Si dhe pse keto dy vende, mberrijten ne piken ku ndodhen tashti?
By Brian Whitmore/
Perktheu GJON KADELI/
Natyrisht, shkaku per krizen e tashme, asht vendosmenia e Rusise, per
te mos lejue Ukrainen te integrohet ne Perendim. Por arsyeja baze asht
se mbas 1991-shit, ato moren drejtime te ndryshme. Keto dy rruge te
ndryshme e kane piknisjen, gjate dy diteve fate-zeza, ne fazen e
hereshme formuese, mbas shpartallimit te Bashkimit Sovjetik.
FAJI FILLESTAR I RUSISE
Dita e pare asht 4 tetori 1993, kur presidenti i Rusise Boris Jeltsin,
e zgjidhi problemin e tij te gjate me Parlamentin, tuej dergue tanket,
te cilet gjuejten ndertesen e atij insitucioni dhe e nenshtruen ate.
Ne ate moment, u duk, si nji fitore per Jeltsinin dhe ndjeksit e tij
reformiste kunder ligjvenesve, te mbrapambetun dhe reaksionare, por ne
te vertete ishte nji krim fillestar i Rusise.
Gjuejtja ma arme e Parlamentit Rus krijoj nji precedence (shembull) qe
grindjet politke mund te zgjidhen me force. Si rrjedhim Presidenca e
Rusise u shendrrue, ne nji ent shume te fuqishem, qe nuk i jepte
llogari askuj; gja qe Putini do t’a perdorte ne menyre te plote. Keto
lloje veprimesh provojne se, ne te vertete, zbatimi i ligjit ne Rusi,
asht, me thane te pakten, vetem nji iluzion.
Ish shefi i personelit te Jeltsinit, Sergei Filatof tha se tash 20
vjete kemi vazhdue me perdorun te njejtat menyra. “Ne mbijetuem ate
rast dhe duhet te kishim mesue, dicka prej tij, por fatkeqesisht, nuk
mesuem asgja. Te gjithe ne kishim mentalitetin Perandorak Rus,ku
fuqija, i zgjidhe ma mire problemet, se sa bisedimet dhe kompromiset.
Ne qofte se ne, duem te bahemi ndonjihere, shoqni demokratike, ne
duhet t’i ndryshojme, menyrat tona qeverisese, dhe metodat e
marredhanjeve, ndermjet autoriteteve drejtuese”.
ALTERNATIVA PER UKRAINEN
Me 10 korrik 1994 u mbajten zgjedhjet e pregjitheshme ne Ukraine,
mbasi ai vend fitoi pavaresin nga Bashkii Sovjetik. Njerzit votuen
kunder presidentit ne fuqi Leonid Kravcuk. Kravcuk dha dorehqjen, pa
krijue ndonji problem dhe e lejoj Kucmen te fillonte detyren. Kravcuk
kishte nji grindje te madhe me antaret e Parlamentit, por ndryshe nga
menyra ruse, kriza ne Parlamentin e Ukraines u zgjidhe ne menyre
paqsore, me nji marreveshje, per te ba zgjedhje te parakoheshme,
presidenciale dhe parlamentare.
Ja vlen te vehet ne dukje se gjta te gjitha zgjedjeve qe jane zhvillue
ne Ukranin dhe ne Rusi, qe nga koha qe Ukraina fitoi pavaresine,
zgjedjet ne ate vend kane qene demokratike, edhe pse jo te persosuna,
kurse ne Rusi nuk kane qene aspak demokratike.
ANALIZA (SHOSHITJA) E DY GJANAVE TE PERKUNDERTA
Jo vetem qe, vazhdimisht zgjedhjet ne Ukraine kane qene, ma
konkurruese se ne Rusi, por edhe elita politike dhe ajo ekonomike, ka
qene gjithnji ma pluralistike, qe nga koha e shpartallimit te
Bashkimit Sovjetik. Ukraina, ne menyra te vazhdueshme asht ba ma
demokratike, kurse Rusia ma pak demokratike.
Sean Guillori, i Qendres se Studimeve Ruse e Europiane ne Pitburg te
Shteteve te Bashkueme tha se “Qendrimi i eger i elites ruse ne
krahasim me ate shume ma te bute te elites Ukrainase” ishte nji faktor
themelor qe percaktoi rruget e ndryshme te te dy vendeve,qe nga koha
qe Ukraina fitoi pavaresine.
NDRYSHIME TE PARIKESHILLUESHME
Qe nga vjeti 1991, kur Ukraina fitoi pavaresine, ajo mberrijti nji
zhvillim shume ma te madhe demokratik se sa Rusia. Si rrjedhim, ne
fillim te veres se 2013-tes, shoqnia civile e Ukraines, me nji bindje,
gjithnji e ma te madhe, donte dicka edhe m a te mire. Hapi i pare ne
kete drejtim ishte nenshkrimi nga Ukraina, e nji marreveshje
bashkpunimi me Bashkimin Europain. Historiani i Universiteti Yale,
Timothy Snyder, tha gjate nji lekture keto fjale “Ne qofte se ju jeni
nji student, nji pronar i nji tregetije te vogel ne Ukraine,ju e
kuptoni Europen ne kete menyre, Ajo asht pjese e historise tone.
Europa sot, don te thote Bashkimi Europian, dhe Bashkimi Europian don
te thote, se asht vendi ku zbatohet ligji, dhe njeriu mund t’i
parashofi zhvillimet e ndryshme” Snyder shtoi se kryengritja ne
Euromaidan te Ukraines “ishte nji kryengritje e klases se mesme” per
t’i dhane fund sundimit te vendit nga nji sistem Oligarksh ne nji
sistem demokratik gjithepershijes.
Ajo qe e bani kete gja vendimtare, ishte se oligarket kryesore, si per
shembull Rinat Ahmetov dhe Igor Kolomojski, i bane llogorite, se ata
do te kishin kushte ma te mira, per te mbrojtun pasunite e tyne, ne
nji sistem qeveritar te lloit Europian, se sa, ne nji Ukraine, qe ne
te vertete ishte nji koloni e Rusise. Kur nji gja e tille ngjau,
drejtimet politike, qe Ukraina e Rusia moren, qe nga viti 1991, u bane
te parikeshillueshme.
Tuej shkrue kohet e fundit nji artikull ne Revisten “Foreign Affairs”
historiani i Universitetit Prinnceton, Stephan Kotkin, ven ne dukje se
Ukraina “asht nji komb teper i madh dhe i pavarun, per t’u perbi nga
Rusia”.
