Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Kohë Për Bashkim Kombëtar

by

…Ideologjitë politike, si dhe partitë e regjimet politike që lidhen me to, janë të ndryshueshme dhe të përkohshme. Ato vinë e ikin, lindin e vdesin. Ato që mbeten janë populli, kombi, identiteti, shteti dhe ideologjia kombëtare shqiptare, që vë mbi të gjitha interesat e Shqipërisë. Guri i provës i çdo ideologjie është përputhja e saj me interesat kombëtare./

1 portret 2 nelson

Nga Nelson R. Çabej-Nju Xhersi/

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë në Vlorë, një shekull më parë, është dhe do të mbetet njw ngjarje monumentale në historinë e vendit tonë. Duke kremtuar sot këtë jubile historik dhe duke nderuar veprën madhore të heronjve të pavarësisë, ashtu si Naimi, ne sot thërrasim:“Ti Shqipëri na jep nderë, na jep emrin shqiptar!”

Themelimi i shtetit të pavarur shqiptar në 1912 nuk ishte vetëm një akt formal me rëndësi historike, politike dhe diplomatike, as vetëm kurorëzim përpjekjeve të shqiptarëve, të luftëtarëve të lirisë dhe të veprimtarëve politikë e kulturorë të Rilindjes sonë Kombëtare. Ajo ishte kurorëzimi i përpjekjes mbanëdalëse të një populli, që, duke u ndodhur në qendrën e vorbullave gjigande çetnizuese e ç’kombëtarizuese perandorake romake, bizantine, bullgare, sërbe dhe osmane, si dhe të dyndjeve të njëpasnjëshme barbare, ia doli të ruajë gjuhën dhe thelbin e tij etnik, ndërkohë që popuj të tjerë të lashtë, në po ato rrethana, u fshinë nga historia e kontinentit.

Si rrallë ndonjë popull tjetër, shqiptarët mbetën të ngulur për mijëvjeçarë në trojet të parëve të tyre ilirë. Vëndi ynë në hartën e Europës nuk ndryshoi kurrë, ndonëse trojet tona u rudhën së tepërmi.
Gjatë një shekulli qysh nga shpallja e pavarësisë, Shqipërisë i është dashur të përballojë reziqe ekzistenciale jo vetëm nga pushtimet e fuqive të mëdha e të shteteve fqinjë, por edhe nga politikat armiqësore çkombëtarizuese, etno-pastruese, etj. të fqinjve në veri e në jug, si dhe ndërhyrjet e intrigat e tyre për destabilizimin politiko-ekonomik dhe përçarjen e shqiptarëve.

Sot, një shekull pas shpalljes së pavarësisë, pozita e Shqipërisë si një vend sovran është konsoliduar. Shqipëria është pjestare e plotë dhe aktive Organizatës së Kombeve të Bashkuara dhe
e të gjitha organizatave botërore që i interesojnë; ajo është anëtare e traktatit të NATO-s.

Komuniteti europian, dhe aleatët perëndimorë, në mënyrë të veçantë Shtetet e Bashkuara, kanë ndihmuar në mënyrë vendimtare për zgjidhjen graduale të çështjes kombëtare të shqiptarëve, ndreqjen e padrejtësive historike që janë bërë në kurriz të vendit tonë. Shpallja e pavarësisë së Kosovës është një pikë kulminante dhe ende premtuese e kësaj prirjeje të re.

Brenda një shekulli, Shqipëria provoi forma të ndryshme të qeverisjes demokratike, republikane, monarkike dhe komuniste për t’u kthyer përsëri në demokraci, pas shuarjes së komunizmit në 1991.
Mësime nga një shekull pavarësi
Një shekull nuk është një periudhë e gjatë në historinë e një shteti, por ajo përmban vlera dhe mësime të mëdha që ne shqiptarët duhet t’i mbajmë parasysh për të sotmen dhe të ardhmen.

Së pari, ideologjitë politike, si dhe partitë e regjimet politike që lidhen me to, janë të ndryshueshme dhe të përkohshme. Ato vinë e ikin, lindin e vdesin. Ato që mbeten janë populli, kombi, identiteti, shteti dhe ideologjia kombëtare shqiptare, që vë mbi të gjitha interesat e Shqipërisë. Guri i provës i çdo ideologjie është përputhja e saj me interesat kombëtare.

Së dyti, ideologjitë mbikombëtare, si kozmopolitizmi, ndërkombëtarizmi, mondializmi, ndërkombëtarizmi proletar, etj., nuk përputhen me realitetin politik të botës së sotme, të mbarsur me konflikte aktuale dhe potenciale. Të zhvilluara për një botë utopike, të ndryshme nga bota në të cilën jetojmë, ato ideologji janë tërheqëse sidomos për rininë, dhe mund të shfrytëzohen, siç po shfrytëzohen sot, në propagandën kundër shqiptarisë, kundër kombëtarisë dhe ideologjisë shqiptare.

Së trerti, politika, si art i së mundshmes, mbështetet në interesat anëkëmbyese midis shteteve, të cilat janë relativisht të qëndrueshme. Historia na ka treguar sa s’bëhet më hapët se interesat e cilave fuqi europiane e botërore përputhen me ato të Shqipërisë.

Gabimet e së kaluarës për t’i gjetur aleatët ndër vende me ideologji ose sisteme politike të njëjta, e jo në partnerët gjeopolitikë afatgjatë, e kanë futur vëndin tonë në aleanca “strategjike” të gabuara e me pasoja të dëmshme për çështjen kombëtare. Historia na ka mësuar se aleancat ideologjike janë jetëshkurtëra. Ajo na ka treguar qartë se cilat fuqi europiane e botërore janë “proshqiptare” dhe aleate të vërteta strategjike të Shqipërisë.

Së katërti, ndërkohë që duhet të kërkojmë miqësinë me vëndet fqinje, politika e lëshimeve që kemi ndjekur ndaj tyre është e rrezikshme për vëndin dhe nuk ka shpurë në miqësi, por në kërkesa për lëshime të mëtejshme, në nënshtrim dhe dëmtim të interesave tona kombëtare.
Kohë për bashkim kombëtar

Çdo epokë në historinë e një vëndi ka përparësitë e saj politike, ekonomike, shoqërore, kulturore, etj. Në kohën tonë të trubullt, plot me raste të mira të papërsëritshme, por edhe me reziqe historike, përparësinë e padiskutueshme politike e ka bashkimi i shqiptarëve, pavarësisht bindjeve dhe prirjeve të tyre politike, ideologjike e fetare.

Me krijimin e shtetit shqiptar në Kosovë dhe me hovin e sotëm të zhvillimit të ndërgjegjes kombëtare në Maqedoni e Mal të Zi, por edhe më tej, bashkimi kombëtar i shqiptarëve ka fituar edhe nje përmasë të re historike ndërshtetërore.

Duke fryrë më shumë se ç’duhet konfliktet e brendshme politiko-shoqërore, për interesa thjesht partiake, ne shumë herë harojmë se reziqet e vërteteta Shqipërisë nuk i vinë nga brënda, nga shqiptarët, por nga jashtë, nga të huajt. Dhe sot, një çerek-shekulli pas shuarjes së komunizmit, ka ardhur koha për të arritur, mbi bazën e urtisë dhe interesit të Atdheut, pajtimin dhe bashkimin politik të të gjithë shqiptarëve jo vetëm në Shqipëri, por dhe në Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, e kudo në botë.

Një Shqipëri e fortë për t’u bërë ballë reziqeve dhe kërcënimeve që mban e sotmja, e me të cilat është e mbarsur e ardhmja, kërkon pa tjetër bashkimin tonë kombëtar, si përbërësi më i rëndësishëm i “fuqisë së butë” (soft power) të vëndit.

Ne nuk kemi pse ta fshehim se bashkimi i shqiptarëve brënda Shqipërisë ka rënë në një pikë të ulët historike.

Dhe shkaqet e kësaj gjëndje janë janë të shumta e të njohura nga të gjithë, ndër të cilat:
– Rënia komunizmit në fillimin e viteve 90 krijoi një hutim dhe zbrazti ideologjike, që hapi fushë të lirë veprimi, jo vetëm për ideologjitë mbikombëtare kozmopolite e mondialiste, por edhe për veprimtaritë subversive dhe propagandën e gjithanshme antishqiptare, me pasoja të dëmshme, që nuk duhen nënvlerësuar, për atdhetarizmin dhe ideologjinë kombëtare shqiptare.

Në median shoqërore, në publicistikën shqiptare e të huaj dhe deri në botime “shkencore” të huaja u sulmuan haptas historia e shqiptarëve, identiteti, gjuha dhe prejardhja e tyre.

U shtrëmbëruan ngjarjet e mëdha dhe figurat e historisë, shtetit dhe kulturës shqiptare. Të gjitha këto sollën një trubullirë shpirtërore dhe intelektuale, që dëmtoi edhe besimin e rinisë shqiptare në vetvete dhe në aftësinë për ta bërë Shqipërinë.

Reagimi i intelektualëve ndaj kësaj furtune mediatike antishqiptare ka qënë i pamjaftueshëm kurse në nivelin institucional (Akademia e Shkencave me institutet e saj dhe universitetet) ka qënë thuajse i papërfillshëm.

