Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

VERIU I KOSOVËS NE MES SOVRANITETIT DHE PRESIONIT TË NDËRKOMBËTARËVE

by

Çështa e veriut të Kosovës nuk ka të bëjë me të drejtat e munguara të serbëve, por me aspiratat territoriale të politikës serbe ndaj Kosovës, e cila lufton me të gjitha mjetet kundër sovranitetit dhe shtetësisë së Kosovës, ku përmes të njëanshmërisë se mediatorëve ndërkombëtarë është duke u bërë presion ndaj Kosovës për të pranuar kushte qe janë ne kundërshtim me sovranitetin dhe kushtetutën e vendit.

Nail Draga

Nga 12 qershori i vitit 1999 Kosova mbrohej nga KFOR dhe administrohej nga UNMIK, por ne këtë periudhë kohore në pjesën veriore të Kosovës ndodhi spastrimi etnik ku u shpërngulen me dhunë rreth 25000 shqiptarë. Ne të njëjten kohë ndodhi kolonizimi me popullsi serbe proces i cili vazhdon edhe sot.

Askush me parë nuk e trajtoj këtë çështje qe në rrethana te reja shqiptarët të bëhën refugjat në vend të vet, ku një proces i tillë në Mitrovicën e veriut u bë me miratimin e heshtur të KFOR-it dhe UNMIK-ut, çështje e cila te supozon se një veprim i tillë është bërë me një koordinim perfid kundër shqiptarëve në këtë mjedis. Madje diplomacia ndërkombëtare as qe është ndier për këtë çështje, qe jep për të kuptuar se një veprim i tillë nuk ishte rastësi.

Ndarja e Mitrovicës-kurthi ndërkombëtar

Ndarja e Mitrovicës nga 12 qershori 1999, është bërë pa pelqimin e shqiptarëve dhe ende nuk është dhënë pergjigje, se kush e ka marrë një vendim të tillë dhe pse forcat franceze në kuadër të KFOR-it qe i kanë marrë urdhërat nga komanda e NATO-s por edhe nga autoritet ushtarake në Paris, ishin ata të cilat pengun lëvizjen e lirë të qytetarëve duke e ndarë qytetin ne dy pjesë, jug e veri. Ishte ky një veprim i cili paralajmëronte autonomin serbe në veri të Mitrovicës dhe në veriun e Kosovës. Dhe nuk ka si të kuptohet ndryshe, pengesa e ushtarakëve gjerman nga ushtarët francez qe të vazhdojnë në veri të Kosovës. Në lidhje me këtë çështje guvernatori nderkombëtr i Kosovës Kushner ka theksuar se gjatë misionit të tij, “qyteti i Mitrovicës mbeti një plagë e dhimshme në trupin e Kosovës, një problem human i pazgjidhur dhe i pa dalje politike, një kokëçarje teknike, një kurth”.

Nga ajo kohë e deri me tash Mitrovica veriore si dhe tërë veriu i Kosovës u bë strehë e serbeve lokal dhe të tjerëve qe ishin bandat, kriminelet si roja të urës dhe paramilitarët të cilët ishin nën komanden e Millosheviqit duke e trajtuar ketë territor me status të veçantë për serbet lokal me direktiva të politikës neofashiste të Beogradit.

Serbet e previligjuar

Nga qershori i vitit 1999 serbet në veri të Kosovës janë entiteti me i previligjuar, jo vetëm ne regjion por edhe në Evropë. Jo vetëm se nuk kanë paguar rrymën elektrike e komunaliet por ata kanë qenë të mbeshtetur financiarisht dhe të dirigjinuar nga Beogradi. Ata kanë injoruar programin shkollor të Kosovës por kanë punuar me ate serb, sikurse edhe tekstet shkollore, në 131 shkolla në gjuhën serbe. Ndonëse ata janë rreth 4% në kuadër të popullsisë së përgjithshme të Kosovës, gjuha serbe është gjuhë zyrtare në tërë Kosovën! Në Mitrovicë është Universiteti serb i Beogradit që quhet Universiteti i Prishtinës. Serbet rrugët e sheshet i emërtojnë me emrat që kanë bërë krime kundër shqiptarëve në Kosovë.

Serbët kanë dhjetë komuna të vetat në Kosovë që punojnë pa respektuar simbole të shtetit të Kosovës e me para të buxhetit të Kosovës. Ata kanë 10 deputetë(Lista Serbe) me mandat të garantuar në Kuvendin e Kosovës, të cilët janë nën dirigjimin e Beogradit, që u dëshmu me largimin e tyre nga Kuvendi i Kosovës.

Serbia i zgjedh dhe i emëron gjithnjë kryetarët e të gjitha komunave serbe në Kosovë me vula e stema të Serbisë, si dhe emëron “naçellnikët” e vet për rajone të Kosovës. Enklava serbe në Kosovë vepronë me ligjet ekonomike të Serbisë, ndërsa dinari serb përdoret i pandaluar në Kosovë ndërsa shtypi i Serbisë me shkrimet kundër Kosovës e sidomos kundër shqiptarëve shpërndahet lirshëm dhe pa asnjë pengesë nëpër Kosovë. RTK ka program gjithëditor në gjuhën serbe dhe aty shpesh përkrahet politika hegjemoniste e Beogradit.

Nga lumi Ibër e lartë ka funksionuar vazhdimisht ekonomia informale me grupe kriminale e paramilitare serbe duke qenë zonë e veçantë jo vetëm tregtare për oligarkët serb dhe të tjerë, duke injoruar shtetin e Kosovës.

Ndonëse kanë gëzuar këto privilegje, si askund në Evropë, ata kërkojnë edhe më tepër, sikurse është Bashkësia e Komunave Serbe, që është një parapërgatitje për Republikën serbe, identike sikurse në Bosnjë e Hercegovinë.

