Sadik Elshani – Page 12 – Dielli

Ta pasurojme dhe ta pastrojme gjuhen e bukur Shqipe

July 9, 2017 by dgreca

Nevoje e domosdoshme gjuhesore e kombetare: Ta pasurojme dhe ta pastrojme gjuhen tone /
Ta flasesh e ta shkruash bukur, paster gjuhen tende nuk eshte vetem kulture, por eshte edhe atdhedashuri /

2Sadik-Elshani

NGA SADIK ELSHANI/*

Gjuha shqipe eshte pasuria jone me e madhe kombetare, vlera me e madhe shpirterore qe ka krijuar populli yne nder shekuj. Gjuha eshte elementi themelor qe percakton identitetin e nje kombi. Ja si shprehet profesor Çabej per kete element te rendesise paresore: “Gjuha pasqyron nje kombesi, ajo eshte pasqyra me e qarte e nje kombesie dhe kultures se saj. Shkalla e posurise dhe e pastertise se gjuhes eshte nje tregues i nivelit te kesaj kulture. Prandaj, ringjalljet nacionale kudo e ne çdo kohe kane shkuar hap me hap me pasurimin dhe pastrimin e gjuhes”. Kjo eshte karakteristike edhe per njeren nder periudhat me te ndritura te historise sone, te zgjimit dhe ringjalljes sone kombetare: Periudhen e Rilindjes Kombetare.

Pasurimit dhe pastrimit te gjuhes shqipe i kane kushtuar rendesi te posaçme te gjithe gjuhetaret dhe dijetaret tane per te cilet dime gjer me sot, qe nga Buzuku e kendej. Gati te gjithe shkrimtaret, atdhetaret, veprimtaret e Periudhes se Rilindjes Kombetare: Kristoforidhi, Veqilharxhi, De Rada, Naimi, Samiu e shume te tjere, i kushtuan nje kujdes te veçante pasurimit te gjuhes shqipe, duke e pasuruar gjuhen tone me fjalet: jetedhenes, ndergjegje, pike e prese, dritare, gjithesi, hapesire, fletore, mesim, e shume te tjera. Ndersa poetet tane me me ze: Naim Frasheri, Dom Ndre Mjeda, At Gjergj Fishta, e shume te tjere pas tyre, vargjet me te bukura ia kushtuan gjuhes shqipe, duke i thurur himne gjuhes sone.

Kur flasim per pastertine e gjuhes sone, vlen te permendet ketu ndihmesa e madhe e profesor Aleksander Xhuvanit, i cili ne vitin 1956 botoi librin “Per pastertine e gjuhes shqipe”, ku ai sjell shembuj te shumte te fjaleve te huaja qe mund dhe duhet te zevendesohen me fjale perkatese shqipe, qe tingellojne po aq bukur – ndoshta edhe me bukur. Edhe profesor Çabej me studimet dhe artikujt e tij u angazhua ne kete fushate per pasurimin dhe pastrimin e gjuhes sone. Ne gazeten “Mesuesi” (28 mars – 4 prill, 1979) ai botoi nje artikull te gjate dhe qe ne fillim te ketij artikulli ai sjell fjale te formuara e te vena ne perdorim nga shkrimtaret tane te hershem: Buzuku, Budi, Bogdani e Bardhi, fjale si: popull, vegjeli, grykesi, pushim, rrefim, vershetar, etj. Sipas prof. Çabejt, dy jane rruget kryesore qe ndiqen ne pasurimin e gjuhes letrare: E para eshte marrja e fjaleve te gjalla ne ligjerimin e popullit dhe e dyta eshte formimi i fjaleve te reja – nologjizmave. Po ne kete artikull prof. Çabej sjell shembuj nga trevat e ndryshme shqiptare, ku fjalet e huaja mund te zevendesohen me fjale te gjuhes popullore. Ja disa shembuj qe jep ai: Çameria zbutjes se nje peme me ane shartimi i thote zbutoj; Myzeqeja grykes se lumit qe derrdhet ne det i thote gojke, d. m. th. “goje”; Zagoria per “qe moti, lashte” thote lashterisht; ne Kosove nje njeriu qe ka te njejtin emer me nje tjeter i thone emnak, ndersa per “kalldaje”, ngrohtore. Ne fund te ketij artikulli prof. Cabej sjell nje liste prej mese160 fjalesh te huaja qe mund te zevendesohen me fjale shqipe pa humbur aspak vleren kuptimore te ketyre fjaleve.

Ne kete shkrim te shkurter, qe nuk eshte nje studim shkencor, do te perqendrohem ne disa problem me te cilat po ballafaqohet, po sfidohet sot gjuha shqipe. Jane keto disa probleme shqetesuese qe jane duke i bere dem te madh gjuhes sone. Duke shfletuar gazetat e shkruara dhe ato elektronike, duke degjuar radion apo duke shikuar televizionin, si dhe ne te folmen e perditshme, degjojme fjale te çoroditura qe e dhunojne gjuhen tone, fjale si: “lluku” (pamje apo dukje, pah), “mazhorance” (shumice), “lidershipi” (udheheqja, udheheqesit, prijesit), “President” (kryetar), “divorc” (ndarje, shkurorezim, çmartese), “bodigardi” (truproja), “killeri” (vrasesi), e shume te tjera qe nuk mund t’i permend tani, sepse fatkeqsisht lista eshte shume e gjate. Duke shfletuar “Fjalorin e Shqipes se Sotme, botim i Akademise se Shkencave te Shqiperise (Tirane, 2002) shoh shume fjale te zakonshme, te perditshme te gjuhes sone qe nuk jane ne fjalor. Ndersa ne fjalor ka shume fjale te huaja qe mund dhe duhet te zevendesohen me fjale te gjuhes shqipe: “aktivitet” (veprimtari), “aktivist” (veprimtar), “transfer” (zhvendosje), “transformues” (shnderrues), “transmision” (perçim), “tendence” (kahje, prirje, anesi), “leksion” (ligjerate) e shume te tjera. Eshte per t’u habitur nje dukuri qe e hasim ne fjaloret e gjuhes sone: botimi i mevonshem i fjalorit ka me pak fjale se botimi i meparshem. Duhet te jete e kunderta: botimi i mevonshem duhet te kete me shume fjale se botimi i meparshem, sepse gjuha vazhdimisht duhet te pasurohet me fjale e shprehje te reja. Siç duket gjuha jone pasurohet vetem me fjale e shprehje te huaja. Te gjitha gjuhet e botes marrin nga njera tjetra, perfshire ketu edhe gjuhet me te pasura qe mbizoterojne ne bote, por jo ne menyre kaq te pakontrolluar siç eshte duke ndodhur sot me gjuhen shqipe.

