pellumb Kulla – Page 4 – Dielli

NA LA SKENDER SALLAKU, U NDA NGA NE!

February 11, 2014 by dgreca

Nga Pellumb KULLA/

As unë nuk e dij se si këtu në një cep të ShBA, sot u ngrita më herët se zakonisht dhe, më e pabesueshme akoma, hapa kompiuterin pa ndonje shtysë të vecantë. Pashë për emailet. Më goditi një ngushëllim Ma dërgonte ime mbesë, Ejona. Lajm i dhimbshëm: Sallaku i ndarë nga jeta! E prisja. Gjithë këto ditë kam qenë i lidhur me të shoqen, Vitoren dhe me të bijën Denisën. Ato nuk kishin fare besim se ai do t’ia dilte në përpjekjen e madhe. Dhe ja, e pritura e dhimbshme, ndodhi.

Nuk kishin kaluar vecse dyzetetë ore nga urimet që i shprehëm për ditlindjen e tij të shtatëdhjetenëntë. Nuk kishin kaluar vecse një muaj nga dreka që hëngrëm bashkë në ditën që në Fier u zbulua memoriali i Kujtim Spahivoglit, njërit nga miqtë e tij më të mirë. Shtrimi papritur në spital, dy ndërhyrjet kirurgjikale, njëra pas tjetrës…

Në ditën e lindjes unë dhe ime shoqe Xhuli, folëm gjatë me ciifin Sallaku ne telefon. Folëm bile edhe për organizimin pas një viti të 80 vjetorit. Unë i premtova se përgatitjet do t’i fillonim që këto ditë. I premtova se “do t’i piqnim hutat” me Bujar Kapexhiun dhe do ta bënim atë një festë të madhe… Po, ja, nuk qe e thënë që t’ia arrinim asaj dite!

Dhe tani, këtu, në një cep të Floridës, kur mëngjesi nuk ka feksur ende, unë përgatitem t’i telefonoj Vitores. Jam si i mpakur, si në një dhimbje të pa provuar edhepse shumë vdekje njerëzish të afërt më kanë goditur gjatë gjithë jetës. Në këto ditë të para të këtij shkurti të zi, na vdiqën shumë artistë të vyer, me të cilët kam patur nderin të punoja tok. Kemi festuar tok, kemi qeshur e kemi harxhuar ditë e netë duke u kujdesur për repertoret, dekoret, dritat….

Të qoftë dheu i lehtë Skënder Sallaku! Të prehesh në paqe!

Aty nje muaj me pare, një trokitje e cuditshme në kujtesë, më përmendi ta publikoj në facebook ca nga ca, kapitull pas kapitulli, librin per te. Si të më kishin përmendur hyjnitë! Kanë kaluar 12 vjet nga botimi… Por shumë vetë dukej se e lexonin për herë të parë. Bëra mirë që iu binda asaj parandjenje të fshehur.

Dhe sot vendosa të risjell pikërisht një fragment nga libri. Me dëshirën, me lutjen ndaj Zotit, që këtë artist të rrallë ta marrë nën kujdesin e tij të madherishem. Artisti ynë e meriton!…

DINOSAURËT

Në vitin 1994 në Moskë vdiq në një moshë të madhe komiku i njohur Jurij Nikulin dhe Nju Jork Tajmsi i pat kushtuar kësaj ngjarje dy faqe të tëra gazete me shënime biografike dhe fotografi.

Mediat ruse, kuptohet me vdekjen e tij u morën ditë me radhë.

Në reportazhin e të dërguarit të posaçëm të Tajmsit, thuhej se Nikulini ishte një komik mjaft popullor, humorin e të cilit popujt e Bashkimit Sovjetik ishin mësuar ta kishin si bukë të përditëshme gjatë gjithë periudhës së rëndë komuniste dhe për këtë aktori gëzonte një famë të jashtzakonëshme. Ai tregonte anekdota të hidhura që Brezhnjevi me shokë nuk i gëlltisnin dot dhe Tajmsi rikujtonte një tufë nga ato, ndër të cilat unë zgjodha një frazë të tij, thënë pikërisht gjatë ndrydhjes brezhnjeviane:

“ Ne kemi komunistë të ndershëm që i paguajnë kuotizacionet partisë, jo vetëm nga përqindjet e rrogës, por edhe nga përqindjet e rushfeteve që marrin! Të tillë i do komunistët partia jonë!”

Shikoja arkivolin e komikut që, pas erës së re në Rusi, mbante postin e drejtorit të Cirkut të Moskës. Trupin ia kishin vendosur mbi një shtrat topi dhe ai shoqërohej nga ushtarakë me uniformat e paradës. Prapa topit, në krye të kortezhit çapitej Presidenti rus Boris Jelcin dhe pas tij një turmë e madhe pafund, dyqind, treqindmijë a ndofta më shumë njerëz që qanin me dhimbje ndarjen nga komiku i dashur. Një bllok me tri foto paraqiste grupe vajtuesish me fytyra të përlotura që shpinin drejt varrezave atë më të cilin lidheshin gëzimet e një epoke të tërë. Rusë të thjeshtë i patën treguar gazetarit amerikan, se artisti ishte e vetmja pikë takimi e vazhdueshme që miliona banorë të kontinentit sovjetik mbanin me misionin shoqëror të artit në një vend ku mediat ishin të superkontrolluara dhe kur gjinitë e tjera të artit në mos kufizoheshin duke shfaqur thjesht art të pastër, si muzika, apo baleti, vuanin pezullime të bujshme siç ndodhte tepër rrallë me poezinë, narrativën dhe filmin.

Rusë të ndryshëm që pyeta më pas në Nju Jork, më bindën më shumë për paralelin që mund të hiqet midis artistit tonë dhe Nikulinit. Këta lloj artistë të gjithanshëm ishin bij të një periudhe historike të trazuar, të cilën ata e jetuan si qytetarë të thjeshtë të vendeve me jetë të vështirë, si artistë të klasit të parë që punuan e rrezikuan shumë, si antarë të asaj partie që ishte ironikisht vetë farkëtarja e dhunës e shtypjes dhe e gjithë pasojave që vinin pas.

Të udhëhequr nga ideale demokratike e të vetëdijshëm për rolin e bukur që u takonte edhe jashtë dritave të skenës, këta artistë e bënë jetën e tyre dhe të bashkëkohësve të tyre më pak të hidhur nga sa e nxjerrin llogaritë e të gjithë treguesave të kohës.

