me Ibrin ai, aty kam lind thotë. Ai po përpiqet të rikthejë Serbinë e Madhe. Asnjë gur, jo metër katror, asnjë gur nuk duhet dhënë nga territori i Kosovës. Aq më tepër kur tani ai tregon se do të sulmojë, le të sulmojë. Nuk përgatitet në këtë mënyrë. Ky është një disfatizëm i neveritshëm, i pashembullt. Çdo të thotë ajo? As edhe një gur.

Peka: Disfatizëm nga ana e shqiptarëve?

Berisha: Nga pala shqiptarëve, pse duhet të rri unë kur Beogradi ai ka qenë dhe absolutisht ai do të jetë. Begradi po punon vazhdimisht për Serbinë e Madhe në Mitrovicë dhe Bosnje dhe pastaj ku ti dalë me radhë. Unë e përgëzoj udhëheqjen politike të Kosovës se në krizën e krijuar mbajtën qëndrimin më të mirë: Çuan trupat, trenin e ndalën se këta thonë e ndalëm ne, ka mundësi. Nuk e kishin nisur për në Rashk, dyshja ultranacionaliste Nikolic-Vuçic, treni nuk ishte nis për Rashk, treni ishte nis për Mitrovicë. Duhet të jesh surrealist të thuash që nuk e dimë se ishte parruga…

Peka: Zoti Berisha, dje edhe sot në media serioze në rajon që citojnë burimin por nuk japin burimin, po flasin as më shumë e as më pak se trenin e ka ndalur Erdogan, një telefonatë e tij kërcënuese ndaj presidentit Nikoliç dhe i është thënë se nëse treni kalon për 20 minuta avionët turq janë mbi Beograd.

Berisha: Nuk mund të them se cila është e vërteta. Tregohen shumë gjëra, nuk ka diskutim që një fuqi madhore i detyroi ta ndalojnë në Rashk trenin. Pa diskutim, ndikim të fuqishëm ka patur edhe dalja e trupave speciale të Kosovës në kufi sepse treni nuk mund të hynte kurrsesi në territorin e Kosovës sepse ishte marshim, ishte marshim të të pushtojë me 50 bashkim buzuk. Aq sa dua unë. Çfarë tha dje në Bruksel Nikoliç? Po tha, treni kishte atë parrullë që kemi në preambulën e Kushtetutës, Kosova është e jona, është Serbi, Në rregull atëherë, po qe se Kosova është Seri, atëherë do mbetesh jashtë derisa të bindesh që Kosova është e pavarur.

Peka: Zoti Berisha, Tirana zyrtare ka përgjegjësi.

Berisha: Të jashtëzakonshme. Vetë qëndrimi ndaj trenit çfarë ishte? Më ka bërë të mendoj më shumë s ekurrë për një marrëveshje Rama-Vuçic.

Peka: Heshtje..

Berisha: Jo nuk ishte heshtje, më keq se heshtje. Unë merrem me Enverin disa dhe vazhdoj punën. Unë skam punë me ty, unë po merrem me këtë fansin tim që më shkruan pse fole e s’fole. Ca do të thuash ti? Ti je në rregull, kjo në gjuhë diplomatike është absolutisht Go Ahead. Nuk ishte heshtje, ishte miratim dhe hec përpara. Nuk foli 24 orë, kur foli, po si mund të qëndrojë në një mënyrë kaq indiferente ndaj një gjëje që mund të shpërthente një luftë, pasojat e të së cilës direkt më shumë se kush, përveç Prishtinës, do i vuante Tirana? Dëgjo ti Enver si Millosheviçi e turizmi do kohë të tilla. Ajo ishte Sandër, go ahead.

Peka: Tirana zyrtare po, zëra publike dhe politikë dhe të rëndësishëm në Kosovë kanë përgjegjësi sepse menjëherë ofruan shkëmbim e territori. Po Prishtina zyrtare a ka përgjegjësi?