Ukraina u bashkue me Rusine me 1653, per t’u mrojtun bashkarisht,
kunder pushtueve te mundshem. Ukraina me qinda vjetesh asht trajtue
nga Rusia si nji koloni e saj. Pervec kesaj, nder te tjera, tragjedija
qe krijoj Rregjimi Komunist Sovjetik, tuej perdorun terrorin, e aq ma
keq urine, kunder popullit te Ukraines, gjate te ciles humben jeten,
ma shume se 4 milione Ukrainas, e me qinda mija te tjere u kalben
neper burgjet e kampet e perqendrimit ruse. Si mund t’i harrojne keto
veprime barbare ruse Ukrinasit. Pra shifet se kush asht fajtor , per
kete gjendje te krijueme. Natyrisht, tavarishat rusega
Rusia duhet t’i kërkojë ndjesë kombit shqiptar
Sa për kujtesë ambasadorit rus, zotit Leonid Abramov/
Shkruan:Prof.dr. Eshref Ymeri/
Përmes faqes së internetit “info Albania” të datës09 korrik 2013, u njoha me intervistën që moderatorja e emisionit “Shqip” të TV Top Channel, znj. Rudina Xhunga, i kishte marrë ambasadorit rus në Tiranë, zotit Leonid Abramov. Që në përgjigje të pyetjes së parë, zoti Abramov, ndër të tjera, deklaronte:“Rusët gjithmonë i konsiderojnë shqiptarët si miq”. Këto fjalë më kujtojnë pikë për pikë një deklaratë të njërit prej paraardhësve të zotit Abramov, atë të ambasadorit Prishepov.
Në gazetën “Shqip” të datave 23 dhe 24 dhjetor 2006, qe botuar një intervistë e ambasadorit të Federatës Ruse në Tiranë, zotit Aleksandër Prishepov, dhënë gazetarëve Aida Harka dhe Leonard Mitro. Në atë intervistë ai, midis të tjerash, deklaronte:’ shqiptarët dhe rusët kanë ndjenja historikisht miqësore ndaj njëri-tjetrit”.
Me sa duket, zotërinjve ambasadorë të Federatës Ruse në Tiranë, u qenka bërë mani për të përsëritur tënjëjtën frazë stereotipe për punën e të ashtuquajturës miqësi mes rusëve dhe shqiptarëve.
Meqenëse zoti Abramov po përsërit të njëjtën gjë, e quaj të arsyeshme të ndalem në deklaratën e tij, pasi e vërteta historike qëndron krejt ndryshe për punën e “miqësisë” së rusëve ndaj shqiptarëve.
Këtu po ndalem vetëm në ca momente kulmore, për të nxjerrë në pah faktin se politika ruse, tradicionalisht, ka mbajtur një qëndrim tejet armiqësor në periudhat e kthesave historike për fatet e kombit shqiptar, qëndrim ky qëështë kultivuar me shumë kujdes në radhët e mbarë opinionit publik rus
Së pari, kur diskutimi i çështjes kombëtare shqiptare në gjysmën e dytë të shek. XIX kulmoi me Lidhjen Shqiptare të Prizrenit që u mblodh më 10 qershor 1878, fuqitë evropiane u mblodhën në Kongresin e Berlinit dhe më 13 korrik të po atij viti, nën presionin e fuqishëm të Rusisë, nënshkruan një traktat famëkeq për copëtimin e trojeve etnike shqiptare. Para nënshkrimit të atij traktati, sipas dispozitave të një projekti franko-austriak, përfaqësuesit e Gjermanisë, të Austro-Hungarisë, të Francës, të Britanisë së Madhe dhe të Italisë i rekomanduan Portës së Lartë që krejt trevat etnike shqiptare t’i bashkonte në një vilajet të vetëm, çka krijonte kushte për shpalljen e autonomisë së tyre në kuadrin e Perandorisë Otomane. Por agjenti diplomatik rus Hitrovo interpretoi “qëndrimin e përgjithshëm të qeverisë së tij që ishte kundër çdolloj autonomie shqiptare” (Citohet sipas: Arben Puto.“Çështja shqiptare në aktet ndërkombëtare të periudhës së imperializmit”. Shtëpia Botuese “8 nëntori”, vëll.I (1867-1912). Tiranë, 1984, f.34).
Së dyti,kur të katër vilajetet shqiptare ishin në prag të shpalljes së pavarësisë dhe kur vendeve fqinje nuk u ishin ndezur ende epshet shoviniste për copëtimin e tyre, pikërisht Rusia ishte ajo që kishte marrë në dorë hanxharin për një copëtim të tillë dhe për zhdukjen e tyre nga harta e Evropës. Kështu,më 27 tetor (9 nëntor) 1912,në një telegramsekret qëi dërguari rus në Beograd, N.G. Hartvig, i dërgonte Ministrisë së Jashtme Ruse në Sankt Peterburg, thuhej:
“Për shkak të zgjerimit të ardhshëm të territoreve të të katër aleatëve, një Shqipëri autonome do të dukej si një anomali, si një vatër e përhershme trazirash, të cilat do të ngjallnin shqetësime për paqen në Ballkan… Shqipëria do të duhet të copëtohet mes Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë”(Citohet sipas librit:“Faktori shqiptar në zhvillimin e krizës në territorin e ish-Jugosllavisë. Dokumente. Vëll. i parë (1878-1997)”. Shtëpia Botuese “INDRIK”.Moskë 2006, f. 57).
Së treti, menjëherë pas këtij njoftimi, vjen edhe reagimi i Ministrit të Jashtëm të Rusisë Sergej Sazonov. Në kujtimet e veta, ky ministër, si armik i betuar i kombit shqiptar, shkruan:
“Kuptohet vetvetiu se nga ana e Rusisë copëtimi i Shqipërisë mes ballkanasve, në thelb, nuk mund të haste në kurrfarë kundërshtimesh… Lejimi i Serbisë për të pasur një dalje në Adriatik, gjatë një periudhe të gjatë kohe, u shndërrua në një problem qendror të politikës evropiane, megjithëse në vetvete ai kishte një rëndësi thjesht të karakterit lokal. Qëndrimi i zjarrtë ndaj këtij problemi i opinionit mbarëshoqëror serb, nuk vonoi të gjente jehonë edhe në Rusi. Disa qarqe të Petrogradit, shumë të afërta me oborrin e carit, dhe mbarë shtypi i kryeqytetit me kahje nacionaliste…nisën…një fushatë të bujshme, të shoqëruar me demonstrata nëpër rrugë dhe me mitingje, ku mbaheshin fjalime patriotike, në të cilat kërkohej fillimi i luftës në mbrojtje të interesave sllave…” (Citohet sipas: Sergej Dmitrijeviç Sazonov. “Kujtime”.Shtëpia Botuese “Harvest”. Minsk 2002, f.77-79).