– Politizimi skajor i jetës, në të cilën interesat dhe çështjet partiake, eklipsuan problemet e mëdha mbarëkombëtare. “Tranzicioni i pafund” tregon se Shqipëria është në një gjëndje kritike, e në situata të tilla, partitë duhet të harojnë ndryshimet e mospajtimet, për hir të interesit të Atdheut.

Fakti që interesat e partive janë të shumta e të ndryshme, kurse interesi i Atdheut është një, na thotë se interesat e partisë shumë herë bien ndesh me interesin e Atdheut, dhe për ne shqiptarët ky është mësim nga përvoja më shumë se sa rrjedhim teorik.

– Krahinorizmi i stimuluar për karriera personale, që në formën më të rezikshme gjeti shprehje në përdorimin e termave thellësisht përçarëse, “veriorë e “jugorë”.

– Ndërhyrja e huaj në institucionet fetare dhe në jetën fetare në Shqipëri, me qëllim të hapët përçarës e me synim të fundit aneksimin e territoreve të caktuara shqiptare.

– Paaftësia e jonë për të gjetur gjuhën e arsyes dhe të pajtimit lidhur me problemet komplekse të sundimit komunist në Shqipëri.

Një Shqipëri e fuqishme kërkon bashkimin e shqiptarëve. Të gjithë ne e duam Shqipërinë të bashkuar e të fuqishme por, përtej dëshirës së mirë, sot ka ardhur koha për të hedhur hapin e madh real të bashkimit të popullit, si një kusht i domosdoshëm i fuqizimit të brëndshëm të Shqipërisë, që mund të japë një ndihmë të madhe e të pazëvëndësueshme për fuqizimin dhe përparimin e çështjes kombëtare në Shqipëri, Kosovë dhe në përbërësin etnik shqiptar në vëndet fqinje. Dhe kjo është plotësisht e mundshme sepse dashuria për Atdheun dhe interesat e përbashkëta si shqiptarë, janë më të mëdha se çdo gjë që na ndan.

Ka shënja të qarta se tanimë shqiptaria ka ngadhnjyer mbi valën e pashëmbullt çerekshekullore të sulmit kundër historisë, kulturës, gjuhës, prejardhjes dhe vlerave morale e kulturore të shqiptarëve në përgjithësi. Andaj sot është koha për bashkim kombëtar; dhe është sot më shumë se kurrë ndonjëherë më parë. Ky bashkim do ta shtynte përpara çështjen kombëtare shqiptare në të gjitha frontet, politike, diplomatike, ekonomike, shkencore e kulturore. Askush nuk ka pse të trëmbet nga bashkimi i shqiptarëve, përveç armiqve të Shqipërisë.

Le t’i tregojmë edhe një herë botës se ne duam, dimë dhe kemi fisnikërinë të ngrihemi mbi mëritë politike që na ndajnë, të ngrihemi në lartësinë e detyrave të mëdha të momentit të sotëm kritik për fatin historik të Atdheut, ashtu siç ditëm në kohën e Gjergj Kastriotit dhe në kohën e
pavarësisë. Nuk ka dyshim se shqiptarët do të dinë ta kalojnë këtë provë madhore të urtisë dhe pjekurisë së tyre politike.

Koha kërkon që udhëheqja politike, të ngrihet mbi interesat sektare partiake e të çastit, të ndjekë politika afatgjata, që t’i bashkojnë shqiptarët e jo t’i përçajnë, si deri sot. Interesat e partisë t’i nënrendohen interesit të Atdheut e të vihen në funksion të tij. Partia është diçka, Atdheu është gjithshka.

Është detyra e “shtetit nënë” ta nisë këtë punë fisnike atdhetare me një diskutim popullor e një kuvënd të bashkimit kombëtar të të gjitha trojeve shqipfolëse.

 

Trajtesë e qenësishme dhe e hollësishme për prejardhjen dhe formimin e popullit tonë

by

Dy fjalë rreth veprës së Nelson R. Çabejt “Prejardhja dhe formimi  i popullit shqiptar” – Vëllimi i parë.Botuar në Albanet Publishing, viti 2017/

prejardhjacover

Nga Anton Çefa/

Këtë vepër madhore, ku njëmendësohet çështja sa rendësore aq e vështirë e prejardhja dhe formimi i poullit tonë, autori ia dedikon: “Popullit tim, mbijetues në kufirin e së pamundshmes”.

Në këtë vëllim parashtrohen rrënjët historike të popullit tonë, ndërsa rruga e formimit të tij do te jepet në një vëllim të dytë. Për trajtimin e lëndës autori ka shfrytëzuar të dhënat shkencore të deritanishme nga historia, gjuhësia, arkeologjia, etnografia, besimi, folklori, artet, gjenetika, etj., nga burimet shqiptare dhe të huaja. Siç shkruan autori: “Fatmirësisht, në historinë e prejardhjes së shqiptarëve dhe gjuhës shqipe u përfshinë një numër dijetarësh, historianësh e gjuhëtarësh europjan e të rangut botëror, duke filluar me Leibnitz-in, Niebuhr-in, Mommsen-in, Kretschmer-in, Jokl-in; dhe, në shekullin e kaluar, me shkollën shqiptare të albanologjisë të Eqrem Çabeut, që e bëri Shqipërinë qendrën botërore të studimeve albanologjike.”:

Në vepër, duke filluar me “Vështrim i shkurtër i pikëpamjeve rreth formimit të popullit shqiptar”, flitet për banorët paraindoeuropian të Ballkanit Perëndimor, dyndjen indoeuropiane dhe formimin e etnosit ilir. Në vijim trajtohen çështje të tilla si : Ilirët dhe Iliria në kohën hisdhtorike, Epiri si pjesë e Ilirisë së Jugut, historia etnike e Ilirisë së Jugut përmes emrave të vendeve, urbanizimi, shteti ilir dhe tërësimi etnopolitik i Ilirisë së Jugut, ilirishtja – gjuha nënë e shqipes;   bota shpirtërore ilire: morali, arti, folklori, muzika, besimi i ilirëve; rreth romanizimit të Ilirisë. Ky vëllim ka gjithësejt 550 faqe.

E gjithë vepra është një dëshmi e pamohueshme e së vërtetës shkencore që shqiptarët janë pasardhës të ilirëve, që kanë banuar në trojet e sotme shqipfolëse. Ajo është gjithashtu një dëshmi e njohurive dhe e përpikërisë, që e dallon autorin. Po bie një shembull: për të dëshmuar vërtetësinë e historisë etnike të Ilirisë së Jugut përmes emrave të vendeve janë analizuar 34 emra të tillë, që kanë zënë 58 faqe. Vepra mbështetet një një mori referencash tek të cilat është mbështetur ose i ka kritikuar autori, gjithësejt 1288. Siç na e thotë edhe vetë Nelsoni: prej tre shekujsh dijetarë të shquar shqiptarë e të huaj, që janë marrë seriozisht me studimin e prejardhjes së popullit tonë kanë arritur në përfundimin se shqiptarët  janë pasardhës të ilirëve që kanë banuar në trojet e sotme shqipfolëse.

Në vepër dëshmohet autoktonia iliro-shqiptare dhe hidhet poshtë si e pabazë pikëpamja e Weigand-it për prejardhjen trake të shqiptarëve.

Në kreun e dytë flitet për banorët paraindoeuropian të Ballkanit Perëndimor, duke trajtuar gjurmët arkeologjike të tyre, trajtohen edhe lidhjet gjuhësore të shqiptarëve me ta, besimi dhe arti i tyre. Pasojnë dyndjet indoeuropiane dhe i jepet një rëndësi e veçantë formimit të etnosit ilir, duke dritësuar parahistorinë e ilirëve përmes kulturës dhe gjuhës së tyre.

Në kreun IV, fillon historia e ilirëve, nga organizimi fisnor kalohet në formimin e mbretërive. “Duke filluar nga shekulli V para erës së re, u krijuan katër shtete të mëdha të pavarura: mbretëritë e Epirit, e ardianëve, e dardanëve dhe e pajonëve, të cilat rivalizonin me njëra-tjetrën, duke ruajtur një drejtpeshim të brishtë e të habitshëm si në rrafshin politik dhe në atë ushtarak . . .” vë në dukje autori. Trajtohen më poshtë shkaqet përse nuk u formua një shtet i centralizuar ilirjan. Me organizimin e shteteve ilire u kultivua vetëdija mbifisnore, etnike, tek ilirët. Autori jep gjithashtu disa tipare të karakterit ilir.

Duke folur pet pushtimin romak të Ilirisë, krahas dëmeve si ndërprerjes së   procesit të zhvillimit te shtetet ilire, ndarjes së territorit në disa njësi administrative të veçanta, përhapjes së krishtërimit që lidhej me një ideologji mbietnike të këtij besimi, autori vë në dukje faktin se pushtimi romak e pengoi , por nuk e shoi vetëdijen “Ne” ndër ilirët, që ishte arritur më parë. Ndikoi në mënyrë të veçantë, ndër të tjera, urrejtjen dhe luftën kundër këtij pushtuesi. Lidhur me çështjen e vetëdijes etnike të ilirëve në kohën e pushtimit romak, autori trajton edhe problemin jashtëzakonisht të rëndësishëm të lindjes së gjuhës shqipe, “në saje të shndërrimeve të thella të strukturës gramatikore të ilirishtes, në përputhje me rrethanën e depërtimit masiv të latinizmave, që ishte një reagim vetëmbrojtës i ilrishtes për t’i shpëtuar romanizimit.”

