Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË LIBËR I RI PËR ÇAMËT

by


1 Namik

Nga Luan Çipi/Këto ditë doli në qarkullim një libër i ri i shkrimtarit Namik Selmani me titull “BIRI I SHQUAR I ÇAMËRISË, ADEM ZER TEME”.Namik Selmani ka lindur më 18 Nëntor të vitit 1950  në fshatin Ninant të krahinës së Çamërisë, që përfshihet në rrethin e Sarandës dhe është shkrimtar e gazetar i spikatur e mjaft produktiv.Ka kryer Shkollën e Mesme Pedagogjike “Luigj Gurakuqi” në qytetin e Elbasanit dhe studimet e larta në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë, në Degën Gjuhë-Letërsi Shqipe, pranë Universitetit Shtetëror të Tiranës. Ka punuar mbi 35 vjet si mësues i gjuhës e letërsisë shqipe në disa shkolla të mesme, kryesisht në rrethin e Beratit dhe më gjatë po atje, në Shkollën e Mesme Pedagogjike “Kristo Isak”.

Krijimtaria letrare e tij është shumë e pasur dhe e larmishme. Ai ka shkruar gjashtë vëllime me poezi, disa libra me publicistikë, monografi, libra për kulturën e të folurit e të të shkruarit në shkolla të mesme, libra të karakterit fetar, etj., gjithsej 40 libra. Ka botuar gjithashtu me qindra shkrime të karakterit studimor, kryesisht të fushës së kulturës kombëtare, opinione të ndryshme në organe të shumta të shtypit shqiptar e të huaj, etj.Namik Selmani prej disa vitesh është një autor i njohur, që me botimet e tij është përfaqësuar denjësisht edhe në disa vende të botës si në ShBA, Zvicër, Maqedoni,Kosovë, etj.

Në krijimtarinë e Namik Selmanit zë vend edhe publicistika. Për disa vjet ai ka qenë kryeredaktor i gazetës “E vërteta” në qytetin e Beratit, si edhe bashkëpunëtor i disa gazetave kombëtare. Ka pasur shumë suksese edhe në lëmin e fotografisë artistike, duke hapur disa ekspozita vetjake në Shqipëri, Itali, Maqedoni, Kosovë, etj. Është fitues i disa çmimeve kombëtare në letërsi e në publicistikë dhe ka marrë pjesë e është ballafaquar me sukses, në disa tubime krijuesish në shkallë kombëtare.

Namik Selmani është anëtar kryesie në Shoqatën Kulturore “Bilal Xhaferri” dhe zëvendëskryeredaktor i revistës “Krahu i shqiponjës”. Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë dhe anëtar i Klubit të Shkrimtarëve “Konstantin Kristoforidhi” në qytetin e Elbasanit, etj.

Libri i ri monografik, për veprimtarin e shquar çam, Adem Teme, është një kulm i ri letrar e artistik i autorit, një vepër e mirëfilltë studimore e krijuese, ku paraqiten bukur të vërteta historike, kombinuar me kujtime, tregime, poezi, dokumente, fotografi e reportazhe. Libri është botuar nga “Mirgeeralb” Tiranë dhe ka 224 faqe.

 

Librin e ri me aromë krejt çame, diku edhe me të folmen karakteristike çame, e lexuam “me një frymë”, si unë dhe ime shoqe, (ish mësuese gjuhë letërsisë dhe mikeshë e hershme me bijat e protagonistit të nderuar të librit, Adem  Teme).

Ne, që i  njihnim direkt personazhet (xhaxhi Ademin, teto Eminenë dhe thuajse gjithë të tjerët), duke lexuar me shumë përqendrim, nostalgji e dashuri, kaluam çaste  të bukura ngacmimesh të vjetra, që shpesh na përlotën dhe gjithë kohës na përmallën, në kujtim të ngjarjeve interesante e të paraqitura bukur, që na kaluan para sysh si në ekran filmi. Kujtuam gjithë çamët e mirë të Vlorës, tragjedinë dhe rrugëtimin heroik dhe përpjekjet e tyre titanike e legjendare për mbijetesë me punë, vendosmëri, krenari e dinjitet.

Autori thotë për ta, që për mbijetesë i ndihmoi UNRA. Ndihma e UNRAS dhe e Shtetit Shqiptar të posa krijuar e të varfër, sipas meje dëshmitar okular, ishte minimale dhe simbolike. Ata i ndihmoi më shumë qëndrimi i tyre pa qibër, me dashuri për çdo lloj pune (mandej për më të vështirat). Çamët e Vlorës dhe të gjithë Shqipërisë edhe pse të tronditur e të leqendisur nga masakra e barbaria greke, në Shqipëri zgjodhën të jetonin në kushtet të përafërta si në trojet e tyre, sa më afër detit, ullinjve dhe portokallieve. Ata punuan më së shumti si peshkatarë në det dhe si bujq e blegtorë, në vazhdim të traditës, në përjetim të mallit për vendlindjet e tyre të paharruara, të begata dhe me bukuri përrallore. Ata ushtruan profesionet e bujkut, blegtorit, peshkatarit, karroxhiut, qoftë dhe të punëtorit të thjeshtë të krahut në ndërtim, komunale e transport. Ata shumë shpejt i arritën dhe diku i kaluan mikpritësit dashamirë vendas, duke e përkrahur dhe mbështetur fort njëri-tjetrin, për të manifestuar kështu shkallën e tyre tradicionale të solidaritetit, fisnikërisë dhe të besës. Ata e ruajtën dhe përtërinë folklorin e tyre të bukur, duke kërcyer me patos vallen e veçantë madhështore e të paharruar çame, duke kënduar me nostalgji këngën polifonike karakteristike të tipit Çelo Mezani, apo këngën qytetare erotike të ëmbël çame. Ne, që i kemi parë e përjetuar, nuk i shlyejmë dot nga mendja ndër shekuj përshtypjet e pakontestueshme se, kur kërcejnë dhe këndojnë çamët, në festat apo dasmat e bukura dhe me shumë harxh që organizojnë, ata duken të tjetërsuar, duke shpërthyer dhe duke nxjerrë në shesh gjithçka që kanë thithur, brumosur dhe mbajtur në thellësinë e qenies dhe të shpirtit të tyre vital. Dhe në këto raste, si vëllezër të një gjaku, ata ngjajnë më shumë shqiptarë, mollos e thrako-ilir, njësoj si ne, ndaj dhe s’ka pse mos t’i duash më shumë. Prandaj thuajse pa përjashtim, çamët që erdhën me shumicë në qytetin e Vlorës kryesisht, po edhe rreth saj, imponuan te vendësit mirëkuptim, krijuan dhe ofruan dashurinë dhe përkrahjen pa rezerva të vlonjatëve dhe gjithandej të shqiptarëve, të njëjtë me ta në gen, mirësi e gjak.

 

Familjen e Adem Temes e ndihmoi dhe fati, që takoi dhe u strehua te shtëpia dhe kafeneja e atdhetarit të mençur Qamil Tushe, (babai i heroit të Topanasë, Barjam Tushe dhe gjyshi i sociologut zëmadh Gëzim Tushe) po dhe vet prezenca, urtësia, zotësia, ëmbëlsia, korrektesa dhe përvoja amerikane e Ademit buzagaz, ashtu si e ka përshkruar me besnikëri e vërtetësi, disa herë, autori i librit.

Adem Zer Teme, ishte për18 vjet emigrant ekonomik në Amerikë. Pjesëmarrja atje në veprimtari atdhetare në gjirin e Shoqërisë famëmadhe Vatra, lidhja me Shqipërinë dhe ndihmat monetare për të, kthimi në vendlindje dhe qëndrimi ndihmëtar e human në Çamëri, veprimtaria atje si Kryeplak i fshatit të tij Mazrek dhe në mbrojtje të tyre nga gjenocidi grek, si dhe më vonë përpjekjet për përshtatjen e mirë e të shpejtë dhe sidomos për mirërritjen, edukimin dhe arsimimin e pesë fëmijëve të vetë në Shqipëri, tregojnë për një figurë të shquar gjurmëlënëse.

Veç babë Ademit, unë kam njohur direkt në punë për shumë vjet djemtë e tij. Me Niaziun, teknik i mesëm elektrik, kam punuar në një zyrë, në Uzinën Mekanike Vlorë për pesë vjet rresht. Nuk gjeje nëpunës më të devotshëm e rezultativ se ai! Gjithnjë i gatshëm dhe i papërtuar, që kur nuk tërhiqej para asnjë vështirësie, pa pyetur për orar pune dhe gjithnjë i qeshur dhe dashamirës me të gjithë. Me Abedinin, vëllain më të madh, thuajse moshatar me mua, kemi punuar për gati dhjetë vjet në aparatin e Komitetit Ekzekutiv, ku ai ka kryer disa detyra në pozicionin e agronomit të rrethit të Vlorës për më shumëse 40 vjet. Ku shkonte Abedini ishte puna konkrete dhe e ndershme me nivel shkencor, zgjidhja praktike më optimale e problemit, mbështetur përherë në qëndrimin korrekt dhe dashamirës. Ishin të dy djemtë, kopje e babait të tyre, Adem Zer Teme, me shumë punë dhe pak fjalë.