Jo vetem ne fjalor, por edhe ne sintakse verehen gabime te shumta. Thurja e fjalive, radhitja me vend e fjaleve ne fjali ka rendesi te madhe, sepse ne te kunderten i humbet kuptimi fjalise, mendimit te shprehur. Po ashtu, gabimet drejtshkrimore jane te pranishme ne shumicen e shkrimeve gazetaereske e publicistike, madje edhe ne dokumente zyrtare. Koheve te fundit po verehet nje kahje ne shkrimin e disa emrave te gjinise femerore qe duhet te mbarojne me –nja, por ja qe ne shumicen e shkrimeve mbarojne me –nia: historiania (historianja), politikania (politikanja), republikania (republikanja), e shume fjale te tjera te kesaj natyre. Ka gati dy vite qe ne te gjitha mediet e shkruara dhe ato elektronike, por dhe ne gjuhen e politikaneve tane analfabete e hasim fjalen “vetting” dhe askush as qe e çane koken qe kete fjale te huaj ta zevendesoje me nje fjale shqipe te cilen e kemi ne fjalorin tone. Vetting eshte nje kontrollim, vizite e hollesishme mjekesore. Pra dicka qe shqyrtohet, kontrollohet me hollesi e ne menyre shume kritike, sidomos per nje kandidat qe eshte emeruar per nje pozite udheheqese ne administraten amerikane apo ndonje organ a institucion te rendesishem. Per kete ne ne shqip e kemi fjalen: shoshitje. Nese dikush e gjen ndonje fjale me te pershtatshme le te ma thote, ama jo “vetting”!

Ne me te drejte mburremi se gjuha jone eshte njera nder gjuhet me te vjetra te botes, se eshte nje gjuhe e bukur, e rrjedhshme e mjaft muzikale, por ja qe nuk kujdesemi per te. Kur perdorim fjale te huaja kur nuk eshte nevoaj, sikur po e mosperfillim gjuhen tone, sikur po turperohemi nga gjuha jone, nga identiteti yne. Kjo te le pershtypjen se ne nuk krenohemi me gjuhen tone, se vuajme nga kompleksi i ultesise (inferioritetit). Duke perdorur fjale te huaj dikujt ndoshta vetja i duket me i kulturuar, me i dijshem, me i qyteteruar se te tjeret. Perkundrazi, njerez te tille e tregojne nivelin e tyre te ulet arsimor, injorancen (paditurine), arrogancen e tyre. Bastardhimi i gjuhes nuk eshte kulture, ashte kunderkulture. Kur e degjon dike duke folur, menyren sesi shprehet, menjehere e kupton se çfare niveli arsimor, kulturor, atdhetar, ka ai njeri. Na mungon kultura gjuhesore. Bukur eshte shprehur poeti yne, Dritero Agolli, per kulturen gjuhesore: “Kultura gjuhesore eshte e domosdoshme per çdo shkrimtar, per çdo gazetar, per çdo intelektual, per çdo njeri. Ai qe nderon gjuhen, nderon atdheun. Perpikeria, qartesia, thjeshtesia dhe koloriti i gjuhes jane aq te nevojshme per çdo shkrimtar sa gjithe veglat e punes per punetorin.”

Njeri nder gjuhetaret tane qe vazhdimisht merret seriozisht me keto probleme te gjuhes sone eshte akademik Gjovalin Shkurtaj, i cili ka botuar disa libra me studime ne te cilat ai shpreh shqetesimet e tij prej shkencetari per gjendjen jo te mire te gjuhes qe perdoret ne mjetet e komunikimit masiv dhe ne te folmen e perditshme. Per çdo fjale te huaj ai jep edhe fjalet perkatese shqipe.Nje liber te tille e ka botuar koheve te fundit: “Urgjenca gjuhesore”, ndersa nje doktorante e tij, Dorina Minga, e ka mbrojtur doktoraten me titull: “Gjuha shqipe ne mjetet e komunikimit masiv” (Universiteti i Tiranes, Tirane, 2015). Siç tregon edhe vete tituli, ky studim ka per objekt gjuhen shqipe qe perdoret ne mjetet e komunikimit masiv veshtruar nga te gjitha anet gjuhesore. Por ja qe edhe profesori i nderuar ne titullin e librit te tij e perdor nje fjale te huaj qe mund te zevendesohet me fjale shqipe.