Hollësisht më pas jepën kufijtë etnikë të ilirëve dhe si dëshmi e njëjtësisë etnike të Ilirisë së Jugut me Epirin, jepen emrat vetjakë. Shkencëtarët e fushave të ndryshme të dijes i kanë trajtuar ilirët si një nga grupet etnike të hershme, që mori pjesë në indoeuropianizimin e Europës prehistorike.

Autori ka venë në kahun e kritikës tendencën për një lloj ilirofobije, që priret të rrudhë konceptin mbi ilirët vetëm në “Illyri proprie dicti”, si tek arkeologu M. Garashanin, i cili lë jashtë territorit të ilirëve dhe bashkësisë ilire një  pjesë të Dardanisë, japodët dhe panonët, duke i cilësuar si trakë. Historikisht, fiset ilire, që u formuan nga shkrirja e popullsisë parailire me ardhësit indoeuropianë, zënin një truall shumë të gjerë, që përfshinte gjithë Ballkanin Perëndimor.

Në vijim, trajtohet Epiri si pjesë e Ilirisë së Jugut, dhe jepen sqarime për prejardhjen e emrit Epir, kufijtë e Epirit të vjetër, fiset epirote, gjuhën e tyre, vendemrat e shpjeguar me anën e shqipes ose që kanë evoluar në pajtim me fonetikën e saj. Flitet për kolonitë greke në bregdetin e Epirit, shtetet epirote dhe tregohet se Epiri për grekët e lashtë ishte një vend i huaj. Gjithashtu, shpjegohet historia etnike e Ilirisë së Jugut përmes emrave të vendeve.

Në një kapitull të veçantë trajtohet urbanizimi, shteti ilir dhe tërësimi etno-politik i Ilirisë së Jugut, duke filluar me lindjen e jetës qytetare, zhvillimin e qyteteve iliro-epirote, kolonitë greke në bregdetin ilir, zhvillimet e qyteteve iliro-epirote, vetëdijen etnike të ilirëve. “Vetëdija “Ne”, që i bashkonte ilirët, – shkruan Nelsoni, – nënkuptonte edhe veçimin e tyre nga gjithë joilirët, nga “Ata” ose “Të tjerët”. Në konceptin “Të tjerët” mund të mishërohej edhe ideja e “Armikut”, që ushqehej nga konfliktet e paprera të fiseve ilire me fiset e popujt e tjerë. Kjo tablo kërcënuese rriste solidaritetin e brendshëm fisnor e mbifisnor të tyre, duke favorizuar përpjekjet për formimin e shteteve ilire. Me formimin e mbretërive ilire, faktorët e mësipërm ndikuan edhe për formimin e vetëdijes dinastike, me kultin e mbretit dhe në përhapjen e miteve për prejardhjen heroike / hyjnore të tij e të familjes mbretërore.”

Trajtohet, gjithashtu, problemi i gjuhës shqipe si bijë e ilirishtes, dhe shpjegohet se “fjalët ilire që njohim janë shpjeguar vetëm me anë të shqipes; kështu, emrat ilirë,  ato vetjakë, të lumejve, vendeve, bimëve, fiseve, popujve, etj., Jepen edhe huazimet ilire nga latinishtja dhe greqishtja e vjetër dhe marrëdhëniet me trakishten. Autori thekson dhe argumenton që “shqipja është gjuhë indoeuropiane dhe bijë e ilirishtës”.

Flitet më pas për botën shpirtërore të ilirëve : moralin, folklorin,  muzikën, vallet dhe veshjen, etj. Lidhur me besimin trajtohet totemizmi ilir, kultet, etapat e zhvillimit të fesë, panteoni ilir, kozmogonia dhe etnogomia e ilirëve.

Në kreun e XI, dhe të fundit, jepen shkaqet përse iliria e Jugut i shpëtoi romanizimit. “I ashtuquajturi romanizim në trevat shqiptare ose në Ilirinë e Jugut,  në pëgjithësi, thotë autori, në thelb ka të bëjë me ndikimin romak në jetën e qyteteve ilire, por . . . preku vetëm përciptas zonën rurale, që përfaqësonte pjesën më të madhe të trojeve dhe popullsisë së Ilirisë së Jugut.”

Përfundimisht, po theksojmë që në këtë vepër, autori ka shpjeguar formimin e popullit tonë në mënyrë të gjithanshme, duke marrë në shqyrtim tërësinë e të dhënave historike, gjuhësore, arkeologjike, të artit, besimit, folklorit, etnografisë, etj. Vepra është një dëshmi e drejtësisë së faktit që ne shqiptarët jemi pasardhësit e ilirëve.

*   *   *

Botimet e Nelsonit

Për rrethanat në të cilat iu desh të punojë, kërkimet e Nelsonit shtrihen në një fushë relativisht të gjerë, duke filluar nga biologjia e aplikuar (veterinari) dhe teorike (biologji e përgjithshme, evolucion, gjenetikë dhe epigjenetikë), deri  në fushën e albanologjisë (histori e popullit shqiptar dhe e gjuhës shqipe). Këto  kërkime janë pasqyruar në mbi 80 artikuj shkencorë e popullarizues dhe në 16 libra të botuar deri sot.

Lista e librave të botuar

– Gjenetika në Shërbim të Njeriut  (1977)

– Ç’është Imunologjia (1977)

– Gjenetika (bashkautor me B. Shehun) (1979)

– Nga Historia e Zhvillimit të Shkencës Shqiptare (1980)

– Mbi Natyrën e Jetës (1984)

– Njohja Shkencore dhe Biologjia e Sotme (1987).

– Probleme Filozofike të Biologjisë (1988)

– Quantic Evolution (2001)

– Neural Control of Development (2004)

– Epigenetic Principles of Evolution (2012)

– Building the Most Complex Structure on Earth (2013)

– Ilirët që Mbijetuan (2013)

– Vazhdimësi Iliro-shqiptare në Emrat e vendeve (2014)

– Në Gjurmët e Perëndive dhe Mitologjemave Ilire (2014)

– Epirotes – Albanians of Antiquity (2016)

– Prejardhja dhe formimi i popullit shqiptar – Vëllimi i parë (2017)

Veprat e mëdha shkencore që ka përkthyer në shqip :

– Origjina e Llojeve (1982) – përkthyer nga origjinali anglisht The Origin of Species (1859) e Çarls Darvinit

– Zbulimi i Ligjeve të Trashëgimisë (1987) – përkthyer nga origjinali gjarmanisht Versuche über Pflanzenhybriden (1865) të Gregor Mendelit, pajisur me një studim 35 faqesh për lexuesin shqiptar

– Autoktonia e shqiptarëve në Studimet Gjermane – me pjesë të zgjedhura nga vepra të 12 autorëve të mëdhenj gjermanë për autoktoninë dhe prejardhjen ilire të shqiptarëve, duke filluar nga viti 1705 deri në kohët e fundit.  Përkthyer nga origjinalet gjermanisht dhe pajisur me shënime e një studim 37 faqesh)

 

Nelson Cabej, shkencetar poliedrik i pa dekretuar

by

 

992816534NGA ILLO FOTO-Nju Jork/

Nelson Cabej , e ka  konfirmuar  veten si  shkencetar i vetspecjalizuar  ne  gjenetike dhe  shencat molelekulare  , qe  jane  shkencat  baze   e  studimit te  jetes, sikurse eshte  dhe optika .  Nderveprimi i  me tejshem i  njeriut me  shkencat , ka   krijuar  artet .  Nelsoni   shkruan me  kopetence  edhe  ne te tera  shkencat , qe  rrjedhin prej tre  shkencave  bazale  : Shkruan ne  shkencat  kimike , fizike , billogjike ,  gjuhesore , historike  dhe  albanollogjike  .   E  theksoj  nuk flet , por  shkruan . Shkruan vepra me  vlere  drejtperdrejt  ne  gjermanisht  dhe  anglisht ; gjuhe  , qe i ka  pervetesuar  ne menyre  autodidakte . Veprat  e tij  trajtohen  ne  “Amazon “ .  Me poshte  do te  analizoj  nje  veper te  tij , te  shkruar ne   shqip .

Perpara  pak kohesh  me ra  ne dore dhe  e  lexova librin  shqip,  me  titll “ Iliret  qe mbijetuan “ .  Eshte  hartuar  me  shume perkushtim nga autori Nicholas Brent  .  Libri   perbehet nga   162  faqe , botuar nga  “Albaniet publishing “ , ne Dumont – NJ, ne  vitin  2009  .  Me  numur IBSN -0971074613.    Eshte  shkruar me nje  shqipe te paster dhe te  rrjedhshme.

Pasi lexova  librin shkencor , mu desh  te  interesohesha, per autorin . Rikujtova  se ne nje  sezion shkencor te  “Akademise  shqiptaro- amerikane “ , qe u mbajt  ne  Staten Illand te  NY , me rrastin e  100 vjetorit te  pavaresise, kete  materjal, te  shkurtuar ,  e pat referuar   shkurt ,nje  burre  i ditur , qe mbertheu sallen me vemendje  dhe respekt . Referusi ishte  bashkgjimnazisti im , Nelson  Cabej.  Ky referat  ishte  shkurtimi i  librit “ Iliret  qe mbijetuan “ .