Personalisht kam simpati dhe dashuri për Çamët dhe duke qenë në moshë mbi 80 vjeç, në punën 40 vjeçare shtetërore në administratën lokale, në bujqësi, industri e ndërtim dhe si mësues e pedagog mbi 30 vjeçar, kam pasur miqësi e njohje me qindra kolegë, miq, shok e nxënës çam, për të cilët jam krenar, se i kam ndër dashurit e zgjedhura. Shpreh dëshirën të veçoj,  të cilësoj e të përfshij në këtë listë nderi: Etem Suljotin, Emin Sejkon, Ali Hoxhën, Ismail Nuhun, Osmane Izet Rexhon, Nail Çamin, Sulo dhe Jakup Sulejmanin, Abedin Elmazin, Mersin Zenelin, Damin Sejkon, Abedin e Namik Xhemalin, Bido Hamitin, Mamo Habibin (me këta dy të fundit, miq stërgjyshëror), Jasin Balon, Mustafa e Remzi Suljotin, Abdulla Iljazin, Namik Veipin, Saqe Geran, Haki e Tajar Bardhin, Niazi e Mamo Brahimin, Skënder Beqirin me vëllezër e motra, Esat Hasanin, etj.

 

Duke shprehur kënaqësi për librin, do veçoja punën krijuese personale të autorit Namik Selmani, ngaqë kam mendimin se plotësimet nga të tjerët, janë ndenë nivelin e tij cilësor dhe them edhe të pa nevojshme e diku përsëritje, mandej që edhe mund të përjashtoheshin.

Mendoj se një thellim në origjinën më në  lashtësi të fisit “TEME” edhe të vet  fshatit Mazrek, të krahinës Marglliçit dhe krejt Çamërisë, do ishte me interes dhe bukuri, kështu mund të kishte dhe shpjegimet më të plota për arsimimin, punësimin dhe jetën e tanishme në Amerike për këtë familja kaq të madhe (ikën 65 dhe tani mund të jenë mbi 100), po edhe disa përsëritje të tjera panevojshme mund të evitoheshin, etj.

 

Vepra letraro biografike “BIRI I SHQUAR I ÇAMËRISË, ADEM ZER TEME, më se dinjitoze, është e autorit Namik Selmani dhe përfundimisht mendoj se është një arritje e dalluar për llojin e vet, si monografi. Unë si lexues, shpreh kënaqësi  dhe uroj për vepra të tjera me vlerë, të mirëpritura dhe të nevojshme për çdo familje shqiptare! Ndërkohë, kërkoj falje për sugjerimet, krejt personale e dashamirëse, jo si mangësi të librit, po që mund të shërbejnë për monografitë e ardhshme.

 

Tiranë, 10.02.2017

Kurora e urimit të një dite të Neki Lulajt

by

Refleksione për 60-vjetorin e ditëlindjes së shqiptarit të mirë poetit publicistit Neki Lulaj/
Nga Namik SELMANI/
Të gjithë duam që të kemi në çdo ditë viti një kurorë urimesh buzëqeshjesh si në Ditën e Lindjes.E duam që dita të marrë vlerën e një viti, të një shekulli. Po u bëre 60 vjet Neki Lulaj! E sheh pasaportën? Besoje dhe mos e beso. Pak rëndësi ka. E çka të themi për vitet e tua? Ose a mund që t;i themi të gjitha. Na e bëj hallall nëse do mbetet pa thënë diçka. Se nuk ka kornizë që ta mbajë fjalën për ty. për ta bërë një urim. Nëse kurorës do i mungojë një lule. do i japim shpirtin tonë që ti të jesh i gëzuari i botës .Neki Lulaj ka një jetë të bukur. E dimë se në këto ditë ai është bërë pak nostalgjik . E dimë që është bërë gjerman e jo pak po gati një gjysëm jete në atë vend ku logjika, ku puna,ku prakticizmi gjerman nganjëherë dhe bën që emocionet t’i fsheh në një shportë të fshehur në një këngë të pakënduar. Në botën dhe jetën e tij Neki Lulaj ka shumë shkronja. Ai është një rilindas shqiptar në Gjermani Dikur kemi parë filmin “Udha e Shkronjave” ku flitej për mësuesin Dhaskal Todri. Vinte nga Alemania Dhaskali. Nga Gjermania.Për të sjellë shkronjat në vendin e shqiptarëve. Që të shkruhej kënga, ninulla, historia e vërtetë. Jeta e trimave dhe bëmat e tyre. E Neki Lulaj është një “Dhaskal Todri “ në Gjermani ku i mëson shkronjën shqipe djemve të shqiptarëve që ata të mos e harrojnë këngën e gjyshit, Himnin e Flamurit, poezitë për lulet e krojet. Këngët e kreshnikëve dhe përrallat. Shikoni sytë e ëmbël të ngrohtë të Neki Lulajt në këtë përvjetor që kanë mbetur po kaq të bukur, të ngrohtë, të kadifenjtë, dituripërpirës, dituripërhapës, prushanë sinë atë ditë të 13 janarit të vitit 1955, bash aty në Bërliq të Pejës.

Familja Lulaj është soji e jetëgjatëve ndërkohë që Nekiu kërkon që të jetë sa më afatgjatë në shkronjë që ai vë në letër. Babai i tij Halili ka jetuar gati të gjithë shekullin e njëzet e ka qenë bari dhe vujk i vyer. Ka jetua plot 94 vjet. Për një rastësi të çuditshm gati e pabesueshme përrallore ka jetuar 93 vjet edhe nëna Ajne Hasanramaj edhe se ka lindur më 1916 dhe është ndarë nga jeta më 2009. Ka qenë amvisë dhe tërë jetën ka shërbuar duke rritur edukuar dhe shkolluar, fëmijë nipër dhe mbesa, janë katër djem dhe tre motra Plot 7 vetë 7 fëmijë që gjermanët modernë po dhe ata më të hershëm nuk mund ta besojnë këtë begati fëmijësh, sofrash, Gëzojnë sot me të si gjysh i mirë dhe nipërit dhe mbesat Learti, Leandra,Arianin,e Ledrin e po sa ardhur në jetë e të gjithë ata që janë dhe pak larg tij. Familja Lulaj ka një gjeografi mbarëshqiptare. E për këtë Nekiu ka një krenari dhe gëzim. Vëlla Demushi banon në Prizren, Dikur ka qenë mësues i tij. Sokoli jeton në Prishtinë, ndërsa në Njy Jork jeton Xhevati ku është nëpunës . Gëzon dhe për mbarësinë e familjeve të motrave të tij si të Fanës, Kumurisë dhe Sanijes. Po aq shqiptarisht është dhe me fëmijët e tij Adriatiku,i cili është financuesi kryesor i veprave të poetike, e Albiana, Armendi dhe Ilirjana janë gëzimi i të sotmes dhe i së nesërmes të poetit Neki Lulaj.

Kam kohë që e njoh Nekiun e në këtë njohje shpesh sa lumturohem aq dhe trishtohem duke thënë me vete: |Pse nuk e njoha dhe më parë? E njoh si poet, si njeri hartues i një poezie gati hyjnore që do ta kishte zili çdo komb i lashtë apo i ri qoftë. Mjaft që të përkthehej nga një nolian apo nga një përkthyes i gjermanishtes. Qoftë dhe gjermanët e Gëtës e të Shilerit që duhet ta njohin e të gëzohen për prurjet që veç kombeve të tjerë ia japin dhe shqiptarët e mi. Ata shqiptarë që, si do thonë vetë albanalogët gjermanë dhe austriakë si Gystav Majeri Robert Elsie, është më e vjetra në kontinent e në botë. Kam punuar jo pak dhe punoj ende me poezië e tij dhe e respektoj atë aq më shumë në këtë 60-vjetor kur ai ka bërë sa e sa libra . Shihni një çast titujt e librave të tij me poezi. Nuk është rastësi që ato i bashkon një shpirti madh poetik, i çiltër,i detëruar. Shpirtii dashurisë”,“Kështjella e ëndrrave” „Dardania ime” (Albanezul, Bukuresht, 2011), „Në kështjellën e përjetësisë” (Amanda Edit, Bukuresht, 2011), “Zjarri i shpirtit” (Amanda Edit, Bukuresht, 2012), “Bukuri e bekuar” (Amanda Edit, Bukuresht 2012), “Balada e heshtjes” (Amanda Edit, Bukuresht)

Në to është toka dhe qielli Një lloj rizgjimi kosovar i Lasgush Poradecit. Bukuria heshtja, përjetësia, zjarri, Ëndrra, Bekimi, të bashkuar me njëri-tjetrin në zinxhirin e gjerdanit poetik të Neki Lulajt,i japin poezisë dhe vetë Nekiut hyjnizim, forcë, butësi, krahë pulëbardhe, e bëjnë atë model poetik të poezisë së Diasporës shqiptare në Gjermani e më gjërë.

Në poezi ai është skulptor i fjalës, është ëndërrimtari i përjetshëm, është filozofi, i dashuruari i përjetshëm, përjetuesi i historisë së kombit të tij. Është ëmbëltori i fjalës dashurore, i dasmave, i ngarkuar me një leksik të jashtëzakonshëm shqiptar që edhe atje në Gjermani ai e ka ruajtur aq bukurisht.I mbushe 6 dekada jetë, lum miku! Mos u trand se dikush do të thotë se ke hyrë në pleqëri. Joo. Joo. Kujto profesor Din Mehmetin në Gjakove dhe rilinde moshën! Kujto Jusuf Gërvallën dhe shtoja mjaltin vargut dhe forcën! Kujto dajën tënd Tahir Zemën,kujtoje kusheririn tend Sali Qekaj,n dhe jepi forcë poezisë, jepi jetëgjatësi, se ajo, poezia, fjala jonë e bukur nuk na takon vetëm neve. Jo, jo,bre burrë, i takon dritës së vendlindjes,i takon mërgimtarit. I takon dhe fëmijëve të tu, nipërve dhe mbesave i takon atyre vocërakëve shqiptarë dhe gjermanë që të shohin me aq dashuri, me aq respekt kur ti ligjëron para tyre.Të kujtohet çfarë kanë thënë miqtë e tu të panumërt në të katër kontinentet? Nezir Sefa pat thanë:“Urime autorit të librit “Vesa mbi gurë”!Dhashtë zoti ti rritet edhe me shumë tuba e veprave letrare.Është krenari për ne e për studiuesit, e ardhme mbi letërsinë që krijohet në diasporë. Këtu po e shfrytëzoj rastin që ta përshëndes edhe autorin e këtij shkrimi shumë letrar dhe filozofik. Shfrytëzoj rastin ta përshëndes stafin e vyer të gazetës kombëtare “Bota sot “si kryeredaktorin dhe editorin e kësaj gazete.Përshëndes gjithë lexuesit dhe dashamirët e fjalës së bukur shqipe..“Metaforë dashurie me valët e përjetësisë dhe baladën e heshtjes. Stinët e durimit në prehërin e kohës. Neki Lulaj i jep prioritet substancës poetike, afshit të dashurisë ndaj atdheut dhe sentimentit që përfaqëson zërin e zemrës dhe shpirtin e fjalës.. (shkruan Baki Ymeri atje në Bukuresht ku dhe botohen disa nga librat e tij. Të gjithë miqtë e Nekiut duhet të mos çuditen me atë orar pune që ka prej vitesh që kur ka ardhur në Gjermani. Fle vetëm 3-4 orë gjumë tetë orët e punës janë ato ku ai nuk të “fal” nga ora tetë e deri në orën 4 pas dite.