Kemi te bëjmë me kërkesë e cila është destabilizuese dhe në kundërshtim me Kushtetutën e Kosovës, ku në ketë drejtim kryeministri i Kosovës A.Kurti këtë kërkesë është duke e refuzuar me argumente.Në mënyrë identike është duke vepruar edhe presidentja V.Osmani dhe shumica parlamentare, ndërsa përjashtim bën opozita e cila është ma e interesuar për pushtet se sa për sovranitetin e shtetit të Kosovës.

Njëanshmëria e ndërkombëtarëve

Ndonëse serbët në Kosovë janë të previligjuar një status i tillë nuk iu bën përshtypje ndërkombëtarëve të cilët janë të angazhuar në dialogun në mes dy vendëve, por janë duke bërë presion ndaj kryeministrit të Kosovës A.Kurti, ndërsa e janë duke e joshur presidentin e Serbisë A.Vuçiq, duke harruar se ai ndjek politikë të agresionit ndaj Kosovës, qe u dëshmu edhe me rrembimin e tre policëve kosovar brenda territorit të Kosovës. Ndonëse joshja e tillë ka përmasa gjeopolitike në sajë të agresionit rus në Ukrainë, për ta afruar me politikën evropiane, por politika serbe nuk ka dilemë së është peng i Rusisë si me parë edhe tash.

Njëanshmëria e përfaqësuesve ndërkombëtar(Borell, Lajçak) nuk paraqet befasi sepse ata vijnë nga vendet(Spanjë, Sllovaki) të cilët nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Jo vetëm kaq por ata janë pro politikës serbe e cila i ka instrumentalizuar serbet ne veriun Kosovës, për qellime destabilizuese ndaj sovranitetit shtetëror të Kosovës.Mosgadishmëria e tyre për të gjykuar serbet të cilët sulmuan ushtarët e KFOR-it por duke akuzuar kryeministrin e Kosovës A.Kurtin se ka tensionuar situatën sepse ka mbrojtur ligjshmërinë dhe sovranitetin e vendit, është dëshmi transparente se ata si ndërmjetës nuk kanë pasur qendrim neutral, por të njëanshëm, duke mbeshtetur politikën serbe e cila është destabilizuese si me parë edhe tash në regjion. Ndonëse janë mediator ndërkombëtar në dialogun Kosovë-Serbi si të njëanshëm ata kanë humbur rolin e tyre për të cilin janë emëruar të veprojnë për arritjen e përfundimit të negociatave në mes tyre vendëve.

Zgjedhjet lokale si shkak për protesta

Pavarësisht se Qeveria e Kosovës në bashkëpunim me faktorin ndërkombëtar SHBA dhe BE ka shtyrë vitin e kaluar mbajtjën e zgjedhjeve lokale në katër komuna në veri të Kosovës, ato megjithate u mbajtën me 23 prill të këtij viti, por u bojkotuan nga serbet te dirigjuar nga Beogradi. Ndonëse pjesëmarrja në zgjedhje ishte minimale, ata ishin legale dhe të pranueshme ku i mbetej qeverisë së Kosovës të inauguroj kryetaret e zgjedhur në zyrat e tyre në komunat përkatëse(Leposaviq, Zubin Potok, Zveçan, Mitrovicë e Veriut). Por, inaugurimi i kryetarëve të tyre komunave me 26 maj ishte shkas për protestat e serbëve qe eskaluan me 29 maj, në Zveçan duke sulmuar forcat e KFOR-it duke pasur 30 të plagosur si dhe 52 të lënduar. Pamjet e tilla ne media dëshmuan se kemi të bëjmë me organizim të grupeve kriminale dhe bandave serbe për të destabilizuar vendin.

Në nderkohë policia e Kosovës ka arritur të burgosë disa individë të cilët kanë marrë pjesë në protesta të cilët kanë sulmuar dhe lënduar pjesëtarët e KFOR-it dhe i kanë dërguar në paraburgim ku do të zhvillohet procedura gjyqësore. Si kundërveprim policia serbe ka hyrë në Kosovë dhe me 14 qershor ka rrëmbyer tre policë të Kosovës që ishin me shërbim në brezin kufitar Kosovë-Serbi. Një veprim i tillë ishte demonstrim i agresionit kundër Kosovës, në atë pjesë ku ruhet nga pjesëtaret e KFOR-it. Pas presionit ndërkombëtar policët e Kosovës pas dy javëve në një proces gjyqësor u lirun me kusht, që është dëshmi se politika e Beogradit kërkon incidente për te destabilizuar Kosovën. Në ndërkohë, vazhdon njëanshmëria e faktorit ndërkombëtar duke kërkuar kryesisht nga Kosova për shtensionim të situatës në veri, athu se janë ata faktor i kësaj krize, duke heshtur rolin kryesor të Serbisë në këtë eskalim të krizës në veri të Kosovës.

Masa për shtenisonimin e veriut

Në lidhje mbi shtensionimin e situatës në veri nga BE kërkojnë terheqjen e njësive speciale të Policisë së Kosovës nga afërsia e ndërtesave komunale në veri, paralelisht me tërheqjen e prtestuesve serb. Po ashtu, blloku evropian po kërkon tërheqjen e kryetrëve të rinj nga ndërtesat komunale, shpalljen e zgjedhjeve në veri dhe zotimin publik të serbëve se do të marrin pjesë në votime. Këto kërkesa janë të pranueshme për Qeverinë e Kosovës, por duhet gadishmëri edhe nga Serbia, qe varët nga presioni i ndërkombëtarëve ndaj saj.