Në këtë mënyrë, Rusia përgatiste terrenin për copëtimin e trojeve etnike shqiptare, që u konkretizua me vendimin e Konferencës së Londrës që u mor më 30 maj 1913. Sipas atij vendimi famëkeq, u njoh pavarësia e Shqipërisë së sotme, jashtë së cilës, me këmbënguljen e jashtëzakonshme të Rusisë, mbetën ¾ e trojeve tona etnike.
Së katërti, dy vjet pas shpalljes së pavarësisë, Rusia që mbante në dorë hanxharin për zhdukjen e Shqipërisë nga harta e Evropës, kishte vendosur të kënaqte përfundimisht epshet shoviniste grekosllave.
Moris Paleologu, ish-ambasador i Francës në Rusi prej korrikut të vitit 1914 deri në maj të vitit 1917, në kujtimet e veta përmend një audiencë që ka patur asokohe në Carskoje Sjello më 21 nëntor 1914, me kërkesë të carit rus Nikollaj II. Ai shkruan:
“Perandori më pret me mirësjelljen e tij karakteristike, me përzemërsi dhe paksa me druajtje… Mandej, pasi shpalosi hartën e Gadishullit të Ballkanit, ai, në vija të përgjithshme, më parashtron këndvështrimin e vet se cilat duhet të jenë ndryshimet territoriale, të cilat ne, sipas vlerësimeve të tij, duhet t’i dëshirojmë: Serbisë t’i aneksohen Bosnja, Hercegovina, Dalmacia dhe pjesa veriore e Shqipërisë. Greqia të marrë Shqipërinë e Jugut, përveç Vlorës, e cila do t’i lihet Italisë” (Citohet sipas: Moris Paleologu. “Rusia cariste gjatë luftës botërore”. Shtëpia Botuese “Mezhdunarodnëje otnoshenjija. Moskë 1991, f. 129).
Në takimin me ambasadorin francez, perandori rus i çelte rrugën zhdukjes një herë e mirë nga harta e Evropës edhe të kësaj ngastre Shqipërie që mbeti pas Konferencës së Londrës, zhdukje që do të shpallej me vendimin e Traktatit të fshehtë të Londrës që o mor më 26 prill 1915 dhe ku Rusia luajti violinën e parë.
Së pesti,në një bisedë që J.V. Stalini ka patur në muajin shkurt të vitit 1948 me një delegacion tëPartisë Komuniste të Jugosllavisë, të përbërë nga M. Gjilasi, K. Popoviçi dhe V. Tempoja, është zhvilluar një dialog. Me këtë rast, M. Gjilasi kujton deklaratën e Stalinit:
“- Në Shqipëri ne nuk kemi interesa të veçanta. Ne jemi dakord që Jugosllavia ta gëlltisë Shqipërinë!
Dhe ai mblodhi gishtat e dorës së djathtë dhe i afroi te goja, sikur po kapërdihej. Mua më çuditi, pothuajse më turbulloi kjo mënyrë shprehjeje e Stalinit dhe gjesti i tij… Unë përsëri fillova t’i shpjegoja:
– Nuk duam ta gëlltisim, por të bashkohemi.
Këtu ndërhyri Molotovi:
– Po, kjo do të thotë ta gëlltisni.
Ndërsa Stalini – përsëri me gjestin e tij:
– Po, po, ta gëlltisni. Dhe ne jemi dakord me këtë, ju duhet ta gëlltisni Shqipërinë, dhe sa më shpejt aq mëmirë” (Citohet sipas: Shaqir Vukaj. “Rusia dheKosova.(Shënime të një diplomati)”. Tiranë 2007, f. 104.
Pra, Stalini e ka deklaruar shkoqur se Shqipëria nuk paraqiste kurrfarë interesi për Rusinë, prandaj ajo duhej gëlltitur prej Jugosllavisë.
Por Stalini u kujtua për Shqipërinë vetëm atëherë kur Titoja i ktheu krahët dhe Jugosllavinë e orientoi drejt Perëndimit. Gjatë viteve 1948-1960 pati një intensifikim të marrëdhënieve të Rusisë me Shqipërinë, të cilat u konkretizuan në shumë fusha. Por si nxitje për ato marrëdhënie nuk u bë kurrsesi ndonjë “miqësi” që rusët “ushqenin” për shqiptarët. Përkundrazi. Në themel të atyre marrëdhënieve, duke pasur parasysh pozicionin gjeografik të Shqipërisë në Ballkan, qëndronin interesat madhore të Rusisë për të pasur një bazë të fuqishme ushtarake në bregdetin shqiptar, me qëllim që të konkurronte me Shtetet e Bashkuara të Amerikës në pellgun e Mesdheut, ku lëvizte flota e gjashtë amerikane. Dhe rusët arritën që ta ngrinin një bazë të fuqishme ushtarake në Pashaliman.
Së gjashti,siç u përmend më lart, skenat që përshkruan Sazonovi, kur opinioni publik rus, duke ushqyer “ndjenja miqësie” ndaj shqiptarëve, u ngrit peshë më këmbëkundër kombit shqiptar, duke dalë në mbrojtje të epsheve ekspansioniste të shovinizmit serbomadh pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, u përsëritën 87 vjet më vonë, në pranverën e vitit 1999, kur aleanca veriatlantike doli në mbrojtje të popullit shqiptar të Kosovës dhe filloi bombardimin kundër Serbisë.
Ja sesi përshkruhen ato skena:
“Siç është bërë e njohur, ajo që reagoi e para në Rusi, dhe më ashpër, ndaj agresionit të NATO-skundër Jugosllavisë, ishte “rruga”. Madje, përkundër deklaratave për gjoja pasivitetin e popullit tonë, “rruga” nuk pati ndër mend të priste kur po lëkundeshin organizatat politike. Që të nesërmen në mëngjes, pas fillimit të bombardimeve, përreth ambasadës së SHBA në Moskë, filluan të mblidhen turmat e egërsuara të njerëzve(Citohet sipas: Nikollaj Rizhkov, Vjaçesllav Tetjokin. “Golgota jugosllave”. Moskë 2002, f. 156).