Nuk të “fal as 6 orët e punës në kompjuter apo orët e krijimtarisë që është e përçdonatëshme nga ora 21 e darkës dhe deri nën orën dy e tre të mëngjesit kur shpesh këmbët kur shkon në shtrat janë bërë copa akulli. Është vështirë që ta besosh se kjo kulturë gjermane që ai ka çdo ditë e ka nga këshillat e babait të tij që ishte një njeri i sakrificës të nënës së tij apo i kësaj jete që ka sa qetësinë e saj harmoninë me secilin banor që e jeton këtë jetë aq sa dhe me kulturën gjermane që i ka shërbyer punës në tërë kohën pasionin,vullnet dhe forcën e duhur.

Meqë jemi në këtë sinorë të rrëfimit tonë për Neki Lulaj do të thonim se atje ku dekadat e jetës së tij shtyjnë njëra tjetër dhe e thinjën pak mikun tonë të mençur ai është shumë pejan shumë shqiptar, ose “ krejt pejan” si thotë ai. Në odat gjermane të shtëpisë së tij flitet shqip shqip dhe vetëm shqip. Në dhomë të përshëndesin portrët e baba Halilit dhe të nënës Ajne. Pak më tutje është harta e Republikës së Kosovës dhe një portretët i madh i ish Presidentit të pare historik të Kosovës Dr, Ibrahim Rugovës.Si dhe një qifteli e varur në gozhdën e Kosovës. Një vetrinë sheh libra shqip të kujton se Shqiptaria është ulur këmbëkryq në të. Dy flamuj ai kombëtar dhe ai i Dardanisë të mbushin sytë me lotë krenarie. Ndërkohë që kudo e kurdo Nekiu bëhet cicëroni i palodhur i Grykës së Rugovës i Alpeve Shqiptare. Po në Pejë? Nganjëherë i rrëshqet nga goja shrpehja gjermane “Ne, ne bitte ne!” që shkakton të qeshura, .dhe paknaqësi, Duket se liria e shprehjes në Gjermani ende nuk është kaq e forte. Në Kosovë. Aty shumë herë e pyesin se me cilën parti është, me cilin do të votojë ndërkohë që në Gjermani kjo nuk ndodh kurrë me kolegët e tij. Në këtë heroizëm, nëse do ta quaja kështu, ai ka pranë dhe ndihmesën e pakursyer të bashkëshortes së tij Fetanete Huskaj ( Lulaj) e cila shpesh i hap shtigje frymozimi si xeherorja. Ajo rrjedh nga familja e luftëtarëve të lirisë së Kosovës. Madje babai i saj është vranë në këtë luftë dhe një nga vëllezërit kalenë Amerikën e largët dheka marrë pjesë aktive me UÇK në luftë për liri. Lexon ende 60-vjeçari Neki Halil Lulaj. Kudo që lëviz, blen libra: në Kosovë, Shqipëri, Iliridë, madje dhe në Frankfurt kur bëhet Panari i Librit. Në këto ditë jubilare ai ka ende shumë ëndrra. Ka ëndrra që të botojë libra me cilësi të lartë. Ka ëndërr që të botojë një libër të përkthyer në gjuhën gjermane. Është një kërkesë që shpesh miqtë ia kanë sugjeruar miqtë e tij gjemanë. Ah, 60 vite. Shpesh e merr për krahu nostalgjia, e merr butë butë dhe ai thotë me vete: “Ngadalë, bre plak. He plak!” Me këtë rast doja që ta plotësoja meditimin dhe me një letër që ia kam drejtuar miqve të tij që, pos familjes, e kanë frymëzuar në çdo hap që hedh në jetë, në punë, në shkronjëdashjen e tij .

“Të nderuar miq kolegë të Neki Lulajt! Shkak i kësaj letre miqësore është bërë 60-vjetori i ditëlindjes të mikut tonë të përbashkët Neki Lulaj. Në ditë të tilla natyrshëm nga të gjithë skajet e botës bëhen urime dhe përgëzime. Ky shqiptar i mirë nga Kosova, poet dhe pedagog i talentuar, një familjar shembullor dhe një shok korrekt është bërë prej kohësh pjesë e gëzimit dhe ideatori i bashkimit të kombeve, duke treguar se kultura nuk ka kufi kombesh, doganash. Kultura dhe njerëzit që e rrezatojnë atë pavarësisht se çfarë gjuhe flasin, ku ndodhen , ku jetojnë ku punojnë, janë si toka me detin, si lulja me saksinë ku mbillet e lulëzon, si gruri dhe toka. Jam i nderuuar shumë dhe i entuziazmuar që me Nekiun bashkëpunoj prej vitesh në fushën e letërsisë. Shpresoj se një gjë e tillë do të vazhdojë dhe më tej. Është një bashkëpunim që i ka hapur rrugë shumë natyrshëm dhe një miqësie të re dhe të bukur personale dhe familjare. Unë, ashtu si dhe ju miqtë e tij , gëzohemi për botimet e njëri-tjetrit, për lindjet për sukseset. Në shumë raste Nekiu është bërë dhe personazh i librave të mi me kritika letrare kushtuar krjimtarisë së tij, me poezi etj, Ju lutem pranoni në emrin tim me konsideratën më të lartë falenderimet për ju si kolektiv I mrekullueshëm ku mer çdo ditë jetë gëzimi, urimi njerëzor, dashuria dhe respekti ndaj njëri-tjetrit, korrektesa për punë. Le të urojmë së bashku që miku ynë i mirë dhe i mençur të ketë sa më shumë shëndet dhe të jetë fitimtar në të gjithë sfidat e bukura që e presin .

Me respekt Shqiptarisht dhe vëllazërisht Namik Selmani
Në këto vite shkronjore ka mëdyshjen më të bukur , më të dhimbshme. Shpesh herë i bie në mendje “Mallkimet e Mitrush Kutelit” pse u mor me kulturë. Kur kujton miqtë e pasionuar që lexojnë që e çmojnë ai thotë se ka bërë mirë. Kur kujton disa krijues ziliqarë gati të krisur ai gati sa nuk mallkon veten pse është gjendur në këtë brumë njerëzor.

Ja si klith poeti për Mitrovicën e ndarë:

Ibri përplaset mistershëm e me valët pëshpërit
E hapen portat e kohës si bedena me zë briri
Më dalin përpara si pleq që koha kurrë nuk i thinj
Si dy mokra gruri me blojë të mbarë mulliri.

Ndërsa përsa i përket mallit ai shkruan

Mes zgalave të murit rri trasta e grisur
Ngarkuar me ëndrrat që sillen vërdallë
Dua të lëpij plagën e të puth tokën e zhuritur.
Të shpejtoj ikjen me kthim në tokën e etur për zjarr.
Dhe ja pas 13 janarit do të vijë data 14, 15, 25. Do të vijë pranvera dhe rudinat do të lulërojnë. Do të vijnë vjeshtërat e ai Neki Lulaj që ka bërë një kontratë të përjetshme me të bukurën, të dobishmen , atdhetaren me artine vërtetë të fjalës do na takohë sërish me atë sy të ngrohtë që e merr dritën nga pranvera pejane , nga zemra e paeput e emigrantëve. Bërliqi është pak larg në këto ditë janari Dhe bora e ka vendin e vet në lesat e oborrëve në dritaret e kullave të reja të ngritura pas lufte. Në Muzetë e Kosovës dhe në shtëpitë e saj kanë nisur që të radhiten dhe librat e tu aq ta dashur të mençur. E ti nuk je Kostandin, miku im.Ani se poezia se gazi i dasmave dhe i lindjeve të Kosovës edhe gëzimii festave të poetëve. Bash ato të bëjnë që të vish me galop avionësh. Të vish sërish saora këtu në çdo cep Kosove. POOO. Nga qytetet e Gjermanisë nisesh vrik atje te varret e të parëve të mermeri i trimave se ti je i tyre dhe ata janë të tutë. Të kujtohet në atë ditë në Gjakovë ty të solli dhe libri im me poezi “Borxhi i Ali Podrimjes“ por dhe dashuria për poetët e Kosovës . Të gjithë ndalëm frymë kur fole. Sa bukur! Kosova tash ka brezin e ri të poetëv si Neki Luaj që drejton dhe Lidhjen e Shkrimtarëve të Gjermanisë bashkë me të palodhuri Palë Sokoli,n e Muhanet Lumen . Qofsh i lumtur Neki Shqiptari! Bëhu pak nostalgjik sot! Ta falim. Po vetëm sot sot. Mos harroqë tëmbash sytë nga e nesërmja . Ajo do prapë shpirtin tënd timin, do forcën tënde dhe tonën. Jemi krenarë që jemi bashkëkohësit e tu Neki Lulaj! Qoftë çdo ditë e jetës tënde e mbushur me këto lumturi që të jep dita e lindjes së gjashtëdhjetë!
Sot dhe mot!

