mal i Zi – Dielli

Dukuritë neofashiste në Mal të Zi, dëshmi e një mjedisi të pakonsoliduar

June 3, 2021 by dgreca

Si para e pas zgjedhjeve parlamentare të mbajtura me 30 gusht 2020, në Mal të Zi kemi paraqitje të dukurive të neofashizmit, të inspiruara nga ideologjia serbomadhe të përfaqësuara nga partitë serbe, duke dëshmuar se kemi të bëjmë me mjedis të pakonsoliduar, që të përkujton vitët 90-ta të shekullit të kaluar, përkatësisht fillimin e shkatërrimit të ish-Jugosllavisë me pasoja shoqërore edhe pas tridhjetë viteve në pluralizëm

Shkruan: Nail Draga

Rasti i nismës nga ana e Ministrisë së arsimit për të marrë masa ndëshkuese ndaj një mësimdhënëse në një shkollë fillore në Cetinë, se nuk i ka ndaluar nxënësit të mos shkojnë në një takim përkujtimor me rastin e 9 majit Ditës së fitorës mbi fashizmin, që është organizuar nga Organizata e Luftëtarëve të LNÇ dhe mbeshtetur nga qytetarë të ndryshëm, ka kriuar reagime nga subjekte të ndryshme politike në Mal të Zi. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse pothuaj gjatë tërë vitit 2020, para e pas zgjedhjeve parlamentare të mbajtuara me 30 gusht 2020, dukuritë neofashiste me parulla e ikonografi ishin bërë pjesë e retorikës në skenën politike në Mal të Zi. Madje të tillët qellim kanë të rehabilitojnë kriminelet e bashkëpunëtorët e fashizmit, duke zhvlerësuar luftën antifashiste si vlerë çlirimtare e europiane.

Me rastin e rotacionit të pushtetit në Mal të Zi, opozita aktuale e përfaqësuar nga DPS-i është duke dëshmuar se janë mbrojtësit e antifashizmit, përkatësisht të shtetësisë dhe të kombit malazez, sepse ai është i kërcënuar nga ideologjia serbomadhe, duke akuzuar pushtetin aktual se qëndron pas paraqitjeve të tilla neofashiste.

Opinioni është i njohur se dukuria e tillë më së shpeshti është duke u paraqitur në mjediset ku jetojnë popujt pakicë, ku si rast tipik kemi boshnjakët në qytetin e Plevlës, ku para një muaji në qytet kishte grumbullime të qytetarëve serb, të cilët defiluan me parulla e këngë shoviniste kundër boshnjakëve, ku si shkas ishte emërimi i kryeshefit boshnjak të policisë në këtë qytet, i cili sipas tyre është person i papërshtashëm(!?).

Arsimi si vakcinë kundër neofashizmit

Ndonëse po bëhën dy vite që jemi të ballafaquar me pandeminë Corona-19, në Mal të Zi dukuritë e neofashizmit nuk janë të panjohura, por janë bërë pothuaj të zakonshme. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe se kemi të bëjmë me një mjedis heterogjen në aspektin nacional e të ndarë politikisht, që ka marrë përmasa shqetësuese edhe pas ndryshimit demokratik të pushtetit me 30 gusht 2020.

Pasi në këtë aspekt nuk kemi ndonjë hulumtim të opinionit të kohës së fundit, me këtë rast po cekim hulumtimin e realizuar nga subjekti joqeveritar Qendra për edukim qytetar(CGO) të para një viti, që janë të dhëna me interes edhe për momentin për të kuptuar realitetin shoqëror në Mal të Zi, ne lidhje me dukuritë e neofashizmit në këtë mjedis.

Kështu sipas të dhënave të publikuara del se 77.5% e studentëve nuk dijnë të numërojnë tre personalitete antifashiste nga Mali i Zi, vetëm 43.6% dijnë të numërojnë tre shtete të lëvizjës antifashiste, ndërsa 23% nga ata nuk dijnë se pse festohet 13 korriku në Mal të Zi(!?).

Të dhënat e tilla janë dëshmi e nivelit dhe zhvlerësimit të arsimit që është bërë monopol i partisë në pushtet për tridhjetë vite, duke e trajtuar këtë veprimtari shoqërore pa vlerën e merituar me kuadra e drejtues partiak. Duke marrë parasysh këtë strukturë qeverisëse te ata nuk ka ekzistuar shqetësimi se me çfarë programesh mësojnë nxënësit dhe kush i inspekton ato për të përfituar njohuri optimale për tu ballafaquar me të shkuarën jo vetëm nga Lufta e Dytë Botërore.

Andaj, nuk duhet të na befasojnë paraqitja e dukurive neofashiste si në Plevle, Tivar, Berane e gjetiu në Mal të Zi. Pa dilemë këto të rinjë nuk janë vetëm prodhim i mjedisit arsimor, apo mediatik të infektuar dhe të skenës politike nga vitet 90-ta të shekullit të kaluar, por edhe të një trashëgemie nga koha e monizmit.

Si do të përgjigjëshin nxënësit shqiptarë?

Në lidhje me këtë çështje do të ishte me interes të realizohej një hulumtim i tillë edhe me nxënësit shqiptarë në shkollat me mësim në gjuhën shqipe në Mal të Zi. Pa pasur ndonjë paragjyikim në këtë aspekt, dyshoj se do të kemi ndonjë rezultat të një niveli të kënaqshëm, sepse kemi programe unike arsimore e me këtë edhe përgjigjët pothuaj do të jenë identike.

Por, po të bëhëj hulumtimi për ngjarje nga historia shqiptare, dyshoj se do të kishim përgjigje pozitive, sepse nuk kanë nga të mësojnë për çështje të tilla, sepse kemi të bëjmë me program mësimor e tekste shkollore të imponuara, ku është e përjashtuar historia e popullit shqiptar.