Berisha: Prishtina zyrtare në disa zhvillime duhet të jetë më e vendosur.

Peka: Për shembull?

Berisha: Muri, ata që mendojnë ta ndajnë territorin e Kosovës me mure, ata duhet të përballen me forcën e ligjit. Historia ka dëshmuar se nëse shqiptarët mbeten në mëshirën serbe i pret vetëm zhdukja. Ku e ngre këtë mur ti? Muri dhe ndjej keqardhje kur dëgjoj, çdo gjë Bashkimi Europian. Po ti je shtet në rradhë të parë, je i pavarur dhe si shtet i pavarur, nëse ti nuk je i zoti…

Peka: Shtet i pavarur pa ushtri…

Berisha: Jo nuk është pa ushtri, ajo përbën një problem, por jo një problem kaq të madh. Se po të jetë puna absolutisht për fatin e tyre jo të mirë, sot në pozicionin më luftarakë se shqiptarët nuk gjendet asnjë komb se deri dje ishim me rroba guerilase. Mos i shty më tutje. Nuk është ashtu. Nëse ti sulmon dhe përballesh me një luftë të cilën nuk e fiton kurrë.

Peka: Luftë me Kosovën apo edhe me Shqipërinë?

Berisha: Me shqiptarët, kombi është vetëm një.

Peka: Po shqiptarët janë në NATO, a mund të bëjnë shqiptarët një luftë jashtë NATO-s?

Berisha: Shqiptarët asgjë nuk i pengon për të luftuar me njëri-tjetrin…

Peka: Zoti Berisha ju po thoni se aneksimi i Mitrovicës i fut automatikisht shqiptarët në luftë?

Berisha: Absolutisht nëse shqiptarët do t’i thonë vetes një komb plotësisht…

Peka: Edhe nëse rrezikojnë anëtarësimin në NATO?

Berisha: Nëse sulmohet? S’mund të ketë kurrë rrezikim anëtarësimi në NATO, por nëse vriten shqiptarë ta harrojnë që s’do ketë reagim tjetër. Ky reagim ishte evident në vitet 98-99, por tani do jetë 10 herë më i madh. Shqiptarët kanë një motiv, do reagojnë si komb i vetëm. Dhe, për fat të keq të tyre, janë më të freskët në mësimet e tyre për luftën, do detyrohen të luftojnë pas 5o vitesh.

Peka: Zoti Berisha, një ndarje ose aneksim i Mitrovicës, a çon automatikisht në bashkimin e Shqipërisë me Kosovën?

Berisha: Kjo është hilja, është një joshje serbe. Territoret midis Serbisë dhe Kosovës mund të shkëmbehen vetëm atëherë kur Serbia të ketë njohur plotësisht Kosovën, të ketë normalizuar çdo lloj marrëdhënie me të, të ketë vendosur fqinjësinë e mirë dhe të mos i shohë më shqiptarët si një rrezik, t’i shohë shqiptarët si fqinj me të cilët do të ndërtojë të ardhmen në shekuj. Unë e kam thënë, ideali i bashkimit është ideali më i fuqishëm, por bashkimi i Kosovës me Shqipërinë, mund të ndodhë, në asnjë mënyrë ndryshe veçse si dy shtete të pavarura, funksionale, të lira, demokratike, bashkimi i të cilave nuk përbën asnjë kërcënim për asnjë vend tjetër. Kjo është rruga. Nëse ne përqafuam rrugën e lirisë ne duhet t’u besojmë këtyre vlerave, ne duhet t’i ndjekim këto. Por nëse mendojmë tani, ai na sulmon dhe ne t’ia servirim territorin dhe të bëjmë sikur po bashkohemi, ne bëjmë vetëm lojën e tyre dhe për fat të keq , dhe për fat të keq ithtarë të tyre ka jo pak në botën shqiptare.