NË UDHËKRYQIN MES ËNDRRËS DHE REALES

by

(Mendime krikike për lirikën e poetit Milazim Krasniqi)/
Në poezinë antologjike ”Guri i megjes”, përtej etnografisë shqiptare të mullinjve me gurë ai krijon një situatë të veçantë. Sipas tij, “njerëzit ia bartin peshën në zemër / Që kur humbën paqen në shpirt”. Në të sheh mrekullinë e krijimit të qiejve, të tokës sonë, të jetës sonë. Në këtë vëllim duket se Milazimi në të njëjtën kohë është poet social, atdhetar, filozof, historian, udhëtar, gjeograf, mjek, ushtar, udhëtar. Në fund të fundit, është një poet i lindur. Ai nuk tutet që të nxjerrë edhe shpatën para vdekjes së tij, që është rilindja e vargut e në atë që harrohet si hi i shuar në kohë. Në kuadrin e këtij mesazhi filozofik dhe social, poezia e Milazim Krasniqit është një Dritë Shpirti, për të cilën duhet ta falënderojmë./
Nga Namik Selmani/
Vëllimi poetik i poetit prishtinas Milazim Krasniqi duket së është një kurorë e bukur dritësore e botimevë të tij të shumta në vite, por edhe e Shtëpisë Botuese Amanda Edit në Bukuresht, e cila ka marrë përsipër që të promovojë krijimtarinë më cilësore të poetëve dhe prozatorëve shqiptarë në vitet e fundit. Duket se fjala shqipe në përkthimin e bukureshtarit të talentuar (B. Y.), ndjehet dhe më ngrohtë, më e sigurtë, më obliguese, më e përkushtuar, më e motivuar, kur letërsia shqiptare bashkëkohore shkruhet dhe përkthehet, promovohet në tubime ndërkombëtare, ku ajo po fiton një qytetari të re. Milazim Krasniqi është një nga pjesëtarët gjeneratës së parë të poezisë kosovare që kërkon të përcjellë traditën më të mirë të poezisë sonë, më cilësoren e saj. Ky pasardhës i denjë i shkollës mekuliane është kthyer prej vitesh edhe vetë një “shkollë” e saktë dhe cilësore për poetët e rinj në Kosovë. Në këtë dhjetëvjeçar të fundit, autori ka patur një shumësi botimesh, të cilat, për të qenë të drejtpërdrejtë, jo gjithmonë kanë patur cilësinë e duhur dhe të aftë për të dalë si “ mall” i vyer dhe aftagjatë letrash në tregun tradicional të letërsisë ballkanike dhe evropiane, sado përkthyes të mirë që mund ta marrin përsipër përkthimin e tyre.
Është pak të thuhet se poezia e Milazim Krasniqit ka fytyrën e saj të qartë, që e sheh që larg dhe e dallon bukur mire, sado mjegulla që të dalin para syve. Duke e lexuar dhe e rilexuar këtë poezi, m’u kujtua poeti Martin Camaj që ka lindur jo larg trevës ku ka lindur e ku ende është gjallon në krijimtari, Milazim Krasniqi. Në ballafaqimin që ai bëntë me sallonet arisokratike të letrave gjermane, ai vjente me dinjitet, me një poezi moderne që të mbetet dhe sot në përfytërimin e një imazhi poetik të veçantë. Milazim Krasniqi nuk “ka vrapuar” asnjëherë që të të hedhë në një tavolinë shumë kopertina librash poetikë ku është emri i tij tashmë shumë i njohur edhe në trevat e tjera shqipfolëse veç asaj të Prishtinës. Duket se ai ka bërë me vete atë Besë Shqiptare me fjalën e frymëzuar, siç e kishte bërë kahmoti Lasgush Poradeci, Mitrush Kuteli, Noli dhe Migjeni.
Kurora e Kujtesës së padiskutueshme për në poetët pavarësisht se kë gjuhë belbëzon nuk është gjithmonë te numri por te vlerat që sjell në letërsinë ballkanike dhe atë evropiane. Tek po shikoja dhe po lumturohesha me këtë përkthim dinjitoz, gati në formën e një antologjie (se në të poezi të zgjedhura), më shkoi mendja te misioni i ri që ka marrë vetë poeti me përkthimin e poezisë së tij. Përkthimi i poezisë në një gjuhë tjetër, të cilën sot po e shijojmë edhe me këtë poet, thuajse të lindur qoftë me një gjuhë që ka miliona e milona lexues apo të një tjetre që ka me mijëra, është rizgjimi fisnik i vargut të saj. Është një mbjellje e re e vargut e shpirtit poetik që në kohëra që vijnë do e begatojnë dhe më mirë Arën e Poezisë së Kombit. Është një zjarr i gjallë dhe një qiell i ri brenda qiellit të poezisë sonë. E për këtë duhet përshëndetur poezia e Milazim Krasniqit si të ishim në një festë të re të Librit Shqip, duke thënë jo si fjalë të përtypura si çimçakëz deri në pafundësi, po fort, fort, se libri i bën nderë jo vetëm poetit veteran, por dhe mbarë letërsisë shqipe.
Sinori i parë befasues që të përshfaqet kur e sheh këtë poezi, duket një argument që e tejkalon tematikën dhe mesazhin, pas të cilit vrapojmë të flasin kritikët, recenzentët. Pra, është Gjuha Poetike e përdorur në të, njësoj si të thuash Tharmi, Maja, pa të cilin mielli më i mirë të jep një “kulaç të ëmbël”. Dikurë është thënë: “ Më jep një gjuhë të kulturuar, të bukur që t’ju jap një komb!”. Në rastin e poetit ka një Kod pak a shumë të përfaërt me të: “Më jep një gjuhë të pastër, të përpunuar, të thellë, që t’ju jap një poet!”
Poezitë e Milazim Krasniqit shumë herë i ngjan vetëtimave që të lënë një ndjesi të shpejtë, të fortë, shungulluese pas vetes, Ai nuk është poet tribunash me fjalën që përdor. Nuk vrapon pas tamtamve të fjalëve që nuk dëgjohen as në rreshtin e parë të një turme, sa anonime po edhe indiferente, po kaq të dehur nga zhurmat e kohës. Jo! Ai është meditues, është goditës në metaforë, është një narrator poetik i lindur dhe i saktë, që ia numuron gati me gishta fjalët e vargut. Shikoni pak titujt e fuqishëm të poezive të tij! Dihet se titulli është goditja dhe kontakti i parë shkronojr që të jep një poet i mire: “Laku i frikës”, “Guri i megjes”, ”Planete të largëta”, ”Vdekja vjen vetëm”, “Fëmija i xhamtë”, “Dalja e atdheut nga ëndrrat”, “Humor i zi” etj.
Mungesa e një farë harmonie vargërore në poezinë e tij brenda rrëfimit klasik tradicional të poezisë shqiptare po dhe botërore, zëvendësohet me një harmoni të brendshme, gati tronditëse në atë që ai përcjell, me një Kod heshtjeje, me Kodin e mentarit që di se ku dhe se kurë të flasë, pavarësisht se gjendet në krye të Odës apo diku nga fundi ku është më afër dalja. Duket se Poezia e tij klith së brendshmi, qoftë si shqiptar, qoftë edhe si njeri i botës së madhe. që ka jo pak halle e shqetësime Më saktë, edhe kur ai merr misionin tashmë shumëshekullor në poezi, që të merret me detin, nuk merret me valët, me diellin me shkumën, po ka një mënyrë të vetën: Det, o det, o gjëmë e bukur
Këlthitu nga ëndërrime të mëdha!
Në poezinë “Shumëzimi i vdekjes” ai shkruan: “Frika do të afrohet tinëzisht/ si krokodili në ujë të turbullt/ përfyrtërimeve të mia/ deri në një çast të vërtetë. Në atë dialog social dhe poetik me jetën, me plagën e madhe të varfërisë, atë e shqetëson shumë varfëria e shpirtit që është ulur këmbëkryq në jetën tone: Sonte kanë ardhur shpirtrat e engjëjt/ Për të na dashur o gjykuar/ Lehtë ia bëjmë me këto të mira në sofër/ Po si t’ia bëjmë me varfërinë e shpirtit? Poeti nuk vrapon pas portreteve poetike, por në ato pak të tilla që vë në libër, ai ka një gjetje të lakmueshme. Në poezinë “Im atë” ballë dramës së jetës dhe forcës së besimit që e ka mbajtur gjallë në jetë ai thotë: Në atë dramë të tij/ Diçka gjithmonë mbetet e paparë/ Diçka mbetet gjithmonë e paparë. Kështu shkruan poeti, për të shkuar më tej te një portret kolektiv të shumë njerëzve: Në të gjithë anët njerëzit nxitojnë/ Dhe çuditërisht u ngjajnë pantomistëve/ Dhe harruar në rolet e tyre.
Në poezinë antologjike ”Guri i megjes”, përtej etnografisë shqiptare të mullinjve me gurë ai krijon një situatë të veçantë. Sipas tij, “njerëzit ia bartin peshën në zemër/ Që kur humbën paqen në shpirt”. Në të sheh mrekullinë e krijimit të qiejve, të tokës sonë, të jetës sonë. Në këtë vëllim duket se Milazimi në të njëjtën kohë është poet social, atdhetar, filozof, historian, udhëtar, gjeograf, mjek, ushtar, udhëtar. Në fund të fundit, është një poet i lindur. Ai nuk tutet që të nxjerrë edhe shpatën para vdekjes së tij, që është rilindja e vargut e në atë që harrohet si hi i shuar në kohë. Në këtë kohë kur lexuesi shqiptar në Kosovë, por dhe në Shqipëri është i “uritur” për vepra cilësore artistike, jemi përballë botimeve me një numër të jashtëzakonshëm të botimeve nga të gjithë moshat, qytetet, fshatrat, aq sa të duket se çdo shtypshkronjë është kthyer në “fabrikë” poezishë.
Brenda lirisë së botimit duket se jemi të gjithë pjestarë të një maratone. Përballë kësaj libromanie, më vjen në mendje mesazh mitik i Dankos, i atij njeriu të fortë, human, të mençur, që mori përsipër që në ballë të një turme njerëzish, mes një pylli të dendur pas të cilit ishte Liria, të shpëtonte Njerëzit. Në të kundërt, ata do të vriteshin nga kundështari. Të gjithë, të gjithë! Kur hijet e zeza të pyllit, lodhja, ankthi, frika i kishte pushtuar të gjithë ata, iu vërsulën Dankos për ta vrarë, se ai nuk po kryente detyrën e tij. Atëherë ndodhi çudia. Ai nxorri nga gjoksi zemrën dhe e bëri diell të vogël në atë pyl ku rrinin bashkë Liria dhe Vdekja. U bënë të lirë. Po mbeti aty, me zemër në dorë, pa u kujtuar për të, pa e falënderuar për sakrificën.
Në kuadrin e këtij mesazhi filozofik dhe social, poezia e Milazim Krasniqit është një Dritë Shpirti, për të cilën duhet ta falënderojmë. Është e vërtetë që ajo ka shumë pasjetë. Ka dhe trishtim, por ai nuk rri i ftohtë ndaj jetës. “Trishtimi e plaku botën”, thotë diku një poet. Por, Milazim Krasniqi na e thyen këtë shprehje me poezinë e tij. (Tiranë, maj 2014)