Theksoj afërsinë e të dyve, pasi shumë të ngjashme ishin kushtet, miqtë dhe armiqtë e tyre. Edhe valët artistike që u dhanë jetë dhe i mbajtën mbi kreshtat e veta, ishin të njëjta. Ata ishin artistë të një kalibri të veçantë me vlera shumëpalëshe: mendimtarë, kllounë, aktorë të komedisë së shkurtër dinamike që është më afër popullit të shtresuar poshtë. Lloji i veçantë i këtyre komikëve ngjan me një specie që tani jep shënja se po shuhet, ashtu siç janë shuar dinosaurët. Tani kolegët e tyre 40- 50 vjet më të rinj as që kanë ndërmend t’u kacavirren litarëve të arenave dhe bile as që duan të vënë fijen më të vogël të pudrës në fytyrën e tyre. Shumica e këtyre tani ngrihen nga salla marrin një mikrofon në dorë dhe jo pa hir dhe elegancë, marrin e trajtojnë lajmet e kronikave duke ngacmuar modën, personat më publikë të kohës, presidentët, kryeministrat e shefat e policive sekrete duke mos e vënë fare në dyshim se pas mbarimit të shfaqjes, do të arrijnë shëndoshë e mirë në shtratin e tyre të përnatshëm. Shumë prej këtyre nënëqeshin me ironi kur i hedhin një sy repertorit zyrtar të dinosaurëve tanë, duke mos e vrarë mendjen se si jetuan edhe sidomos se qysh mbijetuan.

Përse vallë diktatura, në vend që këta lloj artistësh t’i godiste, i ruajti i afroi dhe u përpoq t’ua shuante shkëndijat kryengritëse, duke i bërë anëtarë të partisë e duke i graduar në strukturat e gjinisë?

Rritja e popullaritetit u solli atyre vetvetiu më shumë imunitet, paçka se imuniteti nën diktaturë nuk ka patur kurrë vlera plotësisht të qëndrueshme. Kështu që digën e parë mbrojtëse, artistë të tillë e ngrinin me përsosjen e vlerave të tyre të jashtëzakonëshme. Nga ana tjetër, imazhi i një partie të mbyllur e jo gjithpopullore, fitonte mjaft kredi, në rast se në radhët e saj ajo regjistronte dhe figura të dashura popullore, njerëz me vlera të fushave të ndryshme të shkencës, letërsisë dhe artit. Këta, natyrisht, në jetën politike ishin më të papërshtatshëm se militantët fshatarë e puntorë që ofronin cilësinë më të lartë që i lypsej një partie komuniste staliniane: bindjen. Por sidoqoftë ofronin përfitime të tjera, jo pa rëndësi. Edhe sot emrat e artistëve i bëjnë nder partive, prandaj ende ata lajkatohen, mbahen afër, futen në lista kandidatësh parlamentarë, pa vrarë shumë mendjen nëse ia thonë apo nuk ia thonë dot artistët në atë mejdan. Ata mobilizohen në koncerte elektorale të fryrë duke llogaritur se zgjedhësit do të tërhiqen më shumë nga bukuria e këngëve dhe eleganca e humorit se sa nga programi i partisë, kështu që partia arrin të budallallepsë votuesit dhe artistët bashkë me ta. Edhe kjo nuk është një shpikje vëndase. Kjo edhe në Perëndim nuk është e përbuzur.

Vetë afrimi i Skënder Sallakut në rreshtat e Partisë së Punës pra, ishte një plus i madh propagandistik, i cili fliste pa qënë nevoja të komentohej.

Sallakun nuk e adhuronte më pak edhe pala që cilësohej reaksionare. Në radhët e goditjeve të panumërta që pësonte kjo shtresë e gjerë, dukej sikur merrte edhe një më tepër kur të shihte që beniamini i tyre u kthente krahët dhe radhitej në një formacion politik të cilin ata e urrenin. Veçse këta lloj reaksionarësh kishin kohë që nuk i shikonin më në mënyrë aq kritike miqtë, kushurinjtë apo idhujt e tyre që hynin në parti për njëmijë e një nevoja të vogla e të mëdha dhe që ishin të shpjegueshme. Shqetësimi i tyre i vetëm ishte ndryshimi cilësor i marrëdhënies së komunistëve të rinj me ta, që në të shumtat e rasteve përkeqësohej.

Por nuk ndryshoi aspak marrëdhënia e Skënder Sallakut me simpatizantët e tij të të gjitha shtresave. Ai vazhdonte të ishte artist po aq i dashur, po aq i këndshëm, po aq i befasishëm në prurjet e reja.

E mbi të gjitha, edhe pas muajit të parë edhe pas vitit të parë edhe në vitet në vazhdim, kurrë nuk ndryshoi ajo parathënia pëshpëritëse “e dini të fundit që ka nxjerrë Sallaku?”, në prag të dëgjimit të një anekdote kundër parties, të asja partie, ku ai kishte futur këmbët dhe sidomos kokën.

Nga Ministria e Brendshme doli një komision nëpër rrethe për të parë ngritjen arsimore të forcave të policisë. U ndalën në një qytet dhe filluan nga testimet. Thirrën policin e parë.

– Sa bëjnë dy edhe dy? – e pyetën.

– Tri! – u përgjegj polici.

– Pa mendohu mirë… – i thanë ata të komisionit.

– Pesë! – ia ktheu polici.

– Mendohu përsëri!

– Katër!

– Je i sigurtë tani?

– Shtatë! – tha polici.

– Mirë, mund të largohesh, – i dhanë lejë të dalë nga salla e provimit.

Pasi doli polici, antarët e komisionit vendosën ta mbajnë në shërbim dhe shkruan në procesverbal: “ Pa shkollë, por përpiqet dhe e kërkon zgjidhjen me këmbëngulje. Të mbahet”

Futën brënda policin e dytë.

– Sa bëjnë dy edhe dy?

– Pesë! – ia bëri polici pa i u dridhur qerpiku.

– Pa mendohu edhe një herë!

– Pesë! – nuk tundej nga e tija polici.

– Sikur të mendohesh edhe një herë…

– Pesë! – i a bëri polici i dytë më i sigurt se kurrë.

– Mund të dalësh! – i thanë.

Me të dalë polici, komisioni dha përshtypjet dhe në procesverbal u shkrua: “Nuk i duken shënja shkolle gjëkundi, por ngjan si shkëmb i patundur. Të mbahet”

Thirrën të tretin.

– Sa bëjnë dy edhe dy?

– Katër, – u përgjegj qetë polici.

– Mendohu edhe një herë!

– Katër! – tha polici i sigurtë.

– Mos e ke gabim?

– Aspak! – tha polici. – Katër!

Antarët e komisionit e nxorën kandidatin dhe në procesverbal shkruan: “I mprehtë. T’i kontrollohet biografia. Me të tilla përgjigje të sakta, po na krijohet bindja se në forcat e policisë ka depertime nga bij reaksionarësh!”

Pas kësaj barzelete askush nga pinjollët e familjeve të përmbysura nuk do të derdhte lot për regjistrimin e komikut të dashur në listat e komunistëve.