Peka: Të ktheheshim sërish tek politika jonë e brendshme, që k të bëjë me aleatin tonë strategjik, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ose më mirë të themi aleatin tonë të vetëm për të qenë më konciz. Një përfshirje e zotit Rama në debate të brendshme sa i përket zgjedhjes së Trump, fillimit u lexua dhe u duk si një tentativë e Ramës për të siguruar një vizitë në SHBA, gjë të cilën e pak e realizoi. Mirëpo kur marrim sot dhe shikojmë me vëmendje deklaratën e zotit Rama dhe kur shikojmë se është i vetmi lider në Ballkan që nuk e ka uruar presidentin Trump, na rezulton që zoti Rama ka patur një kusht për vazhdimin e aleancës, nëse president zgjidhej ai që donte zoti Rama. Menjëherë pas fitores së Trump, janë dy lëvizje që ka bërë qeveria shqiptare, një drejt Iranit dhe një drejt Kinës, sigurisht me motivacion bashkëpunimin ekonomik, por janë dy vendet që presidenca Trump ka shpallur si problemin kryesorë të SHBA-së. A ju duket se zoti Rama tashmë është i qartë dhe po i vendos shqiptarët ndërmjet pyetjes:Me mua kundër Trump, miq me amerikanët por jo me këtë president.

Berisha: Dy janë momentet kryesore që duhet marrë parasysh. Begraundi i tyre familjarë është fund e krye anti amerikanë. Këtë Edi Rama nuk ka nguruar ta tregojë edhe kur ka qenë në opozitë edhe në raste të tjera, dhe me NATO-n dhe me Bushin etj. Së dyti, Edi Rama me deklarata e tij kundër kandidatit për president të SHBA-së, tregoi vetëm një mercenar apo halabak politik, ose një kone e George Soros. Po ndalem pak tek ky moment. Shqiptarët, por jo vetëm shqiptarët nuk e dinë dhe nuk e imagjinojnë dot fuqinë e jashtëzakonshme të George Soros.

Peka: Zoti Berisha e besoni vërtet këtë apo është kthyer në legjendë?

Berisha: Absolutisht, është realitet. Pse? Soros nuk është më i pasuri në botë…

Peka: Por ka qenë një nga kundërshtarët tuaj…

Berisha: Prit, është një nga miliarderët e pasur që krijon pasuri dhe spekulim duke mos prodhuar asgjë në një formë mëkatare sa më nuk bëhet. Soros është njëshi i botës për të vendosur miliardat e tij për qëllime politike. Kaq, qëndrojmë këtu. Për të kujtuar se cili është Soros, po të kujtoj një intervistë të tij në fushatën elektorale të dytë të George Bush. Ai mbështeste John Kenedy. I thotë gazetari: ke sponsorizuar fushatën? Po thotë i kam dhënë 20 milionë, a nuk mbaj mend sa. Dhe i thotë: Do të ishte i gatshëm të jepje të gjithë pasurinë tënde? Me një kusht. Cili kusht i thotë gazetari: të jem i sigurtë që fiton Bushi. Ja, ky është Soros, si asnjë miliarderë tjetër në botë. Vazhdojmë pak më tej. Ka shpërndarë, pa diskutim që është gjeni në financa, jashtë çdo lloj diskutimi, ka shpërndarë me dhjetëra me qindra milionë në Europë dhe kudo për të krijuar rrjetin, netëorku i Soros është i Soros, nuk është i Amerikës, apo është një farë mënyre i lidhur në një krahë me politikën amerikane. Po kjo nuk shkon. Soros me shumat që jep ka fuqinë më të madhe se kushdo tjetër, politike, qoftë në SHBA, tek demokratët siç faktohet, por qoftë në Bruksel, në Europë dhe kudo. Tani Edi Rama për koiçidencë ka qëlluar të jetë njeriu më i investuar nga Soros, në vendet ish-komuniste. U përdor egërsisht nga Soros, quajti turpin e qytetërimit Donald Trump, i cili po të shikosh në biografinë e tij ai më shumë është shoë man i kulturës. Pse më shumë? Se miliarderë ka plot. Po edhe miliarderë edhe shoëman, nuk ka. Dhe ky ishte një shoëman brilant dhe të thuash se ky qenka një turp i qytetërimit, atë mund ta thotë vetëm Soros dhe Rama që ia dha formulën. Pra Edi Rama u përdor pr të thënë atë që nuk e tha kush mbi tokë për Trump, për ta thënë në mediat e tij në CNN, në New York Timesdhe në mediat e tjera kryesore. Çfarë tha tjetër Edi Rama? Ai e dinte se me këto, marrëdhëniet do të dëmtohen me Shtetet e Bashkuara.