Duke marrë parasysh se fitimtarët shkruajnë historinë, duhet cekur se historia nuk fillon me Luftën e Dytë Botërore, dhe me vendosjën e pushtetit të komunistëve, ku parësore ishte qasja ideologjike që ishte praktikë në të gjitha vendet e ish kampit socialist.

Por, me këtë rast duhet të cekim se vazhdojmë të kemi koncepte të kundërta të trajtimit të ngjarjeve historike në mes ne shqiptarëve e malazezëve, sepse rrethimin e Shkodrës në Luftën Ballkanike malazezët e mësojnë si çlirimtare, ndërsa për ne ajo është luftë pushtuese për zgjerim territorial të Malit të Zi. Andaj është kërkesë e kohës rishkrimi i historisë, duke eliminuar qasjen ideologjike dhe konceptët hegjemoniste e ekspansioniste.

Në tekstet shkollore duhet të mësohet e vërteta

Nëse në librat e historisë duhet mësuar për kohën me të re në Mal të Zi, sidomos për ngjarjet e vitëve 1988 e më pas që ka të bëjë me të ashtuquajturin revolucion antibyrokratik, si dhe luftën në Dubrovnik, ku kanë marrë pjesë edhe malazezet, atëher duhet cekur udhëheqësit e Malit të Zi të kohës, që janë ende në pozita të tilla. Nëse atëherë ishin në, mbeshtetje të politikës serbomadhe, ndërsa nga viti 1997, u distancuan nga ajo, faktët janë të arkivuara. Sepse kemi të bëjmë me ngjarje që i kemi përjetuar të gjithë si qytetarë në këtë vend. Çështjet e tilla duhet të prezantohen ashtu siç kanë qenë, me të gjithë kompleksitetin e tyre, sepse nxënësit duhet të dijnë të vërtetën, e jo të kamufluara sipas interesit të politikës si në kohën e monizmit(!).

Andaj, dukuritë e neofashizmit në Mal të Zi nuk janë befasi, sepse „çka ke mbjellur do të korresh“, ku pushteti malazez, ishte pjesë e të kaluarës jo të lavdishme në të kaluarën e afërt. Këtu qendron problemi në sistemin arsimor, sepse është punuar pak apo aspak në këtë drejtim, kur është në pyetje edukimi dhe arsimimi i brezit të ri. Sepse, nëse shkolla nuk ka bërë detyrën e vet, në rastin konkret te popullsia ortodokse ate e ka kryer KOS-i. Sepse, ky subjekt vazhdon më tepër të merret me politikë se sa më çështje teologjike, andaj nuk është befasi mbeshtetja nga qytetarët ortodoks në Mal të Zi, duke dëshmuar forcën e vet jo vetëm teologjike por edhe politike kundër ish pushtetit, që u dëshmu edhe në zgjedhjet parlamentare të mbajtura me 30 gusht 2020.

Përfundim

Dukuritë fashiste në Mal të Zi janë prodhim i ambientit neofashist që është i pranishëm në këtë mjedis, si rezultat i veprimit të partive politike serbe, që tani janë pjesë e pushtetit e në veçanti të Kishës Ortodokse Serbe, e cila vazhdon të veprojë si shteti në në shtet, sipas ideologjisë serbomadhe.

Por, në këtë aspekt nuk mund të amnistohet pushteti tridhjetveçar nga ana e DPS-it, të cilët kësaj çështjeje nuk i kanë kushtuar vemendjën e duhur, sepse nuk janë ballafaquar me të shkuarën, duke dëshmuar drejtësi e barazi që ka ndikuar në forcimin e neofashizmit. Sepse gjatë kësaj kohe ata kanë qenë të preokupuar për përfitime personale e klaneve të ndryshme, duke e trajtuar shtetin si pronë private që në mënyrë përfide e ka shfrytëzuar KOS-i për të realizuar objektivat e saja jo vetëm klerikale.

Nuk ka dilemë se askush nuk mund të jetë i qetë dhe indiferentë në Mal të Zi me paraqitjen e neofashizmit. Ndonëse është menduar se një dukuri e tillë i takon të kaluarës, del se jemi mashtruar, sepse dukuritë neofashiste në praktikë na demantojnë në vazhdimësi, që është në kundërshtim me konceptin e antifashizmit, barazisë qytetare e nacionale të një mjedisi multinacional dhe multikulturor.

(Qershor 2021)

Murtaja e bardhë troket në Mal të Zi

September 17, 2020 by dgreca

Diskursi demografik–

Murtaja e bardhë troket në Mal të Zi–

Në sajë të dhënave nga institucioni i statistikës MONSTAT-it, del se në pesë-gjashtë vitet e ardhshme Mali i Zi do të bëjë pjesë në ato vende që më tepër do të vdesin se sa do të lindin, ku në pozitë më të pavolitshme janë Veriu i vendit por edhe disa komuna tjera ku bën pjesë edhe Ulqini si kryeqendra e shqiptarëve në këtë mjedis, çështje kjo shumë shqetësuese për të ardhmën me pasoja shumëdimensionale–

Shkruan: Nail Draga–

Çështjet e shtimit natyror të popullsisë në Mal të Zi, mbetet preokupim i subjektëve përkatëse në nivel shtetëror, që prezantohet kohë pas kohe në sajë të dhënave statistikore. Kështu në sajë të dhënave nga MONSTAT-i numri i fëmijëve të lindur në vitin 2009 ishte 2.780 më i lartë së numri i të vdekurve. Por, një numër i tillë në fund të vitit të kaluar ka rënë në 630. Një e dhënë e tillë dëshmon se shtimi natyror viteve të fundit ka rënë nën 1000 individë, me tendecë të rëniës së vazhdueshme. Dhe nga një e dhënë e tillë del qartë se për pesë gjatë vite, Mali I Zi do të jetë në grupin e vendëve që kanë shtim natyror negative.