Sallaku për gjithkënd ishte gozhda më e kollajtë ku mund të varej origjina dhe përhapja e këtyre gazmoreve të hidhura. Citimi i çdo burimi tjetër ishte më i rrezikshëm pasi e asgjësonte vetë burimin. Nuk mund të pranohej përshembull, që njerëzit të ndërronin pyetjen parathënëse “e dini këtë të fundit që ka thënë Sallaku” me një të re, si fjala vjen, “ e dini këtë të fundit që ka thënë i biri i aksh antikomunisti të pushkatuar”. Këta bij të fundit edhe pa nxjerrë nga kallami flluska të këtij lloji, kishin mbushur burgjet. Në burgje ndodheshin njerëz që kishin bërë një pyetje pa të keq. Një kooperativist nga Devolli ra në burg edhe i kërkohej llogari se përse ai vështronte aq shpesh nga ana e kufirit(!). Të tillë kandidatë burgjesh nuk kishin aq shumë nevojë për të bërë ndonjë faj, pasi në vëndin tonë lavdimadh, ata ishin fajtorë ende pa lindur akoma.

Kështu që tek e fundit të gjithë kishin përfitim nga forcimi i pozitave të Skënder Sallakut. Përse nuk u burgos ai? Përse nuk u prangos edhe kur vetë Kadri Hazbiu e pa tek me ashk e vullnet të plotë, në një tryezë me të, nxirte nga goja të vërteta aq të hidhura që të merrnin brinjë më brinjë? Kaq kavaljer dhe burrë i besës ishte ministri i Sigurimit me Skënder Sallakun, kur më parë e më pas kish marrë vetë në pyetje dhe kish çuar në pushkatim shokë të luftës partizane, që dikur i patën shpëtuar jetën! (Vetë Hazbiu e dinte i pari se këta shokë lufte ishin të pafajshëm). Përse pra nuk i hodhi hekurat Sallakut e t’i jepte një shtrëngim nofullash atyre që pëshpëritnin humorin e zi?

Arsyeja ishte e thjeshtë: humori i zi ishte një fenomen i gjerë e i përhapur i gjithë Evropës Lindore e i gjithë diktaturave në histori dhe ky fenomen nuk do të asgjësohej aspak me asgjësimin e Sallakut. Epidemia e tregimit të anekdotave ishte aq e përhapur dhe ishte më tepër pasojë se shkak, siç është hija pasojë e diellit. Të deshe të mbyllje gojërat e popullit ishte njësoj si të luftoje me mullinjtë e erës. Për hir të kësaj fushate duhej të burgosje tre të katërtat e popullsisë shkodrane. Skënderi ish një individ i shquar, por ai kurrë nuk mund të krahasohej me një komunitet të tërë si Shkodra, e cila ngjante si një kolegjum i zi repertori, që u dërgonte drithë në mokra artistëve të saj të zinj.

Në se lemë mënjanë hesapet “ta puthim a ta kafshojmë” që bënte partia për Sallakun, duhet të kemi parasysh që talenti i vërtetë sa më shumë rritet aq më shumë gjeneron njerëz që urojnë theqafjen e tij. Këtu ne mund të përfshijmë ndonjë koleg ziliqar të llojit të tij, si edhe gjithata që nuk kishin të bënin me artin e Skënderit, por që bezdiseshin nga lehtësia dhe guximi me të cilin ai vinte gishtin mbi plagët e shumta. Zakonisht guximtarët e rallë janë të urrejtshëm, pasi ata të pacipë e venë më në dukje frikën e të tjerëve të cilët sikur urojnë që guximtari ta pësojë sa më shpejt, që vetë të duken të mënçur e praktikë dhe jo vetëm frikacakë.

Dashuria e përgjithëshme popullore që e rrethonte Sallakun bënte që denoncimet ndaj tij të ishin gati në nivelin e zeros. Një dashuri kaq e përgjithëshme ishte e përpjetë e madhe për ata që mund të deshin t’i bënin keq. Por mos harrojmë se nga ana tjetër e barrikadës, dashuri ndaj tij kishte edhe në njerëzit që mbanin në këmbë mekanizmat represive, si sigurimsa, hetues dhe policë, të cilët sa nuk kishin marrë ende një urdhër në dëm të idhullit të tyre, u vinte më për mbarë plogështia. Në jetën e tyre të zymtë ai lëshonte rrjedha drite dhe gëzimi si për ata vetë ashtu edhe për fëmijët e pleqtë e tyre.

Shkeputur nga libri “Skender Sallaku, ose, si qeshnim nen diktature”

PËLLUMB KULLA PROMOVOI LIBRIN” LUFTË PA FUND”

December 20, 2013 by dgreca

Në Universitetin Europian të Tiranës u promovua përmbledhja publicistike e Pëllumb Kullës. “Luftë pa fund” është botimi më i ri i UET-Press, i cili ka bërë bashkë, siç i quajti botuesi Çili “tre të tmerrshmit” e publicistikës shqiptare të këtyre 20 e ca viteve të fundit, autorin Pëllumb Kulla dhe Mero Bazen e Filip Çakulin që kanë shkruar parathënien. Të pranishëm ishin kryeministri Edi Rama, kreu i FRD-së, Bamir Topi, anëtarë të kabinetit, personalitete të tjerë të politikës, artit dhe medias, në njëfarë mënyre një “inventar miqsh” për autorin.

“Falenderoj me radhë që nga Mustafa Nano që u bë iniciator, te Henri Çili që e përqafoi menjëherë dhe që më bëri një nder shumë të madh, sepse unë e quaj një libër me vlera të mbledhësh tharmin satirik të 20 e ca vjetëve, si dhe drejtoreshën e Botimeve, Valbona Nathanailin. E zgjata qëndrimin në Shqipëri pikërisht që të dilte libri, i cili nuk do kishte dalë pa angazhimin e kaq njerëzve”, tha Kulla gjatë fjalës së tij të shkurtër përshëndetëse. Ndërkohë që botuesi Çili shprehu kënaqësinë e bashkëpunimit me një nga njerëzit e adhuruar së largu në fund të viteve ’80 për modernitetin e përhershëm. Në këtë libër ka pak për çdo shije lexuesish, shkrime politike, fjalime diplomatike, krijime të satirës dhe humorit, publicistikë, shkrime për figura të njohura të Shqipërisë. “Pëllumbi është një publicist “sui generis” sepse lëndën e vet e nakatos me një humor që mua më pëlqen shumë. Unë bëj pjesë te njerëzit e pakët që dinë ta shijojnë humorin e Pëllumbit. Unë vetë nuk shquhem për të bërë humor, por di ta shijoj atë të Pëllumbit. Pëllumbi është një njeri i ledhatuar nga Zoti në një kuptim, sepse Zoti përveç talentit për të bërë humor, i ka dhënë edhe talentin për të shkruar dhe kjo është një bujari që Zoti nuk e shfaq me shumë njerëz. Njerëzit që dinë të bëjnë humor dhe dinë të shkruajnë, janë sipas meje, njerëzit nga më të dobishmit për një shoqëri, sidomos për një shoqëri si e jona”, tha Mustafa Nano gjatë promovimit.