Libri , qe siper tregova eshte institucion i rendesishem shkencor  , sepse argumenton ne menyren me te pa  kundershtushme  , autoktonine  e  shqiptarve ne  Ballkanin perendimor , ne trojet ku jane  vendosur  sot shqiptaret  e dy shteteve  dhe  minoritetet  shqipfolese te  ballkanit .  Me von e konfirmova  se Nikolas  Brent  eshte  pseudonim i  shqiptaro-amerikanit   pensionist , Nelson  Cabej ,  qe jeton prej   mbi 20 vjet , ne  shtetin  NJ.

Nelsoni ishte  3 vite , posht  meje ne  gjimaz . Mund te mos  e njifja , nga mosha  dhe nomeklatura  klasore , por  e njifja  dhe  e vleresoja si nje kontigjent i ekselences , i ardhur  ne gjimazin e e  Gjirokasteres te  asaj kohe  . Nelsoni , ne memorien time  te nxenesit , rri krah per  krah  me  Kleanthi  Kocin ,   me Urim  Bejlerin , me Kristian  Bukuroshin , me  Dhimiter  Munxurin , me Ulvi  Vebiun, me Agron  Ficon , me Vedat  Shehun dhe pa  dyshim  perkrah letrarve te  shquar  , qe bejne  eliten letrare shqiptare  te  70 viteve te  fundit  .

Nelsoni ishte dhe  mbeti. tip shkencor . Te jesh shkencor eshte me shume se te jeshe  letrar  dhe ende me shume se te jeshe  i prirur  ndaj polikes .  Kaq e njifja  Nelsonin ne  gjimnaz , kur pa  poritmas mu cfaq petagog ne  Instititutine  larte   bujqesor , Kamez  ne katredren e  gjenetikes , ku ligjeronin  akademiket  Teki  Tartari  dhe  Mentor  Permeti .Kam  pase   menduar  se  Nelsoni  do te ishte  nje cirak  i devotshem  i kesaj katedre , qe ka  synim   modernizmin  teknollogjik . Nuk kaluan pak kohe  dhe  Nelsoni  botoi  nje liber voluminoz ,   pa asnje  bashkepunim , me titullin pergjithesues   “ Gjenetika “ . Kur  e lexova kete liber , i kam mohuar te tere  gjenetistet para ardhes. Ishte koha , kur  zbulimet  gjenetike  mohonin vetveten,  c’do  vit   .

Nelsoni   u  shpall  # 1 ne  gjenetike  dhe ashtu mbeti , deri sot, qe eshte pensionist ne  NJ . Te mos  zgjatemi : Nelsoni  shkruan  gjermanisht  dhe  anglisht , ne  “ Amazon “ ,  por jo disido , por per probleme  gjenetike  dhe molekulare , qe i perkasin  te  arthmes  se afert  te  globalizuar  njerezore  .  Sa shkencetare  boterore ka  , qe  aktualisht  shkruajne , per kete teme  ?  Besoj  ,   100  .     Nje prej  tyre eshte  shkencetari gjenetist , Nelson  Cabej  , nje  pasardhes i  Eqerem   Cabej , fis  shqiptar me eshter  dhe me  mushkri .

Te  dalim te  tema   . C’permban  libri “Iliret  qe mbijetuan “  , per te  cilin po  bej kete persatje modeste ?  Libri i kushtohet  2  vjetorit  te pavaresise se  Kosoves dhe vertetohet shkencerisht autoktonia   shqiptare  ne  trojet  e tyre  , ne  Ballkanin  perendimor, qe i kundervihet ballazi    sezoneve  shkencore  nga  akademite  e  shkencave te  Serbise ,  Maqedonise ,  Malit te  zi  dhe  Greqise . Keto  4  akademi , qe njihen ne  bote  si prestigjioze , ne  kohe te ndryshme , por  sistematikisht  kane  artikuluar  mendimin  se  Shqiptret  nuk jane  autoktone , por te  ardhur  ne  Ballkan  diku nga  Kaukazi  , ose  vende te  tjera te   Azise .

Njeriu me naiv ne  bote , do te  drejtonte  pyetjen : Pse merret  nje  akademi me  venbanimin  e  popullit  fqinj ? E shumta  , qe  mund te  bente kjo  Akademi dhe  simotrat  e saj  , do te ishte  cili eshte  venbanimi i  popullit  , qe ajo perfaqeson .

Per kete  linje te  ashtuquajtur  shkencor ,  fqinjet kane investuar  shume  energji njerezore , dokumentare  ,  protokollare  dhe  flori  , per te  arritur te   teza mashtruse , se shqip[taret   jane  mysafire ne  Ballkan  .   Kjo teze  fallso fillimisht  mbajti   rason  e kishes  ortodokse , qe dora  dores  u vesh me kostumin  shkencor , nepermjet  sezoneve  madheshtore  akademike  dhe  botimeve  te  enciklopedive  te  fallsifikuara deri ne gen.

Erresira   dokumentare   dhe e   materjalit  arkeollogjik  adekuat  deri ne  shekullin  e   6  , kur  flitet per here te pare  per Iliret , favorrizoi  pseudoakademiket e  akademive te  shteteve  fqinj te  krijonin  alibine  se   shqiptaret  nuk lidhen me  Iliret . Fakti  tjeter eshte  se   ilirishtja  nuk eshte  shkruar  .  Zbulimet  arkollogjike te   Kultures  se  Komanit , qe eshte  vazhdim  drejtperdrejt i  kultures  Ilire , e bejne  evidente  prejardhjen e   popullsise  shqiptare dhe lashtesine  e banimit te  tyre  ne  trojet , qe jane  sot .   Libri jep  shembej konkrete  nga  ana  gjuhesore , per  emertimin  e lumejve , maleve , e te tjera  toponime  , qe jane identike  me  gjuhen ilirishte . Cilido  lexus   krijon  bindjen  se Iliret  jane  thjesht  stergjyshrit   e  shqiptarve te  sotem .

Qeleshja   karakteristike  shqiptare , eshte  e ngjashme me  kapelen e mbretit  Gent . Zakonet ilire , qe parashikonin  te  arthmen , ne  shpatullen e  dashit, jane  te perbashketa , ne  ritualin iliro- shqiptar .

Ne  folklorin  shqiptar dhe ilir  hasen figura  artistike  , si  Polifemi , Odiseu ,  Perseu , Andromaka , qe jane  krijime  te  kultures  se  lashte  greke . Nje  infltrim i  tille folklorik ,  mund te ndodhi   vetem ne  popuj  fqinj .

Per  keto  ceshtje me rendesi  akademike   , autori u  referohet  31  dokumenteve  te  arshivave  te  vendit  dhe te  huaj .

Ne  kapitullin   e dyte jipen argumente  , qe  pergenjeshtrojne  tezat  e  mos  autotoktonise te  shqiptarve . Per  kete  problem ,  libri  ne  fjale , u drejtohet 21  referencave .

Per  kapitullin  shrirja  e ilirve  ne hapesire  dhe ne kohe , libri  u  referohet 38 referancave .

Kapitulli i  5  titullohet  “Shqiptaret  nuk u  romanizuan  dhe  as  u helenizuan jane  cfrytezuar  52  referanca   .

Gjithsej libri  u adresohet    150 referancave  dokumentare , qe pergenjeshtrojne teresisht  sezonin  pompoz te   akademise dhe te  shkencave te   Serbise , me  titullin  e  dyshimte  : “ Iliret dhe  Shqiptaret “.

Kete pergenjeshtrim  shkencor  e ka realizuar  nje  burre i vetem diturak ,  Nelson  Cabej ( N. Bbrent ) , i cili eshte, mbi te  gjithe shkencetaret   , per  dituri , per profesionalizem kompleks dhe per atdhetarizem  te paster  dhe pa asnje interes , qofte  dhe moral  . Libri  e  verteton  kete  fakt.

Nelsoni nuk  ka  grada shkencore  dhe  tituj. Autoriteti  shkencor , qe ka  dekretuar  shume  profesore  , nuk mund te  aftesohej te  shquante  nje  shkencetar  mbi shkencetaret  gjenetike . Ky  shkelqim  verbon sejcilin  forum   politik  dhe  ata te  varur nga  korrupsioni . Ne  gjykimin  tim , mbeshtetur  dhe ne shkrimet  , qe  ka  paraqitur shtypi pluralist  , veprimtaria  shkencore   e UB , vertitet  afer  shifres  zero

Cili  qe shkaku , qe  e  coi  autorin Cabej , ish petagogun e  UB ,    te puna e  veshtire  e  hartimit te  ketij libri shkencor , qe nuk mund te  kundershtohet  nga  as nje  lloj  akademije ?

Ne  vitin 1986 , Akademia  serbe  e  shkencave dhe  arteve , zhvilloi nje  simpozium  te madh dhe pompoz  me  nje teme  shume  provakative  : “Iliret  dhe  shqiptaret” . Ne kete  sinpozium  ishin  thirrur shume personalitet  shkencore  te  Europes,  specjaliste te  historise se  lashtesise  dhe te  shkencave  arkeollogjike , etimollogjike , hindoeuropjne  etj. Keta personalitete   mbeshteten  vijen  serbe .

Ishte  perpjekje  mbinjerezore  serbe , per te  veshur  genjeshtren  e madhe me  kostumin  shkencor  modern. Per ta  blinduar   dhe me tej kete  mashtrim  “shkencor  “ serb , drejtusi  shkencor i   simpoziumit , arkeollogu Milutin  Garashanin , ftoi haptazi   studjusit  shqiptare  , te merrnin pjese ne kete  diskutim , me  vlera te  rendesishme rajonale  dhe  europjane .

