Rëndësia e këtij zbulimi është e madhe, thotë Ina, struktura lejon krijimin e ilaçeve te reja, që mund të zhdukin AIDS . Deri tani gjitha ilaçet kundra HIV funksionojnë kundra proteinës së virusit, Por kjo punë studimore lejon krijimin e ilaçeve që do të funksionojnë kundra gjenomit që e zhduk realisht atë qysh në ARN./

Nga Rafael Floqi/

“Asnjë luftë në faqe të dheut nuk është aq destruktive sa pandemia e AIDS, do të shkruante ish- sekretari Amerikan i Shtetit”, Colin Powell. Dhe kjo luftë kaq e vështirë për një gjeneral me pesë yje tashmë po gjen një shpresë në shpatullat e brishta të një shkencëtareje të re shqiptaro amerikane, Ina Puleri, e cila këto ditë po feston 32- vjetorin e saj.

AIDS /SIDA, kjo sëmundje vdekjeprurëse e shekullit është ulur këmbëkryq pranë nesh dhe nuk pretendon të largohet andej nga ka ardhur. Në këtë moto e gjithë bota ka protestuar kundër sëmundjes së shekullit. 1 dhjetori, është dita në të cilën duhen sensibilizuar të gjithë njerëzit në mbarë botën, nga ky virus që po i pushton dalëngadalë. Të gjithë duhet të pranojmë dhe të jemi të ndërgjegjshëm se AIDS është i pranishëm kudo e në çdo kohë dhe është një kërcënim potent për njerëzimin. Numri i personave të sëmurë me AIDS, sot në botë arrin shifra vërtet shqetësuese, ato luhaten në 42 milionë persona të sëmurë në të gjithë botën, ndër ta më shumë se një milion amerikanë janë të prekur nga kjo sëmundje. Moshat më të prekura janë ato të reja dhe luhaten nga 20 deri 39 vjeç. Vetëm këtë vit janë zbuluar 5 milionë të infektuar me HIV, ndërsa të vdekur ka pasur 3.1 milionë njerëz dhe gjysma e të infektuarve për herë të parë janë gra, të cilat infektohen si persona heteroseksualë me burra të infektuar.

Afrika e Jugut është rajoni më i prekur nga kjo sëmundje, ndërkohë që në të gjithë globin po rritet ndjeshëm edhe numri i grave të infektuara me këtë virus. Një dhjetori ishte dita ndërkombëtare kundër AIDS-s dhe të dhënat e fundit po tregojnë se kjo sëmundje po shkakton gjithnjë e më shumë viktima.  Në Shqipëri krahasuar me tri vitet e fundit, të dhënat flasin për një numër në rritje të rasteve. Sipas raportit të përgatitur nga specialistët e Institutit të Shëndetit Publik (ISHP), deri në muajin nëntor të këtij viti, në vendin tonë janë regjistruar 96 raste të reja me virusin HIV, duke e çuar në 671 numrin total numrin total të personave me AIDS në Shqipëri.

“Por gjithnjë ka një dritë në fund të tunelit”, thotë shkencëtarja e re shqiptaro- amerikane. Me origjinë nga Tirana, Ina Puleri O’Coroll, ajo që zbuloi kohët e fundit së bashku me një grup kolegësh të National Institutes of Health të National Cancer Institute në Frederick, për Programin e Rezistencës të  HIV ndaj medikamenteve, (Drug Resistance Program) zbuloi së fundi mekanizmin celular, sesi funksionon ARN e virusit HIV.

Ky zbulim sipas revistës prestigjioze të Biologjisë Molekulare “Cell” është një zbulim i vërtetë shkencor që do t’i hapë rrugë zbulimit të medikamenteve që do ta luftojnë AID-s qysh në qelizë.  AIDS, apo virusi HIV, është një sindromë e fituar. Kjo sëmundje u përhap fillimisht nga një djalë homoseksual, i cili ishte i infektuar nga ky virus. Shkaktari është virusi i AID-s, i cili shkatërron sistemin imunitar të organizmit të njeriut. Ekzistojnë dy lloje të virusit të AID-s, hiv-1 dhe hiv-2. Mbartja e virusit të AID-s bëhet nëpërmjet aktit seksual, në kontakte me derivate të gjakut dhe kontakti me gjakun, si për shembull me narkomanët nga një gjilpërë e kontaminuar, disa prej tyre infektohen dhe gjatë shtatzënisë, pra nga nëna e infektuar tek fëmija.

“Rrugët e infektimit dihen, por ende nuk dihej mekanizmi i veprimit në qelizë, thotë shkencëtarja e re shqiptaro- amerikane. Në këtë punë studimore, shton Ina Puleri O’Carroll, Ph.D që këtë laborator prestigjioz po kryen studimet e postdoktoraturës, ne kemi zgjidhur strukturën e një elementi të gjenomit të virusit HIV dhe kemi vërtetuar që kjo strukturë është e vlefshme në qelizat (in vivo). Ky element, Rev Response Element (RRE), është i domosdoshëm për jetën e këtij virusi dhe për këtë arsye është objekt ideal për krijimin e ilaçeve të reja kundra virusit. Zgjidhja e strukturës është e çmuarpër dy arsye: 1) zbulon mekanizmin me të cilin virusi eksporton gjenomin nga bërthama tek citoplasma e qelizës, një proces ky që është i domosdoshëm për virusin që të jetë infektues (kjo ka qenë e ditur qysh në 1985 por sesi ky element ishte i nevojshëm për eksportin e gjenomit por mekanizmi nuk ishte ditur deri tani”.