Unitetin e opinionit publik rus rreth politikës zyrtare të Kremlinit, të drejtuar kundër popullit shqiptar të Kosovës, politikë kjo që merrte në mbrojtje mizoritë fashiste të Millosheviçit, masakrat e tij të egra në radhët e pleqve, grave dhe fëmijëve të pambrojtur shqiptarë, e dëshmon edhe vetë Presidenti Jelcin në kujtimet e veta. Ai deklaron:
“…gjendja shpirtërore e rusëve ishte me të vërtetëtejet alarmuese, e tensionuar.Njerëzit po e vlerësonin tragjedinë jugosllave si diçka shumë serioze për ta” (Citohet sipas: Boris Jelcin. “Maratona e Presidentit (përsiatje, kujtime, përshtypje)”. Shtëpia Botuese “ACT”. Moskë 2000, f. 291).
Rezulton se mbarë opinionit publik rus, që nga Vladivostoku e deri në brigjet e Balltikut, nuk i bënin kurrfarë përshtypjesh barbaritë e shovinizmit serbomadh kundër popullit shqiptar të Kosovës. Këto barbari atij nuk i ngjallnin kurrfarë emocionesh. Me sa duket, opinioni publik rus s’kishte ndonjë kundërshtim që popullin shqiptar të Kosovës Beogradi të vazhdonte ta trajtonte si ndonjë material inert, kundër të cilit Millosheviçi kishte nisur “buldozerët” e Arkanit dhe te Sheshelit për ta rrafshuar krejtësisht.
Çudi! Po si qe e mundur që, në valën e shprehjes së dashurisë së zjarrtë të rusëve për shovinizmin serbomadh, asnjë rus i vetëm, qoftë edhe në ndonjë cep të humbur të Rusisë, nuk u bë i gjallë dhe të shprehej se “rusët gjithmonë i konsiderojnë shqiptarët si miq”, siç deklaron zoti Leonid Abramov?! Pra, faktet dëshmojnë se deklarata e zotit ambasador është larg së vërtetës.
Së shtati, duke pasur parasysh faktin që rusët na i konsideruakan shqiptarët, demek, si “miq”, Presidenti rus, zoti Vladimir Putin, deklaron:
“Nuk e kuptojmë pse amerikanët kanë filluar fushatën e tyre për të islamizuar Evropën. Pasi shqiptarët të kenë gëlltitur Evropën, ata do të mundohen të shtrihen më tej, në kurriz të Maqedonisë” (Roland D. Asmus. “Një luftë e vogël që tronditi botën”. Palgrave, Macmillan, 2010. Pjesë nga biseda e Vladimir Putinit me Presidentin e Gjeorgjisë M. Saakashvili, f. 105-107. Citohet sipas: Dr. Islam Lauka & Prof.dr. Eshref Ymeri. “Antologjia e kryqëzimit. Rusia dhe çështja shqiptare (1878-2012)”. Botim i Universitetit ILIRIA dhe i Institutit Shqiptar të Studimeve Politike. Prishtinë-Tiranë 2012, f. 169).
Deklarata e z. Putin, me të pavërtetat që përmban, zbulon urrejtjen që ai ushqen ndaj etnisë shqiptare me shumicë dërrmuese myslimane në Evropën Juglindore. Fushatën që ndërmori aleanca veriatlantike për bombardimin e Serbisë për shpëtimin e popullit shqiptar të Kosovës nga zhdukja fizike prej bandave fashiste të Millosheviçit, ai, në radhët e popullit rus, e reklamon si fushatë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës për islamizimin e Evropës. Çdo lexues me mendje të kthjellët i shtron vetes pyetjen: po si është e mundur, xhanëm, që një deklaratë e tillë paradoksale të dalë nga goja e Presidentit të një supershteti, siç është Federata Ruse? Jam i bindur se sikur President i asaj Federate të ishte një intelektual i shquar nga radhët e inteligjencies shkencore, artistike apo letrare ruse, ai kurrsesi nuk do t’ia lejonte vetes një deklaratë të tillë. Por zoti Putin nuk vjen nga radhët e intelektualëve të tillë. Ai vjen nga radhët e KGB-së, prandaj edhe nuk ka asgjë për t’u habitur nga deklarata e tij.
Së teti,në vazhdim të deklaratës së zotit ambasador se “rusët gjithmonë i konsiderojnë shqiptarët si miq”, vijon një tjetër deklaratë e tij:
“…ajo që ka rëndësi është se ne nuk kemi probleme të karakterit politikë mes nesh.
Për fat të keq, edhe përmbajtja e kësaj deklarate është larg së vërtetës. Problemet politike mes nesh, Ministria e Jashtme Ruse i reklamon në të gjitha udhëkryqet e Evropës.
Në “Gazetën Shqiptare” të datës 04 korrik 2011 qe botuar një njoftim për një notë proteste që Rusia i paskej dërguar Tiranës zyrtare, në të cilën shprehej revolta e saj ndaj deklaratave për “Shqipërinë e Madhe”,të bëra nga ish-deputeti Azgan Haklaj. Me këtë rast, në notëprotestën ruse, të përcjellë prej zëdhënësit të Ministrisë së Jashtme Ruse, Aleksandër Llukasheviç, theksohej:
“…idetë nacionaliste të krijimit të një “Shqipërie të Madhe”, bien ndesh me përpjekjet ndërkombëtare në Ballkanin Perëndimor, që synojnë forcimin e sigurisë në rajon ndaj dhe duhet të marrin një reagim të përshtatshëm nga ana e bashkësisë ndërkombëtare. Pohime të tilla, që mbështeten në logjikën mesjetare, mund të çojnë në pasoja jashtëzakonisht negative”.
Sa herë që dikush prek, qoftë edhe kalimthi, çështjen kombëtare shqiptare, që, si një problem i mprehtë politik, vazhdon ende të mbahet pezull deri tani, në Rusi fillojnë të fryjnë erëra polare. Paskëtaj, kukuvajkat ruse, që nga Paqësori e deri në Balltik, fillojnë kujamën e tyre të pafundme, në të gjitha regjistrat e politikës ruse. Tashmë kombi shqiptar ka arritur të imunizohet plotësisht nga pasojat e mundshme të korit të vajtocave ruse. Dhe për qëndrueshmërinë e këtij imuniteti, kontribut të veçantë ka dhënë dirigjenti i tyre në Kremlin.