Por, për shkak të mospërmbushjes së këtyre këkesave,BE-ja ka nisur së zbatuari disa masa ndëshkuese ndaj Kosovës. Por, në BE kanë thënë se “mbetemi të gatshëm të ndërmarrim masa edhe ndaj Serbisë nëse vlerësojmë se nuk po vepron sipas pritjeve”. Kujtojmë se zyrtarët në BE kanë thënë se masat ndëshkuese ia kanë komunikuar Kosovës më 28 qershor. Ato përfshijnë suspendimin e përkohshëm të punës së trupave të krijuara në bazë të MSA, mosftesën e Kosovës në takime të nivelit të lartë dhe suspendimin e vizave bilaterale, përveç atyre që fokusohen në adresimin e krizës në veri të Kosovës në kuadër të kornizës së dialogut të lehtësuar nga BE-ja.

Po ashtu duhet cekur se masat tjera përfshijnë edhe ndaljen e programimit të fondëve për Kosovën nga IPA 2024.Propozimet e Kosovës në kuadër të Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor po ashtu nuk janë dorëzuar për shqyrtim nga bordi më 29 dhe 30 qershor.

Në lidhje me këto masa kryeministri i Kosovës Albin Kurti ka cekur se “masat e BE-së janë të padrejta, dhe s´ka kompromis me kushtetushmërinë e vendit”, nga del se sovraniteti i Kosovës mbetet çështje parësore shtetërore ku nuk mund të bëhën pazare politike.

(3 korrik 2023)

PARTIA  JASHTËPARLAMENTARE  MA E VOTUARA

by

Nail Draga/

Zgjedhjet parlamentare në Mal të Zi 2023

Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare në Mal të Zi, ku kanë marrë pjesë 15 lista zgjedhore Levizja Evropa Tani paraqet rast të veçantë në skenën politike, sepse kemi të bëjmë me një parti politike jashtëparlamentare, e cila ndonëse është formuar para një viti  ka arritur rezultate spektakulare, si në zgjedhjet lokale në tetorin e vitit të kaluar duke fituar kryeqytetin-Podgoricën e pastaj edhe presidentin e vendit duke e vulosur me fitore  si partia ma e votuar ku do të ketë edhe kryeministrin e vendit

Në zgjedhjet e parakohshme parlamentare të cilat u mbajtën me 11 qershor, kanë marrë pjesë 15 lista zgjedhore, ndërsa të drejtën e votes prej 542.658 qytetarë e kanë shfrytëzuar 305.125 votues, ku vota të vlefshme kanë qenë 302.217. Sipas të dhënave nga KSHZ subjektët politike të cilat kanë kaluar pragun elektoral(3%) kanë arritur këto rezultate: Lëvizja Evropa tani(LET) 77.206 vota(25.55%) dhe kanë fituar 24 mandate të deputetëve, koalicioni“Së bashku“ që është udhëhequr nga DPS, 70.292 vota(23.26%), 21 deputet, koalicioni „Për të ardhmën e Malit të Zi“(ZBCG) 44.603 vota(14.76%) dhe 13 mandate, Koalicioni i Demokratëve dhe LQ“URA“ 37.777 vota(12.50%) 11 mandate, Partia Boshnjake(BS) 21.415(7.09%) 6 mandate, koalicioni SNP-DEMOS 9.465 vota(3.13%) 2 mandate, Forumi Shqiptar  5.671 vota(1.88%) 2 mandate, Aleanca Shqiptare 4520 vota(1.50%) 1 mandat dhe HGI me 2.231 vota(0.74%) 1 mandat.

Ndërsa pa status të partisë parlamentare kanë mbetur 6 parti politike të cilat kanë fituar nga 0.48% e deri në 2.9%. 

Dalje e ulët e qytetarëve

E veçanta e tyre zgjedhjeve ka të bëjë me ate se dalja e qytetarëve ka qenë e ultë me 56.4%, që është për për 20% me pak se para tre viteve. Një dalje e tillë e ulët mund të arsyetohet me faktin se qytetarët janë lodhur nga zgedhjet, sepse për dhjetë muaj kanë dalur katër herë në zgjedhje. Fjala është zgjedhjet lokale në tetor të vitit të kaluar, dy herë për zgjedhjet presidenciale(19 mars e 2 prill 2023) dhe tani në ato parlamentare.Nga ana tjetër nuk mund të menjanohet edhe motivimi për të votuar sepse nga gushti i vitit 2020 në pushtet nuk ka qenë me DPS, përkatësisht ish presidenti M.Gjukanoviqi, i cili ka qenë konkurent motivues për të marrë pjesë në zgjedhje.

Ajo qe ia vlen të cekët  në këtë fushatë zgjedhore është  se  ajo është zhvillluar kryesisht në rrjetet sociale pa tensione politike, pa mitingje të mëdha. Ishte kjo një risi qe ndodhi për të parën herë,  dëshmi se qytetarët janë lodhur me mitingje dhe retorikë duke akuzuar konkurentët politik si vite me parë.

Zgjedhjet e 11 qershorit kanë të gjashtat pas shpalljës së pavarësisë së Malit të Zi.