Ina është modeste për punën e saj. Ajo punoi shumë në laborator për të vërtetuar me qeliza të gjalla in vivo, mekanizmin që do të krijojë mundësinë e shfarosjes të AID-s nga bota. Ajo ka bërë lajtmotiv të saj thënien “Shënjestro diellin, ti mund të mos e arrish atë, por shigjeta jote do të fluturoj aq lart sa t’i vesh objektiv vetvetes”.

“Pjesa ime në këtë projekt ishte të vërtetoja që kjo strukture është vërtet e vlefshme in vivo. Struktura vetë nuk ka vlerë po nuk e tregove që është domethënëse (relevante) in vivo. Unë tregova që mutacionet në strukturën rezultuan me reduktim te agresivitetit në funksionim më të ulët ose inekzistent të virusit si in vitro ashtu dhe in vivo.( në qeliza të gjalla) Për këtë arsye jam bashkautore e parë (bashkë me Xianyang Fang dhe Jinbu Wang) në artikullin e revistës prestigjioze “Cell” në numrin e saj të tetorit të 2013.

“Rëndësia e këtij zbulimi është e madhe , thotë Ina, Struktura lejon krijimin (design/engineering) e ilaçeve te reja, që mund të zhdukin AIDS . Deri tani, të gjitha ilaçet kundra HIV, funksionojnë kundra proteinës së virusit, Por kjo punë studimore lejon krijimin e ilaçeve që do të funksionojnë kundra gjenomit që është në ARN dhe jo në ADN.

Ina Puleri O’Coroll është një vajzë e re shqiptare e bija e dy prindërve krenarë Mihallaq Pullerit dhe Zana Pulerit, nëna e një djali dy vjeçar, që po pret fëmijën e dytë, të cilët tani së fundit janë bashkuar me të pas ardhjes nga Greqia pas 20 viteve emigracion për t’u bashkuar me Inën dhe vëllain e saj Dorian Pulerin pedagog i matematikës në Universitetet Amerikane.

Ina e nisi rrugën e studimit në SHBA në vitin e fundit të shkollës së mesme ku që nga Greqia mund të vinte në SHBA dhe Brenda vitit do të dallohej si nxënëse e dalluar, madje do të vlerësohej për rezultate të larta në mësime nga vetë presidenti Bill Klinton. Kjo vajzë shqiptare pasi studio për biologji shkëlqyeshmen në Universitetin per Ph.D.në  Biochemistry me  2009 Virginia Polytechnic Institute dhe State University (Virginia Tech), Blacksburg, VA.  B.A., Biochemistry; B.A., Chemistry.  2004 McDaniel College, Westminster. Gjatë viteve studentore ajo do të njihej me bashkëstudentin,“her sweet heart”, Andrew O”Coroll me të cilin do të lidhte jetën.

Tani ajo zhvillon punën e saj kërkimore pranë laboratorit të “Rezistencës së ilaçeve ndaj   HIV. Ky programi u formua në vitin 1997 me misionin e kryerjes dhe nxitjen e kërkimeve themelore multidisiplinare, translationale , dhe klinike të fokusuar në problemet që lidhen me ilaçet rezistente të HIV. Programi është ndërtuar mbi anët e forta ekzistuese të programeve themelore dhe klinike NCI të kërkimit në retrovirology, zbulimin të ilaçeve të AIDS, duke shfrytëzuar studimet në biologjinë strukturore, biokimi, virologjisë  Këto janë fushat e një rëndësie kritike ndaj epidemisë së AIDS-it  Edhe pse programi fokusohet kryesisht në HIV, rezistenca e drogës është një shqetësim i madh për agjentët e të tjera infektive si kanceri. Këtu ajo arriti të zbulonte misterin që flinte prej më shumë se 25 vjetësh strukturën në formë A të virusit që do të luftojë për zhdukjen e tij. Ina tani po punon së bashku me prof.  A. Rein mbi studimet te aspekteve Molekulare te acideve nukleike virale për t’u futur nëenciklopedinë e biologjisë se qelizës “Cell”. Ajo pëlqen të thotë se lufta kundër AIDS është një autogol që raca njerëzore i ka bërë vetes, por synimi i ekipit tonë shkencor është që ne të mos e humbim ndeshjen për hir të njerëzimit. Për punën e kësaj shkencëtareje të re shqiptare kanë rëndësi synimet e larta, pasi ato formojnë karaktere të larta dhe objektet e mëdha nxjerrin në pah edhe mendje të ndritura.