Publicistika, politika dhe satira e Kullës

Ky vëllim i Pëllumb Kullës, i 15-ti për të në gjini të ndryshme, ndryshe shtegtimi i tij nëpër qiellin politik, sjell një përmbledhje të artikujve, letrave, fjalimeve dhe intervistave të tij në këto 20 e ca vitet e fundit. Jo ato që janë të rëndësishme sot, siç thonë autorët e parathënies, por ato që kanë pasur vlerë në atë çast dhe që vazhdojnë të kenë. “Në këtë vëllim, autori ka bërë një shtegtim në jetën e tij dhe ka përzgjedhur në të, jo atë çfarë i intereson sot, por atë që për të ka qenë e rëndësishme kur ka ndodhur. Ky kriter i jep vlerë identitetit të autorit dhe respekton jetën, mendimet, vlerat dhe “marrëzitë” e tij në kohë, pa vrarë mendje nëse sot janë të përshtatshme ose jo”, thuhet në parathënie. Sipas autorëve të saj, Pëllumb Kulla, është nga ata “diktatorë” të skenës politike, artistike dhe publicistike të këtyre 24 viteve që nuk do të fshehë asnjë pjesë të kësaj jete publike, përkundrazi na i sjell ato me “arrogancën” e zotëruesit të së vërtetës dhe vlerave të qëndrueshme dhe si I tillë ai meriton të skanohet nga publiku shqiptar edhe sot, në këtë moshë. “Vëllimi “Luftë pa fund”, është një dëshmi e gjallë e mënyrës se si një intelektual shqiptar ka jetuar diktaturën dhe dështimet e demokracisë. “Libri është një pasqyrë e gjallë e asaj se si një intelektual nuk mund të heshtë, nuk mund të rrijë mënjanë, nuk mund të bëjë sikur nuk e ka mendjen, ose nuk e shikon çfarë po i ndodh shoqërisë së tij edhe kur ai jeton larg saj. Përkushtimi i Pëllumb Kullës ndaj artit, satirës, politikës dhe publicistikës është një standard, i cili i bën mirë shoqërisë shqiptare. I bën sidomos në këtë krizë të rëndë morale që po kalon, ku debati më i madh i saj është për lojërat e fatit, se sa për fatin e kulturës, për ndërtimet pa leje, se sa për ndërtimin e një shoqërie me vlera, për kultivimin e drogës më shumë se sa për kultivimin e dijes dhe kulturës”, thuhet mes të tjerash në parathënie.

Ligji i mercenatit, si mbështetës i vlerave të vërteta

Çakuli dhe Baze ndalen në udhëkryqin ku gjendet sot shoqëria shqiptare, mes banalitetit të komercializmit dhe vlerave të qenësishme që ato kërcënojnë. “Do donim të falenderonim Shtëpinë Botuese të Universitetit Europian të Tiranës, që ka sjellë për publikun kohët e fundit një seri botimesh që nuk bazohet te komercialiteti, por te sistemi i vlerave, një botim i tillë është edhe ‘Lufta pa fund’ i Pëllumb Kullës, i cili është një leksion i hapur për studentët, për gazetarët për intelektualët, për mënyrën si duhet t’i përkasin shoqërisë”, thonë autorët e parathënies, ndryshe një nga “fjalët e vetme të mira ndoshta, thënë nga dy profile që nuk thonë asnjë fjalë të mirë për asgjë dhe asnjëherë”, do komentonte botuesi Çili. Ai shfrytëzoi praninë e Ramës për të propozuar si rregullatorin e trafikut të vlerave dhe jovlerave në këtë udhëkryq të rrëmujshëm, ligjin e mercenatit. “Ndoshta ka ardhur koha që mercenati, ose mbështetja e librave dhe gjithë veprimtarive të tjera kulturore, sportive, të shoqërisë civile të ishte vërtet një veprimtari e mbështetur nga shteti dhe sistemi ynë ligjor dhe fiskal. Kemi një kryeministër që na vjen njëkohësisht nga shoqëria civile, nga arti dhe nga sporti dhe më shumë se secilit do i takonte atij të sillte një erë të re në këtë drejtim, në mënyrë që vërtet të kemi një ekuilibër të ri mes atyre fenomeneve që i prodhon tregu dhe vlerave që shoqëria duhet të gjejë një mënyrë për t’i mbështetur dhe shteti është mbështetësi më i keq, më i dobët, më i padrejtë i këtyre vlerave. Duhet gjetur një mekanizëm nëpërmjet ligjit të mercenatit që sistemi ta bëjë këtë gjë vetë”, tha Çili.

“Shqipëria gjendet në një udhëkryq të rrezikshëm, mes banalitetit dhe komercializimit të vlerave vulgare nga njëra anë, dhe sqimës e sistemit të rrezikuar të vlerave në anën tjetër. Kryqëzimi është historik, pasi në anën e banalitetit dhe komercializimit janë miliona euro në dispozicion dhe një tabor njerëzish pa emër dhe pa fytyrë, kurse në anën tjetër ka pak njerëz që nuk lodhen së treguari se kush është sistemi i vlerave dhe standardi që duhet të respektojë shoqëria, edhe pse nuk paguhen për këtë gjë. Kjo është një betejë që shoqëritë perëndimore e kanë fituar duke hequr dorë nga komercializimi i vulgaritetit dhe duke çuar në bashkëjetesë vlerat me marketingun”, japin ata zgjidhjen që ende nuk ka ardhur në Shqipëri, për të cilën botuesi Çili propozoi një mekanizëm vetërregullues të sistemit.

MBI KULLA STYLE, TEK “LEJLEKËT NUK DO TË VIJNË MË”

November 2, 2013 by dgreca

nga Merita McCormack/

I pari pohim që dua të bëj është se “Lejlekët nuk do të vijnë më” – një roman i përthyer në tregime-mozaikë, për mua është një libër i mrekullueshëm.

Nuk nguroj të them që në fillim se ky libër në gjininë e tij nuk ka të krahasuar. Ia rekomandoj gjithkujt që ta lexojë.

Autori Pëllumb Kulla, i mirënjohur në veprimtarinë e tij, i afirmuar në fushën e artit, një personalitet i përveçëm në kulturën shqiptare, jam e sigurtë që nuk ka nevojë për një kritikë letrare timen, pasi unë nuk kam çertifikatat e duhura profesionale të bëj një analizë apo një kritikë letrare. Por që unë t’i shpreh kënaqësinë që më dha leximi i librit, them se ai ka nevojë, si çdo autor tjetër. Ai ka nevojë për mirënjohjen e lexuesit. Dhe unë i shpreh vërtet mirënjohje, pasi ka shkruar diçka të veçantë, një pasqyrë thuajse të plotë të tipareve të diktaturës, me realizëm dhe me ngjyra humori, që vetëm ai di t’i qëmtojë, mbledhë, formulojë artistikisht dhe t’i përcjellë te lexuesi sa më mirë.