Një dukuri e tillë nuk është specifike vetëm plr Malin e Zi, por ajo ka përfshi tërë regjionin, sespe murtaja e bardhë ka përfdhi Bosne e Hercegovinën, Kroacinë, Slloveninë, Serbinë. Maqedoninë e Shqipërinë. Sipas të dhënave nga disa demografë del se situate me kritike në këtë aspect është në Serbi, sepse atje çdo vit humbet nga një qytet mesatar. Kështu gjatë vitit 2018, në Serbi kanë lindur rreth 64.000 foshnjë, por në të njëjtën periudhë kanë vdekur 101.000 persona.

Shtimi natyror I popullsisë në Mal të Zi(2009-2019)

Në sajë të projeksioneve nga viti i kaluar sipas Kombëve të Bashkuara, trendet negative demografike, do të ndikojnë në rënien e numrit të banorëve në Mal të Zi, ku deri në vitin 2050, këtu do të jetojnë 589.000 banorë. Një e dhënë e tillë përafërsisht i përgjigjët numrit të popullsisë sipas regjistrimit të vitit 1981. Sipas tyre parashikimeve deri në vitin 2100 Mali I Zi do të kthehet në vitin 1950, me gjithsej 454.000 banorë.

Sipas Stategjisë nacionale të zhvillimit të qendrueshëm të Qeverisë deri në vitin 2030, thuhets e rezultatet e fundit nga regjistrimi I popullsisë, kanë treguar rritje të ngadalshme të popullsisë në dekadat e fundit. Deri sa shkalla e shtimit natyror në vitin 1951 ka qenë 20.8 për mijë, ndërsa dhjetë vite më pas 20.4 në njëmijë banorë, në dy regjistrimet e fundit ishte tjetërsisht fare 4.3 në vitin 2003 dhe vetëm 2.2. në vitin 2011.

Në strategjinë për nga fusha e demografisë cekët politika për natalitetin, sigurimi I nivelit të ndihmave sociale për fëmijë etj.

Se kemi rënie të lindshmërisë dëshmon konstatimi se sipas Zyrës së statistikës së Bashkësisë Europiane(EUROSTAT), vitëve të fundit numri I fëmijëve të lindur pët një familje arrinë nga 1.7 dhe 1.8.

Pa program demografik qeveritar

Gjendja aktuale demografike nuk është e rastit por ka vazhdimësi, sepse nuk ka ekzistuar përkushtimi qeveritar në nivel qendror dhe ate lokal. Patjetër duhet të miratohen plane për ripërtëritjen demografike, sepse nëse vazhdohet me të njëjtën heshtje si deri më tash, pasojat do të jenë të mëdha. Çdo vend i cili çështjet e tilla i trajton në mënyrë serioze, duhet të miratoj strategjinë e ripërtëritjes demografike, duke paraparë mjete të konsiderueshme si dhe formimin e ekipeve profesionale të cilët do të merren me këtë temë me rëndësi shoqërore.Më këtë rast duhet cekur se çiftëve të rinjë janë përpjekur me iu siguruar kredi për banesa, në sajë të projektit “1.000 plus”, që më tëpër mbeti si dëshirë se sa realitet në këtë kohë të krizës jo vetëm ekonomike.

Kosova në plus 18.500 banorë ndërsa Serbija me minus të dyfishtë

Sipas të dhënave nga EUROSTAT-i për vitin 2018, Mali i Zi gjindet në grupin e katër vendëve të regjionit ku ende kanë shtimin natyror pozitiv, ku bëjnë pjesë edhe Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut. Kështu Kosova është ende në vend të parë, sepse në fund të vitit 2018, ka qenë “në plus” 18.500 banorë, Shqipëria 7.130 dhe Maqedonia e Veriut me 1.600 banorë.

Nga ana tjetër, me shtimin natyror negativ është Bosnje e Hercegovina, Kroacia, Sllovenia e Serbia. Minusi më i lartë është evidentuar në fund të vitit të kaluar në Serbi me -37.680 banorë, Kroaci -15.761, Bosnje e Hercegovinë 8.277 dhe Slloveni -900 banorë.

Nëse analizojmë të dhënat demografike për Malin e Zi, del se këtu ende kemi shtim pozitiv të popullsisë, por nëse e analizojmë sipas komunave del se vazhdon trendi negativ i shtimit të popullsisë. Kështu shtimi natyror negativ në vitin 2013 është shënuar në tetë komuna,dhjetë në vitin 2014, në 2015(12), në 2016 dhe 2017 në 13 komuna.

Ndërsa në sajë të dhënave nga institucioni i statistikës MONSTAT-it, del se në pesë-gjashtë vitet e ardhshme Mali i Zi do të bëjë pjesë në ato vende që më tepër do të vdesin se sa do të lindin, ku në pozitë më të pavolitshme janë Veriu i vendit por edhe disa komuna tjera ku bën pjesë edhe Ulqini si kryeqendra e shqiptarëve në këtë mjedis, çështje kjo shumë shqetësuese për të ardhmën me pasoja shumëdimensionale.