Para shpalljes së pavarësisë së Kosovës, mbarë -viçët e politikës ruse rrahën kambanat në të gjitha udhëkryqet e kontinentit tonë se pavarësia në fjalë do të sillte si rrjedhim një reaksion zinxhir që do të shkallmonte themelet e mbarë Evropës dhe pasojat e veta do t’i kishte në mbarë botën.
Madje ministri i jashtëm rus Sergej Llavrov pati deklaruar asokohe se Kosova na përfaqësuakej një vijë të kuqe, shkeljen e së cilës Kremlini nuk do ta lejuakej kurrë! Paradoksale!
Po mbushen gati pesë vjet e gjysmë që kur Kosova shpalli pavarësinë dhe nuk ndodhi asgjë. Themelet e Evropës mbeten atje ku ishin dhe mbarë bota nuk pati kurrfarë pasoje. Për inat të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe të shteteve kryesore të Bashkimit Evropian që e njohën shumë shpejt pavarësinë e Kosovës, Rusia erdhi e u mbars mirrë e mirë nga mllefi dhe mëria që e pati kapluar keqas dhe një ditë të bukur polli dy “mijushë” të vegjël fare: pavarësinë e Abhazisë dhe të Osetisë së Jugut. Kjo e fundit me një popullsi prej rreth shtatëdhjetë mijë banorë. Pavarësia e Kosovës vajtocat ruse i la me gisht në gojë.
Tani që shumë figura të njohura nga radhët e intelektualëve shqiptarë, çështjen e ribashkimit të trojeve etnike shqiptare tash sa vjet e shikojnë me të drejtë si themelin e stabilizimit të përhershëm politik në Evropën Juglindore, përsëri fillojnë e dalin në skenë kukuvajkat e Kremlinit.
Sikleti i kukuvajkave ruse është i dyfishtë.
Nga njëra anë, ato i tremben shkallmimit të themeleve të perandorisë ruse, e cila vazhdon të mbahet në zap me forcën e armëve. Dëshmia më e pastër vjen nga rajonet e Kaukazit të Veriut, ku është krijuar në ilegalitet Emirati Kaukazian që bashkon të gjitha republikat myslimane të atij rajoni dhe që, nën surdinë, vazhdon luftën e pandërprerë për shkëputje nga neocarizmi rus.
Nga ana tjetër, ato e ndiejnë veten të fyera dhe të poshtëruara nga ngjarjet që u zhvilluan në ish-Jugosllavi gjatë bombardimeve të NATOS kundër Serbisë, si edhe para dhe pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Të gjitha këto ngjarje shënojnë dështimin përfundimtar të politikës ruse në Ballkan.
Një analist rus, dështimin e kësaj politike e ka nxjerrë në pah që në verën e vitit 1999. Ai shkruante:“Një nga episodet më befasuese të epopesë ballkanike përcillet në deklaratën e Boris Jelcinit për “politikën e shkëlqyer që ka zhvilluar Rusia” gjatë ecurisë së krizës ballkanike, e cila na u kurorëzua me pjesëmarrjen e trupave ruse në operacionet paqeruajtëse në Kosovë. Kësisoj mund të deklarohet në dy raste: ose kur jeton në një botë imagjinare, duke humbur çdo lidhje me realitetin, ose duke i vlerësuar të gjithë bashkëqytetarët e vet, “rusët e dashur”, si budallenj me brirë. Se cila nga këto dy hamendje është më e papranueshme, kjo është një çështje e diskutueshme. Në Ballkan, politika e jashtme e Moskës pësoi një tjetër disfatë shkatërrimtare dhe, sipas gjasave, tashmë krejtësisht të pariparueshme”. (Citohet sipas: Aleksej Arbatov. “Shansi i fundit i Rusisë në Ballkan”. Botuar në “Njezavisimaja gazeta”. 15 korrik 1999).
Me sa duket, politika sedërpërlyer e Moskës kërkon ta mbajë me gajret Beogradin se “nuk do të jetë e mundur” rrudhosja e mëtejshme e trojeve serbe që banohen me popullsi rrënjëse shqiptare. Me fjalë të tjera , diplomacia dhe politika ruse, e keqlënduar nga ecja e Serbisë drejt Bashkimit Evropian, kërkon të vetëngushëllohet me aksionet që ndërmerr kundër kombit shqiptar, duke u shtirur sikur nuk po i bie në të, që edhe Beogradi po i kthen krahët përfundimisht.
Kjo politikë, domosdo “largpamëse”, mundohet, gjithashtu, t’i gjendet pranë politikës së Grujevskit, për ta ngrohur këtë me shpresën se uniteti i Maqedonisë nuk do të cënohet në perspektivë nga prania e etnisë së madhe shqiptare në të, paçka se bashkëjetesa e saj me etninë maqedonase të kujton atë të vajit me ujin.
Duhet të jesh domosdo politikan rus që të deklarosh se aspirata e popujve për ndërtimin e një shteti kombëtar, me një stemë dhe një flamur, na qenka politikë mesjetare! Politikë mesjetare është politika ruse, e cila popujt e Kaukazit dhe të etnive të tjera joruse, vazhdon t’i mbajë nën zgjedhën e vet, pikërisht si në kohën e carizmit.
Së nënti, lidhur me pyetjen e zonjës Xhunga për marrëdhëniet ruso-shqiptare, zoti ambasador deklaron:“Për fat të keq, e njohim pak Shqipërinë moderne dhe shkaqet janë te mosmarrëveshjet e Hoxhës dhe Hrushovit. Për faj të tyre, u dëmtua edhe Shqipëria edhe Rusia, sepse na iku një ndër aleatët tanë në rajonin e Ballkanit.
Por pak më poshtë, zoti ambasador e çliron nga faji Hrushovin tërësisht, duke ia lënë atë në derë vetëm Enver Hoxhës. Ai deklaron:
“Rusinë dhe Shqipërinë prej kohësh i bashkonin marrëdhënie të mira që nëvitet ’50 dhe dy popujt nuk kanë faj që Hoxha prishi marrëdhëniet”.