Fituesit dhe humbësit e zgjedhjeve

Në sajë të rezultatëve të publikuara nga KSHZ, del qartë se fitues absolut i zgjedhjeve  është Levizja Evropa Tani sepse ata si subjekt jashtëparlamentar, arriten rezulatat  spektakular  duke qenë subjekti ma i votuar me 25.6% duke fituar 24 mandate të deputetëve. Formimi  i këtij subjekti politik në gusht të vitit të kaluar, në skenën zgjedhore u paraqit në zgjedhjet lokale me 23 tetor 2022, duke arritur rezultate befasuese, duke fituar kryeqytetin-Podgoricën. Por, mbeshtetja e qytetarëve u dëshmu edhe në zgjedhjet presidenciale(19 mars e 2 prill 2023) ku kandidati i tyre J.Millatoviqi fitoi bindshëm ish presidentin M.Gjukanoviq, duke e dërguar në pension politik. Një eufori e tillë e qytetarëve vazhdoi edhe në zgjedhjet e jashtëzakonshme parlamentare, duke dekompozuar skenën politike në Mal të Zi. Një nder shkaqet qe ky subjekt  politik është mbeshtetur nga qytetarët ka të bëjë deklarimet për luftimin e korrupcionit e në veçanti ne aspektin social duke premtuar se pensioni më i ultë do të jetë 450 euro, ndërsa paga minimale 700 euro dhe ajo mesatare 1000 euro! 

Nga ana tjetër fitues moral i zgjedhjeve  është Partia Boshnjake(BS) e cila nga  3 deputet e dyfishoi numrin e tyre në 6, duke dëshmuar se elektorati i tyre ma herët ka votuar partitë tjera malazeze qe llogaritën si qytetare, ndërsa tash iu kthyen subjektit të tyre  nacional.

Në këtë kategori bëjnë pjesë edhe shqiptarët, sepse arriten të kenë një deputet ma tepër se ne mandatin e kaluar, nga del se kemi pasur një homogjenizimin dhe vetëdijësim të elektoratit votues shqiptar.

Humbja tre herë radhazi e DPS-it ndikoj qe ajo të mos ketë peshën e vet të më parme, ku edhe dorëheqja e kryetarit të saj M.Gjukanoviqit nga udhëheqja e partisë, ndikoj qe edhe koalicioni DF të shpërbehët, që paraqet një moment të veçantë në skenën politike.Pikërisht janë këto subjekte politike humbësit më të mëdhënj, duke humbur numër të votuesve dhe të deputetëve.

Në  regjistrin e partive politike në këto zgjedhje ka pasur edhe  koalicione  jo parimore, qe si qellim  të vetëm kishin  për të realizuar objektivin e tyre-statusin parlamentar. Në këtë kategori kanë bërë pjesë parti të vogla të cilët pas shumë viteve duke qenë pjesë e koalicioneve me parti më të mëdha, kësaj here nuk arriten të kalojnë pragun elektoral(3%)ku duhet cekur  në veçanti PSD e cila ka qenë e pranishme tash 33 vjte në skenën politike.

Shqiptarët me dy lista zgjedhore

Ndonëse është pritur qe shqiptarët në kuadër të subjektëve politike nacionale do të dalin në 

zgjedhje me një listë zgjedhore, por një ide e tillë mbeti vetëm dëshirë, sepse nuk kishte disponim për bashkim në një listë të përbashkët.

Madje duke marrë parasysh animozitetin  dhe interesin personal e partiak  as qe është tentuar për një takim konsultativ për mundësinë e formimit të listës së përbashkët.

Diçka e tillë ka ndodhur edhe ne zgjedhjet e kaluara parlamentare(30 gusht 2020) kur në zgjedhje morën pjesë dy lista zgjedhore, Koalicioni „Lista shqiptare“(Forca dhe Alternativa Shqiptare) fitoi 6488 vota dhe Koalicioni Shqiptar “Me një za” (PD,UDSH,LDMZ) me 4678, që fituan nga një deputet. 

Tre deputet shqiptar

Edhe kësaj herë   në garë ishin dy lista zgjedhore: Forumi Shqiptar(ASH,LDSH,UNSH)  që fituan  5671 vota(1.88%)  dhe 2 mandate  dhe Aleanca Shqiptare(Forca,PD,LDMZ, Lista për Tuzin), ku fituan  4520 vota  dhe 1 deputet. 

Sipas komunave të banuara me  shqiptarë këto dy lista kanë fituar këto vota: Forumi Shqiptar 4346 vota(Tuz 2966,Ulqin 641,Tivar 132,Guci 322,Plavë 165, Rozhajë 120) ndërsa Aleanca Shqiptare(Ulqin 3663, Tivar 252, Tuz 278, Guci 116, Plavë 10, Rozhajë 16).

Në komunat tjera Forumi Shqiptar ka fituar ma shumë vota si në Podgoricë,Nikshiq,H,Novi       etj., ndërsa Aleanca Shqiptare më pak që dëshmohet nga numri i përgjithshëm i votave.

Cekim me këtë rast se Forumi Shqiptar arriti të marrë sasinë e duhur të votave të nevojshme nga Aleanca Shqiptare për mandatin e dytë  qe mundësohet nga ligji zgjedhor, që së bashku janë tre deputet, duke qenë një arritje e shqiptarëve në këto   zgjedhjeve.

Cekim me ketë rast se në parlamentin e Malit të Zi, do të jenë edhe 2 deputet shqiptarë  nga lista e DPS-it.

Duhet qeveri stabile

Duke marrë parasysh se nga viti 2020, kemi pasur pushtet jo stabil, madje edhe me qeveri me humbje të votbesimit, mbetet të shohim se a do të kemi qeveri stabile, sepse që të jetë e tillë, për miratimin e vendimeve dhe ligjeve duhet të sigurojë  dy të tretat e deputetëve. Se a do t´ia arrijë qellimit mbetet të shohim sepse për formimin e qeverisë ka kombinime të ndryshme.