Qiejt e panumëruar të fjalës së Riza Lahit..

by

Nga Namik Selmani/ Shkrimtar/
Joo. Nuk e besoj vërtet se u nga nga jeta miku ynë, shkrimtari, studiuesi, gazetari, skenaristi Riza Lahi. Thuajeni sa të doni! Si të doooooni! Vendosni çdo fjalë të shqipes, të anglishtes, të frëngjishtes diku në nekrologjitë internetike, diku në shtyllat e bulevardeve, në ndonjë kronikë televizive aty nga fundi i lajmeve! Ai është mes nesh Mjafton që të hapim një libër, një kronikë takimi e do ta kemi atë sa të menduar, sa të mençur, sa gojëtar, sa hokatar. Ishte vetvetja jonë më e mkrë Sa keq që televizionet shqiptare nuk e dhanë një njoftim për të Ato, televizionet merren me sa e sa kronika kriminelësh e nuk kujtohen që të flasin shumë më tepër për këtë Fisnik të Fjalës Shqipe që për dekada ka punuar për ta bërë atë sa më të bukur të brezi i tij i krijuesve, por edhe tek më të rinjtë. Dhe jo vetëm në Shqipëri, po edhe në Kosovë, në trojet amtare në diasporë Madje në të gjithë botën. Se kudo kishte miq të mirë Riza Lahi. Për ta bërë sa më të njohur në botë bash si rilindas i kohëve moderne. Njeriu nuk ka bërë deri tani një peshë të saktë për dhimbjen njerëzore. Ka krijuar Peshore për të peshuar qoftë edhe miligramët e një trupi apo ato të shkëmbinjve të mëdhenj, të makinerive, të raketave kozmike me tonelata të tëra peshë, po jo atë të dhimbjes. E ndarja me Rizain fort na dhembi! Iku pa pyetur miqtë që e donin aq shumë dhe ia vlerësonin fjalën e tij. Vite me radhë fluturoi në Qiejt e kaltër si pilot i patrembur. Gati si pilot i lindur. Me sy të fortë shqiponje. Shumë herë thoshte se ishte pilot. Madje na thoshte edhe gradën e merituar nënkolonel. Kur e pyetën në një emisin televiziv se cila ishte poezia e tij më e dashur ai tha se ishte një poezi për një pilot veteran që kishte lënë qiellin e ishte në tokë. Në poezinë e tij flitej për një pilot që të gjitha sekretet , dashuritë emocionet e vërteta njerëzore ai ia kishte truguar mikut më të mirë .. qiellit. Mos kishte ndodhur edhe me të kështu në të gjallë a në vdekjen e tij.
Kur e la qiellin me avionë e u ul në tokë mes luleve, zhurmave, dyfytyrëshve, baltovinave bulevardeve me zhurma shumë e me semaforë të panumërt, para ferrave që na janë futur në këmbë, u bë shumë herë nostalgjik për qiejt. Atëherë dhe deri në ditën e ndarjes. Qoftë me mjegullnajë, me shi, me flutura bore, me dritë kaltërore qiejt ishin dadhira e madhe e jeëtsb së tij . Ishte Kurora që ai ia vinte çdo fjale çdo mendimi.. Veçse pa autostrada me sinjale Rizai kishte brenda vetes me dhjetra qiej, ylberë, satelitë të veçantë hapësinorë që ndriçonin dhe e zbukuronin aq shumë shpirtin e tij madhështor dhe atë mirësi zemre që rrallëkush e kishte. Që në atë kohë ai krijoi Simbolikën e Qiellit. Të Qiellit të Fjalës E ku ai mbeti më fitimtar se fitimtarët. Mos vallë copëzat e qiejve, të mjegullave apo çarçafët e borëruar që ai i kishte dashur aq shumë, po edhe i kishte sfiduar si fitimtar në ditënetët e jetës së tij, ia kishte dhënë këtë si Medaljon të Shpirtit të tij shkodran, të atij shkodrani hokatar dhe aq të mencur? Pas avionit mori biçikletën. Një poet romancier, përkthyes i talentuar një studiues, gazetar i spikatur që ia përpinin gazetat shkrimet e tij, po ecte në Tiranë me biçikletën. Ndoshta i qëndronte besnik Shkodrës së tij aq të njohur për këtë mjet udhëtimi. Ndoshta se ishte mësuar me fllad qiejsh në gjoksin e tij që po i thinjej ashtu si dhe flokët. Tani Shkodrës ai donte t’i jepte çdo gjë të bukur, fjalën. Kudo e përqafoi denjësisht këtë qytet të bukur. Para pak vitesh do të botonte librin poetik “Hanibales ande portas”. Kur e pa Shkodrën e tij të përmbytur aq sa edhe loti i burrit nuk ishte turp, i erdhi më mendje ky varg. Po bënte mjeshtërisht elegjinë për Shkodrën të mbytur që donte ndihmë
E , kur iku , në një ditë fundviti vetëm pak ditë para ditës së lindjes (16. janar 1950) besoj se me plot gojë ai e kishte fituar garën me Qiellin e Fjalës, me Qiellin e poezisë, me Qiellin e Shpirtit Njerëzor, duke u futur në radhën e atyre njerëzve të mirë që nuk i gjen sot as me kandilin diogjenian. Nuk mundem të gjykoj dot se sa i aftë ishte ai që të pilotonte, po entuziazmohesha aq shumë si fëmijë i burrëruar kur e shihja se si fliste për to, se sa dashamirës që ishte për shokët pilotë. Më gëzonte se sa bukur e fliste ai për pilot e për familjarët e tyre., Po, po, fjala e tij i ngjante një Sofre të madhe ku mund të gjeje mrekullisht një miqësi të sinqertë, një poezi tejet të vecantë sociale, atdhetare, filozofike ndjesore, erotike lirika natyre . Ai pikturonte si një Lasgush shkodran Bunën, Kalanë Taraboshin. Pikturonte brigjet ulqinake, ku ishte nip se nëna e tij ishte nga Ulqini. Para pak kohësh u bashkuam në një aktivitet që dibranët bënin për artistin e tyre Haziz Ndreu. Më solli një antologji të botuar në Mitrovicë. E kishte botuar Shoqata e Shkrimtarëve të Mitrovicës që është një nga më prodhimtaret dhe më të fuqishmet në Kosovë, krahas asaj të Pejës, Gjakovës, Prizrenit, Gjilanit etj. Titullohej “Poetët për Mitrovicën”. Poeti Sabit Idrizi, kryetar i kësaj Shoqate dhe kryeredaktor i revistës “Fjalë e valë“ kishte zgjedhur Riza Lahin që të përkthente në gjuhën angleze të gjithë poezitë e librit. Dhe fort mirë kishte bërë aid he vetë Komuna e Mitrovicës.,. Një botim luksoz dhe me dinjiitet me një botim si në vendet më të zhvilluara perëndimore. Pas këtij përkthimi të Riza Lahit në fund të librit prej rreth 300 faqesh ishte dhe një përshëndetje e tij. Në këtë libër antologji kisha edhe unë një poezi me titull “Po ti na qenke, o Urë e Ibrit?” Nuk ishte vetëm nderi i pjesëmarrjes në të, por edhe se këtë po ma sillte në anglisht pena e Rizait tim të dashur që do ta kem kujtim për shumë vite. Kur erdhi një ditë nga Mitrovica rasti na solli që të bënim udhëtimin nga Prishtina në Tiranë së bashku për 6 orë e që na u duk kaq i shkurtër. Aty ishte edhe proza poetike e Rizait “Buna në muzg”. Kërkonte që Antologjia të promovohej në Mitrovicë ku të kishte edhe përfaqësues nga Evropa nga Tirana, Çamëria. Që ata evropianët ta kuptonin edhe artistikisht shpirtin e madh të shqiptarit liridashës. Një ditë edhe mbase mund të bëhet një aktivitet i tillë, por do të mungojë ai që i përktheu germë më germë të gjithë poezitë, miku ynë Riza Lahi. Karrikja e Rizait do të mbesë bosh. Nuk do harrojmë të vëmë luet më të mira në të. Në dy gjuhët ajo sot lexohet nga ushtarët që ruajnë Urën e Ibrit, nga shefat e tyre, nga diplomatët, nga serbët, anglezët amerikanët, nga shqiptarët e Tiranës e të Vlorës. Atë ditë më thoshte se do të ishte mirë që të bëhej ky promovim madhështor i atij libri ku të merrnin pjesë sa më shumë evropianë e amerikanë që të shihnin poetët e këtij kombi se sa e duan lirinë bashkëjetesën mes kombeve. Si poet e kishte bërë detyrën, tani ishte zëri i patriotit Riza që fliste e që uroj të dëgjohet një ditë.