Duhen masa stimulive nga shteti

Deri tash në Mal të Zi nuk kemi informacione se në kuadër të qeverisë, apo të ndonjë ministrie është trajtuar çështja demografike apo e politikës popullative. Sepse është e udhës që të ekzistojë strategjia e nxitjës së natalitetit, me qasje ekonomike dhe jo vetëm deklarative, duke ndarë mjete të konsiderueshme financiare. Mbeshtetja financiare me rastin e lindjës së fëmijeve është e karakterit të përkohshëm, andaj duhet gjetë modele të qendrueshme në këtë aspekt duke marrë parasysh se gjinia fëmërore është më pak e punësuar, dhe më shumë e ngarkuar në rritjen e fëmijeve. Modeli I Serbisë mund të shërbejë edhe për Malin e Zi, sepse ata japin shtesa për fëmijë deri në moshën dhjetë vjeçare. Ndërsa duhet pare mundësinë e rikthimit te pensionëve për femrat të cilat kanë lindur tre e më shumë fëmijë, që iu mohua në vitin 2017 nga ana e qeverisë, më ç’rast u kriju paknaqësi e madhe duke protestuar në rrugë për të rikthyer të drejtën e mohuar.

Vetëm më aktivitete konkrete nga ana e qeverisë me qellim të nxitjes së natalitetit dhe zhvillimit të qendrueshëm popullativ, duke marrë modele nga vendet e ndryshme, mund të kemi ndryshime pozitive, në të kundërtën e ardhmja do të jetë me pasoja të mëdha shoqërore.

(Shtator 2020)

RROTACIONI I PUSHTETIT NË MAL TË ZI DHE SHQIPTARËT

September 10, 2020 by dgreca

Zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi–

RROTACIONI I PUSHTETIT NË MAL TË ZI DHE SHQIPTARËT–

Fitorja e opozitës në zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi të cilat u mbajtën me 30 gusht 2020 definitivisht ndërpreu pushtetin e tre dekadave të Partisë Demokratike të Socialisteve(DPS) të M.Gjukanoviqit, duke bërë rrotacionin politik të pushtetit në mënyrë demokratike që paraqet ngjarje politike te rëndit të parë për regjionin, sepse deri më tash ky ishte i vetmi pushtet i pa ndryshuar edhe në pluralizëm në vendet e ish kampit socialist Europën Juglindore.

Shkruan:Nail DRAGA-

Ndonëse zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi, janë mbajtur në kohën e virusit Corona-19 dhe në një fushatë zgjedhore të veçantë, qytetarët të cilët morën pjesë në votime, vendosën për rrotacionin e pushtetit jo më dhunë, apo demonstrime në rrugë por me laps, sikurse ndodhë në vendet demokratike, duke i dhënë besimin opozitës e cila fitoj 41 mandate që janë të mjaftueshëm për formuar pushtetin ekzekutiv.

Në sajë të rezultatëve nga Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve subjektët politike kanë arritur këto rezultate: Partia Demokratike e Socialistëve 35.10%(143.548 vota), 30 deputet, Koalicioni “Për të ardhmën e Malit të Zi” 32.55%(133.267 vota), 27 deputet, Koalicioni “Paqja është kombi ynë” 12.53%(51.297 vota), 10 deputet, Koalicioni “E bardha në të zezë”, 5.53%(22.649 vota), 4 deputet, Socialdemokratët 4.10%(16.769 vota),3 deputet, Partia Boshnjake 3.98%(16.286 vota), 3 deputet, PSD”Mali i Zi i fuqishëm”, 3.14%(12.839 vota), 2 deputet, Lista shqiptare”Genci Nimanbegu-Nikë Gjeloshaj”, 1.59%(6.488 vota), 1 deputet, Koalicioni shqiptar”Së bashku një za”, 1.14%(4.675 vota) 1 mandat deputeti.

Ndërsa pragun elektoral nuk e kanë kaluar dy subjekte politike që përfaqësojnë pjesëtarët e popullt kroat: HGI 0.27%(1.106 vota) dhe HRS 0.13%(527 vota).

KSHZ-ja ka njoftuar se në Mal të Zi kanë votuar 413.952 qytetarë, ku fletëvotime të vlefshme kanë qenë 409.451, ndërsa të drejtë vote kanë pasur 540.026 qytetarë. Pjesëmarrja në votime ishte 76.65% e votuesve të regjistruar, që ishte më e madhe së në vitin 2016(72.6%).Cekim së Kuvendi i Malit të Zi ka 81 mandate të deputetëve, ndërsa kanë garuar 6 koalicione dhe 5 parti politike.

Fitore e opozitës

Në sajë të rezultatëve të para tre subjekte politike nga opozita Koalicioni “Për të ardhmën e Malit të Zi”,Koalicioni “Paqja është kombi ynë” Koalicioni “E bardha në të zezë”, gjithsej kanë siguruar 41 mandate të deputetëve, që janë të mjaftueshëm për të formuar qeverinë e ardhshme. Ishte kjo fitore e opozitës, duke qenë befasi për opinionin e gjerë, duke e sfiduar partinë e DPS-it të M.Gjukanoviqit. Madje ky ishte rezultati më i dobët i tyre në tridhjet vite të pushtetit, duke kaluar në opozitë. Iu mbetet të gjitha partive politike të analizojnë rezultatët e tyre dhe të nxjerrin mësime, për dështimet dhe objektivat e tyre e kjo ka të bëjë në veçanti për ata që ishin pjesë e pushtetit të deritashëm.

Lëvizja qytetare “URA” befasia e zgjedhjeve

Në sajë rezultatëve del së befasia e tyre zgjedhjeve është Lëvizja qytetare”URA” e cila ishte në kuadër të koalicionit”E zeza në të bardhë”, ku me 4 mandate të deputetëve, do të jetë çelsi i qeverisë së re. Eshtë pikërisht udhëheqësi i këtij koalicioni ulqinaku Dritan Abazoviqi i cili do të jetë vendimtarë për qeverinë e re.