“Nga se rrezikohet sot gjuha shqipe?” – pyet profesor Shkurtaj dhe vete e jep pergjigjen: “Nga mosperfillja, nga mungesa e kujdesit te organizuar e te drejtuar nga shteti, nga botimet e paredaktuara e te pakorrektuara, si dhe nga njefare ndjenje e pergjithshme nenvleresimi ndaj saj.” Profesori i nderuar e permend rolin e shtetit dhe vertet ne Kushtetuten e Shqiperise, neni 59, pika 1g thote: “Shteti, brenda kompetencave kushtetuese dhe mjeteve qe disponon, si dhe ne plotesim te nismes dhe te pergjegjesise private siguron: mbrojtjen e trashegimise kombetare, kultures dhe kujdesin e veçante per gjuhen shqipe”. Por gjendja jo e mire e gjuhes shqipe ne mjetet e komunikimit masiv, ne dokumentet zyrtare dhe ne perdorimin e perditshem, tregon per moskujdesin, mosperfilljen, mosinteresimin e shtetit shqiptar ndaj gjuhes shqipe. Vete kushtetuta, dokumenti me i rendesishem i nje shteti, permban shume fjale te huaja – shikoni citimin e mesiperm. Te shikojme edhe nenin 86 qe e perkufizon te parin, kreun e shtetit: “Presidenti i Republikes eshte Kryetari i shtetit dhe perfaqeson unitetin e popullit.” President eshte fjale e huaj per Kryetar dhe fjala unitet ne gjuhen shqipe duhet te jete: bashkim. Pra, ky nen nuk eshte i perpiluar si duhet, as nga pikepamja gjuhesore dhe as nga ajo kuptimore. Me duket se nuk ka nevoje te komentohet me tutje, kur eshte fjale per pastertine e gjuhes shqipe, shteti shqiptar nuk e tregon as interesimin me te vogel.

Pasurimi dhe pastrami i gjuhes shqipe nga fjalet e huaja te panevojshme duhet te jete detyre paresore per te gjithe shqipfolesit, posaçerisht e atyre qe çdo dite shkruajne neper gazeta, revista, flasin ne radio apo television, merren me botime te ndryshme. Nje rol te rendesishem duhet te luajne edhe shkrimtaret tane, te cilet ne veprat e tyre duhet te perdorin nje gjuhe sa me te pasur e te paster. Eshte per çdo levdate puna qe ben shkrimtari yne i njohur, Ismail Kadare, i cili ne veprat e tij ka futur mjaft fjale te reja, te krijuara prej tij ose te vjela nga gjuha e popullit. Ndersa institucionet akademike, shkencore duhet te merren me seriozisht me grumbullimin e fjaleve nga gurra e popullit dhe te formojne fjale te reja, duke angazhuar studiusit nga te gjitha trevat e ngulimet shqiptare dhe duke ecur hap me hap me kohen, me zhvillimet e reja teknologjike e shoqerore. Fjalet e huaja te panevojshme, fjale qe mund te zevendesohen me fjale te gjuhes shqipe duhet te hiqen menjehere nga perdoerimi. Gjuha shqipe eshte nje gjuhe me fjalor e gramatike te pasur, eshte e zhdervjellte dhe ka aftesi shprehese te shumta, por siç duket gjuhetaret tane jane te ngurte, indifferent ndaj ketyre dukurive mjaft shqetesuese dhe vuajne nga pertacia profesionale. Nuk duhet te jemi per pastrim gjuhesor te tejskajshem, por kurresesi nuk duhet te jemi per ndotje te pakontrolluar e te panevojshme te gjuhes sone. Duhet te marrim shembull edhe nga popujt dhe gjuhet tjera sesi ata ballafaqohen me keto sfida, me keto probleme gjuhesore. Te marrim shembull nga kroatet, te cilet gati çdo fjale te huaj e kane zevendesuar me fjale perkatese kroate, perfshire edhe fjalet, si: universitet, stacion, atmosfere, biblioteke e qindra te tjera.

Gjerat kryhen vetem atehere kur dikush ngul kembe, vendos se keshtu nuk mund te vazhdohet me. Ka ardhur koha (besa edhe kaluar) qe te themi: Mjaft eshte mjaft! Eshte koha qe te veprojme dhe jo vetem te vezhgojme e te heshtim. Po e perfundoj kete shkrim, kete shqetesim timin me fjalet e prof. Çabejt te marra nga artikulli i cekur me lart: “Sot me fort se kurre me shtrohet detyra qe kete gjuhe, nje nga elementet e kombesise sone, ta pasurojme me fjale te visarit popullor dhe ta spastrojme nga masa e lende se huaj.”