Gjithashtu, do të mundohem të bëj një përmbledhje mbresash, jo vetëm si lexuese e pasionuar, por edhe si një personazh, që ka përjetuar një pjesë të mirë të fakteve që regjistrohen në atë libër. Janë, si të thuash, shënimet e një lexuesi-personazh. Ato ngjarje janë pjesë e jetës sonë, e jetës sime, e të afërmeve të mi apo tuajve dhe nën këtë dritë do të mundohem të sjell emocionin tim apo përjetimin tim gjatë leximit të këtij libri dhe përcjelljes së çdo ngjarjeje. “Lejlekët nuk vijnë më” është një libër që duhet lexuar nga të gjithë, pasi tregon me zhdërvjelltësi, me vërtetësi, me dhimbje, gatuar me humor tepër të hollë, me një teknikë përcjellëse të fjalës që është unike apo “Kulla Style”, nëse mundem të emërtoj stilin e Pëllumb Kullës të tillë, duke marrë shkas qoftë nga krijimet e tij unike. Këtu do të përmendja atë përcaktimin e thekur në një fjalë të re që na e ka ofruar vetë ai: “kripëmjaltëza”, një neologjizëm i goditur, që ka marrë jetë për herë të parë në librin e tij “Skënder Sallaku, ose si qeshnim nën diktaturë”.

Diktatura në libër përfshihet gjerësisht mes dy tregimesh emblematike, në të cilat përshkruhen dy vdekje me peshë: ajo e Stalinit dhe e Enver Hoxhës. Këto dy tregime hapin dhe mbyllin librin. “Vdekja e Stalinit”, tregimi i parë i këtij libri, bën fjalë për një periudhë që vjen ende e gjallë nga rrëfimet e pleqve, ekzaktësisht si e tregon autori. Njerëzit “u marrosën” dhe falën vite për Stalinin, të cilit vdekja i kishte trokitur në portë dhe fanatikët stalinistë, edhepse me Zot të mohuar, i mbante shpresa se Zoti do mbyllte sytë mbi paudhësitë e tyre e do t’u bënte një shërbim: t’ u merrte jetë atyre e t’ia shtonte Carit komunist të Rusisë. Pavarësisht se sa “vite i dhuronin formalisht në mbledhjet e asambleve” diktatorit rus, njerëzit nuk e kuptonin se ishin viktima të ideologjisë së tij, por edhe po ta kuptonin kjo nuk u vlente. Fatet e tyre ishin shënuar.

Pa dashur të kaloj në një analizë më të gjerë sociale, dua të vazhdoj me përshtypjet e mia për librin. Një radhë tregimtarie e vendosur bukur kronologjikisht, një përshkrim artistik mjeshtëror, një qetësi në rrëfim, për të lënë shpërthimin e pikave kulmore mes një humori magjepsës dhe ti, ndërsa je me lot dhimbje në sy, shpërthen papritur në lot të tjerë gazi, – lotë përmbi lotë, – në një të qeshur të papërmbajtur, pasi “Kulla Style” bën efektin e vet: faktet janë të vërteta, por natyrisht treguar me imtësi dhe organizuar në optikën e groteskut që tani duket i lehtë për t’u zbuluar. Për shëmbull: lufta e klasave ekzagjerohet aq sa ti habitesh që ajo ndërkohë është edhe plotësisht e besueshme. Një individ mund të mos lejohej të ndiqte universitetin, mund të mos dekorohej, mund të mos lejohej të lozte në një film, por që ta vuajë këtë edhe një gomar i gjorë!!! Flitet për një kafshë fatkeqe, që ngre kundër tij turma fanatikësh të egërsuar, që shkakton mbledhjen e një pleniumi partie,për një gomar që e rrahin dhe në fund e shtyjnë në greminë, vetëm se punonte dhe hante në grazhdin e një njeriu që ishte politikisht i deklasifikuar?! Ajo që unë quaj “Kulla Style” shfaq këtu devijim nga objekti, por jo nga tema! Jo nga tema e luftës së klasave! Devijim nga objekti është edhe servilizmi kolektiv në tregimin e rrallë “Një shofer hijerëndë” por ama autori nuk lëviz nga tema nga mesazhi. Shoferi i kryeministrit pushon çdo vit në fshatin e tij të lindjes dhe në atë muaj në ato anë vihet re çdo vit një gjallëri e jashtëzakonshme. Në atë fshat bëhen festivale, aparatet e komiteteve ngrysen e gdhihen në fshat, teksa shoferin e nderuar e marrin në dreka e darka Sekretari i Parë i rrethit dhe Kryetari Komitetit Ekzekutiv. Leri më bashkëfshatarët që presin me ankth t’i qajnë hallet atij, të lumurit, që fati e ka shpënë bripërbri me të parin e vendit!…

Kështu qesh dhe qaj me këtë libër dhe besoj se kjo e lehtëson disi dhimbjen.

Me një finesë të veçantë artistike, Kulla tregon episode komike, por që popullit i kushtuan tragjikisht dhe vraga përcjellëse djeg, dhemb, të rikujton dhe natyrisht të mëson. Nuk mund të mbash lotët nga e qeshura, kur lexon për atë rojën te lëmi i fshatit që mbushte grykën e çiftes me fasule, apo grurë gjatë të korrave… Është zor të frenosh lotët e dhimbjes përgjatë leximit të tregimit të shkëlqyer “Lejlekët nuk do të vijnë më” që i jep edhe titullin librit. Shtëpia e Xha Sulit, varjet në litar, dënime për zjarre të inskenuar nga vetë Sigurimi në mullarët e kashtës, përgojimet, përçmimi, kjo dukuri e keqe, pjellë e një sistemi ideologjik, mbjellë në shpirtrat e pastër, që tani kërkon kohë të shkulet, janë të gjitha aty, brenda qëniesh njerëzore që vuajtën, që ndjenë thikën e vdekjes e të torturës deri në palcë.

Lejlekët nuk erdhën më… I dhimbshëm fundi i lejlekëve, i të vetmeve qënie të gjalla që shtegtonin, dilnin e hynin përmbi kufijtë e vendit të mbyllur duke zilepsur e ngjallur ëndrra për një botë pa tela, pa viza dhe pa kufij. I dhimbshëm internimi i individit brenda vetes!

E nëse unë mund të dukem se po i mëshoj kësaj pike, më ndjeni, më dhemb, mendoj se shoh nënën time në një nga ato vajza shpresëprera që nga dritarja sodisnin ardhjen e shpendëve nga vendet e ngrohta. Në ato faqe libri gjej tim gjysh, tek ai kulaku i moshuar Bezhani, që edhe pse thellë e urrente Stalinin dhe stalinizmin, detyrohej “t’i falte vite” Stalinit, pasi ashtu kishin bërë dhe fshatarët e tjerë, për të gëzuar barazinë me ta. Refuzimi i viteve të tij për Stalinin, nga të parët e fshatit është pjesë e tragjikomedisë multidimensionale të popullit tonë. Mbase unë gjej edhe veten në një nga ata fëmijët me pamje të përhumbur që nuk kuptonin përse-në e shkrimit të parullave si “Uji fle hasmi nuk fle” mbi muret e lyera me gëlqere të bardhë të shtëpive të tyre.