Pikërisht duke marrë seriozitetin e momentit, udhëheqësit e tyre subjektëve opozitare(Z.Krivokapiq, D.Abazoviq dhe A.Beçiq) të hënën me 31 gusht kanë arritur pelqimin për formimin e qeverisë së përbashkët. Madje në këtë aspekt ata kanë miratuar katër parimet e përbashkëta mbi të cilat do të bazohet qeveria e ardhshme.

Parimi i parë që është rënë dakord është që qeveria e re, demokratike do të zbatojë me përgjegjësi të gjitha detyrimet ndërkombëtare.

Së dyti, që qeveria e re demokratike do të zbatojë të gjitha reformat e nevojshme në mënyrë që Mali i Zi të bashkohet me Bashkimin Evropian sa më shpejt të jetë e mundur.

Së treti, që qeveria e re, demokratike do të jetë nga ekspert, te përbërë nga personel që janë ekspertë në fusha specifike, pavarësisht nga karakteristikat e tyre politike, fetare, kombëtare ose ndonjë karakteristikë tjetër.

Së katërti, qeveria e re do të angazhohet plotësisht në respektimin e Kushtetutës dhe zbatimin e ligjit, me ndryshime në të gjitha ligjet dhe aktet nënligjore diskriminuese, përfshirë Ligjin për Lirinë e Fesë.

Kohabitacioni politik

Në sajë të situatës së krijuar, kësaj here në Mal të Zi do të kemi kohabitacionin politik, dukuri e panjohur deri më tash në pluralizëm në këtë mjedis. Pra, do të kemi një bashkëqeverisje ku presidenti i shtetit I takon një partie tjetër politike, ndërsa ekzekutivi, përkatësisht qeveria një partie apo koalicioni tjetër politik. Se si do të jenë raportët e tilla është herët të flitet, por shumë çka do të jetë e qartë në muajt në vazhdim.

Në pluralizëm duhet të mësohemi me dukuri të tilla politike, për të kuptuar dekompozimet politike por edhe raportët pozitë-opozitë, sepse pushteti është i ndryshueshëm, ndërsa shteti është i përhershëm. Sa më parë të kuptohet ky binom, ndryshimet në skenën politike do të përceptohen dhe pranohën më lehtë, si kudo në shoqëritë me përvojë demokratike.

Shqiptarët fituan dy mandate

Në këto zgjedhje ndonëse janë bërë përpjekje qe shqiptarët të marrin pjesë me një list zgjedhore, një ide e tillë nuk u realizu. Edhe pse në këtë drejtim janë përpjekur si nga Shqipëria, Kosova e diaspora, shqiptarët dolën në dy lista zgjedhore, duke fituar dy mandate të deputetëve. Nëse krahasojmë me vitin 2016, ku shqiptarët ishin të përfaqësuar në parlament me një deputet, kësaj here do jenë më dy, duke dëshmuar së pjesëmarrja në zgjedhje me dy lista zgjedhore nuk ishte humbje por një fitore e merituar. Madje 11163 vota të fituara së bashku dëshmon angazhimin e elektoratit votues shqiptar për të pasur përfaqësimin autentik në Kuvendin e Malit të Zi. Nëse e krahasojmë më katër vite më parë(2016) kur gjithsej subjektet shqiptare ndonëse ishin ne tre lista zgjedhore gjithsej kanë pasur 9790 vota, kësaj here ishte një rritje për 12.3 %.

Ndonëse dëshirat kanë qenë që ky numër votash të jetë edhe më i lartë, duke ditur rrethanat politike në vendbanimet shqiptare nga Ulqini e deri në Rozhajë, nuk ka pasur mundësi për ndonjë rezultat tjetër, por duhet të pajtohemi se ky ishte maksimumi i mundshëm për momentin.

Me këtë rast duhet cekur se pengesë ishte ligji zgjedhor që është diskriminues për shqiptarët, e po ashtu edhe subjektët politike të ashtuquajtura qytetare sidomos DPS-i që kanë depertuar në elektoratin votues shqiptar përmes premtimeve dhe mashtrimeve të ndryshme për të siguruar vota duke dëmtuar në mënyrë të drejtpërdrejtë subjektet politike të shqiptarëve, ku rasti i Ulqinit meriton një analizë të veçantë.

Pakicat kombëtare duhet të jenë pjesë e qeverisë

Duke u nisur nga parimet demokratike, subjektët politike të popujve pakicë duhet të jenë pjesë e qeverisë. Pasi në përbërjen e kaluar ishin pjesë e qeverisë ata duhet ta vlerësojnë pa paragjykime ofertën për pjesëmarrje në qeverinë e re. Pakicat kudo duhet të jenë pjesë e pushtetit ekzekutiv, sepse ata kanë mundësi të prezantojnë çështjet e ndryshme shoqërore, ekonomike e zhvillimore për pjesëtarët e popujve të tyre. Pikërisht duke marrë parasysh së tash kemi një realitet të ri të pushtetit, çdo refuzim në këtë drejtim do të ishte kundër interesave të popujve pakicë(boshnjakë, shqiptar e kroat).

Kompromisi për marrëveshje qeveritare

Andaj, në këtë aspekt duhet biseduar me mandatarin e qeverisë së ardhshme për çështjet të cilat janë të përbashkëta, ndërsa nëse ekzistojnë çështje kontestuese duhet përpjekur për të gjetur kompromisin e mundshëm. Mbetja jashtë institucioneve qeveritare, për hir të disa deklaratave politike nuk është në favor të shqiptarëve, sepse periudha tridhjetëvjeçare, dëshmon se viset shqiptare janë më të pazhvilluarat, ndërsa resurset ekonomike e ato natyrore janë plaçkitur nga matrapazat e oligarkët e ndryshëm të lidhur me struktura të pushtetit, që ka ndikuar në papunësi e më këtë në emigrimin e shqiptarëve në botën e jashtme për të mbijetuar.