Filadelfia, 9 korrik, 2017

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

“Bijtë e Shqipes” në Filadelfia në piknikun tradicional veror

July 5, 2017 by dgreca

Nga Sadik Elshani/

Ka vite që shoqata jonë, “Bijtë e Shqipes”, në Filadelfia vazhdimisht organizon veprimtari të shumta atdhetare, kulturore, përkujtimore, sportive e shumë të tjera,si: promovime të librave të autorëve të Filadelfias, diasporës dhe gjithë trevave shqiptare; veprimtari përkujtimore, ku përkujtojmë e nderojmë figura të ndritura të historisë, artit, kulturës, shkencës e traditës sonë kombëtare. Çdo vit me madhështi, dashuri e krenari e festojmë 28 Nëntorin – Festën tonë Kombëtare, Ditën e Pavarësisë së Kosovës, festat e 7-8 Marsit. Ndërsa nga viti 2012, me rastin e festimit të 100 Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, në mënyrë madhështore e shumë dinjitoze organizohet ngritja e flamurit tonë Kuq e Zi në Bashkinë e Filadelfias. Tashmë këto janë bërë veprimtari të rregullta të kalendarit tonë, ashtu të ngarkuar. Vetëm në nëntorin e vitit të kaluar na u shtuan edhe dy veprimtari te reja mjaft të rëndësishme e domethënëse: Pjesëmarrja në Paradën e Ditës së Falenderimeve (Thanksgiving Parade) që organizohet në Filadelfia, dhe tjetra, ceremonia e ditës së flamurit tonë në Pennsylvania State Capitol në Harrisburg (kryeqytet i shtetit të Pennsylvanias). Kemi edhe një veprimtari që vazhdon gjatë tërë vitit, për 13 vite me radhë, është funksionimi me rregull i shkollës shqipe “Gjuha jonë”. Është kjo veprimtari, ky angazhim i yni që na ben të ndjehemi mirë, krenarë, veprimtari që i jep kuptimin shoqatës sonë: fëmijve tanë u lëmë trashëgim gjuhën tonë të ëmbël e të vlerë. Llojllojshmëria e veprimtarive tona është e gjërë. Këtu mund të përfshihen edhe shumë tubime, takime shoqërore, festa familjare: ditëlindje, diplomime e shumë raste të tjera të gëzueshme që na japin mundësinë që të jemi pranë njëri – tjetrit, t’i ndajmë gëzimet së bashku.

   Një veprimtari pak më shlodhëse se ato që përmendëm më lart është edhe organizimi i piknikut tradicional veror që shoqata jonë e organizon qysh nga vitet e para të themelimit të saj. Këtë vit,  qershori ishte mjaft i ngarkuar për shoqatën tonë, sepse më 11 qershor e festuam si është më mirë 15 Vjetorin e themelimit të shoqatës, ndërsa një javë me vonë , më 18 qershor, u organizua ceremonia e mbylljes së vitit shkollor 2016/2017. Të dy këto veprimtari kërkonin mjaft angazhim nga të gjithë veprimtarët tanë. Por edhe përkundër lodhjes e angazhimeve të shumta nuk mund të rrinim pa e organizuar piknikun veror me bashkatdhetarët. Kishte kohë që bashkatdhetarët na pyesnin se kur do të organizohet pikniku, por edhe ne përgatitjet i kishim filluar shumë herët. Dhe ja, të dielën më 25 qershor u organizua pikniku në Parkun Shtetëror Neshamini (Neshaminy State Park) në afërsi të Filadelfias,
            Haki Çollaku, Dritan Matraku, Bujar Gjoka ishin zgjuar herët për ta rezervuar vendin dhe për ta zbukuruar mjedisin me flamujt Kuq e Zi dhe atë amerikan, stendin me logon e shoqatës, pankartën e 15 Vjetorit te shoqatës. Ajo pjesë e parkut kishte marrë një pamje të natyrës shqiptare, ishte krijuar një atmosferë shqiptare. Nga qendra e zërit jehonte kënga dhe vallja shqiptare. Filluan të vinin një nga një dhe në grupe familjet shqiptare, përgatisnin tavolinat dhe grillat (sgarat ) përreth duke përhapur erën dhe shijen e ushqimeve shqiptare. Është kjo një veprimtari shlodhëse, në një mjedis të hapur, nën hijen e pemëve bashkatdhetarët po bisedonin me njëri – tjetrin, po shijoni ushqimet e njëri – tjetrit. Kishte edhe bashkatdhetarë që po merrnin pjesë për herë të parë në piknikun tonë dhe aty po takonin njerëz që nuk i kishin parë me vite të tëra, disa edhe që nga vitet e largëta shkollore. Është kjo një veprimtari familjare për të gjtha brezat, secili gjen diçka për vete, edhe të rriturit edhe të vegjlit dhe secili kënaqet në mënyrën e vet. Kur merr pjesë në veprimtaritë e shoqatës apo të bashkësisë sonë, gjithmonë takon ndonjë mik të vjetër, e gjen një mik të ri dhe dëgjon e sheh diçka të re.
            Pjesë e piknikut tonë janë edhe garat, lojërat popullore e sportive: tërheqja e litarit, vrapimi me këmbë në thes, vrapimi me vezë në lugë e luga në gojë. Në tërheqjen e litarit i provuan forcat të gjithë; burrat, gratë e vajzat e reja, si dhe fëmijët. Pati mjaft tifozëri dhe inkurajim, nxitje për ekipet përkatëse. Gjithashtu u zhvilua edhe një turnir i vogël shahu. Në këtë garë u angazhuan 16 veta, nga të cilët katër shkuan në finale, ndërsa fitues doli zoti Eqerem Murataj. Vlashi Fili, Bashkim Bërdufi dhe Bujar Gjoka u kujdesën që këto gara të zhvilloheshin sa më mirë, më korrekt e me rregull. Fituesi nderohej me një “trofe” – një shalqi. Dhe nuk ka më mirë se në një ditë vere të hash shalqi nën hije të pemëve. Dikush lozte futboll, dikush volejboll, ndërsa një pjesë shetisnin buzë lumit. Ishte një ditë e bukur e me diell, jo aq e nxehtë dhe lagështia e ajrit e ulët. Ditë tamam për një piknik të këndshëm.
            Është traditë në shkollën tonë që çdo të diel të fundit të çdo muaji i festojmë ditëlindjet e të gjithë atyre nxënësve që e kanë ditëlindjen në muajin përkatës. Meqenëse e diela e piknikut ishte edhe e diela e fundit e qershorit, atëherë e shfrytëzuam rastin që këto ditëlindje t’i festonim gjatë piknikut, sepse siç u përmend më lart, shkollën e kishim mbyllur një javë më parë. Ishin disa nxënës që kishin ditëlindjet në qershor (Drini Hamza, Ema Rama, Klea Hasa, Klajdi Qinami) dhe për ta ishin përgatitur keku dhe dhuratat. Të gjithë kënduan këngën e rastit: “Shumë urime për ju”, shqip dhe anglisht.
            Kjo veprimtari e ngrohtë familjare dhe mjaft shlodhëse vazhdoi gjer në orët e vona të pasditës. Të gjithë u larguan me përshtypjet më të mira për piknikun dhe përgëzuan Këshillin Drejtues të shoqatës për organizimin e mirë dhe punën me plot përkushtim, jo vetëm për piknikun, por për veprimtarinë e gjithëmbarshme të shoqatës.