Këto nuk mbarojnë, por unë bëj mirë t’ju le ta shuani kuriozitetin vetë duke e lexuar librin në të cilin flitet për një çrregullim psiqik pesëdhjetëvjeçar, për një përçartje ideologjike, një utopi qesharake, për një vuajtje, një vuajtje madhore, për një mbijetesë që nuk ka shëmbuj në histori. “Kulla Style” e ka sjellë mjeshtërisht këtë në dritë të plotë, të dhimbshme, plot humor, rekomanduese në thelb.

Por ky mësim duhet të përçohet, duhet t’ju jepet brezave, duhet t’ju njihet me vërtetësi ashtu si ka filluar të shkruhet së fundi dhe nga autorë të tjerë, të tregohet e vërteta me dhimbje apo me humor, me mjete artistike të ndryshme, por me vërtetësi. Mendoj se një nga vlerat më të mëdha të këtij libri në aspektin historik është se ka një dëshmi besnike në çdo paragraf, në çdo tregim. Brënda faqeve të librit ka një ngacmim të vazhdueshëm për t’iu rikthyer së mbari një historie të pa shkelur, që prêt të arshivohet me vërtetësi dhe me mendje të ftohtë. Unë, nga ana tjetër kam bindjen e patundur se kjo vepër letrare e rrallë, do të bëhet një objekt leximi dhe studimi për vlerat e veçanta njohëse dhe estetike, vlera që unë në pamundësi t’i shpalos kam kënaqësinë vetëm t’i propozoj për vëmendje.

I uroj suksese autorit dhe shpresoj se gjithkush që e lexon këtë libër të ketë mësuar atë të vërtetën e hidhur që la breza shqiptarësh nën hijen e rëndë të abuzimit, ndarjes së vëllait nga vëllai, përçarjen, ndjenjën e urrejtjes apo egoizmit në kufijtë më ekstremë. Autori besnik stilit të tij të përveçëm tashmë të mirënjohur, e përcjell dhimbjen me shumë zhdërvjelltësi, me humor, duke reflektuar gjestin e madh të faljes, duke evidentuar dashurinë që mbijeton, duke i dhënë udhë fillimit të procesit të shërimit, na ka sjellë një vepër të përkryer, që i shtohet ajkës së thesarit letrar shqiptar. Dhe gjithmonë me “Kulla Style”!…

BASHKIMI

October 8, 2013 by dgreca

– Përsiatje nga Pëllumb Kulla/

Fjalën “bashkim” ne e përdorim shumë. Një ditë më lindi dyshimi se unë e përdor atë pa ia ditur kuptimin. Befas u kujtova se këtë fjalë e kisha përdorur gjithë jetën. Dhe po gjithë jetën, nuk ia kisha ditur kuptimin e plotë. Në disa raste e kisha përdorur në shkrimet që botoja dhe në shumicën e herëve në kuvende, ku isha duartrokitur si njeri i gjerë, burrë i urtë e patriot i klasit të parë! Ditën që fillova të dyshoj se, megjithqë ishte fjalë shqipe, unë si shqiptar i thekur, i njohur me letrat e me gjuhën, prapëseprapë nuk ia dija kuptimin, vendosa të përpiqem që t’ia shkoqis domethënien e gjerë “bashkimit” dhe mendova se çfarë duhet bërë që të vihet në jetë ai.

Pas një periudhe të gjatë përpjekjesh e një vargu meditimesh, vura re se “bashkimi” nuk ishte fare gjë e lehtë. Është, dakord, një fjalë e bukur, festive, e ngrohtë, plot emocion, por gati e parealizueshme.

Bashkim – do të thotë të jetosh afër, të vëllazërohesh me një njeri a një grup njerëzish, me të cilët deri tani nuk ke qënë bashkë, nuk i ke dashur fare dhe, në të shumtat e rasteve, i ke urryer. Nuk është e lehtë.

Bashkim – na i thënkëshin pranimit të gabimeve, fajeve, mëkateve që ke bërë ndaj një tjetri. Nuk qënka kollaj.

Bashkim – do të thotë të falësh. Të falësh në thellësi të shpirtit dëmin që të kanë shkaktuar, gjakun që të kanë derdhur, shnderimet, vjedhjen që të kanë bërë. Të falësh mëkatarët që, të penduar thellësisht, të dalin përpara me kokë ulur e me lotë në sy. Nuk është fare e lehtë të falësh dhe zor të gjesh mëkatarë e sidomos të penduar! E sidomos në Shqipëri!

Bashkim, – do të thotë të shikosh prapa dhe përpara, të ndahesh nga ca grupime e të bësh një afrim tjetër të arsyeshëm, të urtë dhe më afër llojit tënd.

Bashkimi – është rasti, kur pas faljes së sinqertë je i zoti edhe të kapërdish.

Bashkim, – është një mënyrë të jetuari në harmoni me një njeri a me një grup njerëzish, që shndërrohet në një nevojë të jetuari, kundër një grupi tjetër, kundër shtetesh të tjera e kundër aleancash armiqësore, që nuk të duan as ty dhe as ata, me të cilët u bashkove dhe sidomos nuk duan t’ju shohin bashkë. E vështirë kjo gjë sidomos aty ku duhet më shumë, në viset shqiptare.

Bashkim, – do të thotë që, pas kësaj, të punosh ca më shumë se ai tjetri, njeriu me të cilin u bashkove. Do të thotë të luftosh ca më shumë se ai, të shpenzosh më shumë se ai dhe, në rast nevoje, të japësh jetën para se ta japë ai. A jemi ne të tillë?

Një njeri fal hasmin për gjakun e vëllait, babait a djalit të vetëm, paraqitet në kuvend, i shtrëngon dorën atij që i ka përvëluar shpirtin, përqafet me të dhe, në prani të njëqind burrave të përlotur që duartrokasin, zotohet që të ndërpresë urrejtjet dhe pusitë. Keni takuar njerëz të tillë? Shumë pak. Ju janë dukur të bukur? Të mahnitshëm, pasi kanë ngritur peshë një mal të tërë dhe ne s’kemi qënë veç soditës të mrekullisë.

Pra “bashkimi”, vëllezër, është një punë e vështirë. Gazetat e shkruajnë, se nuk dijnë ç’të thonë tjetër, politikanët e thonë për t’u dukur, shkrimtarët e shkruajnë për abetaret e librat e këndimit dhe palët kundërshtare në gjirin e një kombi e tellallosin për t’ua lënë kundërshtarëve doçin në derë, me demek “ne kemi bërë thirrje më shumë se ju”.