E dhëna së Ulqini është qyteti më i pazhvilluar në bregdet, të punësuarit kanë pagat më të ulta në Mal të Zi, ndonëse ka resurse dhe potencial më tepër së asnjë qytet në vend, dëshmon në mënyrë transparente një konstatim të tillë, andaj duhet gjetur forma për të ndryshuar këtë gjendje depresive në të mirën e përgjithshme shoqërore, sepse shqiptarët nuk duhet të mbesin peng i personave apo politikave të ndryshme.

shtator 2020

Shqiptarëve në Malin e Zi

August 28, 2020 by dgreca

Nga Ilir LEVONJA-Një nga arsyet që kuotat e Donald Trump-it janë më të ulta se rivali i tij, është përqendrimi i luftës politike tek personi dhe jo problemet gati depresive që po kalon vendi. Sot papunësia është kryefjala, megjithatë fushata politike ka arritur kulmin e një lloj propagande karshi personit. Për herë të parë Amerika është në ujrat e vendeve ku dominon uni dhe jo indeksi ekonomik apo shoqëria. Që e bën majta është normale, por kur e bën edhe djathta, asesi. Palët po merren deri me aksentin e zonjës së parë kur dihet që ky vend është trualli i emigrantëve. E solla këtë situatë për t’i thënë shqiptarëve në Malin e Zi se retorika propagandistike është kanceri real i çdo shoqërie. Dhe kur bëhet fjalë për pakicat etnike, është murtajë, a pandemi, quajeni si të doni, por në një fund të çojnë të gjitha në humbjen e padiskutueshme deri në shpërbërje. Pakicat kombëtare kanë dy shtylla bazë, të drejtat e tyre dhe ekonomi të qëndrueshme. Statusi social sot i shqiptarëve aty në 10% e shoqërisë malazeze me 10 parti politike, është totalisht i pa konceptueshëm dhe jo i pranueshëm. Që të mbijetoni duhet të votoni për veten dmth të drejtat tuaja. Dhe kjo bëhet përmes një unisoni perfekt të gjakut shqiptar. Eshtë e trishtueshme t’i referoheni Shqipërisë dhe Kosovës, megjithëse kjo e fundit ka koncept më progresist në balancimin e pushtetit, prapë akoma nuk ka vënë në provë ekonominë e saj. Shembull i unifikimit ishte dhe rezultati i shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut, megjithëse me koalicion. Perfeksioni do ishte me një lëvizje të unifikuar. Si rast të dështimit keni Menduh Thaçin dhe ta mendosh se kush qe dijetari që e themeloi atë forcë politike. Shqipëria e ka humbur modelin frymëzues, mjaft të dëgjosh se si kryeministri i saj u kërkon të votoni një parti malazeze për shkak të aleancës me gjoja partitë simotra në vendet e rajonit. Dhe ajo që është më e rëndomta e ka humbur modelin frymëzues edhe si shoqëri. Eshtë e gjitha në funksion të njëshave dhe të mercenarëve e ndërgjegjësuar që po shpërbëhet. Të mbyt me të njëjtat argumenta që të kërkoj votën për të ardhur në pushtet. Përshembull plehrat ligji i plehrave në 2013 ishte vrasje kombëtare, sot është aset kombëtar. Marrëveshja e detit me Greqinë ishte tradhti kombëtare, sot është e drejtë legjitime e Greqisë. Mbyllja publike, a izolimi ishte shtrëngim kombëtar i gjendjes së luftës, sot hapje totale. Kur them si Shqipëria dhe Kosova kam parasysh edhe një detaj tepër thelbësor, atë të çështjes kombëtare. Ndofta vendet e tjera të rajonit mund ta kenë luks që një forcë e vetme, a një mazhorancë, ka të drejtën kushtetuese të diskutoj kufijtë a territoret, por asesi ne shqiptarët. Pasi fakti histori na bie kokës, jetojmë sot të ndarë në 5 shtete. Çështjet kombëtare duhet të jenë unison kombëtar, kjo me pjesëmarrje të domosdoshme të palëve. Kur të arrimë të mundim egon tonë atëherë do të jemi të denjë të këshillojmë në rastin konkret bjellorusët. Kur të kemi ekonominë tonë të fortë atëherë do jemi të aftë të kuptojmë se sa përjetësisht na k gërryer nacionalizmi i sëmurë karshi dovletit, përçarja a interesi i ulët i bythës, me një fjalë i karriges jo i vendit. Kjo është Shqipëria e deri diku Kosova, ndaj ndihmojini dheun amë. Unifikohuni në një lëvizje të vetme, atë të shqiptarëve dhe përkushtojuni ekonomisë dhe të drejtave të njeriut.