Me këtë deklaratë, zoti ambasador i bie në qafë pa të drejtë Enver Hoxhës dhe shtrembëron një të vërtetë historike. Faji për prishjen e marrëdhënieve ruso-shqiptare nuk është aspak i Enver Hoxhës. Fajin kryesor për prishjen e atyre marrëdhënieve e kishte Hrushovi kryekëput. Prej datës 25 maj deri më 03 qershor të vitit 1959, Hrushovi bëri një vizitë në Shqipëri. Nga ajo vizitë, Enver Hoxha, me nuhatjen e hollë të një politikani të etur për pushtet, e kuptoi se ku donte të dilte Hrushovi: ai kërkonte ta zëvendësonte Enver Hoxhën me një tjetër figurë nga radhët e udhëheqjes shqiptare, ashtu siç kishte vepruar me krejt udhëheqësit e vendeve satelite të Evropës Lindore, të cilët i trajtonte thjesht si kukulla në duart e veta. Por me Enver Hoxhën i ngeci sharra në gozhdë se Enver Hoxha i tha: “ndalu beg se ka hendek!”. Pas fjalimit të Enver Hoxhës në Konferencën e 81 partive komuniste dhe punëtore që u zhvillua në Moskë në nëntor të vitit 1960, fjalim, në të cilin ai ia përplasi në fytyrë Hrushovit pikëpamjet e veta, ky i fundit mori vendimin për prishjen tërësore të marrëdhënieve me Shqipërinë, shfuqizimin e të gjitha marrëveshjeve të nënshkruara dhe prerjen menjëherë të marrëdhënieve diplomatike, duke larguar me nxitim ambasadën ruse nga Tirana. Pra, marrëdhëniet me Shqipërinë i preu përfundimisht Hrushovi dhe jo Enver Hoxha. Pas këtij vendimi të Hrushovit, në mjetet e informimit masiv rus, çdo lloj informacioni për Shqipërinë u vu në karantinë të plotë, a thua se vendi ynë nuk ekzistonte më fare në rruzullin tokësor. Asokohe ishte rasti më ideal që Enver Hoxha ta kthente timonin drejt Perëndimit. Por ai, si stalinist i betuar që ishte dhe i etur për pushtet personal, e vazhdoi rrugën edhe më larg drejt Lindjes.
Së dhjeti, kam respekt për emisionet e znj. Rudina Xhunga dhe për horizontin e saj të gjerë kulturor. Por mendoj se herë tjetër, kur të qëllojë të ftojë në intervista ambasadorë pasardhës të Federatës Ruse në vendin tonë, ajo duhet t’i kthejë ato edhe në intervista-debat, për të mos i lejuar ata të shtrembërojnë ca tëvërteta historike në raportet e Rusisë me Shqipërinë dhe, në tërësi, me etninë shqiptare në Evropën Juglindore.Ndofta zonjës Xhunga nuk i ka rënë ende në dorë libri që përmenda më lart me titull “Antologjia e Kryqëzimit. Rusia dhe çështja shqiptare (1878-2012)”, në 321 faqet e të cilit , mbi bazën e dokumenteve origjinale, zbulohet lakuriq politika tradicionalisht e egër, armiqësore, e Rusisë kundër kombit shqiptar dhe sidomos kundër popullit shqiptar të Kosovës pas shpërbërjes së Federatës Jugosllave dhe deri në ditët tona.
Në mbyllje të këtyre shënimeve, dëshiroj të theksoj se ambasadorët rusë, para se të fillojnë të japin intervista në kanalet televizive të Tiranës, do të ishte në nderin e tyre, që, si përfaqësues të politikës së jashtme ruse, të dilnin para publikut shqiptar me një pendesë, me një ndjesë të sinqertë, për krimet e rënda që Rusia ka kryer me ndërhyrjet e veta të drejtpërdrejta dhe vendimtare për copëtimin e trojeve tona etnike, duke mbjellë farën e urrejtjes mes fqinjve tanë grekosllavë.(Tiranë, 13 korrik 2013)
A mund të shkojë Rusia në luftë për Ukrainën?
Nga Zeno Jahaj/
Pas delirit të kënaqësisë që përjetoi në Siri, tashmë Rusia është përfshirë në një gjendje tjetër akute deliri, shqetësimesh, iluzionesh e çregullimesh të mendjes politike: kësaj radhe, në Ukrainë. Krahas ushtrisë së fshehtë të inteligjencës, e cila prej dhjetëvjeçarësh kontrollon të gjitha qelizat e jetës në Ukrainë, nuk vonoi që Rusia të vejë në gatishmëri edhe 150 mijë trupa ushtarake për të dhënë mesazhin se mund të ndërhyjë edhe hapur në këtë vend. Ndërkaq, përmes Bazës Ushtarake në Portin e Sevastopolit, Rusia ka izoluar tashmë Krimenë nga Ukraina duke shtuar praninë me anije zbarkimi, trupa speciale e helikopterë luftarakë të dërguara nga Flota e Detit të Zi. Forcat e Këmbësorisë Detare dhe ato të Mbrojtjes Bregdetare të Detit të Zi kanë marrë tashmë nën ruajtje Istmin jetësor prej 5-7 kilometrash të Perekop, që lidh gadishullin e Krimesë me hapësirat tokësore të Ukrainës. Si për ta plotësuar këtë pejsazh, një anije luftarake zbulimi ruse “viziton” këro ditë Kubën, për t’i kujtuar botës Krizën e Raketave të Kubës, të nisur nga Hrushovi në vitin 1962, e vlerësuar tashmë si çasti kur Lufta e Ftohtë mund të kishte marrë kthesën për t’u shndërruar në një konflikt bërthamor!
Mendjet e nxehta politike të Kremlinit thotë se me këto lëvizje mund të japë përshtypjen se bota është në praglufte, të nxehtë apo të ftohtë dhe se Rusia është në gjendje ta përballojë këtë sfidë.
Por a mund të shkojë Rusia në luftë për Ukrainën?
Për Rusinë, Ukraina përbën një hapësirë ku pleksen tre interesa të mëdha jetësore: pozita gjeostrategjike, pasuritë e mëdha minerale e bijqësore si dhe fakti i një përqindjeje të ndjeshme të popullsisë me kombësi ruse që jeton kryesisht në rajonet lindore e juglindore të vendit. Nën sovranitetin e Ukrainës gjendet edhe Krimea dymiljonëshe kryesisht ruse dhe me pozitën e saj tepër të rëndësishme gjeostrategjike të përbërë nga dy porte kritike (Odesa dhe Sevastopoli) për mbajtjen nën kontroll të Detit të Zi. Pa këto dy porte, Rusisë i asfiksohet aksesi për në Detin Mesdhe, veçanërisht në kushtet kur aksesi në drejtime të tjera (Detin Balltik, Detin e Veriut dhe në detrat në kufijtë me Japoninë) është gjithnjë ose i dyshimtë, ose i pamundur. Ndërkohë, largësinë prej rreth 480 km të Moskës nga kufiri ukrainas, Rusia nuk e sheh si avantazh të madh tregtar, por si një dizavantazh sigurie.