Nuk pretendoj se  albanologet  shqitare  dhe kosovare  nuk e  kane kundershtuar kete megamashtrim  shkencor jo vetem    serb , por  edhe  grek  dhe  maqedonso-malazes  . Eshte  bere  pune induviduale  e  thelluar nga  shkencetaret  tone  te  fushes, por  nuk   e ka  thyer simpoziumin , ideollogjik , me  kostum shkencor  europjan .

Libri i  Nelson  Cabejt ( N. Brent ), qe po  analizoj , eshte  argumentimi   me  gjithperfshires  dhe me i  argumentuar  se te tera punimet  e kesaj fushe te marra  se bashku . Nuk ka  nevoje te  humbitet  kohe  akademike , per te  provuar  autoktonine  shqiptare te   ballknit  dhe  prejardhjen  ilire te  shqiptarve. Kete  e  realizon ne menyre  shteruse , me  150  referanca , libri studimor  i  N. Cabejt .

Perpara  se te  shkruaja kete  shkrim , bisedoja me nje  bashkebanor  lagjeje, greko-amerikan  , ketu afer apartamentit   tim. I fola  dicka me  shume  se sa  shkruaj ne kete  persiatje . Ai me  tha  se do ta  gjeje  librin , per ta lexuar , por pertej kesaj,  ai  nenvizoi  : Po qe se ky liber  do te ishte  botuar ne   shtetet  tona  fqinj , per nje problem analog , do te  bente  nje jehone te  madhe  dhe do te  shumfishoj , ne mijra kopje , nga  akademite ,  shtypi dhe  vecanerisht nga  kisha ortodokse .

Ke te  drejte , ju shpreha  une , keshtu do te ndothte  dhe po qe se do te botohej ne kohen  e Nolit  tone . Do te  shumfishohej  ne  dhjetra mije  kopje , do te  shperndahenj ne Kishen  e  Shengjergjit ,  ne teqene  e  Baba  Rexhepit , ne kishen  “Zonja  e mire  “, madje  dhe ne  vete  “Vatren “   .  Kishte  te drejte , ose jo  miku im , jua le  juve ta  gjykoni  .

Ky liber me kohe  duhet te  ishte bere  prone  e  2  Akademive te  shkencave , e  2  Ministrive tona te  kultures  e  shoqatave  ne  diaspore , an’e mbane   Globit  . Nuk e di kush do te behet nismetari  , qe ta shperndai an’e mbne   botes kete liber  me vlera shkencore , te nivelit  europjan  .

Vepra  multishkencore “ Iliret  qe mbijetuan “ , eshte  nje ndihme  dhe per te  gjitha  akademite  shkencore  te  shteteve  fqinj . Ata  binden teresisht  se   pseudoteoria  e tyre  nuk  funksionaoi . Ajo u pergenjeshtrua  katerciperisht  nga  akademiku pa  dekret , shqiptaro-amerikani ,  Nelson  Cabej        ( Nikolas  Berns ) . Po qe se nuk e kane   analizuar , teorine  e       N. Brent  mund ta  gjejne lehtesisht  librin , sipas  specifikimeve, qe une kam  dhene , ne ket  persiatje  shume modeste .  Te  njejten  gje  duhet te  bejne  dhe  forumet  fetare ortodokse te  shteteve  fqinj , qe  vijojne  me  dekada  te  pretendojne se  shqiptaret  jane misafire  ne  Ballkanin kristian.

Nuk pretendoj se kam kryer  analizen shtereuse , per  vepren “Iliret  dhe  shqiptaret “  . Une  vetem se  dhashe  sinjalin , se cila eshte rendesia  universale  e  kesaj vepre . Analizen   perfundimtare  dhe  rekomandimet perkatese  , duhet  t’i kryejne  kopetentet e  fushave , qe  gjejne  veten ne  faqet  e kesaj vepre specifikisht  shkencore  .

Autori i vepres  jeton ne  NJ  te  USA ,  ne  qytetin  Dumont , ku eshte  botuar  dhe libri , qe  analizova , per lexusit  e mi . Ajo  qe mbetet  e pa  ndryshuar dhe  me rendesi te perjeteshme , eshte  fakti , qe “Iliret  qe mbijetuan “ , eshte monument  madheshtor  per  autorin  dhe  shkencat  shqiptare  albanologjike .

Illo  Foto/ ne  NY ,   korrik 2016

Prehistory of Illyrians through their culture and language

by

By Nelson CABEJ/

VI/

About 2,000 BC, or about the time of transition from Neolithic to Bronze era in Balkan Peninsula, an interruption is observed in the development the of Neolithic civilization, characterized by substantial changes in the material and spiritual culture, as well as in socio-economic relations, of the inhabitants of the Western Balkans. These changes are attributed to the arrival of migrant populations from Pontic steppes, based on archaeological observations and conclusions drawn from the discovery of a series of elements of a that civilization, which in a certain time period transcend the boundaries of the initial Pontic region to spread into adjacent regions. Hence the name Typenfront (fom German front of types). These steppe elements arrived neither only once nor in precisely determined times, hence it can be spoken more than one Typenfront1.

Long time ago archaeologists have discovered an interruption in the development of the Mediterranean Neolithic culture in Western Balkans, which now is by consensus explained with the massive migrations of Indo-European populations from the East, which expanded over the whole European continent, leading to assimilation of the autochthonous Pre-Indo-European populations. The actual status of knowledge on the prehistory of Illyrians doesn’t allow us to have a definite opinion on the route the Indo-European tribes continued to reach the Western Balkans. Based on the fact that “the Maliq culture is older, compared to cultures developed in its north and a little later than south cultures”, other students have drawn the conclusion that “we must search for the route of arrival of ancestors of Illyrians by the middle of the 3rd millennium BC, from the south and the south”2.

At a time when the northern/north-eastern origin and southern/southeastern origin of ancestors of Illyrians deserve the status of working hypotheses, the migration route and the time of arrival of the Indo-European ancestors of Illyrians is a great and essential question for the ethnogenesis of Illyrians. However, whatever the truth about their arrival route may be, it doesn’t affect the theoretical foundations of the already crystallized view about the formation of the Illyrian ethnos.

In the last centuries of the 3rd millennium BC, large migrations of Indo-European populations took place in a vast area comprising all of Europe and Asia. These migrations may have been consequences of natural disasters (draught, earthquakes, or other catastrophic phenomena), which is proven to have occurred at that time in Near East, Asia Minor and Caucasus. According to French archaeologist Claude Schaffer (1898-1982) such catastrophes of continental dimensions caused annihilation of a number of flourishing ancient cities3. Three centuries later, i.e. about 2,000 BC, these regions experienced a new catastrophe that, according to him, must have been an exceptionally strong earthquake that destroyed more than 350 cities.

Archaeological evidence on the time of the Indo-European migration satisfactorily agrees with the indirect evidence deriving from a linguistic judgment based on comparison of differences and similarities between various Indo-European languages with changes between neo-Latin (Romance) languages, whose time of development and divergence from Vulgar Latin is known. The earliest documented Indo-European languages are Anatolian, Iranian and Greek. Based on the above, linguists have figured that their divergence from Proto-Indo-European must have begun before 2,000 BC, but the degree of their semblance suggests that their separation must have begun before 3,000 BC.

Stratigraphic evidence presented by Schäffer strikingly concurs temporally with the archaeological evidence on the waves of migration of populations from the East to Europe bringing about interruption of the native European culture. This evidence indicates that about 2300 BC, a large wave of migrations began from the Euro-Asian steppe, whose most distinctive archaeological remain is burial in tumuli (tombs or mounds). The first wave affected West Ukraine, Romania, Bulgaria, Albania, Greece and Western Anatolia. The second great wave that took place about 2,000 BC involved Western and South Balkans, including Albania. The new immigrant population is also known as ‘kurgan people’ because of the way they buried heir dead in graves under tombs or tumuli, piles of earth, rocks, gravel etc. This well-organized people of herdsmen and farmers became ancestors of the Indo-European peoples of Europe4.

The part of the kurgan people of the second wave of migration that settled in the Western Balkans assimilated the indigenous Mediterranean population, and served as the nucleus of the ethnic grouping that later came to be known as Illyrians. This view is supported by the fact that archaeological evidence from the Illyrian territory shows that the disintegration of the autochthonous Neolithic culture in the western part of Balkans occurred about 300 years later than the other parts of Balkans and the Danube basin5. The abrupt change and interruption that is observed in the development of the Neolithic culture consists mainly in the appearance of:

  1. The corded ware (Schnurkeramik or French ceramique cordeé),
  2. The long flint knives in graves,
  3. The fighting stone hatchets,
  4. The graves and tombs,
  5. The depots of copper tools.

 

With the second wave of migration of the kurgan people may be explained the great enigma of numerous place names of Central Europe, which most linguists in the first half of the 20th century believed to have been of Illyrian origins6, 7. Now most linguists believe these place names are related to the first waves of the Indo-European migrants, but the view on the northern origin of Illyrians makes plausible an Illyrian origin of these place names.

It is noteworthy that migration waves from the East were not the only to affect the  demographic-ethnological situation in Western Balkans. According to Luis Pericot García (1899-1978), another great migration in the opposing direction, is that of the Bell Beak culture developed in the Iberian Peninsula towards the beginning of the 3rd millennium BC. By the end of the 2nd millennium BC, they migrated from Spain toward the Central Europe and Danube Basin. According to Alois Benac, the migration of the Bell Beaker people also affected slightly Illyrian territories in the Western Balkans.