28 gusht 2020

VARFËRIA- SHKAK I RËNIËS SË NATALITETIT NË MAL TË ZI

June 13, 2020 by dgreca

Diskursi sociopolitik-Në një vend ku pagën më pak së 250 euro në muaj e marrin 55 mijë të punësuar, që është rreth një e treta e të punësuarëve në Mal të Zi, është dëshmi e mjaftueshme për të konstatuar së varfëria është dukuri e pranishme kudo por në veçanti në mjediset rurale sidomos regjionin verior, që ka ndikuar në reniën e natalitetit si dhe migrimin e popullsisë, duke dëshmuar diferencimin demografik dhe social në këtë mjedis

Shkruan: Nail Draga/

Në Malit të Zi, krahas çështjës se koronaviruesit e cila ishte epidemi me karakter global që u përballu me sukses pa pasoja ndaj qytetarëve, aktuale mbesin shëtitjet e qytetarëve me përkatësi fetare ortodokse në organizim të Kishës ortodokse serbe(KOS)që paraqesin shqetësim ekskluziv politik, sepse siç duket rolin e opozitës është duke e marrë kisha serbe, që dëshmohet me regjinë organizative të protestave, që kanë marrë karakter jo fetar por kundërshtetërore. Nga ana tjetër aktuale janëzgjedhjet e rregullta parlamentare që duhet të mbahën në vjeshtë, çështje kjo që kontestohet nga opozita, për mos harmonizimin e ligjit zgjedhor, madje duke deklaruar për mundësinë e bojkotimit të zgjedhjeve, dukuri e cila deri më tash nuk ka qenë e njohur në praktikën parlamentare në Mal të Zi.Por, çështjet e tilla për momentin kanë menjanuar krizën ekonomike ku varfëria është bërë jo dukuri por proces për një numër të konsiderueshëm të qytetarëve, në këtë mjedis.

Kriza sociale dëshmi e pabarazisë

Qytetarët çdo ditë janë duke u bindur se sintagma shteti i së drejtës sociale, është konstatim për konsum ditor sepse realiteti është tjetër fare. Në këtë aspekt më të drejt është pritur se nga 21 maji i vitit 2006, kur u votua për pavarësi të shtetit, sedo të bëhën ndryshime në këtë drejtim, porqytetarët janë zhgënjyer, sepse ka padrejtësi të mëdha, ku qytetarët e hetojnë kudo. Në Mal të Zi nuk është e panjohur së gjatë tranzicionit një grup i të privilegjuarve janë pasuruar në sajë të gjoja privatizimit të ish ndërmmarjeve shtetërore, apo formave të tjera që më të drejt mbajnë epitetin e oligarkëve.Ndërsa në anën tjetër ekziston pjesa më e madhe e qytetarëve të cilët më vështirësi e përballojnë muajin që janë bërë për raste sociale. E dhëna se qytetarët jetojnë në shtetin me pagën minimale me të ulët në regjion, ku pagat stagnojnë më vite, si dhe me vonësa të konsiderueshme më muaj të tërë, nga del së qytetarët jetojnë më dobët sëvitëve të kaluara, ku emigrimi i të rinjëve është bërë dukuri normale, ku është degaraduar arsimi, shëndetësia, ndërsa pensionistët mëmzi mbijetojnë.

Diferencimi në të ardhurat materiale

Në sajë të dhënave statistikore në lidhje për të ardhurat mujore, përkatësisht të pagave, del qartë se ekziston një diferncim i madh, që është dëshmi transparente e pabarazisë sociale. Si rast tipik i kësaj çështje ishte debati kohë më parë në media për pagën mujore të drejtorëve në shumën e disa mijëra eurove, që janë ndërmarrje shtetërore, që paraqet keqpërdorim të pozitës së tyre drejtuese duke dëshmuar pabarazi ndaj të punësuarve tjerë aty, sidomos për punëtorët fizik që paguhën me paga minimale.

Në sajë të informacionëve që disponojmë në fund të vitit të kaluar në Mal të Zi kanë qenë të punësuar 191.833 individë, por për 157 mijë persona janë të njohura të dhënat për të ardhurat e tyre, ndërsa për të tjerët prej 34 mijë, punëdhënësit nuk kanë paguar tatimet dhe kontributet.

Në këtë aspekt janë publikuar të dhënat për neto pagën mujore në dhjetor të vitit të kaluar në vlerë prej 250 euro e kanë pasur 55 mijë të punësuar, ndërsa në mes 251 euro e deri 400 euro janë edhe 36 mijë të punësuar.

Pagën nga 401 deri në 500 euro e kishin 18 mijë të punësuar, nga 501-700 euro, 25 mijë, 701-1000 euro e kishin 13 mijë të punësuar. Ndërsa pagën mbi 1000 euro e kishin 10 mijë të punësuar.

Ndërsa në këtë moment në Mal të Zi janë të papunë rreth 40 mijë qytetarë, ndërsa 65 mijë pensionist kanë të ardhurat mujore nën 250 euro. Nga ana tjetër pensioni mesatar në Mal të Zi në fund të vitit 2019 ishte 288 euro, ai ishte më i ulti në regjion, nga del së kjo kategori është në pozitë të lëmoshës për të mbijetuar.

E dhëna se të ardhurat neto mujore më pak se 400 euro i marrin 90 mijë të punësuar, apo 60% e numrit të përgjithëshëm të punësuar, është dëshmi e mjaftueshme për të treguar gjendjen pavolitshme sociale në Mal të Zi.

Këtij konstatimi duhet shtuar të dhënën nga MONSTAT-i për muajin prill së paga mesatare në Mal të Zi ishte 521 euro, ndërsa sipas të dhënave nga drejtoria e tatimeve ajo është realisht më e ulët, ndërsa për muajin shpenzimet minimale të shportës së ushqimeve janë 641,8 euro, që dëshmon diferencën praktike dhe vështirësistë për të përballuar gjendjën aktuale.

Dhe një gjendje e tillë ekonomike ku rreth 100 mijë qytetarë në Mal të Zi jetojnë në varfëri, ndërsa çdo e 19-ta familje jeton nga ndihma sociale, numri i të varfërve rritet vazhdimisht, ka ndikuar direkt në rënien e natalitetit në Mal të Zi, sidomos në regjionin verior, proces i cili është i pranishëm vite më radhë, duke dëshmuar diferencimin demografik dhe social.