Që Rusia të shkojë në luftë, asaj në radhë të parë, duhet t’i lindë e drejta për të shkuar në luftë. Rusia thotë se është kërcënuar rëndë jeta apo të drejtat njerëzore e politike të rusëve të Ukrainës, duke e quajtur atë një grusht shteti të mbështetur nga Perëndimi. Në vijim, ligjvënësit rusë kërkuan lëshimin e pasaportave ruse për të gjithë rusët etnikë në Ukrainë. Por a i ishin protestat e fundit të adresuara kundër rusëve të Ukrainës? A ishin këto protestat një konflikt etnik? Jo. Të dhënat nuk vërtetojnë këtë version rus. Të vrarët në Sheshin e Pavarësisë në Kiev janë thjeshtë qytetarë ukrainas që protestuan pse iu privojnë të drejtën natyrale të jenë pjesë e Europës.
Nëse nga pikëpamja ruse lufta është e justifikuar, ajo duhet të bëhet mbi bazën e një autoriteti politik të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, pikërisht nga ai organizëm të cilin Rusia e ka shfrytëzuar apo, më saktë, shpërdoruar, për ta bllokuar komunitetin ndërkombëtar të ndërhyjë në kohën e duhur kur ndaj një populli të tërë është ushtruar dhunë shtetërore, sikurse ishte rasti i Kosovës.
Një argument tjetër rus mund të jetë se SHBA apo NATO, duke përfitituar nga situata e krijuar, do të mund të ndërmarrin veprime për ndërhyrje ushtarake në Ukrainë. Por as NATO, as SHBA nuk janë aq të kufizuara sa të ndërtojnë interesa strategjike vetëm në Ukrainë apo vetëm për Ukrainën e, aq më pak interesa jetësore. Natyrisht që ka interesa të fqinjëve europianë ndaj Ukrainës, por askush prej tyre nuk e dëshiron që këto interesa t’i zgjidhë përmes luftës. Historia e hidhur e dy luftërave botërore është mjaft mësimdhënëse për të mos përsëritur atë zgjidhje, e cila nuk rezultoi përveçse në një luftë tjetër që u pagëzua me emrin “Luftë e Ftohtë”, por që kushtoi shumë më tepër sesa vetë dy luftërat e nxehta.
Nëqoftëse mendjet e sëmura të Kremlinit do t’i injorojnë të tre këto parakushte (sikurse bënë në Gjeorgji disa vite më parë) e do të injorojnë gjithashtu edhe një fazë të ndërmjeme negociatash për të hulumtuar mundësitë e zgjidhjes paqësore, a do të kenë probabilitet për suksesin e një luftë të mundshme ndaj Ukrainës? E vërteta është se Forcat e Armatosura të Rusisë kanë epërsi dërmuese ndaj atyre pothuaj inegzistente të Ukrainës dhe nga kjo pikëpamje thjeshtë ushtarake e raportit të forcave ushtarake, lufta mund të jetë e suksesshme. Por çështja e luftës, sidomos në kohët moderne, nuk mbetet vetëm këtu. Pyetjet e dyshimet janë më të mëdha sesa një fitore thjeshtë ushtarake: Po të nesërmen e pushtimit? Cila do të jetë strategjia e daljes nga lufta? Çfarë do të bëhet pas saj? A mund dhe si do të mbahet nën pushtim një popull i tërë prej 45 miljonë banorësh dhe për sa kohë?
E vërteta është se pas këtij kërcënimi të Rusisë për luftë nuk fshihet as nevoja për të vënë në vend një çështje e drejtë, as një proporcionalitet rreziku e rrjedhimesh, por diçka më shumë: në radhë të parë janë përpjekjet strategjike të Rusisë për të riinstaluar Perandorinë e Madhe Ruse, fjalë për fjalë, etja për të rikrijuar Luftën e Ftohtë, ndoshta me kufij të rinj, por sidoqoftë, rinisjen e një Lufte të Ftohtë. Presidenti aktual i Rusisë e pat përshkruar dikur shpërbërjen e Ish Bashkimit Sovjetik si “katastrofën më të madhe gjeopolitike të shekullit të ’20-të”. Ai ka nisur madje edhe planet për të krijuar një kundërpeshë të Bashkimit Europian, të ashtuquajturin “Bashkim Eurazian”, i cili do të kishte në përbërje Rusinë, Ukrainën, Bjellorusinë dhe Kazakistanin, domethënë zemrën ekonomike, industriale, ushtarake dhe financiare të Ish Bashkimit Sovjetik.
Por Rusia nuk a i ka “këllqet” për të mbajtur gjallë një gjendje si ajo e Luftës së Ftohtë. Ajo i ka armët bërthamore, por në dallim nga Lufta e Ftohtë, kësaj radhe ato janë nën vëzhgimin e rreptë të një ombrelle të fuqishme kundërraketë, që zor se le hapësirë për të guxuar në përdorimin e një opsioni të tillë ku tragjedia do të mbetej vetëm mbi territoret e nismëtarit.
Rusia ka një armë të dytë me të cilën shpreson se mund të mbajë gjatë dhe ndezur një Luftë të re të Ftohtë: armën e gazit. Por edhe kjo armë është me një efekt të dyanshëm: aq sa Rusia e mban këtë armë si mjet presioni duke mos e shitur, po aq presion e nevojë ka edhe për ta shitur. Siç dihet, sektori rus i energjisë përllogaritet të mbulojë afro dy të tretat e eksporteve dhe përbën rreth 30 përqind të GDP-së apo pothuajse gjysmën e të ardhurave të buxhetit federal.