Vargu dhe fjala e tij e shkruar është njohur në Greqi, SHBA, Rumani, Maqedoni, Kosovë madje deri në Indi dhe në Iran. Ishte kënaqësi që ta dëgjoje atë duke folur në tribunat e poetëve. Ashtu si dhe ta dëgjoje duke recituar fort bukur sa që e ngrinte sallën në këmbë..Ai ishte i natyrshëm në atë që thoshte. Përherë e shoqëronte me fabul të veçantë, shenjë e kulturës së gjuhës për një njeri. Me gjeste të bukura. Me një dallgëzim emocionesh. Aq më tepër se përvoja e tij jetësore, leximet në disa gjuhë kisht bërë që ajo të ishte e larmishme e gjithanshme. Aq sa duhet të zgjasje veshin dhe kokën për të mos të të ikur asnjë fjalë e thënë, asnjë gjest, asnjë muskul fytyre në plastikën e tij. Shumë herë duhet ta dëgjoje edhe për t’ia “vjedhur“ pak stilin e tij aq të spikatur të gojëtarisë.
Shumë herë shqetësohej për antivlerat që shfaqeshin kudo . Trishohej kur fliste se paratë nuk shkonin në botimet e poetëve që mbanin sa e sa vlera të paqarkulluara se iu mungonin të hollat për t’i botuar. Prej disa vitesh shkonte shumë herë në Korçë. Kishte mik të ngushtë Mihallaq Andrenë. Mjeshtri Mihallaq shumë tekste i kishte edhe nga Rizai. Ishte ndoshta shkodrani më i mençur që kishte ngritur një Urë nga më të fortë mes Shkodrës dhe Korçës. Kishte bërë dhe një skenar të mrekullueshëm për këngën e tij. Kishte disa vite që bashkëpunonte edhe me Gurali Mejdanin që drejton komunitetin e romëve. Fliste me aq entuziazëm, dashamirësi dhe emocion për kulturën e romëve, O zot edhe këtu Simbolika e Qiellit nuk i ndahej Riza Lahit. Një shkrimtar dhe poet që i donte të gjithë pjesët e kulturës së kombit të tij, aq sa edhe Shkodrën e tij dashurore trëndafilore me jaret e papërsëritshme. Shkonte edhe në turnetë që bënin shoqata kulturore jasht vendit si gazetar, si poet, si organizator. Përherë mbeti një shkodran hokatar. Dikur në një dialog poetik me “Motrën Tone” të Kolë Idromenos (me origjinë nga Çamëria, shprehte keqardhjen se Shkodra duket se po harronte disa vlera kulturore të krijuara në vite e shekuj. Po, Riza Lahi ishte edhe ulqinak i mirë. Një nga librat e parë që kam lexuar nga Rizai para 8 vitesh ishte “Nën hënën e Ulqinit”. Ishte nip nga Ulqini dhe thoshte se nëna e tij ishte vajzë ulqinake. Para 8 viteve hapa një ekspozitë fotografike në Ulqin në Ulqin shumë miq të tij më flisnin me kaq dashuri për të. Në vitet e fundit po bëhej më shumë mbretëror. Mbretëror me poezinë e tij të përkryer. Ai ishte kaq risitar edhe në vargun e tij, po dhe në atë varg që përkthente nga shqipja në anglisht. Që kur kishte nisur punë për përkthimin e poezive të sulltanëve dhe vezirëve të Turqisë diku në një lokal bashkë me mikun tonë të përbashkët Ahmet Dorsun, një shqiptar i lindur në Turqi dhe tash romancier e poet, banor i Tiranës, më fliste me aq pasion për të. I recitonte si të ishin poezi të dala nga shpirti i tij i behartë. Poezitë dashurore që kishin bërë sulltanët në jetën tyre ishin po kaq befasi sa edhe përkthimi i tij. Bujkur! Dhe u botua edhe pse ne jemi në goditjen e madhe të një informacioni të pakët për librat që botohen dhe për një mungesë të shpërndarjes së vlerave që krijohen. tek ne Në ditët e fundit po “matej” me Xheladin Rumiun. Një Vexhi Buhara tjetër, do të thoja unë. Kishte marrë me meritë edhe një titull të lartë të “Përkthyesit më të mirë të anglishtes në Shqipëri.” E kishte vënë si sqarim në një libër, po ai ishte shumë modest. Ai ishte bërë vetë një Rumi me atë filozofi që po përcillte çdo ditë në atë që shkruante që fliste. Kishte disa muaj që e shqetësonte një këmbë e sëmurë. Ishte enjtur . Ende nuk ia gjente arsyen. Veç të dhimbej Rizai. Natën, thoshte, këmba qetësohej e ditën rëndohej. Dhe kur? Kur?!!!! Kur atë e prisnin një nga një miqtë e tij të panumërt miket që e dëgjonin me kaq vemendje elegancën e të folurit të tij. E pritnin gazetat me reportazhet më të mira të viteve të fundit. Të jashtëzakonshëm. Botonte në “Tirana Observer” te “Republika“.dhe shkrimet e tij ishin më të lexueshmet Që në titujt shumë intrigues. Ai kishte kurajon e njeriut të ditur. E përkëdhelte fjaën e bënte si brumin e amvisave në ditë feste. Vazhdonte të protestonte me veten për këmbën. E sërish mbi biçikletën e tij gati proverbiale migjeniane ecte në qytet më këmbën e sëmurë të enjtur. Madje të shkonte edhe në Bullgari në Turqi.
Qënka pak e vështrirë që të përfshish të gjithë qiejt e panumërt të Fjalës Lahiane në një ese kujtese. Ani. Duhet bërë, edhe se me pengje të mëdha se nuk e tregojmë sa duhet atë hapësirë që kishte ai si njeri si intelektual. Si njeri. Si mim që rrallë të vjen në jetë . Shihnim vetveten në këto ditë të jetuara me të me kaq vrull, me kaq patriotizëm. E çka duhet më shumë për të vënë Kurorën më të ndritshme të patriotit, të këtij njeriu kaq të ditur e kaq të mirë???? I mençur në poezi, në roman ( Kujtoj këtu romanet e tij “Vorri i ashikut” dhe “Një serenatë korçare në Njy Jork”), Përkthyesi, miku i ngushtë i të mençurve e ka fituar plotësisht betejën me HARRESËN. Ai, flokëkërleshuri i veçantë do të mbetet përjetësisht mes kujetsës. Shpesh herë ia merrte era e qiellit ato flokë që po i thinjeshin me shpejtësi. Ishte kënaqësi që e kishim mes nesh. Është obligim për ta kujtuar. Ishte Lumturia jonë dikur dhe sot po e themi me plot gojë dhimbja jonë. Prej shumë kohësh ai do të mbetet Princi i Kujtesës qiellore të Fjalës Shqipe, Zgalemi fitimar i qiejve të panumërt të fjalës Shqipe.
Tiranë, 1 janar 2014