A do të jenë shqiptarët pjesë e qeverisë

Pjesëmarrja në Qeveri varët  nga gadishmëria e mandatarit për kryeministër  qe edhe pakicat të jenë pjesë e pushtetit ekzekutiv.Nga viti 1998 -2020 shqiptarët kanë qenë pjesë e qeverisë, ndërsa nga zgjedhjet e gushtit 2020, ata mbetën jashtë, ndërsa pas ndryshimit të kësaj qeverie,  nga viti 2022, ku kryeministër u  zgjodh D.Abazoviqi, ata u bënë pjesë e saj. Ne  këtë periudhë kohore  shqiptarët u përfaqësuan me tepër se asnjëherë deri më tash, në qeveri si  ne minsitri e dikastër të ndryshëm. Por, si do të jetë situata tash pas zgjedjeve të 11 qershorit mbetët të shohim edhe pse të gjithë deklarohen se pjesë e qeverisë se re do të jenë e dhe pjesëtarët e popujve pakicë ku llogaritën edhe shqptarët.

(Qershor 2023) 

PASIONI PËR TRADITËN DHE DASMËN ANAMALËSE

by

Esat Mehmeti, Dasma në Anë të Malit-ritet dhe ceremoniali i saj, Art Club, Ulqin, 2023

Në tre dekadat e fundit nga autorë shqiptarë nga Mali i Zi, janë botuar vepra profileve  të ndryshme, të cilat kanë ndriçuar çështje shumëdimensionale të veprimtarive shoqërore të shqiptarëve në këtë mjedis. Varësisht prej përgatitjes profesionale, pasionit dhe guximit për të trajtuar tema te ndryshme ata kanë ofruar botime më vlerë qe janë mirëpritur nga opinioni i gjerë.

Nail  Draga

Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse për të parën herë temat e trajtuara u publikuan pa pasur pasoja pas vitit 1990, në sajë të ndryshimeve shoqërore në vendet e ish kampit socialist. Pikërisht  duke iu falënderuar këtyre autorëve opinioni i gjerë kulturor dhe shkencor ka mundësi të njihet më detalisht më çështjet përkatëse të cilat kanë qenë dhe janë preokupuese për shqiptarët në viset e tyre në Mal të Zi.

Në gamën  e tyre botimeve bënë pjesë edhe libri i Esat Mehmetit me titull Dasma në Anë të Malit-ritet dhe ceremoniali i saj, botuar ditë më parë nga Art Club-i.

Nga vet titulli i tij, por edhe nga trajtimi i lëndes dhe argumentët e ofruara del qartë se kemi të bëjmë me një botim  të veçantë  nga fusha e etnografisë, që i ka munguar literaturës në gjuhën shqipe  tek ne. 

Trajtimi i temave të cilat janë pjesë e identitetit të një mjedisi  paraqesin sfidë për autorin si dhe kureshtje për lexuesit. Pikërisht i tillë është ceremoniali i dasmës në Anë të Malit e cila është dëshmi autentike e ruajtjës së identitetit kombëtar shqiptar. Kemi të bëjmë me krahinën etnografike të Anës së Malit e cila ndonëse ishte ne lidhje të drejpërdrejtë me Shkodrën si kryeqendra  e veriut shqiptar, ajo ruajti veçoritë e veta sociokulturore  që janë të pranishme edhe në ditët tona. 

Në këtë botim çështja e dasmës trajtohet me terë kompleksitetin e saj, duke ofruar të dhëna me interes, në dhjetë kapituj. Të dhënat e prezantuara janë rezultat i mbledhjes së lëndës në një periudhë të gjatë kohore, të cilat janë sistemuar e përgatitur për këtë botim.

Ana e Malit si krahinë etnografike ofron mundësi të mëdha hulumtimi për studiues të profileve të ndryshme. Në këtë aspekt ka munguar botimi i veçantë qe si temë trajtimi ka pasur ceremonialin e dasmës në Anë të Malit. Duke marrë parasysh se kjo krahinë është pjesë e arealit kulturor të Shkodrës, me ndonjë përjashtim  dasma  është pothuaj identike si ajo   shkodrane. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse në të kalurën anamalasit kishin raporte  të përditshme  sociale e shoqërore me qytetin e Shkodrës.

Autori dasmën e prezanton në dy kohë, ate në të shkuarën dhe në ditët tona. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse kemi të bëjmë me ndryshime dinamike në aspektin social e shoqëror. Pikërisht në këtë aspekt këtu është vlera e këtij botimi për t`a prezantuar të kaluarën e ceremonialit të dasmës e cila është pothuaj e panjohur për moshën e re.

Në përgatitjen e këtij botimi autori përveç lëndës së mbledhur në terren ka konsultuar edhe literaturë selektive që është në favor të përmbajtjes dhe të konceptimit të këtij punimi.

Me këtë botim autori dëshmon se ai nuk ka qenë vetëm mësimdhënës e gazetar, por ai me pasion ka mbledhur  e përgatitur lëndën për ceremonialin e dasmës anamalese. Ishte kjo një nismë personale në nderim të kulturës popullore, sepse ka ndodhur ajo që është shkruar. Si i tillë, ky botim është dëshmi e jetës sociale e shoqërore, çështje e cila do të zgjojë kërshërinë e lexuesve të pasionuar.

Libri është i mirëseardhur për të gjithë lexuesit të cilët dëshirojnë të njihen me ceremonialin e dasmës në Anë të Malit, si vlerë kulturore  dhe të identitetit kombëtar shqiptar, si mision për brezat e tashëm dhe ato që do të vijnë pas nesh.