Peka: E tha se nuk e besonte se fitonte presidenti Trump, apo se realisht nuk është i lirë nga Soros për të ndërtuar raporte me presidencën Trump?

Berisha: Absolutisht është e dyta. Se nuk fiton presidenti Trump, unë që jam para teje kam thënë që nuk fiton, me mendjen time dhe janë shumica dërmuese që kanë thënë se nuk fiton. Ka patur tek tuk që ka thënë e fiton, por në përgjithësi, mendimi i përgjithshëm, i mediave, i poleve, parashikimet kanë qenë. Matteo Renzi shkoi 3 ditë përpara bëri fushatë kundra tij në SHBA, por nuk tha kush, s’mund të thuhet ajo fjalë sikundër nuk mund të krahasohet kurrë. Amerika është liri e ndërtuar në 200 vjet. Çfarë tha? I organizoi Soros protestën më të madhe në ditën e inaugurimit. Zëdhënësi i tij tha: Presidenti ka respekt të shëndetshëm për amendamentin e parë të kushtetutës. Në këtë kontekst Rama u sul si një mercenar i Soros, dhe njëlloj mercenari i përdorur si halabak politik.

Peka: Pra ju mendoni se është peng i George Soros?

Berisha: Absolutisht është peng i Soros.

Peka: Po nëse zoti Rama do t’i vendos shqiptarët, që ka gjasa që të ndodh siç po duket, do t’i vendos shqiptarët ndërmjet dy zgjedhjeve, ndërmjet tij dhe aleancës me SHBA-në, a mendoni se shqiptarët do ta ndjekin zotin Rama?

Berisha: Kurrë, shqiptarët janë të mençur dhe kurrë nuk do sakrifikojnë. Nuk them që janë 100% pro amerikanë, por shumica dërrmuese pro amerikane dhe nuk do sakrifikojnë kurrë miqësinë, mirënjohjen por edhe sensin.

Peka: Gjithmonë në qoftë se amerikanët nuk do jenë indiferentë ndaj Shqipërisë.

Berisha: Jo nuk janë, amerikanët nuk kanë qenë kurrë indiferent ndaj Shqipërisë. Kjo është e gabuar. Po të shohim, s’mund tua thuash kurrë atë. Që në vitet 18-20 e me rradhë, nuk është se Shqipëria ka qenë çështje kryesore në historinë e tyre, por aq sa e kanë mbajt në axhendë, në historinë e lirisë kanë qenë përcaktues ata.

Peka: Zoti Berisha, kryetar i opozitës Zoti Basha vazhdon shtegtimin e tij ndërkombëtar. Ishte në SHBA, tashmë është në Bruksel dhe me sa di unë do të jetë edhe në Berlin. A keni një komunikim me të dhe a ka arritur opozita shqiptare të vendos nëpërmjet zotit Basha të vendos raporte me administratën e Trump?

Berisha: Të shkëlqyer…

Peka: E keni dëshirë, apo informacion?

Berisha: Absolutisht informacion dhe të sigurtë. Raporte të shkëlqyera..

Peka: Çfarë i sigurojë opozitës raportet e shkëlqyera? Se raporte mund të kesh, por nëse nuk ka angazhime, nuk kanë vlerë përveç miqësisë.