LITARI

by

Tregim Nga Namik Selmani/
Nuk u mor vesh asnjëherë si Nafiu u dashurua me Svetllanën, një vajzë e bukur serbe që këndonte bukur dhe ishte shumë e shkathët, po një ditë dasma u bë dhe u krijua një familje e re. Për të qenë të ndershëm në rrëfimin tonë, dasma nuk e kishte edhe atë madhështi, por të dy palët e krushqve u munduan që të gjenin veten sa më shumë e sa më mirë në këtë gaz të ri mes urimesh të ndryshme me këngët, me vallet. Sit ë thash gjetën ato,që I bashkonin e jo atro që i ndanin. Se nuk ishte vështirë të gjenin hijet përballë kësaj dashurie të bukur që ata besonin se do ikte kështu deri në fund të jetës.
Nafiu ishte djalë i vetëm dhe rrinte në një shtëpi pak të veçantë. Kishte vetëm nënë se i jati kishte vdekur nga një sëmundje e rëndë. I duhej të martohej Nafiut edhe për t’i ardhur në ndihmë nënës së tij, Selvijes. Vëllezërit e tij ishin martuar prej kohësh në atë fshat që kishte edhe disa familje serbe. Nuk ishte i pari që bënte një martesë të tillë, po të gjithë shqiptarët edhe nuk e pëlqyen shumë martesën e tij. Nuk ia thonin në sy, po prapë Nafiu e kuptonte edhe më nga afër edhe më nga larg. Epo dashuria është e verbër, thonin të gjithë me zë e nën zë. Më shumë këtë e thoshte vetë Nafiu.
Prindërit e Svetllanës Mirkua dhe Sasha e donin shumë Svetllanën dhe menduan se gazi i jetës së tyre do të ishte edhe më i madh kur u martua me djalin e bukur e të fortë Nafiun. Ani pse ai ishte shqiptar. Edhe fëmijët të bukur do të ishin. Të bukur e të fortë se mali, të cilit i ngjiteshin që kur ishin fëmijë. Donin gjunjë të fortë. Edhe brazdat ku hidhej fara po kështu i donin burrat e krahinës, paçka se çfarë thuhej, paçka se çfarë zakonesh do të kishin. Se në të gjithë botën ugaret kanë gjuhën e tyre. Në dasmën e tyre u kënduan këngë serbe për dashurinë, po edhe këngë shqiptare. Bashkë me këngët e bukura lirike për sytë e zinj, për lulet e nuseve, për flladin që puth malet, që dëbon mjegullat e dendura që për muaj të tëra e mbulonin luginën e fshatit të tyre, disa burra kujtuan edhe disa këngë për trimat që shkonin aq bukur me lahutat teltendosura apo ato me çifteli që Nafiut i kishte lënë babai. U këndua edhe një këngë për Milosh Kopiliqin. Kopiliqi ishte pak larg nga fshati i tyre, larg afër Skënderaj. Askush nga ta nuk ishte historian e të kujtonte me libra e gazeta, pale me emisione televizive të vërtetën se kush i kishte shkrumbuar në atë vjeshtë të shekullit XIV gurët, pyjet, mullarët e kashtës, stanet e bagëtive, vreshtat, shtëpitë, mullinjtë e grurit e të misrit, se ku kishin pirë ujë trimat e luftës, se çfarë flamujsh kishin ushtarët me mijëra në atë betejë-kasaphanë, po secili e këndonte në mënyrën e vet. Ashtu si e kishin mësuar nga të parët e tyre. Çudi! Çudi!!!
Këngët ishin bërë si përrenj që bashkoheshin në një lumë që nxitonte të shkonte në një det që askush prej atyre malësorëve nuk e kishte parë asnjëherë e nuk ia dinte as emrin. E bashkë me ujin e tyre bashkoheshin edhe gurët, edhe kërcunjtë e drurëve, dherat që ishin vënë në to tash sa mote të largët. Edhe gjethet që kishin rrëzuar atë vjeshtë dasmash pemët e shumta të luginës. Mblidheshin edhe dherat e kodrave e maleve prej nga vinin. E kënga është si era, shkon si bleta që bleton e asnjë nuk e di se si e mbledh polenin për të bërë mjaltin e dhëndurrëve e të nuseve. Edhe atë ditë një kupë e madhe me mjaltë rrinte në prag e në sofër të burrave.
Dikush e këndonte si trim shqiptar e dikush si trim serb. Po, atë natë nuk ishte vetëm një “betejë” e heshtur këngësh, po ishte gazi që u mbulonte të gjithë hijet. Kishte nisur drita e dashurisë që të zbardhte jetën e urimet më të lashtë të botës ku lind e ku perëndon dielli ai për trashëgimi, ishte i pranishëm nga të gjithë. Mbase duhej nisur me djalë e pastaj çfarë t’u jepte zoti. Të dy e kishin pranuar edhe besimin. Kishin thirrur edhe priftin edhe një hoxhë të fshatit që ta bekonte dasmën. Kisha dhe xhamia që ishin në fshat e kishin edhe një derë të hapur për secilin.
Pas një viti në shtëpinë e Nafiut u gëzuan me djalë. Si duket, e dëgjoi edhe zoti ëndrrën, mendoi Nafiu kur ia shihte fytyrën e bardhë Sokolit të vogël. Natën dhe ditën herë flinte i qetë në gjoksin e Svetllanës, e herë shamatohej si çdo fëmijë. Kërkonte të pinte e vetëm të pinte qumësht. Mbase donte që të rritej më shpejt se fëmijët e tjerë të lagjes, të fisit, të fshatit…
Këngët e nënë Svetllanës e bënë që ai të mësonte shumë fjalë serbe. Në shtëpi nuk kishte shumë libra, po ai i dinte shumë fjalë të nënës e të babait. Të dy prindërit i gëzoheshin Sokolit që po rritej. Ishte i hedhur, dhe të dy me shaka thonin se i ngjanin te secili në atë që kishte më të mirë. Biseda mbyllej me një buzëqeshje të ngrohtë, ashtu si niste. Sokoli nuk duhet që të ndjehej i huaj për secilin në atë shtëpi ku ai pak nga pak herë këmbadoras e herë me këmbë po hidhte hapat e parë. Që në fillim edhe nuk e kapte mirë dollapin ku vihej buka, krevatin ku flinin prindërit. Që nga koha e belbëzimit kaluan shumë ditë e muaj e ai po lëvizte. Nuk kishte ndonjë radhë se kur përdorte gjuhën e secilit, po nganjëherë edhe ngatërrohej se nuk dinte se kë fjalë duhet që të shqiptonte atë shqipapo atë serbisht, edhe pse fjalori i tij ishte ende shumë i varfër…
Një ditë, ashtu si gjithë fëmijët, e thirri rruga. Rruga është “Akademia” e parë e fëmijëve. Të gjithë fëmijët mund të kontrollohen nga larg nga ana e nënës , e babait, e motrave apo e vëllezërve më të mëdhenj, se si lahen në ujë, se si gjykojnë vetveten, se në cilin lojë do të futet, po asnjëherë secili prej këtyre të rriturve nuk mund të bëhet “gjykatës” në atë lojë fëminore që mbyllet me atë kod që të gjithë e kemi njohur me gjakftohtësinë e moshes më të rritur.
Në atë fshat shumë herë ose në të gjithë herët fëmijët luanin në dy komunitete të veçanta fëmijësh. Kishte fëmijë që nga më të vegjëlit deri në moshën 14 vjeç. Nganjëherë prindërit i merrnin në mal me bagëtitë , kur vinin mbrëmjeve, edhe fëmijët fitonin lirinë e tyre nga “gracka” prindërore. Në sheshin më të madh të fshatit ose, më saktë, në dy sheshe të veçantë jo edhe aq shumë larg nga njëri-tjetri, luanin në qejf të tyre. Sheshet mbusheshin plot më fëmijë e secili dukej në to si gurët e një muri e ka secili vendin e vet të padiskutueshëm për t’u ngjitur lart, lart drejt qiellit. Disa dukeshin si udhëheqës disa ishin si udhëtarë. Kur vinte radha që të grindeshin, ashtu si fëmijë e mbarë botës ishin disa të tjerë që merrnin rolin e gjykatësit. Për çudi, edhe kur vinin më të rriturit që vinin të qetësonin gjakrat fëminore, ata e ndërprisnin kuvendin fëminor. Jo, donin të ishin vetë gjykatës, vetë viktima, vetë dëshmitarë, vetë udhëheqës, vetë ushtarë, vetë fjalamanë, vetë të heshtur e shamatorë, edhe pse copa e bukës i rëndonte në duar. E iu kujtonte se kishin mbi supe vetëm pak gishta duarsh jetë. Mbanin në duart e vogla atë copë buke me atë çka iu kishte dhënë nëna e tyre me pak gjizë, me pak djathë. Jo rrallë kafshatat e bukës ndërroheshin në duart e fëmijëve e ata sikur ngopeshin shumë më tepër se kur shkonin në shtëpi e shtroheshin me prindërit e tyre. Veç Sokoli nuk u bë pjesë e tyre. Buka e tij niste e mbaronte me ato doçkat e tij të njoma. Në asnjë grup nuk kishte nevojë që të njihej me ta . Të gjithë e njihnin këtë fëmijë që kishte dy prindër të ndryshëm nga ata një baba shqiptar e një nënë serbe. Ia dinin shtëpinë, e dinin madje se sa hapa bënte ai që të shkonte te ata. Po, po, për Sokolin nuk kishte as bukë e ndarë me kafshata, as mollë që ndërroheshin nëpër duar fëmijërisht, as gjykim as ….Tek grupi i shqiptarëve e mbanin larg. Askush nuk i thoshte që të hynte në lojë, të hidhte gurin larg e të fitonte ose të humbte nga gara. Nuk i afronin dorën kur luanin në krahëthyerje. Pale në Lojën e Kapuçëve që kishin mësuar nga prindërit e tyre. Edhe kur binte mbrëmja e niste loja e kukafshehtas, ai nuk hynte as te trungu i një peme për të mbyllur sytë e as në atë grup fëmijësh bredharakë që nxitojnë e fshihen ku t’ia presë mendja, vetëm që ai i “trungut” të digjej sërish e të rrinte atje deri sa të gjente një vetëm një. Më saktë atë nui e lejonijn ë të futej në këtë lojë e Sokoli i vogël e bënte me sy këtë lojë. Mendonte se mund të ishte në një vend si pjesë e lojës.
Pas disa ditësh filluan madje edhe t’ia thonin me zë të ulët ose edhe të largët: “Ik, o i biri i shkinës! Mos luaj me ne! Asnjëherë nuk do të jesh në lojë me ne! Bën mirë që edhe këtej të mos dukesh me sy!”