(Fjala e mbajtur me rastin e përurimin e librit, me 13 maj 2023)

C:\Users\123456\Desktop\download (1).jpg

Identiteti dhe integrimi në pluralizëm

by

Në mozaikun e popujve në Mal të Zi bëjnë pjesë edhe shqiptarët të cilët janë të vetmit me përkatësi etnike josllave, duke sfiduar rrethanat shoqërore të kohës për të mbijetuar, çështje e cila është e pranishmë edhe në pluralizëm, sepse koncepti i integrimit modern rrezikon identitetin kombëtar të shqiptarëve në këtë mjedis, ndërsa angazhimi i  shqiptarëve, me  përfaqësuesit e tyre  autentik, por edhe të tjerë, me kërkesa konkrete ndaj  qeverisë, duhet të jetë mision i vazhdueshëm në favor të avancimit të pozitës  dhe statusit  të tyre në këtë mjedis.

Nail  Draga

Në fjalorin politik çështja e  integrimit është bërë pjesë e përfaqësuesve të gjitha partive politike dhe institucioneve qeveritare, duke theksuar se Mali i Zi si mjedis multinacional dhe multikulturor këtë çështje e ka prioritare në politikën aktuale vendore e ndërkombetare. Por, në këtë aspekt të pjesëtarët e popujve të ndarë sikurse janë shqiptarët kjo çështje ka përmasa të veçanta, sepse integrimi paraqet rrezik për identitetin kombëtar, andaj, në këtë aspekt shqiptarët me të drejtë kanë rezervat e tyre çështje e cila meriton qasje të veçantë.

E vetmja popullsi josllave

Në mozaikun kombëtar të popullsisë në Mal të Zi, shqiptarët janë e vetmja popullsi me prejardhje josllave, e dhënë kjo që i bën të veçantë nga pjesëtarët e popujve të tjerë. Dhe s’ka si të jetë ndryshe, sepse shqiptarët si popull autokton kanë identitetin e tyre të veçantë nga të tjerët, si nga gjuha, kultura, historia e tradita. Andaj duke marrë parasysh këto veçori, me të drejtë bëhët pyetja, se si qendron çështja e identitetit  dhe e integrimit të shqiptarëve në këtë mjedis. Pavarësisht rrethanave të reja shoqëror jemi dëshmitarë  se edhe në pluralizëm ekzistojnë vështirësi të natyrave të ndryshme sa i përket integrimit të tyre në Mal të Zi, nga fakti se këtu gjithnjë është i pranishëm mentaliteti i kohës së monizmit. 

Retorika monotone

Shqiptarët nuk dëshirojnë të jetojnë në geto, por përkundrazi ata dëshirojnë të integrohen, por me identitetin e tyre. Duke marrë parasysh se numërikisht janë pak, rreth 5% sipas statistikës zyrtare nga regjistrimi i popullsisë në vitin 2011, duhet një përkujdesje e veçantë nga strukturat e pushtetit qendror për të  mbrojtur identitetin kombëtar, e kjo ka të bëjë sidomos në fushën e arsimit, gjuhës, informimit, kulturës etj. Po ashtu përkujdesje duhet kushtuar  edhe në investime e punësim, konformë përqindjës së pjesëmarrjës në kuadër të popullsisë së përgjithshme. Por, përvoja e deritashme dëshmon se për ndryshime cilësore në këtë aspekt duhet të ekzistojë vullneti politik i pushtetit, e jo të dëgjojmë retorikë monotone që në shumë raste i ngjanë demagogjisë. 

Sindromi i hegjemonizmit

Nuk ka dilemë se mbrojtja  e identitetit kombëtar të shqiptarëve nuk rrezikon askend në Mal të Zi, përveç individ apo subjekte të ndryshme politike e jo politike, të cilët vuajnë nga sindromi i hegjemonizmit.Vetëm duke mbrojtur identitetin e popujve të vegjël, përkatësisht  popujve të ndarë, duke  mbrojtur  dhe valorizuar  trashëgiminë  kulturore, si dëshmi e identitetit të tyre, Mali i Zi do të ishte në praktikë  shtet  multikulturor sipas standardëve ndërkombëtare.

Integrimi mbarëkombëtar 

Me miratimin e pluralizmit me të drejt është pritur se pengesat ideologjike të së kaluarës  do të eliminohen dhe shqiptarët do të angazhohen për integrimin e tyre  mbarëkombëtar. Një qasje të tillë kishin të gjithë shqiptarët, duke marrë parasysh se kemi përjetuar një periudhë ndarje dhe izolimi për pesë dekada, e cila ka lënë pasoja që janë të pranishme edhe në ditët tona. Dhe  s’ka  si të jetë ndryshe sepse kemi t pasur të bëjmë me një popull të ndarë, me pamundësi komunikimi me shtetin amë. Pra kemi pasur të bëjmë me procesin e mbijetesës së shqiptarëve në Mal të Zi,  duke sfiduar rrethanat shoqërore të kohës. 

Ndonëse në pluralizëm janë bërë ca përpjekje në çështjet integruese mbarëkombëtare nga subjekte të ndryshme dhe shoqëria civile në këtë drejtim të arriturat janë minimale. Për ndryshime pozitive në këtë drejtim  bartës të këtij procesi duhet të jenë institucionet shtetërore nga shteti amë-Shqipëria, e po ashtu edhe  Kosova. Këtu kemi parasysh integrimin në fushën e kulturës, artit, arsimit, informimit, botimeve, turizmit etj., të cilat mund të realizohen duke mbeshtetur projekte përkatëse. Pasi integrimi  është koncept i gjerë, fillimisht janë këto fusha  ku duhet insistuar sepse janë në favor të identitetit tonë kombëtar. 