Dhe jo njëherë janë parë shqiptarë, që bashkim i thonë gabimisht ujdive për të përfituar, njerëz që urrejnë bashkatdhetarët më shumë se të huajt, njerëz që pasi janë prishur nisin ta urrejnë shokun e bashkëpuntorin më shumë se atë, që dikur e luftonin së bashku. Ka shqiptarë që në furrën e urrejtjes gatuajnë më shumë mëri të helmët për shqiptarë të tjerë se sa për pushtuesin, qoftë ky italian, grek, gjerman apo serb. Mjaft që të pranohet kjo e nuk është zor të rreshtohen këtu emra ballistësh, komunistësh, legalistësh, socialistësh, demokratësh, disidentësh, reformatorësh, kolaboracionistësh. Nuk është zor të gjesh emra brenda kufijve të Shqipërisë dhe viseve të saj përtej.

I zorshëm mbetet vetëm ai, BASHKIMI, që ne e përmendim, e shkruajmë dhe e lexojmë çdo ditë. Më kot…

Ju lutem e ju përgjërohem, miqtë e mi, mos e përdorni, mos e lodhni, a ndofta mos e ndotni më këtë element vendimtar për jetën e një kombi. Të punojmë që të piqet, ta shohim të mundur, ta shohim të afërt, që të vërsulemi për realizimin e tij.(Dielli-Arkiv-Tetor 2004)

o o o

Mërgimi, i parë me syrin e artistit

September 10, 2013 by dgreca

Shkruan: PIRRO MANI/

Për mua seria e “Rrëfenjave nga Amerika”, të shkruara nga Pëllumb Kulla, ishin një befasi e këndëshme dhe pas publikimit të asaj të parës, mezi prisnja të hënat që të lexonja rrëfenjën e radhës. Befasia ishte e bukur edhe pse autorin, afërmendsh, e njoh si penë të fortë të humorit e satirës dhe të pjesëve teatrale që ka shkruar e vënë në skenë, në atë planetin tonë të teatrove. Ndryshe nga psikologjia sqimatare që i ka marrë si nëpër këmëbë miniaturat teatrale që shihnim nëpër estradat, unë gjithnjë e kam vlerësuar lart punën e kolegëve të mij regjisorë që punonin atje dhe ku miku im Kulla, ka arritur një varg impresionues suksesesh. Por, megjithatë, sinqerisht nuk e besoja se Pëllumb Kulla do të niste e ta shpinte gjer në fund në një lartësi të tillë, atë gjerdan rrëfenjash, që më ngjasin me një varg reportazhesh nga Nju Jorku, sa zbavitës aq edhe të dhimbshëm, sa të përmallshëm aq edhe informativë, sa tradicionalë aq edhe modernë, sa të lidhur me shqiptarët e Amerikës, aq edhe pranë atyre të viseve shqiptare në Ballkan, sa të shtruar aq edhe ritmikë… Arti i këtyre tregimthave të botuar në Shekulli është i një graviteti të jashtzakonshëm.

Një nga tiparet më të dukshme të rrefenjave është poezia që dëshmon se ato janë shkruar me një rrëmbim. Poezia ka shërbyer aty si një rrëshirë lidhëse, si një dritë e ngrohtë, e cila bie e ndrit njësoj, qytetet amerikane e shqiptare. Imazhet me Menhettënin në mëngjes, me Qafën e Kërrabës pas një shiu të shkurtër behari, kur fëmijët fshatarë dalin buzë rrugës për t’u shitur fiq turistëve, përrallat e vjetra tona, që një kujdestare që nuk di anglisht ua tregon vogëlushve amerikanë, përralla tjetër që kosovari plak i tregon për 40 vjet rresht të birit mbi viset e banorët e Shqipërisë, janë të një bukurie të rrallë.

Por përtej poezisë, rrëfenjat janë njëkohësisht të lidhura me temat më djegëse të kohës, sa më dukej se analizave aq të mprehta e të goditura që boton vazhdimisht Shekulli, me këto rrefenja iu shtuan edhe disa. Por këtë rradhë me një gjuhë tjetër, me një pikëvështrim tjetër, me tipa të një seriali të suksesshëm që ditë pas dite, të familjarizon edhe të miqëson me karakteret. Duke treguar për Amerikën autori nuk shmanget pa satirizuar jetën postdiktatoriale shqiptare. Në rrëfenjën e parë, Peçoja, një nga karakteret më të realizuar letrarë, thotë: “…Prandaj është më mirë bre, kur shtetnë e drejtojnë të ngopurit, pasanikët. Këtë po përpiqen të realizojnë burrat e shtetit në Shqipëri. Që shtetnë ta drejtojnë të pasurit, ka dy rrugë, prefesor: ose të pasurit të bëhen ministra, ose ministrat të bëhen të pasur! Në mëmëdhe po ndodh kjo e dyta: ministrat po bëhen të pasur! Atje vjedhjet kanë qëllime të pastra, bre, fisnike… Prandajza, sa herë vete andej-këtej dëpër Amerikë, u them shqiptarëve, kudo që janë: vëllezër Filadelfiotë, Vaterburas, Njuxhersjotë, Bostonianë, Detroitjotë, Çikagas… të ini krenarë për mëmëdhenë e dashur! Atje vjedhën për pikësynime të nderçme… Njëherë vaftit, shteti i rripte lëkurën individit për të mirë të përgjithëshme, sot për të mirë të tij, individi i rrjep lëkurën e përgjithëshme shtetit!…” Tepër i hollë është satirizimi i atij lideri partiak, në rrëfenjën e katërt, që udhëton për në Uashington dhe kalon aty dy ditë, pa takuar asnjë personalitet politik apo shtetëror të asnjë rangu! Por mbyllet në një hotel buzë lumit Potomak, sheh nga dritarja Memorialin e Linkolnit dhe drejton që andej fushatën zgjedhore në Libarzhd e Kukës e nëpër fshatrat e Shqipërisë. Satira është dërmuese: ka shumë politikanë që udhëtojnë për në kryeqytetin amerikan, vetëm e vetëm që në Rinas të zbresin të ardhur që andej, nga Uashingtoni, vetëm e vetëm që të ushqejnë fantazinë e fanatikëve të tyre e të trembin kundërshtarët politikë. Grotesku shpaloset shumë shumë i fuqishëm e kordha e satirikut prêt më të majtë e më të djathtë në rrëfenjën “Planet e fshehta ushtarake”, ku e gjithë kjo dyndje shqiptarësh nga viset arbërore në Amerikë, interpretohet si një strategji shekullore shqiptare për … pushtimin e Shteteve të Bashkuara(!!!), strategji e ideuar dhe zbatuar nga tërë tërë krerët e shtetit të vockël të shqiptarëve, që kanë qënë tërë një mendje, (ironi më vete dhe kjo!) “Nuk e di kush e ka bërë pllanë, thonë Ismail Qemali, thonë mbreti Zog! – spjegon Peçoja– “Ama këta që kanë erdhur në krye të vendit më pas, pavarësisht nga inatet me njëri tjatrin, pllanë nuk e kanë kundërshtuarë… Ay, (Enveri) nuku kish zemër të vriste një zoçkë. Vravi mijra e mijra bashkatdhetarë, që të tjerët të besoshin, kur arratiseshin në Amerikë, ore! Qëllimi qe i lartë! Ay zbatonte porositë e mbretit. Njeriu i tij ka qënë, bre, s’ke dëgjuarë? Zogu e ka patur konsull në Belgjikë!