Mirupafshim në piknikun tjetër, në veprimtaritë tjera të shoqatës!

NE DITELINDJEN E AMERIKES

July 4, 2017 by dgreca

1 sadik 1 ok kembana filadelfia Nga Sadik ELSHANI*/4 Korriku eshte ditelindja e Shteteve te Bashkuara te Amerikes. Me 4 korrik te vitit 1776, 241 vite me pare, ne Filadelfia u shpall pavaresia e Amerikes me nenshkrimin e Deklarates se Pavaresise nga te gjithe perfaqesuesit e 13 kolonive te atehershme – koloni qe nuk donin me te jene nen sundimin e Kurores Mbretyerore Britanike, por deshironin te ishin te pavarura, te lira per te vendosur vete per fatet e tyre. Ne ate 4 korrik te atij viti te larget nuk u themelua vetem nje shtet i ri, por lindi nje vizion, nje ideal i ri i papare gjer atehere ne bote – u themelua nje shtet bazuar ne parimin e larte te vlerave njerezore: Te gjithe njerezit jane krijuar te barabarte dhe me nje deklarate qe fillon me fjalet emblematike: Ne populli (We the people). Ishte ky nje ngadhnjim mbi dhunen, roberine, tiranine. 4 Korriku i vitit 1776 u be burim frymezimi edhe per vendet dhe popujt tjere anembane botes. U be burim frymezimi per Revolucionin Borgjez Francez, qe e hodhi poshte sundimin mbreteror dhe hodhi themelet e Republikes Franceze bazuar ne moton: Barazi, liri, vellazeri (egalite, liberte, fraternite). Ishin idealet amerikane ato qe u prine edhe shume levizjeve te tjera perparimtare ne bote, levizjeve per liri e pavaresi. Shteti amerikan nuk u krijua si nje shtet i perkryer dhe ende eshte larg i te qenit i perkryer, por eshte nje vend gjithmone ne ndertim, vend qe kurre nuk i hiqen skelat, vend qe gjithmone sfidon kufijte e se pamundures, vend qe i ka krijuar mekanizmat per t’i korrigjuar te metat, padrejtesite qe mund te shfaqen ne shoqerine amerikane.

Eshte kushtetuta amerikane, ky dokument i shenjte modern qe siguron funksionimin e shtetit dhe qeverise amerikane edhe kur ballafaqohen me sfida te ndryshme e te nderlikuara. Eshte dokument i perpiluar nga njerez vizionare, njerez gjeniale, bazuar ne ndarjen e barabarte te pushtetit: Ekzekutiv, gjyqesor, legjislativ. Eshte populli amerikan kembengules dhe i vendosur per te ecur vetem perpara, per te arritur çdo qellim, per te perballuar çdo sfide. Ne fillim te viteve te 60-ta te shekullit te kaluar Presidenti Kennedy hodhi nje qellim sfidues: Deri ne fund te dhjetevjeçarit te 60-te, njeriu te shkoje ne Hene dhe te kthehet i pademtuar ne Toke. Me 21 korrik te vitit 1969, astronauti Neil Armstrong shkeli ne Hene dhe ekipazhi u kthye ne Toke shendosh e mire. Eshte ky shpirti optimistik qe e ve ne levizje kete vend vigan. Nuk eshte vetem madheshtia tokesore e njerezore, forca ekonomike e ushtarake qe e bejne kete vend te fuqishem, por jane edhe vlerat e larta njerezore, te quajtura ideale amerikane. Amerika gjithmone ka luftuar per lirine e te tjereve dhe kurre per t’i kolonizuar vendet tjera, pert’i roberuar popujt tjere. Ketu perfshihen edhe shqiptaret, Shqiperia, Kosova. Prandaj, ne bisedat, diskutimet me amerikanet shpesh e degjon fjalen: freedom (liri), fighting for freedom (lufon per liri).