Berisha: Zoti Basha dhe Mediu që ishin këto ditë atje kanë zhvilluar takime me eksponentë shumë të rëndësishëm të Kongresit, të Senatit por edhe të administratës dhe mund të them me siguri që kanë gjetur mirëkuptim për problemet shumë të drejta që kanë shtruar si kundër ka patur, në Bruksel. Ka patur një takim të veçantë me presidentin e Partive Popullore Evropiane. K gju mbështetje të plotë dh rezoluta që u miratua është dëshmia më e saktë e saj. Miratoi një rezolutë, Asambleja e PPE.

Peka: Zoti Berisha, a ka arritur Zoti Basha të marr garanci, jo vetëm mirëkuptim, që zgjedhjet nuk do të preken?

Berisha: Ka marrë garanci që zgjedhjet në Shqipëri do të jenë në lupë mikroskopike dhe ka arit të marrë garanci të plota për një interes maksimal të tyre për zgjedhje dhe pa vështirësi.

Peka: Meqenëse jemi në fund, të kalojmë pak tek politika e ditës. Qershoi po afron, duket se Rama-Meta do të shkojnë sërish bashkë në zgjedhje. A mund t’i mund kjo opozitë?

Berisha: Absolutisht.

Peka: Jeni i bindur për këtë?

Berisha: Absolutisht, jam i bindur sepse tani është kohë bilanci për çdo shqiptarë. Dhe, jam i bindur se sot, janë të paktë shqiptarët që nuk shohin katastrofën në zhvillim të shpejtë në vendin dhe në shoqërinë e tyre. Jam i bindur se shqiptarët me të drejtë thonë: mirë këta, po këta tjerët, për demokratët. Një gjë i them çdo shqiptari. PD ka qenë në pushtet, pa diskutim me një zinxhir problematikash, suksesesh, por kurrë në histori nuk është thënë për qeverinë e saj se nga ’12 e deri më sot, nuk ka patur qeveri të tillë të korruptuar si kjo, të lidhur me krimin si kjo. Pra nuk i ka rreshtuar asnjë kundërshtar i saj rekordet e zeza që i rreshtojnë Ramës këto 4 vite, për të mos thënë largimin masiv të qytetarëve nga vrasja e shpresës. Për të mos thënë pastaj, politika e jashtme e kësaj qeverie është një politikë e rrezikshme, dhe unë e kam denoncuar këtë edhe para se Rama të bënte deklarata e marra për Trump. Këta dolën me doktrinën e zero problemeve me fqinjët, duke menduar se në këtë mënyrë paraqitesh si pëllumb i paqes. Ata nuk kuptuan se çfarë ishte kjo doktrinë për diplomacinë e Turqisë. Turqia ndihej superfuqi rajonale , duke e ndjerë veten superfuqi rajonale, Turqia thoshte pastaj që kam zero probleme me fqinjët. Në fakt i doli e kundërta. Pati probleme më shumë se kurrë në histori që nga themelimi deri më sot, kjo ka qenë periudha kur ka patur më shumë probleme me fqinjët.

Peka: Kurrë në 25 vjet, opozita shqiptare qoftë e majtë apo e djathë, nuk ka ndodhur të futet në zgjedhje në këtë situatë të kapjes së mediave. Dje në këtë studio, gazetari i njohur Blendi Fevziu gati i revoltuar ndaj televizionit ku ai punon dhe që ka 20 vjet që bën emisionin e tij. Si mendoni se kjo opozitë mund të arrijë t’u shpalosë shqiptarëve platformën e saj me këtë situatë të mediave?

Berisha: Unë mendoj se është detyrimi i saj ta arrij.

Peka: Donald Trump foli për Fake News në SHBA…

Berisha: Ky është ligj i përditshëm…

Peka: Kryetari i opozitë shqiptare nuk po arrin ta bëjë këtë gjë në Tiranë.