Discovery in central Italy of the same time of fighting hatchets and some ceramic elements resembling those of Balkans make it impossible to deny the possibility of another smaller Indo-European migration in the Bronze Age Balkans. However the process of fusion with, and assimilation by, the steppe immigrants of the native population of the Western Balkans was completed a little after the 2,000 BC8. Several centuries of the process of the fusion and assimilation of the Indo-European immigrants and autochthonous Mediterranean population led to formation of a new Illyrian language According to Crossland this occurred in the beginning of the Bronze Age, beginning from a dialect of the Indo-European linguistic continuum by the middle of the 3rd millennium BC9 .He believes the nomadic life of the steppe immigrants enabled the preservation for centuries of an homogenous linguistic continuum, in distinction from  the inhabitants of the permanent settlements engaged in farming and husbandry in the Danube and other areas of the Western Balkans. He thinks and argues that, unlike the case of the written languages, like Latin, e.g., for speakers of an unwritten language, development of a new language from a dialect takes about 5 centuries.

There is no doubt, however, that the migration waves from the east represent the most important ethnic element of the future Illyrian people. Assimilation of the native Mediterranean population led to formation of the substrate from which emerged the people that during the Bronze Age must be considered as Pre-Illyrians.

The proven Indo-European origin of Illyrians is related to the question on the ancient homeland of their Indo-European ancestors. Where did these ancestors live before reaching the Western Balkans?

While historiography is silent, other disciplines, linguistics, archaeology, ethnography and anthropology can considerably contribute to elucidating the Illyrian prehistory. Certainly ethnographical studies can shed some light and anthropology in the era of DNA sequencing also can contribute to revealing unknown aspects of the Illyrian prehistory despite the relative high racial homogeneity of the Indo-European populations and the ethnic mergers that associated the formation of peoples in history.

However, linguistics and archaeology, like before remain the major sources of knowledge on the prehistory of Illyrians. The comparative linguistics finds in the inherited words of Albanian the most important ancient documents and monuments of the prehistory, while archaeology can provide good clues about the movement of cultures and peoples.

One reliable way for determining the pre-Balkanian homeland of ancestors of Illyrians would be the discovery of the possible relationships of Albanian with other languages or group of languages of the Indo-European family, whose localization at the prehistory would have been known.

For the first time Gustav Meyer10 (1850-1900) discovered some German-Albanian concordances, as well as a considerable number of concordances of Albanian with the Balto-Slavic languages. This evidence led Vittorio Pisani to the conclusion that among the Indo-European elements of Albanian exist words that are attested to most of Indo-European languages and a certain number of ancient elements that according to V. Pisani link it to the languages of the northern center of Europe.

Linguists as Norbert Jokl11 (Jokl, N. (1929). Zur Vorgeschichte des albanischen und Albaner. Wörter und Sachen XII, 63-91), Ernst Fraenkel12(1931). Baltisch und Illyrisch. Indogermanische Forschungen 48, p. 267), Eqrem Çabej13, 14 (Cabej, E. (1965). Stand und Aufgaben der albanischen Wortforschung. Studia Albanica I, 9-29; Çabej, E. (2008). Hyrje në Historinë e Gjuhës Shqipe. Pjesa e Parë, Çabej, Tiranë, p. 24-33)), Ana. V. Desnitskaia15 (Десницкая, А.В. (1956). Древние германо-албанские языковые связи в свете проблемы индоевропейской ареальной лингвистики. ВЯ 6, 24-43), etc. have identified a considerable number of Baltic-Albanian concordances.

  1. Alb. baltë ‘mud, slush’; Lithuanian balà ‘swamp, mire, morass’
  2. Alb. brin/brir ‘horn’; PIE *bhr-no, *bhrentos -; Latvian briedis ‘deer, stag’, Old Prussian braydis ,deer’.
  3. Alb. eshkë/veshkë ‘kidney’; Lithuanian inkstas ‘kidney’.
  4. Alb. gardh ‘fence’; PIE *gʰórdʰos<*gher ‘to grasp, enclose’; Lithuanian gardas ‘pen, enclosure’,
  5. Alb. hedh; throw; PIE *(s)keud; Lithuanian skudris, skandrus; Latvian skaudrs ‘sharp, acute’.
  6. Alb. resh; Lithuanian rasá
  7. Alb. kur ‘when’; PIE *kʷur; Lithuanian kur̃;
  8. Alb. pellg ‘pond’ – Lithuanian pelke ‘swamp, marsh, pond’.
  9. Alb. push ‘fluff’; Lithuanian paustis.
  10. Alb. reth/rath ‘circle, wheel’; PIE*(H)rothos ‘wheel’; Lithuanian ratas ‘wheel, circle’.
  11. Alb. shark (a woolen shepherd mantle); PIE *sker ‘cut’; Lithuanian sharkas
  12. Alb. thinjë – Lithuanian šemas ‘grey-blue’) and širmas ‘grey’.
  13. Alb. shlligë (nepërkë) ‘adder’;PIE *sel ‘to sneak, creep’; Lithuanian sliēkas ‘earthworm’ (Lumbricus terrestris/Aporrectodea longa).
  14. Alb. tarok (dem)- PIE*tew-,*tu- ‘to swell’, with a suffix*-ro. Lithuanian taũras; Old Prussian tauris,
  15. Alb. thekë/thak; Lithuanian šaka ‘branch’.

17  Alb. thëngjill coal’; Lithuanian anglis ‘coal’.

  1. Alb. ujë ‘water’; PIE *wódr̥,*wédōr; Lithuanian ûdens
  2. Alb. ujk/ulk ‘wolf’; PIE *wĺ̥kʷos; Lithuanian vilkas.
  3. Alb. ulërij ‘to yell, shout, cry’; PIE– Lithuanian ululóti.
  4. Alb. valë ‘wave’; PIE *wel-,*wl̥-‎ ‘to turn, to roll, to curl’; Lithuanian vilnis; Latvian vilna;
  5. Alb. vang ‘rim’; PIE *wak- ‘crooked’ Lithuanian vanga ‘crooked, bent’
  6. Alb. var ’hang’; Lithuanian vora ’file, line, queue, row’.
  7. Alb vegë; Lithuanian vingis (përkulje), Latvian vanga (dorë e enës)
  8. Alb. verras ‘cry’ – Lithuanian verkti ‘cry, weep, shed tears’.
  9. Alb. vise ‘places’; Lithuanian vietà; Latvian vieta.
  10. Alb. vjel ‘harvest (verb)’; Lithuanian valau ‘harvest’.
  11. Alb. i zi ‘black’; PIE *jodiia; Lithuanian juodas’black’, žilas

 

Illyrian-Albanian-Baltic correspondences are not limited to the words but extend to the place names, word formation, especially in place name suffixes (-st, -opes, -ant, -ur, -is)16 (Krahe, H. (1931). Baltisch und Illyrisch. Indogermanische Forschungen 48, p. 267) and in the names of their deities17 (Biezais, H. (1986). Geschichte und Struktur der balto-slavischen Religion. Anthropos 81, 1/3,  151-176). Lithuanian gods Deivas, Perkunas and Velinas and the Latvian gods Dievs, Perkons and Vels , which Biezais considers respectively as the gods of creation, ruling and fertility, seem to correspond  to the ancient Illyrian-Albanian gods Deiwa (Hesych’s Deipatyros), Perëndia and Belenus.

Although these lexical correspondences, as interpreted by these scholars, suggest earlier prehistorical neighborhood relationship rather than genetic relationship or common origin of the Indo-European ancestors of Illyrians with the Baltic or Germanic peoples, nothing certain can be said of which of the following alternatives may be more probable.

  1. Illyrians or their ancestors inhabited a territory that exceeded their known historical territory, as indicated by ancient Greek and Roman ancestors, a view that would be close to the already rejected theory of Pan-Illyrism.
  2. Indo-European ancestors of Illyrians in their migration route towards west, or in temporary settlements, in the course of their migration, have been in contact with the Baltic peoples, Lithuanians and Latvians.
  3. The territory of the Baltic peoples, in the period of the Indo-European migration might have been more south to the known historical territories of Illyrians.

Some of the well known Albanian-Germanic lexical correspondences are:

  1. Albanian barrë ‘burden’; PIE *bhorna; Gothic, Old German and Old Icelandic barn ‘child’; Albanian të jesh me barrë – Old English beon ‘mid baerne’.

2.brin/brir’horn’; PIE *bhr-no; Swedish dialectal brindo; Norwegian bringe.

3 bun ‘shepherd hut in mountain’ and buj ‘stay overnight, sleep-over’; Gothic bauan, Old Icelandic bua, Old German bur ‘dwelling, chamber’, Old English bur ‘room, hut, dwelling, chamber’ and bu ‘live, stay’,.