Murtaja e bardhë në 16 komuna

Sipas të dhënave nga MONSTAT-I në Mal të Zi në tremujorin e parë të vitit 2020, shtimi natyror negativ është regjistruar në 16 komuna. Siç informohet në pasqyreën mujore më së shumti të vdekur se sa të lindur janë në këto komuna: Andrijevicë, Berane,Bjellopole, Cetinë,Danilovgrad, Guci,Hercegnovi, Kollashin, Kotor, Mojkovc, Nikshiq,Petnjicë, Plevle,Plluzhinë, Shavnikdhe Zhablak. Për këto tre muaj kanë lindur 1676 fëmijë, ndërsa kanë vdekur 1641 qytetar. Në këtë regjistër mungojnë të dhënat për gjashtë komuna tjera, por deri në fund të vitit nuk përjashtohet që edhe ata të iu bashkangjitën këtyre.

Mungojnëmasatqeveritarepërnatalitet

Ndonëseky trend i rëniessënatalitetitështë i njohurpërqeveritarëtnukështë duke i shqetësuarautoritetet. Madjenësenukmerrenmasakonkretenëkëtëdrejtim, dukuria e shpopullimittëvendbanimeveruralenëshumëkomuna, do tëjetëdukuri e vazhdueshme.

Ngagjendja e pavolitshmeekonomike, njënumër i konsideruar i tërinjëvehezitojnëtëmartohen e mëkëtëtëformojnëfamiljet e tyre, sepsenukshohinndonjëperspektivë ne mjedisin e tyre.Sitëvetmënperspektivëshohinmigriminngavendbanimet e tyrenëqendrat urbane aponëbotën e jashtme.Nëkëtëdukurindikonedhemoshënimidemografik, qëështë e pranishmesidomosnëvendbanimet e zonavetëthellamalore, kryesishtnëpjesënverioretëMalittëZi.

Ngaana e qeverisëdheministritëpërkatësederi me tashnukështëmarrëndonjëvendimkonkretpërtëstimuluarnatalitetin, duke nxiturlindshmërinëpërmesmbeshtetjësfinanciare.Nëkëtëaspektndonësenëvitin 2016, u vendospërtëmbeshtetur me pension nënattëcilatkanëlindurtre e mëtepërfëmijë,qëishtenjëveprim i qelluar,pormë pas njëvendim i tillë u anulu,ngashumicaparlamentarepërkatësishtpushtetiaktual duke krijuarpaknaqësitëqytetarëttëcilat u mashtruannëkëtëaspekt.Përjashtimbënkëtundihmafinanciaremërastin e lindjëssëfëmijëve e asgjëmëshumë, qëështëshumëpak, nëmungesëtënjëstrategjiedemografikenënivelshtetëror.

Shqiptarëtnëpozitëtëpavolitshme

Nukkadilemësëkrizaekonomikeigodettëgjithë, pornëpozitëmëtëpavolitshmejanëqytetarët e zonaveruralesidhepjesëtarët e popujvemëtëpakëtnënumër.Nëkëtëaspektpërjashtimnukbëjnë as shqiptarët, sepsesinëkohën e monizmitedhetashnëpluralizëm, nëvisetshqiptareështëinvestuarpak, përtëmosthënëaspak, qëkandikuarnëstatusin social tëpopullsisënëmjedisetpërkatëse.Pikërisht, nësajëtëvarfërisëekonomike, papunësisëdhemungesëssëpërspektivës, migrimiishqiptarëvevazhdongjithnjënëdydrejtime;ndajqendrave urbane aponëbotën e jashtme.

Dukuria e emigrimittëshqiptarëvenëbotën e jashtmekamarrëpërmasashqetësuese, sidomos pas vitit 1991, mërastin e luftëravenëish-Jugosllavi, sepseatanukkanëdashurtëjenëpjesëmarrësnëluftën e realizuarngapolitikaserbomadhe. Nësajëtëdhënaveqëdisponojmëçdoitretishqiptarnga Mali I Ziështënëbotën e jashtme, procesicilivazhdongjithnjë, qëështëmëpasojanëtëardhmën.

Dhenjëdukuri e tillëkandikuarqëvendbanimetëtërasinëKrajë, Malësi e gjetiujanë pa banorë, nga del se visetshqiptareikapërfshidukuria e shpopullimit. Si barometertreguesjanëedhenumri I nxënësëvetëregjistruarnëshkollatmëmësimnëgjuhënshqipe, numëriciliështënërënietëvazhdueshme. Njëdukuri e tillëështërezultatinatalitetittëulëttëpopullsisë,varfërisëekonomike e emigrimit, çështjetëcilat do tëjenëmëtëqartavitin e ardhshëmkurnë Mal tëZi do tëmbahëtregjistrimiipërgjithshëmipopullsisë.

Përfundim

Qytetarët në Mal të Zi nuk kanë nevojë për demagogji apo retorikë të strukturave politike e qeveritare, sepse janë dëshmitarë okular për rrjedhat ekonomike dhe politike në vend, andaj çdo prezantim i avancimit të zhvillimit ekonomik, është për konsum ditor, në shërbim të politikës ditore. Sepse një numër i konsiderueshëm i qytetarëve janë duke mbijetuar, ndërsa një kategori e pensionistëve jetojnë më lëmoshë sociale, që është dëshmi e pabarazisë sociale. Ndërsa në rrethana të tilla shoqërore çështja e natalitetit përkatësisht të shtimit natyror të popullsisë, vazhdon të jetë shqetësuese, me pasoja në të ardhmën, andaj për momentin është iluzion të pritet ndonjë ndryshim pozitiv, sepse nuk ekziston strategjiashtetërore demografike, sikurse në vendet e ndryshme europiane.

(Qershor 2020)