Bashkimi kulturor shqiptar

Theksojmë më këtë rast pjesëmarrjen  e shqiptarëve nga Mali i Zi  në Festivalin Folklorik Kombëtar në Gjirokastër(2015) që është ndër veprimtaritë e rralla në nivelin mbarëkombëtar  me koordinim nga Ministria e Kulturës së Shqipërisë. Veprimtari të ngjajshme duhet të organizohen nga institucionet shtetërore edhe në fushat e tjera ku duhet të ftohen shqiptarët nga hapësira e tyre etnogjeografike që është në favor të njohjes, këmbimit të përvojave e sidomos  të  bashkimit kulturor kombëtar. Por, mungesa e shqiptarëve në Mal të Zi ne programin vjetor te kalendarit kombëtar kulturor  në Ministrinë e kulturës në Shqipëri nuk mund të arsyetohet me asgjë.

Duke eliminuar paragjykimet e kaluara në pluralizëm  veprimtaritë e tilla mbarëkombëtare nuk cenojnë interesat e popujve të tjerë në Mal të Zi, por janë në favor të identitetit kombëtar të shqiptarëve e si të tilla edhe  në favor të konceptit multikulturor  si kudo në vendet demokratike europiane. Andaj, mbetet obligim moral, profesional dhe kombëtar që  të angazhohemi në këtë drejtim  me të gjitha kapacitetet  sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët. 

(Maj 2023)

Zgjedhjet në Malësi me rëndësi jo vetëm lokale

by

Në zgjedhjet lokale të cilat do të mbahen me 5 mars do të marrin pjesë 4 koalicione dhe 3 parti politike, të cilat garojnë për 32 këshilltarë në parlamentin lokal në Tuz, duke qenë zgjedhjet e dyta në komunën e pavarur, që për nga pesha që kanë nuk janë vetëm me rëndësi lokale, sepse përmes qeverisjës së suksesshme do të avancohet autonomia lokale në favor të realizimit të te drejtave qytetare e nacionale si kudo në botën demokratike.