Një strategji rreziqesh e kërcënimesh të përhershme i nevojitet Presidentit paranojak dhe tërë oligarkisë ruse në justifikim të pushtetit ushtarak dhe të shërbimeve sekrete për të mbajtur nën kontroll Rusinë e “kudokërcënuar” nga një gjeografi e tërë: me Japoninë për sovranitetin mbi ishujt Etorofu, Kunashiri, Shikotan dhe Habomai, të njohura nga Japonia si “Territoret e Veriut” e nga Rusia si “Kurriljet Jugore”, të pushtuara nga Ish Bashkimi Sovjetik në 1945, aktualisht nën administrimin e Rusisë, por të pretenduara nga Japonia dhe që mbeten si “gozhdë” për shkak të së cilës dy vendet nuk kanë ende një Traktat Paqeje zyrtar që i jep fund armiqësive të Luftës së Dytë Botërore; mbështetja ushtarake dhe njohja zyrtare nga ana e Rusisë e pavarësisë së Abkazisë dhe Osetisë së Jugut në 2008 përbën një tjetër burim fërkimesh në marrëdhëniet me Gjeorgjinë, Azerbaixhanin dhe Kazaistanin; në mënyrë të njëanëshme Rusia ka bërë delimitimin e shtratit të Detit Kaspik të bazuar në baraslargësi, ndërkohë që Irani vijon të këmbëngulë në pretendime tej kësaj ndarjeje; Finlanda ka ende pretendime për rikthimin e Karelisë dhe disa zonave të tjera që iu kaluan Ish Bashkimkit Sovjetik menjëherë pas përfundimiut të Luftës së Dytë Botërore si fuqi fitimtare e kësaj lufte; me Estoninë, Lituaninë dhe Letoninë Rusia, përveçse ka çështje të pazgjidhura kufitare, ka edhe problematika të shumta popullsie me kombësi të ndërsjelltë; me Ukrainën mbetet i pazgjdhur problemi kufitar për Ngushticën Kerç dhe Detin Azov; Duma Ruse nuk e ka ratifikuar akoma Marrëveshjen e vitit 1990 me SHBA lidhur me kufirin detar të Detit Bering; me Danimarkën e Norvegjinë Rusia ka pretendime të ndërsjellta për kufijtë e Shelfit Kontinental, etj.
Rusia vuan si frikërat nga zgjerimi, edhe frikërat nga tkurrja. Frikërat nga zgjerimi lidhen me nevojën për të patur dhe mbajtur një ushtri të stërmadhe, të cilën ekonomia ruse nuk mund ta përballojë. Për më tepër, plakja e popullsisë ruse – një prirje tanimë e pakthyeshme (në vitin 2030 popullsia 150 miljonëshe e Rusisë pritet të pakësohet me 18 miljonë njerz, domethënë me rreth 13 përqind), ia kufizon këtë luks që dikur quhej krenaria e këtij vendi.
Por rreziku më i madh që e kërcënon Rusinë është kontradikta midis nevojës për të ruajtur kompozimin perandorak, me nevojën për demokratizimin e mëteshëm të saj. Demokratizimi është një proces që filloi në mes të Europës me bashkimin e dy gjermanive dhe lëvizi drejt lindjes me shpërbërjen e vetë Ish Bashkimit Sovjetik. Askush, as Rusia, nuk mund t’i kundërqëndrojë një ideje që i ka ardhur koha. Kësaj ideje po i nënshtrohet edhe Ukraina. Por kjo prirje demokratike është në kontradiktë me mënyrën perandorake se si mbahet në këmbë fuqia ruse. Federata Ruse përbëhet nga rreth 90 entitete, dhjetëra republika, rajone autonome e provinca, shumë prej të cilave të ndara në kombësi e besime të ndryshme fetare. Kjo Rusi, sipas mentalitetit perandorak, mund të mbahet vetëm me dorë të hekurt, e mishëruar tashmë në staturën e krijuar nga Presidenti delirant Putin.
Çka po ndodh, pra, në Ukrainë nuk është fillimi i një lufte, as lokale as botërore, as të ftohtë, as të ngrohtë. Është thjeshtë sinjali se atij procesi që nisi në Jaltë këtu e afro 70 vjet më parë, tashmë i ka ardhur fundi, duke u xhiruar në krah të kundërt, për të përfunduar pikërisht aty ku nisi, në Ukrainë. E shumta që mund apo pritet të ndodhë është bashkëngjitja “vullnetare” e Krimesë në Federatën Ruse. Prej këtij çasti e tutje, dyert e BE-së dhe të NATO-s do të jenë të hapura edhe për Ukrainën.
Falë këtyre kushteve dhe zhvillimeve, Rusia nuk ka shanse të shkojë në luftë.
Rusia dashurohet me filmin “Right to Love”
Nga Ermira Babamusta, New York/
Filmi “Right to Love” (E Drejta për të Dashuruar) gjatë premierës në Rusi i dha emocione një salle mbushur plot e përplot, një moment i veçantë për aktorin Luan Bexhetin dhe producenten Amina Zhanan, të cilët ishin prezent. Premiera e filmit u shfaq në teatrin e famshëm “Eldar” me 17 mars 2013 në Moskë. Premiera solli mbi 100 spektatorë, duke përfshirë edhe Vipat dhe yjet e njohur të Rusisë. Midis tyre ishin dhe aktorët e famshme ruse Ludmila Dmitrieva dhe Ksenia Berestnikova, ylli i muzikës Shamil, këngëtari i muzikës Balkar folk Ruslan Khasaitov, poeti çerkez Ratmir, etj.
Filmi u shfaq në gjuhën orgjinale, në aglisht, pa përkthim ose titra, që ishte e para herë për kinemanë ruse. Filmi u realizua me regji të Puaul Kurtit, me producentë Amina Zhaman (e cila ka shkruar skenarin dhe luan rolin kryesor, producente) dhe Marina Bolotokova, (producente & CEO e Oriental Pearl LLC).(Trailer i Filmit: http://www.youtube.com/watch?v=gHvAE53J-yA)
“Jam shumë e lumtur që audienca vendase dhe e huaj në Moskë u dashuruan me filmin “Right to Love”. Shumë nga spektatorët kanë qarë në fund të filmit gjatë shfaqjes, të gjithë ishin të emocionuar dhe u prekën nga historia e Tonit dhe Aminës. Nuk donin që filmi të përfundonte pa “happy ending”. Që nga premiera Amerikane në dhjetor 2012 shumë kritikë dhe shikues të filmit më tregojnë që duan të shikojnë më shumë dhe filmi të vazhdojë me një pjesë tjetër. Te them të drejtën nuk e prisja këtë lloj reagimi në Moskë, meqë audienca këtu rrallë emocionohet. Jam mahnitur me numrin e madh të personave si në New York edhe në Moskë që duan të më bindin të krijoj pjesën e dytë si vijim për filmin Right to Love,” tha skenaristja dhe producentja e filmit, Amina Zhaman.