Shqiperia (çdo pellembe e tokes ku ujit i thone uje e bukes i thone buke) dhe shqiptaret shprehin nje simpati e dashuri te veçante e te pakufishme per Ameriken – engjellin tone mbrojtes. Miqesia shqiptaro – amerikane i ka rrenjet e thella dhe nje histori te gjate, duke filluar nga perkrahesi i vendosur i ceshtjes shqiptare, Kryetari (Presidenti) Wilson, i cili pas Luftes se Pare Boterore e mbrojti pavaresine e Shqiperise dhe e pengoi copetimin e metutjem te saj. Ishte Presidenti Clinton qe i shpetoi shqiptaret e Kosoves nga pastrimi etnik, nga shfarosja e sigurt qe i kanosej nga regjimi i eger i Millosheviqit. Ndersa Presidenti Bush e perkrahu dhe e mundesoi Shpalljen e Pavaresise se Kosoves me 17 shkurt te vitit 2008. Fal ndrhyrjes dhe perkrahjes se vazhdueshme te Amerikes dhe NATO-s, Kosova sot eshte e lire dhe shtet i pavarur. Per kete dhe ndihmat tjera, shqiptaret gjithmone do t’u jene mirenjohes Amerikes dhe aleateve te saj. Prandaj, 4 Korriku festohet me dashuri e madheshti edhe ne Kosove e Shqiperi. Edhe ne ditet me te erreta te regjimit komunist qe ore e çast e baltoste Ameriken, shqiptaret shpresat i kishin drejtuar kah Amerika, shpetimin e tyre e shihnin te Amerika. Regjimi komunist u permbys dhe tani Shqiperia dhe Amerika jane aleat, ndajne vlera te perbashketa dhe ideale te njejta per lirine. Gjate gjithe ketyre viteve Shqiperia ka qendruar nje aleate e forte e ShBA-ve dhe sot ushtaret shqiptare dhe ata amerikane sherbejne krah per krah njeri – tjetrit ne Aganistan, si dhe me pare ne Irak.

Tani ka me shume se nje shekull qe edhe shqiptaret jane bere pjese e mozaikut amerikan, endrres, jetes amerikane, realitetit amerikan. Bashkesia shqiptaro – amerikane ka luajtur nje rol te rendesishem ne historine e popullit tone, duke filluar me punen dhe veprimtarine e palodhshme te Nolit, Konices dhe atdhetareve e intelektualeve tjere shqiptare, Federates Panshqiptare “Vatra”. Sot shqiptaro – amerikanet, sikurse paraardhesit e tyre vite me pare, jane duke dhene ndihmesen e tyre ne te gjitha lemite, sferat e jetes amerikane, nga yjet e Holivudit gjer te fituesit e Çmimit Nobel. Shqiptaret kane ardhur ne Amerike te vendosur per te korrur suksese, per te perparuar, per te permbushur endrren amerikane. Bashkesia shqiptaro – amerikane eshte duke punuar me perkushtim qe te sherbeje si nje ure miqesie ne mes te Shqiperise dhe ShBA-ve, per t’i afruar qytetaret e te dy vendeve. Amerika tani eshte bere atdheu yne i dyte, atdheu yne i pervetesuar, i pershtatur (adoptuar). Jane keto lidhje nder vite me presidentet, kongresistet, senatoret dhe zyrtaret tjere amerikane qe e kane terhequr vemendjen e Amerikes per çeshtjet shqiptare, duke filluar nga takimet e Nolit me Presidentin Wilson.

Falenderojme Ameriken qe na ka perqafuar si qytetare te lire e te barabarte. Prandaj: Gezuar 4 Korrikun, eshte Dite e Madhe per Ameriken, shqiptaret dhe gjithe boten perparimtare e liridashese!

Filadelfia, 4 korrik, 2017

*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Atdheu, vendi me i dashur!

June 26, 2017 by dgreca

Vendi i huaj nuk te behet atdhe (Gete)/

2Sadik-Elshani

Ese nga Sadik ELSHANI/

Shpesh e hasim pyetjen apo dikush nap yet: Ç’eshte atdheu per ty? Dhe pergjigja me e shpeshte e qe te vjen ne maje te gjuhes, zakonisht eshte perkufizimi qe e hasim gati ne çdo fjalor, se atdheu eshte vendi ku kemi lindur e jetojme ne dhe ku kane jetuar te paret tane, vendi ku banon prej kohesh nje popull a nje komb. Vertet, kjo mese eshte e sakte. Por atdheu eshte edhe diçka me teper se ky perkufizim i thate e teper prozaik.

1 me flamur 2 male 4 deti 3 Kruja

Atdheu eshte dashuri, vuajtje, dhimbje. Eshte historia jone, ngjarjet e ngulitura nder shekuj ne kujtesen e kombit tone, eshte gjuha jone, flamuri yne, eshte identiteti yne, jane rrenjet tona, traditat, doket e zakonet, ritualet tona, ADN-ja jone. Atdhe jane Cikli i Kengeve te Kreshnikeve, bemat e Skenderbeut e trimave tjere nder shekuj, vaji i te porsalindurve. Atdheu eshte vendi ku balta eshte me e embel se mjalta, siç jane shprehur mendjet e ndritura te kombit tone shekuj me pare. Atdheu eshte vendi i pershkruar, i kenduar bukur me plot ndjenja atdhetare ne poezine e fuqishme te Çajupit, “Memedheu”, me vargjet emblematike: “Memedhe quhet toka/ku me ka rene koka…” Po, shqiptaret i kane dy emra per vendin, dheun e tyre: Atdhe dhe Memedhe, dheu i te atit (babait) dhe dheu i se emes.

Atdheu eshte porosia e shkrimtarit dhe atdhetarit, Mitrush Kuteli, per femijet e tij ne letren e shkruar per bashkeshorten, Efterpi: “Femijet i porosit ta duan vendin dhe gjuhen tone gjer ne vuajtje. Te mos u shqase zemra kunder Shqiperise as kur do te vuajne pa faj. Atdheu eshte atdhe, bile atehere kur te vret. Ketu kane lindur, ketu te rrojne me mish e shpirt, qofte edhe me dhembje.” Atdheu eshte vendi: Kur ecim neper qytete te huaja, neper bulevarde te gjera e plot drita (siç do te thoshte Kadare), mendja na shkon te rrugicat e ngushta e te baltosura te vendit tone; kur shikojme pallate e parqe te bukura, mendja na fluturon te kasollet tona te vogla, te lendinat e gjelberuara. Eshte vendi qe ne vende te huaja vazhdimisht na shfaqet ne endrra, eshte ajo forca magjike qe kurre nuk te leshon, por gjithmone te mban prane, sado larg tij qe te ndodhesh.