Nail Draga/

Në votimin e të dielës me 5 mars 2023, qytetarët me të drejtë vote që sipas regjistrit janë 12.387, do të kenë mundësi të votojnë në shtatë lista zgjedhore, ku kryesoret janë dy: koalicioni “Forumi shqiptar”(ASH,LDMZ,UNSH,LDMZ) dhe “Rruga e drejtë”(DPS,UDSH,PB,SD), ndërsa dy koalicionet tjera (PD, Forca) dhe Lista për Tuzin dhe PSD, si dhe tre parti politike(SNP,SPP,DCG) do të përpiqen për të kaluar pragun elektoral, për të qenë pjesë e skenës politike lokale. Qytetarët e Malësisë të cilët kanë të drejt vote, do të dijnë të bëjnë dallimin për katër vite sepse gjatë këtij mandati Forumi Shqiptar në qeverisje lokale ka dëshmuar angazhim maksimal në arritjen e objektivave, duke marrë parasysh se ka trashëguar një strukturë të papërshtashme në shumë drejtime. Nëse e krahasojmë me kohën e shkuar kur në pushtet ishte DPS-i dallimet janë të mëdha, sepse Malësia i ngjasonte vetëm bashkësive lokale, sepse pushteti qendror ndaj kësaj krahine kishte qasje injoruese, që dëshmohet me mos investime në infrastrukturë e gjetiu, dekada me radhë. Dhe nuk ka si të ishte ndryshe, sepse pushtetit i interesonin votat nga Malësia, për të udhëhequr në Podgoricë e jo investime për mirëqenien e popullsisë në këtë mjedis.Të arriturat, nuk mund të mohohenTë gjithë ata që dyshuan në pamundësinë e funksionimit të komunës së pavarur mbetën të zhgënjyer, sepse qeverisja lokale në Tuz i demantoi në çdo aspekt. E dhëna se për katër vite buxheti i komunës është rritur për 512%, duke ndryshuar infrastukrurën rrugore, hapja e fabirikave, ndërsa mbeshtetja e bujqësisë është rritur për 2.735%, në raport me vitin 2019, dëshmon arsyeshmërinë e komunës së pavarur.Po ashtu janë mbeshtetur veprimtaritë arsimore, kulturore, turistike e sportive, ku duhet veçuar KF”Deçiqi” etj. Nuk ka dilemë se gjatë veprimtarisë së pushtetit lokal janë treguar edhe dobësi të ndryshme, por ata nuk mund të eliminojnë të arriturat, që janë dëshmi dhe arsyeshmëri e ekzistimit të komunës së pavarur. Madje funksionimi i pushtetit lokal në këtë mandat ka befasuar edhe ata të cilët kanë dyshuar ne menaxhimin dhe funksionimin e komunës së pavarur. Sepse të tillët kanë qenë të mësuar të jenë në kuadër të Podgoricës, duke dëshmuar paftësi profesionale dhe servilizëm shoqëror, për të punuar për të tjerët e jo për vetën, përkatësisht Malësinë. Nuk ka dilemë se dallimet janë të dukshme dhe çdo qytetarë në Malësi e dinë se të mbeshtetja e DPS-it në të kaluarën ishte kohë e humbur, sepse ata janë shkaktarët e moszhvillimit dekada me radhë dhe emigrimit të shqiptarëve në botën e jashtme, andaj askush nuk dëshiron rikthim pas, si para vitit 2019. Dështimi i Ulqinit, mësim për MalësinëZgjedhjet lokale paraqesin rastin praktik për partitë politike në organizimin dhe manaxhimin e fushatës para dhe paszgjedhore.Në këtë aspekt para zgjedhjeve me 3 mars 2019 në Malësi, subjektët politike patën mundësi të mësojnë nga Ulqini, përkatësisht nga zgjedhjet e mbajtura aty me 4 shkurt 2018. Ndonëse shqiptarët në këtë komunë përmes tre partive nacionale politike arriten të marrin shumicën parlamentare lokale me 18 këshilltarë(Forca 8, PD 7 dhe UDSH 3), ata zhgënjyen sepse nuk arriten kompromis pas zgjedhjeve për formimin e pushtetit lokal, por ia dhuruan pushtetin DPS-it, duke zgjedhur kryetarin e komunës së Ulqinit nga ana e tyre. Ky veprim disfatist, dëshmoi se në rënd të parë ishin interesat personale e klanëve të ndryshme në lidhje me pushtetin qendror e jo parimet demokratike. Por, një dështim i tillë i partive politike shqiptare në Ulqin, ishte mësim për të njëjtat në Malësi, duke dëshmuar se të urtit mësojnë nga gabimet e të tjerëve. Pikërisht me qasje racionale, partitë shqiptare në Malësi për zgjedhjet e 3 marsit 2019, arritën koalicion parazgjedhor me emërtimin “Forumi Shqiptar”, për të votuar për vehten, se mjaft kanë votuar për të tjerët, duke dëshmuar ndërgjegje politike e kombëtare.Bashkimi siguroi fitorën Dita e votimit me 3 mars 2019 ishte ditë historike për Malësinë, sepse për herë të parë pas 62 viteve votohej për komunë të pavarur, andaj nuk ishte befasi interesimi i madh i mediave nga hapësira shqiptare dhe më gjerë, duke qenë lajmi kryesor i ditës. Këtij konstatimi duhet shtuar edhe ardhjen e diasporës shqiptare nga Malësia për të marrë pjesë në votim, të cilët i dhanë një peshë të veçantë kombëtare duke moblizuar votuesit për të dalë në zgjedhje, kryesisht mbeshtetësit e “Forumit Shqiptar”. Ishte kjo një sakrificë e tyre duke udhëtuar me mijëra kilometra, për të mbeshtetur vendlindjen dhe identitetin kombëtar në këtë kohë të krizës morale. Në regjistrin zgjedhor ishin 11904 votues, që kanë pasur mundësi të votojnë në 30 vendvotime për të zgjedhur 32 këshilltar, ndërsa në zgjedhje kanë marrë pjesë 6 lista zgjedhore, e nga to 5 parti politike(DPS,SD,SNP,BS,DCG) e 1 koalicion(Forumi Shqiptar). Sipas rezultatëve zyrtare të shpallura nga KZK i Komunës së Tuzit del së në votim kanë marrë pjesë 7824 qytetarë apo 65.7%, ndersa sipas subjekteve politike “Forumi Shqiptar”(ASH-LDSH-UDSH) fitoi 3683 vota apo 16 mandate këshilltarësh, DPS 2490 vota 10 mandate, BS 961 vota 4 mandate,SD 361 vota 1 mandat dhe DCG 235 vota dhe 1 mandat, ndërsa SNP 86 vota pa mandat.Ndonëse “Forumi Shqiptar” ishte fitues i zgjedhjeve, për të marrë shumicën parlamentare i duhej vetëm 1 mandat të këshilltarit. Nga ana tjetër humbësi më i madh i këtyre zgjedhjeve ishte DPS, sepse humbi 4 këshilltar nga zgjedhjet e fundit në vitin 2017, duke kaluar në opozitë në pushtetin e ri lokal në Tuz.Një votë vendosi mandatin e këshilltarit Në zgjedhjet politike jo rrallë ndodhin momente të veçanta e kjo ka të bëjë sidomos me rastin e numërimit të votave dhe ndarjës së mandatëve. Madje nga përvoja e deritashme dihet se ka pasur jo vetëm numërime, por edhe rinumërime e madje edhe përsëritje të vendvotimeve që kanë ndikuar në rezultain definitiv të zgjedhjeve. Pikërisht, kësaj here në KZK në Tuz dy ditë pas zgjedhjeve ndodhi rinumërimi i votave, me të vetmin qellim për të vërtetuar votat për Demokratët e MZ(DCG), sepse ata ishin me mundësi reale për të humbur mandatin e këshilltarit, sepse në pyetje ishte vetëm një votë. Por, edhe pse u bë rinumërimi nuk ndodhi një gjë e tillë, sepse 235 vota ishin në kufirin e 3% dhe mandati për Demokratët e MZ ishte i vulosur. Por, po të ndodhte diçka e tillë atëhërë DPS-i do të kishte një mandat me tepër, ku do të kishim një situatë aspak të përshtatshme, sepse “Forumi Shqiptar” në njëren anë do kishte 16 mandate e të gjithë të tjerët së bashku me DPS-in do kishin 16 mandate, që do të ishte moment i veçantë dhe i diskutueshëm për formimin e pushtetit lokal në Tuz. Malësia të udhëheqet nga malësorëtRaste të tilla ndodhin por shumë rrallë, andaj në zgjedhjet e 5 marsit jemi të bindur se subjektët politike pjesëmarrëse kanë një përvojë me shumë dhe do të bëjnë llogaritë elektorale. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse përvoja e kaluar duhet të jetë mësim për të tashmën dhe të ardhmën. Malësia duhet të udhëhiqet nga malësorët, sepse janë në shtëpinë dhe në tokën e tyre, ndërsa mbeshtetja e diasporës në këto zgjedhje është obligim jo vetëm moral ndaj tyre. Pas zgjedhjeve me emrin MalësiaDhe në fund uroj që parlamenti lokal i përbërjës së re, të inicojë propozimin dhe të marrë vendimin që komuna të quhet me emrin Malësia, qe është vlerë autentike kombëtare dhe e pranueshme për të gjithë qytetarët e saj. Do të ishte ky testi i parë demokratik në nivel lokal dhe qendror, duke dëshmuar kapacitet demokratik sipas standardëve ndërkombëtare.(Mars 2023)