  1. dhi ProtoAlbanian*diga; PIE *díks ‘goat’; Old High German ziga ‘goat’(Meyer, G. (1891). Etymologisches… p.. 85).. Te resemblance of the Albanian word dhi with the dialectal Greek Doric díza (δίζα) is explained with the Illyrian component of Dorians.
  2. gjalmë ‘string, lace, shoelace’; PIE *sey; Old German seil, Old Saxon sel, Old English sal.
  3. halë ‘fishbone, awn, bristle’; PIE *skel ‘cut’; Gothic skalja ‘tile’; Old German scala ‘awn’.
  4. helm ‘poison’; PIE *s(kel) ‘to cut’ (Pokorny, J. (1959). Op cit. p. 924); Old German scalmo ‘disease, plague’; skelmo-‘kufomw’(Çabej, E. (1963). Studime rreth etimologjisë së gjuhës shqipe. Buletinii Universitetit Shtetëror të Tiranës 1, p. 116).
  5. hedh ‘throw’; PIE *(s)keud; Old Saxon skiotan; Old German skiozan; Old English scēotan “throw, strike”. compare also lithuanian skudris, skandrus; Latvian skaudrs ‘rapid agile’.
  6. lë/la ‘’leave’; PIE *ladnō ‘tired’; Old English letan; Old Saxon latan; Old German lāzzan. Only in Albanian and German exist the differentiated series of forms in the meaning of leaving, abandoning or fatigue.
  7. (i, e) lehtë ‘light’; PIE *legṵh – *lengṵh; Gothic leihts, Old german liht(i), Old English léoht, Old Icelandic lettr.
  8. lesh ‘wool’; PIE *pleus ’shkul lesh’; Old German-vlius; Dutch – vlies; Old English flēos.
  9. miell ‘flour’; PIE melo ‘grind’; Old German melo, melaues; Old Icelandic mjal; Old English melu.
  10. mund ‘can’; PIE mehndh ‘to pay attention to’; Old German muntar ‘industrious’; Gothic mundrei ‘goal, aim’.
  11. re; Protogermanic *rauki; Old German rouh; Old Saxon rōk; Old Icelandic reykr-tym.
  12. shparr (an oak species, Quercus conferta); Old German and Old Saxon sparro; Middle german sparre ’beam, pillar’; Old English spere; Old Icelandic spari, sparri; Old Icelandic spar ‘spear’.
  13. shpreh ‘to express’; PIE *spreg- ‘to speak’; Old German sprehhan; Old Saxon and Old English sprēcan ‘he speaks’.
  14. lapë; Old German lappo ‘hanging piece of skin’; Old Saxon lappo ‘skirt or flap of a garment’; German Lappen ‘rag, cloth’.
  15. flakë, flakëroj ‘flicker, glimmer’; Old German vlackern; German flackern ‘ flicker, glimmer’.
  16. flatër, flatroj, flutur, fluturoj; PIE*pëlëdʰ; German flattern ’flutter’; English flutter, flitter.
  17. shlligë ‘adder’; PIE *sel ‘to sneak, creep’; Old German slango; German Schlange ‘snake’.

Resemblances also exist between Albanian and Germanic languages in the typologic formation of the archaic scheme of preterite tense. Striking similarities also exist in the internal flexion, in the change and alternation of vowels (Umlaut) in the formation of the plural. For example:

Alb. plak-pleq (old man – old men); German Pack-Päcke ‘pack-packs’

Alb. dash-desh ‘ram – rams’; German Nacht-Nächte ‘night–nights’

Alb natë-netë; German Gast-Gäste ‘guest – guests’.

Alb. thes-thasë ‘sack-sacks’; German Sack-Säcke ‘sack – sacks’

Also compare verb Old Albanian and Old German paradigms:

Old Albanian                                                     Old German

1st person   *flatio   flas(I speak)                       faru (I go)

2nd person  *flatis   flet (you speak)                  feris (you go)

3rd person   *flatit   flet (he, she speaks)            ferit (he, she, it goes)

 

Unlike other regions of Balkans, such as the territory of Romania and the central part of the Balkan Peninsula, beginning from the Morava Valley down to the Aegean and the Near East where the historical evolution of the native population shows an interruption due to immigration of foreign populations, in the period of transition from the Bronze Age to the Iron Age, in the Illyrian regions of the West Balkans is observed a two millennia-long period of uninterrupted development, what clearly rejects the probability of immigration of foreign populations in this region18.

According to Nicholas G.L. Hammond (1907-2001)19 based on the kurgan expansion or the spread of the tumulus burials believes the Indo-European ancestors of Illyrians arrived in the modern Albanian-speaking territories between 2500 and 2,000 BC. However, the earliest Balkan tumuli are found in the region between Niš (Nish) and Belgrade and are dated from 2,000 BC. A tumulus of this time is found in Pappulia. Further these tumuli follow a route that goes through the Kaçanik Pass, Macedonia, Servi and Thessaly. In the same route, north of Ostrovo, is found a double tumulus and another further south, in Keronea (Aya Marina). To this group also belong 25 tumuli discovered in Pazhok in 1964, dated from 1,800-1,700 BC20 (Islami, S. and Ceka, H. (1964). Nouvelles donées sur l’antiquité illyrienne en Albanie. Studia Albanica 1, 95). Based on the distribution pattern of tumuli in Balkans (no tumuli of this age are discovered in eastern Balkans), it may be inferred that the settlement of the first Indo-European ancestors of Illyrians occurred in 1,800-1,700 BC.

 

References

  1. Garashanin, M.V. (1971). Nomades des steppes et autochtones das le Sud-Est européen à l’epoque de transition du néolithique a l’age du bronze”. In Studia Balcanica 5. Sympossion: L’ethnogenese des peuples balkaniques. Sofia, p. 9-14.
  2. Anamali, S. and Korkuti, M. (1969). Problemi ilir dhe i gjenezës së shqiptarëve në dritën e kërkimeve arkeologjike shqiptare. Studime Historike 1, 115-142 (121).
  3. Benac, A. (1964). VorIllyrier, Protoillyrier, und UrIllyrier. In Symposium sur la délimitation territoriale et chronologique des Illyriens à l’époque Préhistorique. A. Benac (ed.). Sarajevo, Akademija nauka i umjetnosti B i H , pp.59-94.
  4. Gimbutas, M. (1979). The three waves of the Kurgan people into Old Europe, 4500- 2500 B.C. Archives suisses d’anthropologie générale 43, 113-137.
  5. Benac, A. (1964). cit. p. 79. However, Włodzimierz Pajakowski (1934–1992), while admitting that the ancestors of Illyrians reached their known historical territories by the end of the 3rd millennium BC, insists that these ancestors “belong to the most ancient waves of the Indo-European expansion in the Balkan Peninsula. He believes that the arrival of ancestors of Illyrians must be considered closely related to the beginnings of the Indo-Europianization of Balkans and Asia Minor (Pajakowski, W. (1981). Ilirowie. Poznan).
  6. Pokorny, J. (1936). Zur Urgeschichte der Kelten und Illyrier. Zeitschrift für Celtische Philologie 20, 315–352.
  7. Krahe, H. (1949). Ortsnamen als Geschichtsquelle. Winter, Heidelberg Universitätsverlag.
  8. Garashanin, M.V. (1971). cit.
  9. Crossland, R. A. (1971). The position of  the Indo-European language-family. In Studia Balcanica. Sympossion L’ethnogenese  des peoples  Sofia 1971, p. 225-236.
  10. Meyer G. (1891).in Etymologisches Wörterbuch der albanischen Sprache. Trübner, Strassburg.
  11. Jokl, N. (1929). Zur Vorgeschichte des albanischen und Albaner. Wörter und Sachen XII, 63-91.
  12. Frankel, E. (1931). Baltisch und Illyrisch. Indogermanische Forschungen 48, p. 267.
  13. Çabej, E. (1965). Stand und Aufgaben der albanischen Wortforschung. Studia Albanica I, 9-29;
  14. Çabej, E. (2008). Hyrje në Historinë e Gjuhës Shqipe. Pjesa e Parë, Çabej, Tiranë, p. 24-33.
  15. Десницкая, А.В. (1956). Древние германо-албанские языковые связи в свете проблемы индоевропейской ареальной лингвистики. ВЯ 6, 24-43.
  16. Krahe, H. (1931). Baltisch und Illyrisch. Indogermanische Forschungen 48, p. 267.
  17. Biezais, H. (1986). Geschichte und Struktur der balto-slavischen Religion. Anthropos 81, 1/3, 151-176.
  18. Garashanin, M. (1971). cit.
  19. Hammond, N.G.L. (1972). Varrime me tuma në Shqipëri dhe problemet e etnogjenezës. Studime Historike 4, 117-124.
  20. Islami, S. and Ceka, H. (1964). Nouvelles donées sur l’antiquité illyrienne en Albanie. Studia Albanica 1, 95.

 

 

 

The Faith of the Neolithic Inhabitants of the Western Balkans

by

By Nelson CABEJ/

 On the long road to understanding the perceived world, inhabitants of the Neolithic society of the Western Balkans created their own belief system of interpretation of the observed objects and phenomena. The cognitive level of the Neolithic society at the time didn’t enable them to go beyond the intuitive notion that another imperceptible world must exist, where the real causes of the observed things and phenomena lay. On this ideological platform the Neolithic society built a whole belief system on the nature and organization of the observable world, dominated by idealistic principles. In an attempt to influence the world, the society developed cults, rituals, magic, symbols (drawings, pictograms, etc). This, however, is the prevailing opinion on the emergence and evolution of religion, but not the only one: Wilhelm Schmidt (1868-1954) believed that the earliest form of religion is monotheism rather than animalism and totemism1.