Atdheu eshte toka, jane njerezit dhe qielli i kaltert permbi. Atdheu eshte vendi ku dielli shkelqen ndryshe, luleve u vjen era ndryshe, zogjte kendojne ndryshe. Ne nje vend te huaj mund t’i kesh te gjitha, por shpirti gjithmone ndjehet i varferuar. Atdheu eshte vendi me i dashur, prandaj artistet, poetet, kompozitoret, ia kane kushtuar atij krijimet me te bukura. Atdhe eshte fjala, eshte vendi qe te ngjalle ndjenja te fuqishme e te papershkrueshme kur lexon poemen “Bageti e bujqesia” te poetit tone kombetar, Naim Frasheri; kur degjon kengen “Per ty atdhe”, te kompozitorit Pjeter Gaci. Filozofet, figurat e ndritura te njerezimit kane dhene mendimet e tyre per atdheun. Po veçojme ketu ate thenjen e poetit dhe revolucionarit hungarez, Shandor Petefi: “Per dashuri jap jeten, per atdhe jap edhe dashurine”. Pra, atdheu mbi te gjittha.

Atdheu eshte: Kur bashkatdhetaret takohen e çmallen ne nje vend te huaj dhe ne fytyren e njeri – tjetrit shohin nje cope atdhe. Atdheu eshte ai grusht dhe qe merrnin me vete mergimtaret e hershem shqiptare qe ta kishin atdheun gjithnje prane, dhe se: “Dheu i huaj nuk te tret”. Ngado qe te shkosh, merre nje cope atdhe me vete: Vendit tend, kombit tend kurre mos ia kthe shpinen, sidomos ne situata te renda, te veshtira. Shqiperia (çdo pellembe e tokes ku ujit i thone uje e bukes i thone buke) ndoshta eshte nje vend hallemadh, por per ne ajo eshte vendi me i dashur. Ai vend na lindi, na rriti dhe siç shprehet poeti yne kombetar, Naim Frasheri, ai vend na jep nder, na jep emrin shqiptar. Ne mergimtaret, Shqiperine e kemi larg syve, por ta mbajme prane zemres – dashurine per te ta mbajme thelle ne zemrat tona.

Te punojme, te perpiqemi e te luftojme, qe te jemi te sigurt qe sa te rroje gjithesia, te rroje edhe Shqiperia!

Filadelfia, 25 qershor, 2017

*Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

DEPUTETET E LISTAVE PARTIAKE

June 13, 2017 by dgreca

Deputetet e listave partiake, klanore, nuk e perfaqesojne popullin!/

1 Parlamenti i pare

NGA SADIK ELSHANI/* Me 11 qershor ne Kosove u mbajten zgjedhjet per deputete te Kuvendit te Kosoves, ndersa me 25 qershor ne Shqiperi do te mbahen zgjedhjet per deputete te Kuvendit te Shqiperise, Ky proces zgjedhor ne formen e tanishme nuk duhet te jete i pranueshem ne te artdhmen, sepse kandidatet per deputete nuk konkurojne individualisht, ne menyre te drejtperdrejte ne zonat e tyre zgjedhore perkatese. Ata jane pjese e listave te perpiluara nga boset e partive perkatese. Keto lista te pakuptimta e te pavlera me kujtojne listat e Çiçikovit, personazhit te romanit “Shpirtera te vdekura” te Gogolit. Çiçikovi bredhte neper stepat e Rusise dhe nga pronaret e tokave mbledhte (fuste ne lista) sherbetoret qe kishin vdekur. Pra, shpirtera te vdekur, per ta mashtruar pastaj qeverine… te tilla jane edhe listat e deputeteve te perpiluara nga prijesit, zotet e partive politike. Ato lista jane te pakuptimta, sepse nuk i sherbejne askujt, nuk i sherbejne popullit, por vetem interesave te boseve, zotuesve, pronareve te partive politike. Thene me mire, klaneve, grupeve mafioze te tyre. Kryetari i partise dhe nje rreth fare i ngushte rreth tij vendos se kush duhet te jete ne liste dhe ku duhet te kandidoje ai kandidat. Kush ben fjale per demokracine e brendshme ne parti?! Ndodh shpesh qe nje kandidat qe kurre nuk ka jetuar ne nje qytet, apo rreth, caktohet qe te perfaqesoje ate qytet, ate rreth. Keshtu e kerkojne ineresat partiake, klanore – kush pyet per interest e vendit, popullit! Pra, kujt i sherbejne deputete te tille? Ke perfaqesojne keta deputete? Popullin? Jo, ata perfaqesojne interesat e uleta klanore, partiake. Ata tani nuk jane sherbestare te popullit, por servile te verber te bosave te partise – parti qe me shume ngjajne me grupe mafioze, grupe gangsteresh, sesa me organizata politiko – shoqerore te mirefillta.