Berisha: Këtu Fake News apo news me tualet është sallata më e zakonshme. Do të të japë një shembull dhe uroj që mediat në momentin e tyre të fundit të ndalen, të kthehen, t’i thërrasin vetes dhe të mendojnë se janë një pushtet i lirisë, janë një shtyllë e lirisë. Po marrim shembullin e fundit të portalit “Shuplaka” i një gazetari të nderuar investigativ, Artur Çani, na fakton që Erion Veliaj nga 31 ditë të muajit, vetëm 8 ditë ka qenë në Tiranë, të gjitha tjerat jashtë shtetit dhe në avion, ndërkohë që këto media e kanë paraqitur në ekranet e tyre, duke mashtruar tiranasit dhe shqiptarët çdo ditë. Uroj që ky shkrim, kjo gjetje, tua u prek ndërgjegjen drejtuesve të mediave, redaktorëve, kryeredaktorëve. Në ç’kuptim? Kurrë të mos bien më në këtë mënyrë dhe pse? E kanë shumë thjeshtë, hanë llokumet, kasetat e Veliajt. S’do t’i të më lësh të vij në aktivitet, s’të jap. Të bëhen përcjellës të një mashtrimi të tillë, të paskrupullt, amoral i një kryetari bashkie i cili u thotë qytetarëve se jam tek rruga Sabaudin Gabrani dhe në një kohë që është në Singapor dhe ditën tjetër u thotë jam tek rruga Halil Bega dhe atë ditë është në Milano. Një kryetar bashkie i tillë është turpi i njeriut, por mediat janë më keq se ai kur pranojnë një praktikë të tillë. Uroj që leksioni i Atur Canit tu shërbejë sepse është leksioni i një kolegu të tyre.

Peka: Sali Berisha nuk ka hezituar kurrë ta takojë median edhe kurrë ka menduar se ata kanë abuzuar. Lulzim Basha nuk po e bën.

Berisha: Sali Berisha kurrë nuk u ka çuar mediave kaseta të parapërgatitura, por i ka patur dyert e hapura. Kush ka dashur kudo, përveç atyre orëve të punës në zyrë, ka ardhur tek ish kryeministri, tek kryeministri, apo ish kryetari i opozitës. Në mënyrë absolute nuk kam zhvilluar kurrë aktivitete, vetëm kur ato s’kanë ardhur.

Peka: Gjithsesi nuk keni hezituar kurrë të përplaseni me të. Ndërkohë që kryetari Basha i cili gjendet në raporte shumë më të këqija se sa ju në aspektin mediatik, i cili nuk pasqyrohet, por refuzon të bëjë atë që bëri kryetari i vendit më të lirë në botë: të atakojë mediat që në fakt po e zhdukin nga ekrani. Nuk është se po zhdukin zorin Basha, po zhdukin opozitën.

Berisha: Në fakt po e zhdukin opozitën . Qëllimi i tyre ndaj opozitës është ma i paimagjinueshmi. Nj moment është që kryetari i opozitës dhe lideri i opozitës, duhet të përdorin të gjitha mjetet ligjore për të përmbysur këtë situatë. Unë nuk jam, megjithëse thash nuk kam nguruar, ka edhe media të caktuara që i kam përjashtuar se i përjashtonte edhe mbretëresha e Anglisë. Kur unë përjashtova njërën, Mbretëresha e Anglisë kishte përjashtuar BBC. 3 muaj, pastaj u hapa prapë, por sinjalin e dhash. Unë jam përpjek të jem i hapur ndaj mediave, të krijoj hapësira. Nuk kam dejonizuar, natyrisht ka segmente mafioze nga më kriminalet në media. Kjo është e njohur. Kur unë sulmoja, po marrë Bolinon, dilte që gazeta e tij ishte e lidhur me Sakra Korona Unita. Dilnin artikuj njëri pas tjetrit. Tani, a mund të lejoj unë që Bolino të përdorte imunitetin e gazetarit, që ishte dobësia më e madhe? Natyrisht do i thoja. Apo ringjallja e “gazetës shqiptare” që e themeluan fashistët. “Gazeta shqiptare” me këtë titull i themelua nga fashistët. Ç’nevojë ka që të futej në treg një gazetë e fashizmit?