As an early document of the magic art in Albania are the pictures of the Lepenica cave, Vlorë district, made by the Pre-Indo-European inhabitants of Albanian territories. These pictures may represent an animalistic stage of the prehistoric faith that was characterized by a close relationship of animals with humans and their life. The pictograms are believed to have magical-symbolical meaning.

It is believed by some that geometric signs as those in the figure may have a semantic  contents and their combination follows a grammar, but attempts to decipher them have been unsuccessful so far2.

The close relationship of the Neolithic human society with the animal world, initially related to hunting activities and later to animal domesticates led to the development of magical and religious involvement of animals in the life of humans. This human fusion of the animal world with his own world, is believed to have led to creation of figures of animal supernatural beings related to particular groups of animals, which may be considered as a form of ‘protototemism’. This protototemism later evolved into a typical totemism, a spiritual connection of the society with one or a group of particular animals (mostly wild animals) whose supernaturality protected them from dangers and unpredictabilities of life. This stage of the development of animalism could develop parallel with the development of some form of agriculture and living in permanent settlements. During the Neolithic period, animalism developed in the form of animal cults.

At a later stage of the Neolithic Age, the Mediterranean population of the Western Balkans developed a form of anthropomorphic belief, the belief in the existence of supernatural beings resembling man not only in appearance and physical traits but also in   customs, habits, and behaviors. The advent of the anthropomorphism, however, didn’t led to the disappearance of the totemism, as is clearly attested by the later use of names of totem animals for naming Illyrian tribes (Ulciniates, Taulanti, Enchelei, Dalmati, etc.), beginning  from the Bronze Age.-

Apparently, one of the earliest Neolithic cults that were raised to the status of an anthropomorphic divine figure in the population of the Western Balkans during the Late Neolithic period was that of the fertility, generally known as Mother Earth. The earliest archaeological find pointing to the existence of a primitive deity of fertility is a stone figurine carved with flint blades, discovered in 1908 in Willendorf, Lower Austria, hence known as Venus of Willendorf. It is very surprisingly dated from Palaeolithicum, 28-22 thousand years ago.

Figure  . Venus of Willendorf. Naturhistorisches Museum,Vienna, Austria.

From: https://en.wikipedia.org/wiki/Venus_of_Willendorf. Retrieved on April, 7 2016.

 

During the late Neolithic period, under the influence of the Vinča culture, in the territories of Serbia, Macedonia and Albania developed the Bubanj-Salcuţa-Krivodol culture represented by predominantly female clay figurines (in the territory of Albania related to the Maliq, level IIa, and Burimas, level II)3. The figurines are deliberatively fragmented, apparently for magical purposes.

The cult of the Mother Earth, as the most important cult of the agricultural population of the West Balkans at the time, displays multiple iconographic variants in clay figurines in the form of the pregnant woman, or woman delivering baby or breast feeding her baby. The earliest evidence on the worship and adoration of a Mother Earth deity in the Indoeuropean Anatolian-Balkan world is dated from 9-8th centuries BC. This is the Phrygian deity Matar Kubileya, which means Mother of Mountains, attested in a Phrygian shrine in Western Central Anatolia, and generally known as Cybele. It was adopted by Greeks towards the 9-8 century BC and towards the end of the 3rd century by Romans, who established her as their state deity named Magna Mater (Great Mother).

The cult of the Great Mother, as the most important cult of farmer population of the Western Balkans is represented in many Neolithic and iconographic variants in clay figurines in the form of pregnant women, or women delivering baby, breastfeeding the baby, etc. And the Great Mother was so dep-rooted to the historical consciousness of peoples of Europe that, as Abrecht Dieterich (1866-1908) put it, “the most inherent religious necessity, which was named Mother Earth, Demeter, Isis, didn’t die…Nothing can prove the immortality of the religion in the heart of people better than the attempt of the Christendom to create a maternal god. I am not talking about Maria, although her worship and design as God’s mother loud enough testifies to a most inner religious necessity. I mean about earlier attempts. The third person of the Holy Trinity was found in the Holy Spirit. This was of quite immeasurable (unpredictable) consequences that he in Greek could be neutrum only πνυμα ἅγιον”4.

Since the Late Neothithic, the fertility cult is also represented by the symbol of axe, prompting the cleansing of the world from the old and bygone, to stimulate the renewal of life. It is also represented by rhomboid and triangular figures and mollusk shells that appear in pendants5. During  the Neolithic in the Vučedol culture (3,000- 2,200 BC)  appears the symbol of the double axe (labrys), which is believed  to originate in  the Aegean cultural region6 and reached this region via the  Morava and Vardar, as well as  the Shkumbin and Haliakmon valleys .

The bull is another fertility symbol (apparently male fertility), that is preserved in these territories even after the arrival of the Indo-Europian ancestors of Illyrians until the Roman conquest of Illyria. During the Neolithic he-goat and the dove also appear as cult symbols, probably under the influence of the Creto-Mycenaean cultural region.

Pre-Indo-European amulets construed of teeth, horns and  bones of wild animals are often finds in the region.

Other widespread cult symbols found in the Neolithic Western Balkans are:

Spiral, which is a closely related to the intricate subterranean path spirit has to go through to reach the afterlife, with the snake as the typical chthonic animal7.

Meander, which appears as early as the the Upper Palaeolithic (40,000-10,000 years ago.

Zig-zag line often represents the snake, but its use for decorative purposes is not rare

Vertical zig-zag lines may represent rain or lightning.

Svastika symbolizes the sun, moon and fire. This symbol appears during Neolithic period. During the Late Neolithic period appears the deer, which may have been used in a totemist meaning.

Crescent, is related to bull’s horns and is a fertility symbol. It is appearance is relatively frequent in Neolithic objects, especially when compared to the exceptional scarcity during the Illyrian period of the Western Balkans.

Horns of consecration, are very typical for the Vučedol culture. They appear in the territories of some Illyrian tribes by the 7-5th centuries BC.

Snake appears as cult symbol in modern Albanian territories in objects dated to the beginning of Neolithic period.

In Illyrian territories anthropomorphic figurines of such deities are found in the territory of Iapodes and Liburnians since the 3rd millennium. They come in the form of women figures in pendants held by the women that didn’t give birth to children.

This brief description suggests that the Neolithic belief of the Pre-Indo-European   inhabitants of the Western Balkans was closer to the Babilonian ancient religion, which was more interested in their well-being in the earthly world, than to the Egyptian that was dominated by the idea of the death and the terrifying darkness of the subterranean world

The Neolithic belief system of the Western Balkans reflects the status of the socio-economic and cultural development of the Pre-Indo-European society of the region. It seems to have been based on a direct, ‘open’ perception of the reality, by recognizing in the nature’s picture and in his own pictures (dreams), the “hidden basis” of the reality. Based on these premises, on might conclude that their belief system might have advanced up to a mythic explanation of the observed phenomena of nature and society. However, their ‘worldview’ was more primitive than that of the Indo-European migrants (the most important component in the formation of Illyrians) at the time of their arrival in Western Balkans. It is suggested that upon their arrival, the latter had experienced a cultural differentiation that enabled them an analytic polytheist view of reality, creation of a polytheist system.

References

  1. Zimoń, H. (1986). Wilhelm Schmidt’s Theory of Primitive Monotheism. Anthropos 1/3, pp. 243-260. The study of the primitive tribes of Africa during the last century showed that since the gatherer-hunter stage, groups of primitive people were capable of developing monotheist religions. Of course, this primitive monotheism is not reliably demonstrated for any people, the population of the Western Balkans included, but it is argued via the induction from the nature of the faith of the hunter-gatherer tribes of the last century. In any case, essential to bear in mind is that even if such a primitive monotheism would be scientifically acceptable, its advent cannot be, as the Austrian linguist and anthropologist, Wilhelm Schmidt believed, a primeval revelation that would imply “recognition of the supernatural origin of religion and a strong belief in the active goodness and the saintliness of the highest being”.
  2. Harrod, J. B. (1998). Deciphering Upper Paleolithic (European): Part 1. The Basic Graphematics—Summary of Discovery Procedures. Internet: http://www.originsnet.org/loslecture888k.pdf.
  3. Korkuti, M., 1995. Neolithikum und Chalkolithikum in Albanien. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
  4. Dieterich, A. (1913). Mutter Erde: ein Versuch über Volksreligion. Zweite Auflage. Teubner, Leipzig, p. 116: “das innerste religiöse Bedürfnis, das nach der Mutter Erde, der Demeter, der Isis gerufen, war nicht tot….Nichts kann die Unzerstöbarkeit der Religion, die in den Herzen der Menschen lebendig ist, besser beweisen als die Versuche innerhalb des Christentums trotz allem eine mütterliche Gottheit zu schaffen. Ich rede nicht von der Maria, obgleich ja auch deren Verehrung und Ausgestaltung als Gottesmutter laut genug ein innerstes religioses Dedurfniss bezeugt. In frühere Zeit gehen Versuche zurück, die ich meine. Die dritte Person der göttlichen Dreieinigkeit war im heiligen Geiste gefunden. Es war von ganz unabsehbar wichtigen Folgen, dass er im Grieshischen nur neutrum sein konnte, πνυμα ἅγιον”.
  5. Stipčević, A. (1983). Simbolet e kultit te ilirët. Rilindja, Prishtinë, f. 94.
  6. Hammond, N.G.L. (1972). A History of Macedonia I. Oxford, f. 335-336.
  7. Stipčević, A. 1983). Op. cit., p. 10.