Shumica e deputeteve te Kuvendit te Kosoves dhe atij te Shqiperise jane njerez te zhveshur nga çdo vlere morale e njerezore. Jane njerez qe as qe e cajne koken per hallet, per mireqenjen e popullit, por vetem e shfrytezojne poziten e tyre per t’u pasuruar ne menyre te pandershme e te paligjshme, per t’i mbrojtur interesat e familjareve dhe klaneve te tyre. Kuvendi (Parlamenti) duhet te jete nje tempull i demokracise se nje vendi ku rrahen problemet e vendit, çeshtjet madhore te kombit. Te ne ndodh e kunderta: Kuvendet tona jane shnderruar ne sheshe betejash ku hidhet gaz lotesjelles, arena gladiatoresh ku deputetet fyejne, shajne e rrahen me njeri – tjetrin, sepse sipas tyre, keshtu e kerkojne interest e partive te tyre. Njerezve te tille u mungojne ndjenjat, vetedija, ndergjegja kombetare, u mungon vizioni i qarte per perspektiven e vendit, u mungon pergatitja profesionale dhe kultura politike, parlamentare. Çka eshte edhe me e keqja, atyre u mungojne edhe rregullat minimale, me elementare te miresjelljes.Prandaj, ne sot nuk kemi nje program kombetar, nje platforme kombetare, nuk flasim me nje ze dhe nuk mbajme nje qendrim te perbashket per çeshtjet jetike te vendit tone. Kuptohet, partite politike duhet t’i kene profilet e tyre, dallimet e tyre, por jo dallime te tejskajshme (ekstreme), sa ta konsiderojne njeri – tjetrin armik e jo vetem kundershtar politik. Mund t’i kene dallimet ne qasjet per zgjidhjen e problemeve te ndryshme, por kur vjen çeshtja per mbrojtjen e interesave kombetare te gjithe duhet te flasin me nje ze, te behen nje. Nuk ka kurrefare bashkepunimi ne mes te partive politike shqiptare per ndonje çeshtje te caktuar per ta permiresuar mireqenjen e popullit, per t’i bashkerenduar veprimet per interesat madhore kombetare. Udheheqesit shqiptare, udheheqesit e partive politike shqiptare me me kenaqesi takohen me Vuçiqin (ish kryeministrin, tani kryetarin e Serbise), sesa me njeri – tjetrin.

Gjendja e sotme ne Kuvendin e Shqiperise, atmosfera qe eshte krijuar ne ate Kuvend eshte nen nivelin e Kuvendit te Pare te Shqiperis te gati 100 viteve me pare. Te kujtojme se ne ate kohe depute ishin: At Gjergj Fishta, Dom Ndre Mjeda, Luigj Gurakuqi, Fan Noli, Stavri Vinjau e shume te tjere. Fjalori i ndyre, sjelljet e pahijshme, jodinjitoze nuk duhet te kene vend ne Kuvendin e Shqiperise dhe ate te Kosoves, as ne skenen politike shqiptare, madje as ne rruge. Tani gjate fushates zgjedhore keta deputete na paraqiten si engjuj, thua se gjer me tani kane jetuar ne ndonje planet tjeter. Harrojne se ata jane vete pergjegjes te drejtperdrejte per gjendjen e rende ekonomike, shoqerore politike qe sot ekziston ne vend. Na premtojne mrekullira, por populli yne e ka nje fjale te urte: “Ujku qimen e nderron, zakonin s’e harron”. Na bombardojne me parulla: “Rilindje”, “Republika e Re”, “Koha per Fillimin e Ri’, etj. Asnjera nga keto emertime terheqese nuk mund te permbushen me riciklimin e politikaneve jokombetare, te korruptuar, mashtrues e genjeshtare. Degjojme fjalet: te majte, te djathte, por ne skenen politike shqiptare nuk e degjojme fjalen: kombetar, sepse askush nuk eshte duke punuar per ceshtjet kombetare, por vetem per ato vetjake, klanore, partiake. Edhe populli duhet te zgjohet, te marre pjese masovikisht ne zgjedhje dhe te zgjedhe kandidatet me te pershtatshem e t’u thote jo, demagogeve, palaçove, matrapazave. Ne demokraci, vota e lire eshte arma me e fuqishme qe e ka populli ne duart e tij.

Kuvendet kane luajtur nje rol te rendesishem ne historine e popullit tone. Ato kane qene institucione shteterore kur shteti shqiptar nuk ekzistonte. Ne ato kuvende jane mbledhur burrat e zgjedhur dhe kane kuvenduar me maturi, mençuri per çeshtje madhore te kombit tone, per fatet e tij ne rrethana shume te veshtira historike. Ne keto kuvende jane derguar burrat me te zote, me te mire, me trima te zonave te tyre. Fjalet kyce te ketyre kuvendeve kane qene:besa, lidhja, beselidhja, bashkimi. Nje nga keto kuvendet e rendesishme, ndoshta me i rendesishmi deri ne shpalljen e pavaresise se Shqiperise u mbajt pikerisht diten e sotme (10 qershor) 139 vite me pare ne Prizren: Lidhja Shqiptare e Prizrenit. Ne Prizren u mblodhen perfaqesuesit nga te gjitha trevat shqiptare me nje qellim te perbashket, per te mbrojtur teresine tokesore te trojeve shqiptare, per formimin e shtetit autonom shqiptar dhe per t’i treguar botes se ky vend ka zot.

Edhe sot te mesojme e te frymezohemi nga pervoja historike e bashkimit kombetar te Lidhjes se Prizrenit. Te marrim shembull nga Rilindesit tane mendjendritur, te lartesojme vlerat tona kombetare, kodin tone te larte etik e moral. Per nje kohe te gjate ideologjite e huaja te te gjithe spektrit politik dhe te gjitha ngjyrave politike i kane sjellur perçarje e deme te medha kombit tone. Partia e shqiptarit le te jete kombi, Shqiperia, dhe ideologjia e tij te jete: shqiptarizmi. Kjo eshte jehona dhe porosia e idealeve te Epokes se ndritur te Lidhjes se Prizrenit. Vetem te bashkuar mund te ecim perpara!

Filadelfia, qershor, 2017

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.