Peka: Ishit ju kryetarë shteti kur ndodhi kjo gjë zoti Berisha?

Berisha: Unë e denoncova, por e respektova. Prapë se prapë nuk isha unë diktator, unë isha President i parë i një vendi demokratik duhet të respektoja ligjet. Atë që bëra e denoncova.

Peka: Zoti Berisha edhe një pyetje të fundit për shkak të kohës. A rrezikohet funksioni i kryetarit të PD-s pas zgjedhjeve 2017.

Berisha: Pyetje shumë interesante. Në bindjen time, në vlerësimin tim, PD do i fitojë zgjedhjet, por për fatin e çdo njeriu në hierarkinë e kësaj partie është gjithçka në dorën e saj dhe Sali Berisha pas përfundimit të asaj fushate elektorale në parti që isha i detyruar ta mbikëqyrja në një farë mënyre, nuk përzihet më në zhvillimet e saj. Unë jam në mënyrë përfundimtare i tërhequr, mbështes në ato mënyrat e mia brenda mundësive, por kurrë nuk i përzihem asaj, as në fatin e tij, as në fatin e atij, as në fatin e kësaj, e as në fatin e asaj.

Peka: Kjo lloj tërheqje, kemi një rast në Itali, një tërheqje pak a shumë të ngjashme të Silvio Berluskonit, por e djathta italiane sot është në kuota minimale. Tërheqja mund të jetë parimore, morale, por a është e efektshme. E thënë më shkurt: A jeni i kaqur me Lulzim Bashën si pasues?

Berisha: Absolutisht, mendoj se opozita ka realizuar gjëra jashtëzakonisht të vështira dhe të rëndësishme në vlerësimin tim. Për fat të keq kam qenë i bindur gjithnjë se janë të një rëndësie fondamentale për vendin, por nuk janë të një rëndësie po kaq të madhe elektorale në sjellje direkte. Mendoj se vlerësimi im pa diskutim që është pozitiv, sikundër duhet të them një gjë. As dhe një moment, për 1 të qindërtën e sekondat, Sali Berishës nuk i ka shkuar në mendje se bëra gabim që dhashë dorëheqjen. Absolutisht, bëra shumë mirë. Sepse i qëndrova…në fund të fundit beteja e njeriut është betejë për dinjitet njerëzor dhe nuk kam asnjë lloj keqardhje nuk mundem të kem. E vetmja gjë që shoh njerëz, që rri dhe mendoj ndonjëherë jo ky ndikon. Unë ndikoj në të gjithë jetën politike sepse shih Edi Ramën, ai fillon e i mbaron fjalimet me mua. Ai rrugës kur ecën, vetëm për faktin që janë ndërtuar gjatë qeverisjes së mëparshme, ai flet kundra meje dhe me mua.

Peka: Kjo është e vërtetë që ndikoni në të gjithë jetën politike. A keni menduar që të mos ndikoni ndonjëherë?

Berisha: Absolutisht, gjer minutën e fundit të jetës sime do të luftoj në mbrojtje të interesit publik, siç unë e gjykoj. Nuk them që unë kam monopolin e të vërtetës për këtë interes, por interesin kombëtar dhe publik unë do t’i mbroj në çdo lloj situate nëse fuqitë e mia mendore dhe fizike më lejojnë.

Peka: A do të jetë Sali Berisha deputet në parlamentin e ri e 2017?

Berisha: E vendos udhëheqja e partisë Demokratike.

Peka: Po ju jeni i gatshëm?

Berisha: Pa diskutim…

Peka: Zoti Berisha, unë të falënderoj.

Berisha: Faleminderit.