– Shiko, shiko! Ti Peço ke vendosur të më lesh me gojë hapur sot! Unë, Enverë e mendonja diktator tamam! Ay e bëkërke… Shih-shih! Tashi po e çmoj. Dhe po filloj të kem respekt, për të.

Po unë deri këtu, e po ndalem në zbulimin e vlerave në përmbajtje. Po kthehem të përdor më shumë metrat e mi, pra të një njeriu, që është marrë me teatrin dhe spektaklet në tërësi. Tufa e “rrëfenjave nga Amerika” i ka të gjitha cilësitë e një seriali televiziv të suksesshëm. Bile do të thosha edhe më shumë se një serial, një film unik, mbi këtë valë historike emigracioni, që mori shkas nga shpërbërja e perandorisë komuniste dhe bëri që në truallin amerikan të sulen rusët, bullgarët, polakët, ukrainas e tjerë… Dhe midis tyre shqiptarët! Nga tëra viset tej e mbanë kufijve. E që të gjithë, pavarësisht nga kombësia, përballin problemet e adoptimit, njohjen e kapitalizmit të vërtetë. Njësoj në varfërinë e tyre, njësoj në vlerat e tyre shpirtërore nga njëherë për t’u patur zili nga amerikanët. Njësoj në vështirësitë me gjuhën, me mekanizmat e punësimit, njësoj me iluzionet dhe me deziluzionet, me dëshirat dhe me dështimet.

Vëllimi i rrëfenjave përmban temën e madhe të emigracionit, ose të kurbetit, siç ka hyrë në ndërgjegjen dhe dhimbjen e popujve. Po këtë rradhë në Amerikë kanë vërshuar jo fshatarët e dikurshëm të Korçës e Gjirokastrës, por studentët, mjekët, sportistë të shquar, artistë, me një mesatare kulturore të paimagjinueshme. Të gjithë kanë sjellë këtu një botë mendore specifike në një infrastrukturë amerikane, të njohur së prapthi nga propaganda armiqësore komuniste. Por gjithësesi ajo është e largët, e huaj dhe e vështirë për t’u adoptuar në të.

Publikimi i këtyre rrëfimeve, duket që nuk është një frymëzim i çastit i autorit, por një mbarsje e gjatë dhe e pjekur në kohë. Karakteret që popullojnë rrëfenjat janë të besueshëm, të përditshëm dhe të veçantë. Duket që ata kanë ardhur nëpër ato faqe letrare duke zbrazur blloqet me shënime të autorit Pëllumb Kulla.

Merr karakterin kryesor: Peçoja është i gjallë, tërë lëng jetësor. Ai është një lloj filozofi popullor, që e ka mësuar filozofinë jo në katedrat e filozofisë por në rrugën e mundimeve: ka qënë në burg në rininë e tij, emigrant në Greqi dhe i futur pastaj fshehur në Amerikë. Gjuha e tij është e figurshme dhe dialektale aqë sa ajo bëhet tipar i krahinës së tij të Devollit dhe ende e shumë ngjyrshme me mbetjet interesante nga fëmijëria e hershme. “Erdhi dhe më qëndrovi një të pështyrë larg”, thotë Peçoja kur do të tregojë largësinë më një njeri të neveritshëm, në rrëfenjën e shtatë. Situatat nëpër të cilat kalon ky shofer taksie apo limuzine, janë shpesh dramatike, komike, bufe, por asnjëherë të vetqëllimshme. Ai është një karakter i ngrohtë, puntor, i ndershëm dhe me një dashuri e dhëmbje për atdheun në të cilin u rrit jo në ambjente ideale, por gjithsesi të dashura. Ai i shpalos të metat e veta me një lehtësi impresionuese. Kujtoni dasmën kur këtij i duhet të ndeshet me fshatarin që ka zënë një qoshe përrallore në pikën doganore, edhe kur tërë ambienti fshatar e shtyn Peçon të luajë “amerikanin” (Rrëfenja “Paradë pasanikësh” që unë do ta quaja një nga tregimet më të bukur të narrativës kombëtare).

Karaktere të tjerë interesantë gjen në faqet e këtij vëllimi më shumicë: Gruaja e shoferit, tërë kohën në alarm për çdo ditë që gdhin në Amerikë; fëmijët që përhapen si vaji në tavën amerikane; Roza, ajo nënolja e pasuksesëshme në Shqipëri, e cila i ka vënë vetes si qëllim të gjejë një burrë amerikan dhe e konsumon veten duke parë kanalet porno; ministrat e qeverisë hije, që presin akoma të bjerë komunizmi, edhe kur ai ka dymbëdhjetë vjet që është gremisur; hetuesi që ka torturuar në qelitë e Sigurimit e tani ka nxituar të marrë strehimin politik edhe më parë nga ata që pat rrahur me duart e tij duke i akuzuar se patën dashur të arratisen në Amerikë; Beni, ai i riu i papunë në Tiranë, që nuk ka shkelur kurrë në Nju Jork dhe di edhe cilat korsi do asfaltohen të djelën në darkë mbi një urë të Menhettënit… E plot e plot të tjerë, të gjallë të etur, të këndshëm, tuhafë, pasionalë që mbushin rrëfenjat e Peços. E sidomos të përditshëm, që të sjellin shpesh mendjen tek figurat çehoviane.

Puna në teatër dhe telvizion që ka bërë autori gjatë jetës së tij e ka ndihmuar mjaft që në narracion të jetë dinamik. Në të gjithë këta tregime ndihet lëvizja, mizanskena. Përshkrimi alternohet me fjalën në një zhvillim të mrekullueshëm filmik. Karaktere thellësisht shqiptarë, në një dekor marramendës gratacielash të vërtetë.

Unë i uroj autorit një jetë më të bukur suksesesh letrare, por jam i bindur që edhe përvoja me Shekullin, për të, duhet të ketë qenë e mrekullueshme.

Kurse mua që tani më ka marrë malli për ato të hëna, këtu në Kolorado, kur hapnja internetin, klikonja tek Shekulli on the Web dhe pasi i hidhnja një sy lajmeve e komenteve, linja për në fund, siç lihet ëmbëlsira, rrëfenjën e radhës endur e thurrur me aq shije nga pena e mrekullueshme e autorit Pëllumb Kulla, njohës i mprehtë dhe i thellë i psikologjisë së bashkëkohësve të tij.(Botoi Shekulli, Foto- Dielli, shtator 2013)