Sokoli i dëgjonte ata që flisnin. Iu drejtonte sytë atyre që nuk flisnin si një mëshirë si një vëllamëri e munguar mes fëmijeve. Por, ah, ah, asgjë nuk po nxirrte nga ky kuvend sysh. Me asnjë prej tyre nuk mund të zihej edhe pse trupi i tij i bëshëm si një lis i vogël, dalë nga Lisi-Nafi mund të fitonte me disa prej tyre. Mund të vinte poshtë disa prej tyre njëherësh. E kuptoi se nuk ishte vetëm një që po ia thoshte këto fjalë të rënda. JO, ishin të gjithë dhe intuita fëminore e kuptonte këtë si jo më mirë. Pas disa muajsh të kësaj vetmie loje, vetmie a kënaqësie që mund t’i jepte miqësia fëminore një ditë vetë, ashtu me atë vendim të tij fëminor, u drejtua te sheshi i afërt ku ishin fëmijët serbë. Edhe ata të zhurmshëm. Kishin disa topa dhe luanin. Vraponin. Djersitnin. Kërkonin topin bënin gol, por edhe e humbnin topin drejt portës duke marrë edhe ca sharje serbe që Sokoli i kuptonte mire, fare mirë se thonin, por …. As me ata nuk mund të luante. Këtu një djalë që quhej Zhivko i tha sy më sy:
-Hajt shko luaj atje- dhe ia drejtoi dorën te sheshi ku ishin fëmijët shqiptarë. Mos eja më këtu!.
I tha edhe disa fjalë të ndyra për shqiptarët. Mendoi se ai nuk I dinte t’i përkthente ato sharje. E kishte parë prej kohësh këtë Kod komunikimi te fëmijët shqiptarë e ajo sikur po përsëritej gati pikë për pikë sa atje. Ndryshonin fytyrat emrat e fëmijëve. Te serbët kishte patjetër një “ç” në trup të emrave. Ndryshonte gjuha, me të cilin artikulohej ky urdhër. Nga më të dhimbshmet që ai kishte dëgjuar në shtëpi në rrugë. Dhe e lanë Sokolin në vetminë e tij po kaq e rëndë sa ajo që kishte provuar te djemtë shqiptarë. Ah, edhe këtu nuk do të luante. Nuk do të ndante me fëmijë të tjerë, pavarësisht se çfarë gjuhe kishin. E kishte të vështirë që t’ia thoshte këtë prindërve. Me zgjuarësinë e tij fëminore, ai e kuptonte se asnjë prej tyre as Svetllana e as Nafiu nuk mund të bënin pajtimin e tij më djemtë shqiptarë apo me ata serbë. Edhe ata e shihnin këtë gjë, po qetësoheshin me vete se kur të shkonte në shkollë ai do ta kishte më të lehtë. Shkolla ishte vend më i mbledhur. Kishte mësues e ata mund të bënin diçka më shumë se vetë ata. Kur nisi të shkonte në shkollë, ditën e parë mësuesi shqiptar e vuri në bankën e tretë nga mesi, po pak nga pak edhe te fëmijët shqiptarë nuk e pranonin në bankë. “ Biri i shkinës” duket se po i shqetësonte shikimet e fëmijëve. Për të shmangur edhe ndonjë grindje mes fëmijësh mësuesi gjeti mënyrën që ta dërgonte në një bankë nga fundi. Edhe ajo nuk e bëri punën e vet. Nuk i solli fitoren që kërkonte Sokoli e që ai e kishte vështirë që t’ia kërkonte mësuesit shqiptar.
Një ditë ia kërkoi nënës që të ndërronte shkollën. Ajo, pasi bisedoi me drejtorin e shkollës ku ishin fëmijët serbë, e dërgoi një ditë te ajo shkollë. Shumë nga fëmjët që gjeti në klasë i njihte që nga fusha e lojës. Madje edhe më të rriturit i njihte po me ta fliste pak shumë pak. Mësimin e ndiqte me vemendje Ngrihej në mësim dhe ishte ndër më të mirët por, ah, ai ndjente vetminë në mënyrën e tij . Asnjë nuk e afronte “djalin e shqiptarit”. E shihte çdo ditë këtë ftohtësi. Asnjë herë nuk ishte i qtetë. Që kur para rreth 4-5 vitesh kishte dalë në rrugë e kërkonte që të luante, të fliste, të qeshte, të qante me moshatarët. Nuk ishte në gjendje që ta tregonte me fjalë të mëdha, por sytë e Sokolit përherë e më shumë ishin të gatshëm që edhe të qanin. Vështrimi bëhej herë i menduar, me një inat që s’duhet se kujt t’ia nxirrte. Një lule që s’kishte me çfarë ujë ta vadiste. Sokoli kishte nisur që të dëgjonte një zë të fortë brenda vetes. Një zë sokëllimë që dukej edhe si ortek që s’duhej se nga cila majë po zbriste në një humnerë e thellë, e nxirosur ku asnjë nuk kishte bërë as mundimin më të vogël që t’i shihte thjesht, shpellat, pemët që rriteshin në rrëzë të gurëve të saj, zogjtë që fshiheshin në drurë në një mbretëri që askush nuk ua prekte. Sokoli po bëheh vetë një gjykatës, një viktimë. Fëmijë e i rritur. Rapsod që po ia këndonte këngën vetes. Një këngë-dritë ylbertë për atë ato që po djalë që po rritej, por edhe dritësterrane për atë që po i ndodhte. Sa më shumë iknin ditët, aq më shumë bëhej i heshtur. Edhe librat po i merrte më pak në duar. Shihte me sy të hutuar orenditë e shtëpisë, rrugën, makinat që merrnin patatet, drutë, rrushin. Shihte lulet, barin, gurët, pemët. Dëgjonte përshëndetjet e njerëzve në rrugë e mbeste sërish sa i vetmuar aq dhe humbës në Mbretërinë e Harresës së Vetvetes.
Në katin e poshtëm të shtëpisë Nafiu kishte një bodrum që ata e përdornin për drutë e dimrit. Bënte dimër i egër. Shumë herë babai ia jepte detyrë Sokolit që t’i merrte disa duar me dru e t’i sillte në dhomën ku kishin vendosur një oxhak të madh. E gëzonte shumë loja e xixave të zjarrit që herë ngrihej laert në hapësirën e nxirë të tymtarit, herë të ndizte përfytërimin me gacat e ndezura pas djegies së druve. Në një qoshe të tymtarit ishte vënë edhe një ibrik me ujë të ngrohtë që babai e përdorte për të bërë kafen kur vinte nga ara apo nga stanet. Nuk futej në bisedë me prindërit. Nëna e merrte shpeshherë në prehër dhe i fliste me dashuri. Ia përkedhelte flokët ngjyrë gruri që i kishin bërë edhe disa kaçurrela brenda asaj koke të bukur…. Atë ditë ishte pranverë. Kishte hyrë me më shumë dritë se në vitet e tjera. Më gjelbërore. Më lulërore. Më e gazmueshme. Ishte si një këngë e re që secili nis ta mësojë, ta prekë në pejzat e shpirtit njerëzor më shumë se në të gjithë ditët e jetës së tij.
…Atë ditë u çua si të gjithë ditët e tjera. Askush nuk e mori veshs e a fjeti mirë apo gati nuk fjeti fare atë natë që gdhiu si të gjithë ditët e tjera që vinte në atë luginë mjegullore e tërë gjëlbërim. Zbriti ngadalë në dhomën e druve. Litarin që babai e kishte vënë në një sirtar e lidhi fort. E kishte parë se sa e sa herë si e bënte këtë babai i tij. Nuk e pati të vështirë që ta bënte. U ngjit në një arkë dhe atij laku të bërë ngadalë e me vëmëndje që të mos shthurej kur ai të kryente funsionin, vuri kokën e tij të vogël me kaçurrela të bukur.
……I pari që u fur në bodrum ishte Nafiu. Nuk i besoi syve. Nuk foli. Iu mbushën sytë me lotë. Asnjëherë nuk kishte qarë Nuk kishte fuqi ta bënte piskamën. Po mendonte arsyen. Uli kokën i mundur nga dhimbja. Nga nata që kishte lënë pas. Pas paik thirri Svetllanën. Sokoli qëndronte në atë lak litari si një qengj i varur. Ishte bërë burrë atë ditë Sokoli para kohe. Ishte bërë gjykatës i egër e i patolerueshëm. Ishte bërë viktimë. Ishte bërë zog qiellor. Ishte bërë lulja e këputur e pranverës që kishte ardhur kudo. Ishte bërë një këngë e këputur në mes. Ishte bërë kaproll i vrarë një një gjahtar i panjohur e që nuk kishte emër, nuk kishte fytyrë që të njihej një ditë. Shikimet e të dy prindërve thonin shumë. Shumë. Ndoshta duhej nisur një fëmijë tjetër që të mos mbeste shtëpia e tyre, dashuria e tyre pa trashëgimtarë. Ndoshta….
Në varrim erdhën shumë njerëz. Shqiptarë dhe serbë. Ndoshta ishte hera e parë që ishte kaq të bashkuar fshati. Povarrosnin të dy palët pjesën e tyre të qënies. I kishte bashkuar vdekja. Një vdekje që mund të sillte rilindje. Në shtëpi ende litari ishte i varur, i pahequr. Në një krah ishte errësira e bodrumit, drutë, me të cilat mundej dimri. Zahiretë e dimrit, me të cilat mbushej sofra. Kishin ardhur edhe dy mësuesët që e kishin mësuar qoftë edhe për pak kohë dhe ia kishin detryrat ende në sirtarët e shkollave me atë shkrim të bukur si vetë Sokloli i heshtur..
Pak më larg turmës së të rriturve kishin ardhur edhe disa fëmijë të të dy palëve. Shqiptarë dhe serbë.
Atë ditë lojërat e tyre kishin një pushim të detyruar. ..Kur e varrosën, kaluan nga shtëëpia e Nafiut, e Svetllanës, e Sokolit që nuk jetonte më. Shikonin me kureshtje, me dhimbje litarin e mistershëm. Dukej se ai, litari, qëndronte në qafën e secilit banor të atij fshati. Ndoshta edhe më tej se ai fshat i njohur në tërë krahinën.. Një rapsod ia ngriti një këngë, por që nuk u këndua kurrë në kuvendet e në oda. Për shumë vite Litari i Sokolit ishte pjesa e bisedave të dasmave e të morteve…. Kishin mbetur pas sheshet e lojërave ku sërish që të nesërmen fëmijët të ndarë do të zhurmëronin në lojërat e tyre. Kishte mbetur një vend bosh në të dy shkollat ku nuk do të ulej më Sokoli bukuror. Kishte mbetur i vetmuar litari me kombin ende të pazgjidhur….
Janar, 2013